Artykuł poświęcono architekturze i budownictwu z okresu międzywojennego powstałej w miastach Polski południowo-wschodniej i jej roli w kształtowaniu wizerunku współczesnego miasta. Autorki przedstawiają przykłady zabudowy użyteczności publicznej, kultury, zabudowy mieszkaniowej, sportu i innych, powstałych w odrodzonej Polsce. Na podstawie badań zachowanych projektów oraz istniejących jeszcze obiektów architektury o cechach stylu narodowego i modernizmu przeprowadzono analizy stanu i skuteczności ich ochrony. Architektura z tego okresu przedstawia obecnie unikalną wartość kulturową i mentalną, z czego nie zawsze społeczność lokalna zdaje sobie sprawę. Architektura międzywojnia jest nierozerwalnym ogniwem łączącym historię ze współczesnością. Wartości kulturowe nie zawsze uwzględnia się w procesach planowania miast. Szeroko pojęta ochrona dóbr kultury zmusza nas do skutecznej ochrony tych zasobów w celu utrzymania tożsamości wyrażonej poprzez ciągłość procesów rozwojowych miast.
EN
Article deals with to architecture located in the cities of south-east Poland created in the interwar period and its role in moulding the image of the contemporary city. The authors present examples of residential buildings, public buildings, culture and sports facilities, and others buildings created in the reborn Poland after the 1st World War. On the basis of the existing buildings created in modernistic and national style, authors conducted analysis of the state and effectiveness of the protection of these buildings. Case study is based on selected buildings. Architecture of this period presents unique cultural and mental values, which are not always recognized by the local community. Cultural values are not taken into consideration in urban planning processes. The architecture of this period is an indissoluble link between the history and the present. Broad sense of cultural heritage protection forces us to effectively take care of these buildings in order to maintain the identity expressed by the continuity of urban development processes.
2
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Zabudowa drewniana pochodząca z końca XIX i pocz. XX w. w Samarze, w Rosji, jest jednym z przykładów nadwołżańskiej architektury drewnianej, charakteryzującej się bogatym zdobnictwem oraz formą . Ciekawym zjawiskiem w XIX w. stało się zastępowanie architektury murowanej architekturą drewnianą . Fenomen ten spowodowany był napływem ludności wiejskiej do miasta. Z drewna budowano nie tylko zabudowę mieszkaniową , ale i budynki użyteczności publicznej (kościoły, szpitale, szkoły) oraz małą architekturę . Początkowo architektura ta znajdowała się na obrzeżach miasta. Wraz z jej popularyzacją wśród urzędników, zaczęła ona występować również w centrum miasta w miejscu wolnych parceli. Można wyróżnić wiele typów tej zabudowy: od najprostszych jednoizbowych po dwu- i trzykondygnacyjne domy ważnych urzędników. Zabudowa ta najczęściej występowała w konstrukcji zrębowej oraz szkieletowej (podziały wewnętrzne, wykusze, wieże). Ostatni wymieniony typ zabudowy mógł mieć konstrukcję mieszaną – parter był murowany, natomiast pozostałe kondygnacje drewniane. Budynki mieszkalne najczęściej zwieńczone były dachem dwuspadowym, natomiast wykusze i ryzality – dachem wieżowym. Układ funkcjonalno – przestrzenny poszczególnych rodzajów zabudowy był określony. Charakterystyczna dla tej zabudowy stała się dekoracja. W przeważającej części motywami ornamentu były formy zoomorficzne, fitomorficzne, geometryczne oraz występowały typowe formy ludowe. Dekorowane były szczyty, okna szczytowe, wiatrownice, zwieńczenia szczytów, listwy podokapowe, naroża budynku (kożuchowanie), nad- i podokienniki. Przybierały one różne formy oraz kształty. Najbardziej charakterystyczne stały się nad- i podokiennik, tworząc dekorowane obramienia okienne . Ich charakterystyczną cechą kompozycyjną była symetria. Z czasem formy obramień okiennych ulegały przekształceniu (przesuwano je względem lica ściany, spiętrzano). Ważnym elementem elewacji stały się akcenty, takie jak ryzality, wykusze, wieżyczki, balkony i niewielkie lukarny. Były one bardzo różne i występowały w dowolnej kombinacji. Cechy architektury drewnianej nawiązują do stylu, jaki panował w XIX w. – eklektyzmu. W Rosji mamy do czynienia ze swoistą odmianą eklektyzmu, polegającą na połączeniu tradycyjnych form architektury rosyjskiej – np. kokosznik – z formami zachodnioeuropejskimi różnych epok.
EN
Wooden buildings dating from the late XIX-th and early XX-th century in Samara, Russia, are one of the examples of Volga region wooden architecture, which are characterized by rich ornamentation and form. An interesting phenomenon in the nineteenth century was the replacement of brick architecture with wooden architecture. This phenomenon was caused by the influx of rural population to the city. It was a time when folk architecture has significantly affected in urban architecture. From were built wood but not only homes, also public buildings such as churches, hospitals, schools and small architecture. Initially, this architecture was on the outskirts of the city. Along with the popularization with officials, it also began to appear in the city centre in places of free lots. One can distinguish many types of buildings: from the simplest one-room ones to two-and three-storey houses of important officials. Buildings were of log construction and frame construction (internal divisions, bay windows, towers). The second type of building could have a mixed structure – ground floor was made from brick, while the remaining floors were made from wood. Residential buildings often had gable roof, whereas bay windows and projections had tent roof. The functional and spatial layout of different types of buildings was determined. What became characteristic for the buildings dating from the late nineteenth and early twentieth century was the decoration. For the most part ornamentation motives were zoomorphic, floral, geometric forms, and typical folk form. Gables, sprockets, attic windows, under eaves mouldings, corners of the building, label moulds and windowsill, porches were decorated giving a distinctive look to the building. They assumed different forms and shapes. Label mould and windowsill became the most characteristic parts forming decorative window frames. Symmetry was their characteristic composition feature. With time, the form of window frames underwent transformation (redirected along the wall face, stacked). The accents, such as projections, bay windows, turrets, balconies and small dormers became an important element of the facade. They were very different and occurred in any combination. The features of wooden architecture refer to the style that prevailed in the nineteenth century – eclecticism. In Russia there is a kind of eclectic variety, involving a combination of traditional Russian architecture – e.g. kokoschnik and Western European forms of different ages.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.