Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ocena funkcjonowania budynku – rozumienie korzyści i ryzyka dla zaangażowanych stron. Lekcje dla Polski płynące z doświadczeń brytyjskich

Baborska-Narożny M.

Architectus

|

2017

|

Nr 1 (49)

47--62

PL

Ocena funkcjonowania budynków (BPE) jest przedsięwzięciem zespołowym. Badania takie potencjalnie mogą dostarczyć wiedzę ułatwiającą doskonalenie środowiska zbudowanego, co jest ważne w czasie szybko rosnących oczekiwań względem budynków. Jednak ich potencjał może zostać uwolniony, tylko jeśli uda się zapewnić dobrowolne zaangażowanie kluczowych grup interesariuszy, a ich potrzeby i oczekiwania są odzwierciedlone w prowadzonych badaniach. Ten artykuł jest krytyczną reﬂeksją na procesem wprowadzania BPE do kręgu zainteresowania przemysłu budowlanego w Wielkiej Brytanii. Autorka jest przekonana, że wnioski wyciągnięte z tamtego kontekstu stanowią cenny wzorzec, który może być wykorzystany w Polsce, pomimo wszelkich różnic pomiędzy oboma krajami. Określiła więc podstawowe korzyści i ryzyko, jakie poszczególni interesariusze mogą łączyć z własnym udziałem w badaniach. Wymieniła odpowiednie elementy badań BPE zabezpieczające uzyskanie korzyści i ograniczające wystąpienie ryzyka. Ich nazwanie uzasadnia konieczność rozumienia badań jako procesu całościowego, którego wszystkie elementy mają ważną rolę do odegrania.

EN

Building performance evaluation (BPE) is a group endeavour. It has the potential to enable context based learning and improvement of the built environment necessary at a time of rapidly increasing expectations towards buildings. This potential can only be released however if voluntary engagement of key stakeholders is secured and their needs and expectations are carefully considered. The paper is a critical reﬂection on the process of introducing BPE into the scope of interest of the mainstream building industry stakeholders in the UK. It is believed that these lessons provide useful precedent applicable in the Polish context despite any differences between the two countries. Key benefits and risks different stakeholder groups may link with their engagement in BPE are identified. BPE process elements securing specific benefits and addressing relevant risks are named in order to justify the necessity of thinking of BPE holistically.

2

Badania terenowe budynków użytkowanych a ocena funkcjonowania budynków – praktyka w Polsce i Wielkiej Brytanii

Baborska-Narożny M., Stevenson F.

Architectus

|

2017

|

Nr 1 (49)

3--14

PL

Badania terenowe budynków oddanych do użytku są prowadzone zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i Polsce. Te, których wyniki mają szersze zastosowanie, wykraczające poza analizowane obiekty, są tematem tego numeru „Architectusa”, któremu przyświecają dwa główne cele. Pierwszym jest prezentacja praktyki badawczej różnych dyscyplin naukowych w odniesieniu do badań empirycznych budynków lub przestrzeni zurbanizowanych w Polsce. Drugim jest rozpoczęcie dyskusji nad możliwościami wprowadzenia w Polsce metody oceny funkcjonowania budynków (ang. Building Performance Evaluation – BPE), rozwijanej w Wielkiej Brytanii w oparciu o badania terenowe prowadzone tam od kilku dekad. W niniejszym artykule wskazano szerszy kontekst uzasadniający wprowadzanie zagadnień z zakresu BPE do warunków polskiego budownictwa. Zarysowano podobieństwa i rozbieżności w aktualnej praktyce prowadzenia badań w każdym z krajów. Sformułowano też kluczowe zalecenia dotyczące przyszłych badań i działań koniecznych dla rozwoju w Polsce warunków do prowadzenia badań BPE.

EN

Field studies in already commissioned and occupied buildings are common both in the UK and Poland. Those generating knowledge applicable beyond the studied buildings are the focus of thematic issue of “Architectus” with two major objectives in mind. Firstly the aim is to showcase current research practice and expertise of various academic disciplines in relation to conducting empirical studies in occupied buildings or urban spaces in Poland. Secondly the issue aims to initiate a discussion on the potential to implement in Poland a building performance evaluation (BPE) approach developed in the UK and based on field studies in buildings over recent decades. This paper provides the necessary background for introducing the subject of BPE into the Polish context. It also offers an overview of similarities and discrepancies in stateof the art research practices in each country. Key recommendations for future research and actions needed to facilitate emergence of BPE focused community of practice are identified.

3

Ochrona krajobrazu a polityka samorządów w zakresie architektury przemysłowej i infrastrukturalnej

Baborska-Narożny M.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2013

|

Z. 29

9--16

PL

Polityka samorządów w zakresie ochrony krajobrazu wyraża się przede wszystkim w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (MPZP) i decyzjach dotyczących zamówień publicznych. Analiza procesu powstania wybranego założenia przemysłowego skłoniła autorkę do postawienia tezy, że ochrona krajobrazu jest luksusem, na który stać kraje bogate, a który dotąd bywa trudno osiągalny w Polsce. Inwestycje przemysłowe są na tyle pożądane przez gminy ze względów ekonomicznych i społecznych, że potrzeba ochrony krajobrazu schodzi na dalszy plan. Odmienny jest kontekst decyzyjny wpisywania w krajobraz obiektów infrastrukturalnych. Tu bowiem inwestor jest publiczny, finansowanie w znacznej mierze pochodzi z funduszy unijnych, a architektura pochłania nie więcej niż ułamek budżetu inwestycji. Podjęcie lub pominięcie problemu ochrony krajobrazu przy ustalaniu wytycznych do projektowania świadczy głównie o poziomie świadomości decydentów w tym zakresie.

EN

The main point of the paper, in the context of industrial architecture, is that landscape protection seems to be a luxury that is out of reach in Poland. Industrial investments are so desperately desired in many counties because of economical and social benefits they bring, that the need for landscape protection is neglected by the authorities. Harmonizing infra- structural investments into the landscape is a different issue. In this case the investor is public and gross of financing is ensured by EU Funds. Undertaking the effort to protect landscape while defining design requirements shows consciousness or ignorance of the authorities in this matter.

4

Wybrane rozwiązania materiałowe i technologiczne najnowszej architektury zrównoważonej i pasywnej z Dolnego Śląska a potrzeba oceny ich wartości użytkowej

Baborska-Narożny M.

Zeszyty Naukowe. Architektura / Politechnika Śląska

|

2013

|

z. 53

9--20

PL

Przedstawiono obiekty zrównoważone zrealizowane na Dolnym Śląsku po 2005 roku, dobrane pod kątem zróżnicowania materiałów i technologii wykorzystanych do ich wzniesienia: od rozwiązań systemowych po innowacyjne rozwiązania eksperymentalne. Inwestorami omawianych budynków są najczęściej firmy bezpośrednio zainteresowane rozwojem budownictwa zrównoważonego. Nie prowadzą one badań oceniających walory użytkowe i ekologiczne swych budynków lub nie udostępniają ich wyników. Doświadczenia innych krajów wskazują na potrzebę prowadzenia i udostępniania badań dotyczących zużycia energii oraz wartości użytkowej „zielonych” budynków.

EN

The paper presents low energy and sustainable buildings developed in the Lower Silesia after the year 2005. They were selected to cover a broad range of materials and technologies: from well tested system solutions to innovative experimental ones. The clients for the buildings are usualy companies interested in expanding green construction market in Poland. They either do not conduct any post occupancy evaluation (POE) or building performance evaluation (BPE) research or do not yet reveal their results. The experiences of other countries show a need for research on the energy performance and use value of such buildings.

5

Rewitalizacja terenów poprzemysłowych - modele przekształceń na wybranych przykładach

Baborska-Narożny M.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2012

|

R. 109, z. 3-A

275--279

PL

Rewitalizacja, czyli ponowne ożywienie zdegradowanych, nieczynnych terenów poprzemysłowych może zostać zrealizowana według kilku podstawowych scenariuszy. Artykuł wskazuje pięć określonych przez autorkę modeli rewitalizacji terenów poprzemysłowych tj.: 1. przywrócenie przemysłowej funkcji terenu z wykorzystaniem zmodernizowanych obiektów istniejących; 2. przywrócenie funkcji przemysłowej i zachowanie obiektów istniejących z jednoczesnym wprowadzeniem na teren nowych funkcji i kubatur; 3. wykorzystanie istniejących obiektów i infrastruktury do utworzenia skansenu przemysłowego; 4. adaptacja terenu i zachowanych obiektów poprzemysłowych do nowych funkcji; 5. wyburzenie obiektów poprzemysłowych, zmiana funkcji i charakteru terenu. Do każdego z modeli wskazane są polskie doświadczenia z prób ich wprowadzania w życie oraz odniesienia do realizacji innych krajów europejskich. Wiele jest udanych polskich rewitalizacji, ale jednocześnie wiele sposobów rewitalizacji sprawdzonych w krajach bogatszych napotyka u nas na bariery jak dotąd nie do pokonania.

EN

Revitalisation of degraded, unused post-industrial areas may be procured according to a few basic scenarios. In this paper the author identifies five transformation models of post-industrial areas, that is: 1. revival of industrial function making use of modernised existing buildings; 2. revival of industrial function and restoring existing buildings accompanied by introduction of new functions and buildings; 3. using the existing buildings and infrastructure to establish an industrial heritage site; 4. adapting the area and post-industrial buildings to a new functions; 5. demolishing the post-industrial buildings, changing the site’s character and function. For each model, Polish experiences in the efforts to implement some revitalisation projects are indicated, along with examples from other European countries. Numerous successful Polish revitalisation projects have been executed so far but at the same time many revitalisation ideas verified in richer countries are confronted with insurmountable obstacles.

6

Diabeł tkwi w szczególe - kryteria oceny detalu w architekturze zrównoważonej

Baborska-Narożny M.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2012

|

R. 109, z. 5-A/2

7--11

PL

Artykuł omawia kryteria oceny detalu architektonicznego wynikające z postawienia sobie za cel zrównoważenia architektury. Detal zyskuje w architekturze zrównoważonej pozycję uprzywilejowaną. Jego właściwe rozwiązanie na etapie projektu ma długofalowe skutki; decyduje m.in. o przyszłym zapotrzebowaniu budynku na energię, komforcie cieplnym wnętrz, a nawet o przebiegu przyszłych remontów czy rozbiórki.

EN

The paper discuses evaluation criteria for architectural details that are a result of striving for architecture's sustainability. A detail gains a privileged position when sustainability becomes a goal. Its proper solution at design stage has long term effects; it is for example a decisive factor in terms of a building's energy demand, interior comfort and even future refurbishments or demolition.

7

Rola samorządów w kształtowaniu architektury przemysłowej na terenach specjalnych stref ekonomicznych

Baborska-Narożny M.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2011

|

R. 108, z. 6-A

197--207

PL

Do zadań samorządu lokalnego należy z jednej strony ochrona środowiska, krajobrazu, ładu przestrzennego, a z drugiej dbałość o rozwój społeczno-gospodarczy gminy. Istotnym narzędziem decyzyjnym, jakim dysponuje gmina do wdrażania tych zadań, jest plan miejscowy. Artykuł porównuje wybrane fragmenty planów miejscowych uchwalonych dla terenów Specjalnych Stref Ekonomicznych z Dolnego Śląska ze zrealizowanymi na podstawie tych planów obiektami przemysłowymi. Zestawienie to pozwala zauważyć realne problemy z harmonijnym godzeniem wszystkich wymienionych na wstępie zadań. Problemy okazują się szczególnie dotkliwe w dotkniętych bezrobociem rejonach o znacznych walorach krajobrazowych i przyrodniczych. W artykule przedstawiono też wytyczne dobrego planowania terenów przemysłowych opracowane przez brytyjską organizację rządową CABE . Wskazano też przykłady architektury przemysłowej z innych, bogatszych niż Polska krajów europejskich, gdzie lokalne władze i społeczności mogą egzekwować wysoką jakość przestrzeni zajmowanych przez przemysł.

EN

Care for environment and landscape conservation on one hand and social and economic development on the other belong to local authorities’ duties. A masterplan is an important decision tool to articulate and execute their policies. The paper compares selected fragments of masterplans passed by local authorities for sites within Special Economic Zones in Lower Silesia with industrial buildings accepted as complying with them by the same authorities. Such comparison allows to identify real problems among all the issues authorities are supposed to accommodate. These problems become severe in regions suffering from unemployment and rich in valuable landscape and nature. The paper also presents a list of principles of planning for good workplaces formulated by UK government advisor CABE . Some examples of industrial architecture from other European countries are also presented, where local communities and authorities can procure high quality industrial zones.

8

Projektowanie uwzględniające rozbiórkę : kształtowanie nieuniknionego

Baborska-Narożny M.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2011

|

R. 108, z. 4-A/2

7--11

PL

Artykuł zarysowuje przyczyny wypracowania w rozwiniętych krajach na całym świecie metody projektowania nazywanej Projektowanie uwzględniające rozbiórkę (ang. Design for Deconstruction - DfD). Omówione są podstawowe założenia tej metody i wskazane przykładowe realizacje. Wyjaśniona jest nowatorskość podejścia DfD w stosunku do historycznych przykładów odzysku elementów budowlanych. Zasygnalizowane są przesłanki nieobecności tej metody projektowej w Polsce.

EN

The paper discusses Design for Deconstruction (DfD) - a new design method developed in many countries worldwide. Its background, main issues addressed through DfD and some build examples are presented. The novelty of the method compared to historical cases of reuse of building components is explained. Lack of presence of DfD in Poland is also addressed.

9

Exposed or disguised? the hierarchy of form and function in case study analysis of recent industrial architecture in Lower Silesia

Baborska-Narożny M

Architectus

|

2011

|

Nr 1(29)

47--54

EN

The gradation of architectonic setting, i.e. formal hierarchy according to representative or utilitarian character of a space is quite common for all architecture. In the architecture of manufacturing plants and warehouses such hierarchy does not always exist. The whole build-up area of a site can be regarded as strictly utilitarian and receives most pragmatic standard form with no will to seek for Venustas (beauty), one of three factors constituting architectural work according to Vitruvius. What is more there are many reasons for locating large scale industrial buildings in bigger clusters. Most of new industrial premises in Poland are located in special economic zones. If deprived of any individual character and functional diversity they create insipid, inanimate zones - a backup alienated of urban context. In Poland it is quite unique to set in a master-plan and than enforce any challenging requirements as to the appearance of buildings in special economic zones. Local authorities searching to acquire investors who would provide employment to local communities tend to avoid discouraging obstacles. In some cases however enterprises themselves show the will to achieve some aesthetic value in their buildings. Only then an architect may strive for difficult to define but obvious to observe quality within specific constrains of industrial architecture.

PL

Artykuł prezentuje typologię założeń przemysłowych pod kątem hierarchii ich formy i funkcji. Omawiana hierarchia wyraża się w różnicowaniu formy zewnętrznej odmiennych funkcjonalnie części budynku oraz ich eksponowanej lub ukrytej lokalizacji na działce, z punktu widzenia przylegających dróg i strefy wejściowej. Typologia bazuje na analizie wybranych, ostatnio wybudowanych na Dolnym Śląsku fabryk i magazynów. Obejmuje ona układy powstające na terenach dotąd niezabudowanych, jak też rozbudowy zespołów istniejących.

10

Obiekty przemysłowe i infrastrukturalne w mieście oszczędnym

Baborska-Narożny M.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2010

|

R. 107, z. 6-A/1

253-262

PL

W artykule rozważa się często pomijaną wagę akceptacji społecznej budynków i przestrzeni publicznej dla architektury zrównoważonej. Obiekty związane z nowoczesną infrastrukturą to nieodłączny składnik miasta, wspomagający oszczędne gospodarowanie zasobami, odpadami i przestrzenią publiczną. Ich wymuszona obecność może przyczyniać się do wzbogacania lub degradowania bezpośredniego otoczenia. Mogą one być na różne sposoby włączone do publicznego użytku lub zajmować teren "stracony" dla mieszkańców. Omawiane w artykule obiekty z Holandii obrazują dążenia do przekształcania istniejących miast w miasta oszczędne. Z kolei współczesne obiekty przemysłowe grupowane w większe zespoły są zazwyczaj wyłączone z użytkowania przez ogół mieszkańców. Ponadto bazujące na ekonomice rozwiązań obiekty przemysłowe tylko wyjątkowo należą do tzw. architektury zrównoważonej. Artykuł poszukuje odpowiedzi na pytanie o przyczyny takiego stanu rzeczy.

EN

This paper discusses the often neglected issue of social acceptance of buildings and public space for sustainable architecture. Buildings encompassing advanced infrastructure are necessary in each efficient city. They enable sustainable management of resources, waste, and municipal terrain. Their obligatory existence may enrich or degrade its immediate surroundings. They can become part of the public space or create zones excluded from the city. Example buildings from Holland, described in this paper, illustrate the conversion of existing cities into efficient cities. Contemporary industrial parks are often excluded from public use and designs based on economic criteria almost never belong to sustainable architecture. This paper looks for reasons behind this current state.

11

Architektura wrażliwa społecznie

Baborska-Narożny M.

Zeszyty Naukowe. Architektura / Politechnika Śląska

|

2009

|

z. 48

117-127

PL

W referacie zaprezentowano Szkołę Architektury Rural Studio, prowadzoną przy Wydziale Architektury Uniwersytetu Auburn w Alabamie, USA. Rural Studio należy do istniejącego w Stanach Zjednoczonych nurtu edukacji architektonicznej design/build (projektowanie/budowanie) i context based learning (nauka kładąca nacisk na kontekst). Szkoła działa w najbiedniejszym, dotkniętym nędzą rejonie USA, tj. w wiejskich gminach stanu Alabama. Pracuje tam grupa nauczycieli akademickich i studentów, programując, projektując i budując obiekty, które rozwiązują palące potrzeby rodzin i społeczności lokalnych. Powstaje niezwykła, wartościowa architektura mimo dysponowania ekstremalnie niskim budżetem. Odmienia ona krajobraz i istotnie wpływa na poprawę jakości życia mieszkańców. W uznaniu niezwykłych efektów pracy Rural Studio, jej prowadzący otrzymali najwyższe amerykańskie i międzynarodowe nagrody architektoniczne.

EN

This paper presents Rural Studio Architecture School, a Department at Faculty of Architecture at Auburn University, Alabama, USA. Rural studio belongs to design/build type of education with an emphasis on context based learning. The school operates in one of most impoverished regions of USA - in rural counties of Alabama. A group of academic tutors and students works there programming, designing and building structures that answer most urgent needs of families and local communities. Extremely low budget does not limit the creation of striking buildings with exceptional design. They change the landscape and at the same time improve the quality of life for local people. In recognition of their work with Rural Studio both successive directors received most important American and international architectural awards.

12

Industry and infrastructure under green roof - different backgrounds, various solutions

Baborska-Narożny M.

Architectus

|

2008

|

Nr 2(24)

61--68

EN

Known since ancient times, roofs deliberately covered with plants are currently growing in popularity in highly developed countries. The most intense research and technical experience gathering in green roofs takes place in Germany since the beginning of 80. in 20th century. In that country 25 million m2 of green roofs were installed between 2000 and 2001. Such development is the effect of the state policy. The municipalities of over 250 German cities and towns promote green roofs through various direct and indirect incentives. Many cities in other countries do the same, i.e. Linz in Austria, Basel in Switzerland, Ontario in Canada or also Beijing in China. In those places green roofs gradually become an important part of the urban cityscape. On the other hand in places where legal incentives do not exist green roofs are still rare. Some cities, eg. London, are now seeking to settle their own policies and regulations to promote green roofs in a way that would suit them best, i.e. best solve their specific problems. This tendency reveals that green roofs are treated as an efficient tool towards implementation of sustainable development in architecture.

13

Samopoczucie pracowników jako wytyczna projektowania obiektów przemysłowych

Baborska-Narożny M., Brzezicki M.

Zeszyty Naukowe. Architektura / Politechnika Śląska

|

2007

|

z. 45

133-141

PL

Obiekty przemysłowe są miejscem pracy. Zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy, czyli minimum koniecznego dla zachowania zdrowia pracowników, należy do podstawowych obowiązków pracodawcy i jest w Polsce regulowane prawnie. Stworzenie ponadstandardowych warunków pracy wpływa na polepszenie samopoczucia pracowników, które wydaje się mieć istotne znaczenie dla wzrostu wydajności pracy. Aktualne badania pokazują, że nowe systemy organizacji pracy wpływają na polepszenie samopoczucia pracowników w znacznie większym stopniu niż tzw. humanizacja miejsca pracy. Teoria organizacji pracy okazuje się przy tym źródłem inspiracji dla najciekawszych obiektów współczesnej architektury przemysłowej.

EN

Industrial buildings are workplaces. Ensuring health and safety to the employee is a statuary duty of an employer, regulated by law in force in Poland. Creation of a working environment beyond required standard influences the staff wellbeing which is crucial to productivity increase. Up-to-date research indicates that new labour organization systems influence the staff wellbeing in a much greater degree than so called humanization of a work place. Theory of labour organization proves to be a source of inspiration for the most interesting modern industrial architecture.

14

Architektura obiektów przemysłowych w kontekście idei zrównoważonego rozwoju - wybrane rozwiązania amerykańskie

Baborska-Narożny M.

Architectus

|

2007

|

Nr 1-2(21-22)

109--114

PL

Trwały i zrównoważony rozwój (TZR) (ang. sustainable development) jest koncepcją rozwoju społeczno-gospodarczego zarysowaną w raporcie końcowym komisji działającej w latach 1984-1987 z mandatu ONZ, tzw. Komisji Brundtland. Raport zatytułowany Our Common Future definiuje problem następująco: Zrów-noważony rozwój jest rozwojem, który realizuje dzisiejsze potrzeby bez ograniczania możliwości przyszłych pokoleń do realizacji ich potrzeb [1, s. 96]. Zadaniem komisji było określenie perspektyw rozwoju ekonomicznego w długim okresie, z uwzględnieniem czynników pomijanych lub lekceważonych przez orto-doksyjną ekonomię. Jej członkowie zwrócili uwagę na zależność pomiędzy rozwojem ekonomicznym a stanem środowiska przyrodniczego. Środowisko przyrodnicze uznano za dobro, które należy zachować dla przyszłych pokoleń w stanie nie gorszym niż obecny. Jako istotną dla długofalowego rozwoju uznano ponadto całą grupę czynników, które można określić jako społeczne uwa-runkowania rozwoju gospodarczego [2], [4]. W ciągu ostatnich kilkunastu lat znaleziono wiele sposobów realizacji założeń TZR w praktyce [5], [6], Działania takie są popularyzowane i wspierane przez organizacje rządowe i pozarządowe na całym świecie. Otwartość koncepcji TZR sprawia, że każdy kraj czy organizacja wypracowuje własny zestaw problemów do rozwiązania. W Wielkiej Brytanii główne wysiłki skupiają się na wspomaganiu rozwoju regionów oddalonych od dużych miast w powiązaniu z poszukiwaniem rozwiązań proekologicznych (np. odnawialne źródła energii, ograniczenie emisji zanieczyszczeń). W Indiach z kolei skoncentrowano się przede wszystkim na walce z nędzą. Wspieranie różnych inicjatyw inspirowanych koncepcją TZR polega nie tylko i nie zawsze na ich współfinansowaniu, ale przede wszystkim na tworzeniu regulacji prawnych (np. zaostrzaniu wymogów w zakresie bilansu cieplnego budynków), szerokim dostępie do informacji (np. bazy danych firm i produktów spełniających określone wymogi), prowadzeniu szkoleń i pomocy w nawiązywaniu współpracy.

EN

The concept of suitable development and its application in the practice of industrial architecture is examined in the paper. American experiences in promoting the concept through creation of a nationally accepted benchmark for design, construction and operation of green buildings: the Leadership in Environmental Design (LEED) Green Building Rating System. A number of industrial premises given the LEED certificate are described. The research indicates that production taking place in a green LEED rated industrial building may still be regarded as harmful to the environment. The achievements of William McDonough, a prominent architect and supporter of sustainable development in industry, are also described in the paper.

15

Muzyka jako źródło harmonii architektury

Baborska-Narożny M.

Architectus

|

2006

|

Nr 1(19)

99--106

PL

W artykule przedstawiono przemianę wzajemnych relacji architektury i muzyki, poprzez porównanie poglądów zawartych w traktatach i realizacjach architektów renesansu z przykładami architektury współczesnej. Zarówno architektura, jak i muzyka przypisywały sobie w historii zdolność do wcielania w życie idei harmonii w jej pitagorejskim, matematycznym ujęciu. Krzysztof Lipka, muzyk i historyk sztuki, w artykule poświęconym związkom architektury i muzyki niewątpliwe pokrewieństwo obu dziedzin widzi w ich osadzeniu w matematyce, w proporcjach, w harmonii, tyleż pojmowanej ogólnie, co utwierdzonej w żelaznych zasadach. Przedstawiona zasadnicza przemiana w postrzeganiu roli związków z muzyką w architektonicznej teorii i praktyce nie zawsze znajduje odzwierciedlenie w wyraźnym oderwaniu pojęcia harmonii architektonicznej od jej pierwotnie interpretowanych muzycznych konotacji (np. [5, s. 98-101], [31, s. 91]). Straciły one jednak swe podstawy teoretyczne, gdyż pojęcia Boecjusza nie znalazły uzasadnienia psychologicznego. Dlatego też trzeba dziś zgodzić się ze zdaniem, iż: Prawda jest taka, że wszelkie porównania proporcji architektonicznych z muzycznymi konsonansami można traktować jedynie metaforycznie.

EN

The article examines a change in the relationship between architecture and music basing on Renaissance architectural treaties and examples of modern buildings. One thought that remains unaltered is that music is regarded as a source of inspiration for architecture and very rarely vice versa. What has changed is the loss of primary belief that proportion and number that warrant natural and irresistible harmony in the realm of sounds have the same powerful influence on an observer in the world of the visual. Modern examples of buildings inspired by music are detailed ..translations" of a chosen single piece of music into the language of architecture using arbitrarily set methods. The proper decoding of such translation may be a source of pleasure and harmony to an observer, as it reveals a certain order and reason behind otherwise casual arrangements. However, such pleasure is given only to those who know what the architect meant to ..translate" and also understand the language of music. Otherwise the perfection of the translation can not be fully admired.

16

Harmonia architektury a harmonia nauk ścisłych

Baborska-Narożny M.

Architectus

|

2005

|

Nr 1-2(17-18)

107--110

PL

W artykule przedstawiono zasadniczą różnicę w funkcjonowaniu harmonii, jako odczuwalnego piękna, we współczesnej architekturze i w naukach ścisłych, na przykładzie matematyki i fizyki. Różnica ta wiąże się - według autorki - z możliwością podania przez matematyków czy fizyków spójnych kryteriów przeżywania piękna danego rozumowania matematycznego czy teorii fizycznej i rzeczywistą niemożnością jednoznacznego określenia takich kryteriów wobec dzieł architektury. Niemożność ta wiąże się - według autorki - z niejednoznacznością, a czasem wręcz rozbieżnością celów i oczekiwań wiązanych z dziedziną, jaką jest architektura. Intuicja Pitagorasa, dotycząca matematycznej budowy świata, do dziś jest dla nauki wyzwaniem, gdyż wydaje się trafna. We współczesnej fizyce (zwłaszcza teoretycznej) pojęcie "harmonii" utrzymało swe pitagorejskie znaczenie, choć jest traktowane z dużo większą ostrożnością niż w VI w. p.n.e.

EN

Different status of the idea of harmony that is perceptible beauty in modern architecture and science, i.e. maths and physics, is examined in the article. The author finds a reason for this difference in the existence of an agreement among scientists on the requirements that any mathematical reasoning or physical theory must meet to be regarded as beautiful. The most fundamental of these are verity and simplicity. What is important is that these terms can be defined for the needs of science and their existence in for example mathematical proof can be objectively verified. Among architects there is a lack of agreement on the basic criteria of perceptible beauty in architecture. According to the author this can be explained by showing the actual diversity or even discrepancy of expectations and aims linked with architecture as opposed to homogeneity of opinions on the target of science as a medium of understanding the reality. It is possible to talk of progress in science; the old theories give in to the new achievements that allow perceiving the harmonia mundi deeper. The same cannot be said of esthetics in architecture; new buildings do not diminish the beauty of their predecessors, and each must be judged in their own category.

17

Pierwsza wrocławska podwójna fasada

Baborska-Narożny M., Brzezicki M.

Świat Szkła

|

2004

|

nr 5 [75]

17-22

PL

Podwójne fasady zdobywają sobie uznanie nie tylko na Zachodzie, ale także w Polsce. Obiegowa opinia o wysokich kosztach tego rozwiązania odstrasza jednak inwestorów ze sfery budżetowej. Korzyści płynące z zastosowania zaawansowanych technicznie elewacji są na tyle znaczące, że zdecydowano się je zastosować w budynku Wydziału Mechanicznego oraz Wydziału Informatyki i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej.

18

Główne kierunki interpretacji idei harmonii w myśli starożytnych Od Pitagorasa do Witruwiusza

Baborska-Narożny M.

Architectus

|

2004

|

Nr 2(16)

29--36

PL

Przedstawiono różne znaczenia, istotnego dla architektury, pojęcia hatmonia oraz rozwój idei harmonii w ramach różnych pojęć w myśli starożytnych Greków i Rzymian. Pojęcie oraz idea harmonii powstały w V w. p.n.e. Od tego czasu idea harmonii kryła się pod różnymi terminami, a i termin harmonia nabierał różnych znaczeń. Dzisiejsze, ogólne rozumienie słowa harmonia słownik wyrazów obcych wywodzi od greckiego har-mos "spojenie, przegub" i podaje jako "spojenie, łącze, związek, zgoda, zgodność, dopełnianie się, ład, odpo-wiedniość, właściwy dobór, porządek elementów, przedmiotów, cech" [11, s. 205]. Można by też powiedzieć: dostrzeżenie związku, zgody, ładu itd. W odniesieniu do architektury kontrowersje dotyczą kwestii, czy w architekturze harmonia oznacza zgodność i dopełnianie się części w ramach obiektu, czy też spojenie oraz zgodę w relacji obiekt - obserwator. W historii architektury dominował pogląd pierwszy, czego wyrazem są niezliczone próby ustalenia szczegółowych kryteriów czym jest ład, odpowiedniość, zgodność itd., w kompozycji dzieł architektury. Idea harmonii początkowo wyrażała nierozerwalny związek piękna, jako obiektywnej własności rzeczy, z ludzkim upodobaniem, a więc odczuciem wobec rzeczy pięknej. Związek ten dostrzegł Pitagoras, który dał jednocześnie początek omówionej w dalszej części artykułu teorii o liczbowej naturze wszelkiego piękna. Teoria ta, nazwana Wielką Teorią, ze względu na jej uniwersalność, aż do XVII w. wywierała duży wpływ na sztukę i naukę, choć pierwsi jej krytycy oraz oponenci pojawili się już w starożytności. Popularność Wielkiej Teorii wpłynęła na losy kluczowego dla niej pojęcia harmonii, które zaczęto utożsamiać z liczbowymi kryteriami piękna rzeczy, co na długo oddaliło harmonię od zagadnień związanych z postrzeganiem. Łączenie pojęcia haimonii niekoniecznie z proporcją, lecz koniecznie z postrzeganiem, odzyskuje znaczenie w literaturze współczesnej [17]. Upadek Wielkiej Teorii spowodował utratę popularności łączonego z nią pojęcia harmonii w upowszechnionym znaczeniu: piękno jako prawidłowość, ład, miara. Pod różnymi nazwami rozwijała się natomiast pierwotna idea, kryjąca się za tym terminem, tj. wiara w istnienie mechanizmu ludzkiego odczuwania piękna. Rozwój ten polegał na próbach uchwycenia zasad tego mechanizmu, który pierwotnie wydawał się prosty, ale komplikował się w miarę dostrzegania złożoności składających się nań czynników, takich jak np. wiedza i doświadczenie w danej dziedzinie czy otwartość na nowość.

EN

The article examines different meanings of the architecturally important term of harmony and shows the growth of complexity of the idea of harmony, from Pythagoras to Vitruvius. The Pythagorean harmony linked and submitted the human sensation of pleasure (as a reaction to certain consonances) to the inevitable rules of mathematics and cosmology. The necessity encompassed in this idea was opposed to sophists who claimed the subjectiveness of beauty and human reactions to it and rejected harmony. They in turn were opposed by Plato. Plato did not find pleasure a criterion of beauty. He proclaimed the existence of objective beauty and believed humans to be able to sense it and derive pleasure from it. He agreed with Pythagoras on the mathematical basis of harmony and searched for its geometrical expression. To Aristotle the term harmony meant an objective feature of an object and was devoid of the "pleasure" component. For Heraklit harmony was a rare state of balance and coexistence of antagonistic forces. Searching for an architectural expression of the idea of harmony Vitruvius picked some elements of all the above thoughts. He used the term harmony in the Aristotlean meaning, to define objective symmetry that depended on the introduction of clear mathematical rules into the architectural composition. However, to derive pleasure from the contact with architecture he advised some deviations from these rules as compulsory. Moreover, he regarded the pleasure of the observer as a more important goal for architecture than its objective beauty.

19

Światło dzienne w Tate Gallery

Baborska-Narożny M.

Architectus

|

1998

|

Nr 1-2(3-4)

102--108

PL

Tematem tego opracowania jest zagadnienie oświetlenia sal wystawienniczych jednego z największych muzeów Londynu - Tate Gallery, od początków jego istnienia do roku 1993. Muzeum to jest o tyle szczególne, że jego głównym źródłem oświetlenia zawsze było światło dzienne, choć są tam głównie wystawiane dzieła wrażliwe na działanie promieni świetlnych, takie jak obrazy olejne czy nawet akwarele. Użycie światła dziennego daje możliwość uzyskania atrakcyjnych wnętrz wystawienniczych, ale jednocześnie jest większym zagrożeniem dla eksponatów niż światło sztuczne. Zmieniające się w czasie priorytety: ochrona eksponatów lub atrakcyjność wnętrz, prowadziły do różnych rozwiązań projektowych. Zagadnienie to było tematem półrocznych studiów autorki na Uniwersytecie Humberside w Hull w Anglii w 1994/1995. W tym czasie autorka zapoznała się z bogatą literaturą przedmiotu w postaci pozycji książkowych, dotyczących zagadnień oświetlenia światłem dziennym i sztucznym sal wystawienniczych, historii i zasobów Tate Gallery oraz z licznymi artykułami omawiającymi kolejne, nowatorskie rozwiązania systemu oświetlenia poszczególnych części tego muzeum. Wiadomości uzyskane z tych źródeł zostały uzupełnione i zweryfikowane w czasie licznych wizyt w Tate, na podstawie własnych pomiarów natężenia światła i rozmów z ekspertami w tej dziedzinie, m.in. z głównym inżynierem ds. oświetlenia Tate Gallery -RayemFrenchem.

EN

The subject matter of this paper is daylight as the main illumination source for the Tate Gallery exhibition spaces. Changing priorities in the design process: visitor's or artcfact's requirements concerning the light, resulted in different architectural solutions and also in altering expert's evaluations. The lighting strategics for following extensions of the Tate Gallery have always been precursory addressing the main lighting problems of their time. Thus a precise look at the Duv-ccn Wing, the North Extension, the Clore Gallery and the Tate in St. Ives shows the evolution of the top-lit gallery from the time when only visual comfort of the visitor was taken into account, as the deteriorating effect of the light on the artefacts was not yet discovered, through the 60's and 70's when the visitors had to adapt to what is best for the works of art, until now when the museums aim on reinforcing their position in the modern society by making their environment more visitor friendly and accessible not only to the cultural elite, but to everyone. This situation is obviously very favourable to the architects who put all their talent in such architectural works of art as the Tate St. Ives a masterpiece in the use of daylight.