Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Architektura pracowniczych ośrodków wczasowych w Polsce. Zarys problematyki

Szmitkowska A.

Architectus

|

2018

|

Nr 3 (55)

83--100

PL

Celem artykułu jest ogólna prezentacja dorobku architektury polskiej w zakresie realizacji służących wypoczynkowi urlopowemu pracowników. Dzięki prześledzeniu uwarunkowań prawno-socjologicznych przedstawiono genezę powstania pierwszych obiektów tego typu w dwudziestoleciu międzywojennym, wytyczono okresy szczególnie intensywnej popularności i wreszcie wyjaśniono przyczyny niemal całkowitego zaprzestania ich realizacji pod koniec lat 80. XX w. W skrótowy sposób zaprezentowano najbardziej udane architektonicznie pracownicze ośrodki wczasowe doby II Rzeczpospolitej i Polski Ludowej z uwzględnieniem zarówno aspektu estetycznego, jak i funkcjonalnego. Podjęto próbę zarysowania ewolucji, jakiej podlegała architektura polskich ośrodków wczasowych pod wpływem szerszych, ogólnoeuropejskich nurtów stylistycznych.

EN

The aim of the article is to present Polish architecture’s output in the range of buildings serving the employees’ annual leave. Thanks to the investigation of socio-legal conditions it has been possible to present the genesis of the first objects of this type built in the interwar period, to delimit the periods of their particularly intensive popularity and finally to explain the reasons of almost definitive discontinuation of building them at the end of the 1980s. The most architecturally successful employee resort centres of the Second Polish Republic and People’s Poland have been briefly presented with taking account of an aesthetic aspect as well as a functional one. An attempt has been made to sketch the evolution of the architecture of Polish resorts under the influence of Europe-wide stylistic movements.

2

Filozoficzne tło architektury modernistycznej

Szmitkowska A.

Architecturae et Artibus

|

2016

|

Vol. 8, no. 3

168--172

PL

Modernizm przejawiał się w wielu dziedzinach twórczości. Rozmaite idee przyświecające artystom modernizmu były często swoistą odpowiedzią na aktualne polemiki w dziedzinie nauk humanistycznych, a przede wszystkim filozofii. Szczególnie wyraźne związki pomiędzy ówczesną teorią architektury a filozofią wykazywały charakterystyczne dla modernizmu postawy twórcze nakierowane na przyszłość i postęp oraz wynikające z nich uznanie pionierskiej roli architektury w rozwoju społecznym. Celem autorki niniejszego artykułu było zarysowanie najważniejszych analogii pomiędzy modernistyczną filozofią i architekturą. Ma on stanowić wstęp i przyczynek do dalszych szczegółowych badań na polu interdyscyplinarnym. Powstanie artykułu poprzedziły studia literatury z dziedziny filozofii i architektury modernizmu.

EN

Modernism manifested itself in many artistic fields. Various ideas which inspired Modernist artists were frequently a unique response to current debates in the branch of the humanities, primarily philosophy. Particularly close connections between the then theory of architecture and philosophy were evident in creative attitudes characteristic of Modernism which were focused on future and progress and resulting acknowledgement of the pioneering role played by architecture in social development. The author of this article aimed to outline the most important analogies between Modernist philosophy and Modernist architecture. It is to be an introduction and also a contribution to further more detailed research in the interdisciplinary field. This article came to existence after literature review in the field of philosophy and architecture of Modernism.

3

Budynek drewnianej kaplicy w rządowym kompleksie wypoczynkowym w Łańsku

Szmitkowska A.

Architecturae et Artibus

|

2016

|

Vol. 8, no. 3

162--167

PL

Historia ośrodka wypoczynkowego w Łańsku sięga lat pięćdziesiątych XX wieku. W czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej był to tajny, pilnie strzeżony kompleks przeznaczony dla najwyższych rangą urzędników państwowych i partyjnych. Położony nad jeziorem ośrodek jest ukryty pośród lasów Puszczy Nidzickiej. Stanowi dziś własność Kancelarii Premiera RP. Jedynym budynkiem, jaki powstał w granicach ośrodka po roku 1989, jest drewniana kaplica. Pomimo swoich niewielkich rozmiarów stanowi ona ważny, czytelny znak nowych demokratycznych czasów. Zgodnie z założonym pierwotnie celem w niniejszej publikacji zaprezentowano architekturę obiektu oraz naświetlono uwarunkowania dla przyjętych rozwiązań projektowych. Było to możliwe dzięki przeprowadzeniu badań terenowych, analizie materiałów archiwalnych oraz studiów literatury.

EN

The history of the holiday resort in Lansk goes back to the 1950s. During The Polish People’s Republic it was a secret and a closely-guarded complex for those who held high-ranking positions within the state and the party. The resort is located at the lake and it is hidden in the middle of a forest called Puszcza Nidzicka. Nowadays it is a property of The Chancellery of the Prime Minister of Poland. The only building that has been erected within resort’s border after 1989 is a wooden chapel. In spite of its small size it is an important and a clear sign of new democratic times. Due to an initially established goal this publication presents an architecture of the object and highlights the conditions for final design solutions. It was possible thanks to a field trip, the analyses of archival data and a literature review.

4

Detal architektoniczny o proweniencji klasycznej jako uniwersalny nośnik znaczeń. Analiza na przykładzie białostockich gmachów użyteczności publicznej z lat 1945-2012

Szmitkowska A.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2012

|

R. 109, z. 5-A/2

582--587

PL

Obecność detalu o klasycznej proweniencji we współczesnych obiektach architektury jest wyrazem uniwersalizmu języka klasycznego. Wątki klasycyzujące stanowią do dziś niezawodny środek artykulacji o charakterze znaczeniowym, a nawet ideologiczno-propagandowym. Ową „sitę medialną" wykorzystują chętnie w swych siedzibach określone instytucje jak banki, sądy i urzędy administracji państwowej co potwierdziły badania gmachów użyteczności publicznej przeprowadzone na terenie Białegostoku.

EN

The presence of details of classical provenance in contemporary architectural objects proves the universality of the classical language. Classicizing motifs have constituted an unfailing medium of expression of significative, even ideologically propagandist, character. This "media power" is readily used by some institutions, which has been confirmed by studies of public utility buildings conducted within the city of Białystok.

5

Aleja Pochodów - reprezentacyjna arteria nowego, socrealistycznego miasta Białystok

Szmitkowska A.

Architecturae et Artibus

|

2012

|

Vol. 4, no. 3

36-49

PL

Odbudowa oraz tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego stały się dla powojennych władz okazją do wprowadzenia do krajobrazu przyszłych miast nowych elementów, służących oprawie ważnych partyjnych wydarzeń oraz podkreśleniu rangi niektórych gmachów. Wiele z tych elementów było inkorporowanych programowo i miało niejako status obowiązujący. Taki charakter miały między innymi tzw. aleje pochodów, stanowiące scenerie dla jednego z najważniejszych partyjnych rytuałów – pierwszomajowego marszu. Przebieg białostockiej „Alei Pochodów” został wyznaczony przez planistów pod koniec lat czterdziestych XX wieku, a jej szczegółowy kształt określił w swoim projekcie Stanisław Bukowski w roku 1950. Wykształcenie „Alei Pochodów” rozszerzyło strefę centralną miasta z historycznego Rynku Kościuszki w kierunku południowym. Do końca lat pięćdziesiątych XX wieku wzniesiono wzdłuż Alei dużo ważnych w strukturze miasta budynków użyteczności publicznej, co świadczy o jej wyjątkowym centrotwórczym charakterze. Czasy socrealizmu reprezentują tu, oprócz „Domu Partii”, gmach Sądu Wojewódzkiego, „Dom Związkowca” oraz gmach Państwowego Szpitala Klinicznego – tzw. Gigantu. Jednak ostatecznie ani urbanistyczny kształt ulicy, ani jej zabudowa, jako oprawa dla obchodów Święta Pracy, nie uzyskały kształtu zamierzonego przez autorów koncepcji z lat pięćdziesiątych XX wieku. Jej architektura, stopniowo oswobadzana od wzajemnego związku z pełnioną przez nią aż do czasu przełomu ustrojowego funkcją, wraz z upływem lat traciła swój propagandowy pierwiastek i ewoluowała w kierunku modernizmu.

EN

The process of reconstructing existing, wardamaged buildings and creating spatial development plans provided postwar authorities with an excellent opportunity to introduce to future city landscapes new elements which would enhance the governing party’s events and would emphasize the significance of some edifices. A great number of these elements were incorporated in accordance with the planning programme and were rather obligatory. The socalled parade avenues were a prime example of such a compulsory element. They provided a backdrop to one of the most significant party rituals- the May Day parade. The route of Bialystok “Parade Avenue” was set out by the planners at the end of the 1940s. Its detailed shape was defined by Stanislaw Bukowski in his project in 1950. The creation of “Parade Avenue” had the effect of extending a central zone of the city from the historical Kosciuszko Square to the South. By the late 1950s a great number of very important public utility buildings had been erected along the avenue, which proves its exceptional centre-creative character. Socialist realism is represented by the aforementioned “House of the Party” as well as the edifice of the Voivodship Court and “The House of Trade Unions”, and the edifice of the State Teaching Hospital (the so-alled “Giant”). However finally, neither the urban form of the street nor the buildings that front onto it, which were originally intended as the backdrop to the celebrations of the Workers’ Day, got the shape intended by the authors of the 1950s concept. The architecture of the buildings had gradually been freed from the connection with the function they served until the transition from socialism to democracy. With time the street lost its propagandist character and evolved in the direction of modernism.

6

Gmach Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie

Szmitkowska A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2011

|

T. 56, z. 1

70-81

PL

Należący obecnie do Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej gmach, położony w Warszawie przy ul. Senackiej róg Wiejskiej 10, wzniesiono w dwudziestoleciu międzywojennym jako siedzibę Izby Przemysłowo-Handlowej. Projektant obiektu - znany i ceniony warszawski architekt Zdzisław Mączeński - został wyłoniony w drodze konkursu zamkniętego w 1933 roku. Budynek realizowano w dwóch etapach w latach 1933-1934 oraz 1938-1939. Wyraz architektoniczny obiektu jest wynikiem zespolenia "miękkiego" funkcjonalizmu lat 30. z silnie zredukowanymi uniwersalnymi formami i regułami klasycznymi. Budynek wykazuje widoczne formalne podobieństwo do oficjalnej architektury faszystowskiej, z upodobaniem akcentującej siłę i monumentalizm, stanowiąc wybitny w polskiej architekturze przykład monumentalnego klasycyzującego modernizmu - tzw. "stylu 1937". Analiza materiałów archiwalnych przechowywanych przez rodzinę Z. Mączeńskiego pozwoliła na określenie nieprecyzyjnie podawanych dotąd dat budowy gmachu oraz poznanie okoliczności i chronologii powstawania projektowej dokumentacji. Licznie zgromadzone w rodzinnym archiwum rysunki projektowe umożliwiły wgląd w proces kształtowania bryły i krystalizowania się przyjętych rozwiązań architektonicznych.

EN

The edifice located in Warsaw on the corner of Senacka and 10 Wiejska Street currently being in the possession of the Chancellery of the President of the Republic of Poland, was originally erected in the twentieth century between the two world wars as a seat of the Chamber of Industry and Commerce. The designer of the building, the famous and esteemed Warsaw architect - Zdzisław Mączeński, was selected as the result of a closed architectural competition in 1933. The building was constructed in two stages, in 1933-1934 and 1938-1939. Its architectural expression is a result of combining the "soft" functionalism of the 1930s with the radically reduced universal Classical forms and rules. The building reveals visible formal similarity to the official fascist architecture, which relished in accenting power and monumentality, and is a remarkable example of Monumental Classiczing Modernism, the so called "1937 Style" in Polish architecture. The study of the archive materials being in the possession of Z. Mączeński's family enabled the author to determine the exact dates of the edifice's construction process, which had previously been imprecise, and also allowed her to learn the circumstances and the chronology of the formation of the design's documentation. Furthermore, numerous design drawings assembled in the family's archive afforded an insight into the process of modelling the solid and the crystallization of the final architectural solutions.

7

Zdzisław Mączeński (1878-1961) - sylwetka architekta

Szmitkowska A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2010

|

T. 55, z. 4

117-130

PL

Zdzisław Mączeński był ważną postacią polskiej architektury pierwszej połowy XX wieku. Jako wieloletni wykładowca na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, dwukrotnie pełnił funkcję dziekana tego Wydziału oraz prorektora uczelni. Przeprowadzone badania oparte zostały przede wszystkim na niezwykle bogatym archiwum projektowym Zdzisława Mączeńskiego, będącym w posiadaniu rodziny do dziś, co jest sytuacją unikatową wobec ogromnych strat w archiwach, jakie poczyniła w Warszawie II wojna światowa. Wgląd w domowe archiwum rodziny architekta był warunkiem pozyskania wiedzy dotyczącej kształtowania się tematyki projektowej oraz procesu dojrzewania projektowego warsztatu architekta. Analiza twórczości Mączeńskiego, przeprowadzona na tle epoki, umożliwiła ukazanie zawodowych osiągnięć architekta w kontekście ówczesnych tendencji w architekturze i ważnych wydarzeń historycznych. Ponadto przedstawiono dokonania Mączeńskiego na polu naukowym i dydaktycznym. Przeprowadzone badania stanowią znaczący wkład w wiedzę na temat sytuacji polskiej architektury w pierwszej połowie XX wieku. Wykazano, że Zdzisław Mączeński jest jednym z najwybitniejszych w architekturze polskiej reprezentantów istotnego, choć dotychczas niedocenianego, nieawangardowego nurtu XX-wiecznego modernizmu - monumentalnego modernizmu klasycyzującego, a u początków twórczości był jednym z aktywniej zaangażowanych architektów w kreowanie tzw. "nurtu swojskiego" (wernakularnego) polskiej architektury w pierwszej tercji XX wieku.

EN

Zdzisław Mączeński was an important figure in Polish architecture in the first half of the 20th century. He was also an academic teacher at the Warsaw Faculty of Architecture, its twice elected dean and a prorector of the University, closely involved with this institution. The research was mostly based upon the superb collection of his projects being in his family's possession until this day, which is a unique situation considering the massive destruction caused by the Second World War. The architect's family archive was fundamental to creating a picture of the architect’s work and to revealing his architectural syntax. The analysis of the architect's creations against the architectural backdrop of the time made it possible to show Mączeński's professional achievements in the context of the then tendencies in architecture and important historical events. Furthermore, Mączeński's achievements in the scientific and didactic fields were considered. The research on the profile of Zdzisław Mączeński made a meaningful contribution to the body of knowledge on the situation of Polish architecture in the first part of the 20th century. It has been proved that Zdzisław Mączeński is one of the most remarkable Polish representatives of Monumental Classicizing Modernism - an important non avant-gardist trend of the 20th century modernism. Besides, at the beginning of his professional career he was one of the architects actively engaged in creating the vernacular "style" in Polish architecture.

8

Działalność inwestycyjna warszawskiego przemysłowca Jana Wedla i jego kręgu w dziedzinie mieszkalnictwa w latach trzydziestych XX wieku

Szmitkowska A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2008

|

T. 53, z. 2

37-51

PL

Dla wzmożenia działalności inwestycyjnej rodziny Wedlów w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego kluczowe znaczenie miało uchwalenie w marcu 1933 roku ustawy "o ulgach dla nowowznoszonych budowli". W krótkim czasie ustawa zyskała potoczne miano "Lex E. Wedel". Fakt ten świadczył dobitnie o niezwykle umiejętnym wykorzystywaniu przez przemysłowców korzyści płynących z zawartych w niej przepisów. Krajobraz architektoniczny Warszawy wzbogaciły dzięki Wedlom liczne luksusowe kamienice oraz nowe oblicza modernizowanych budynków istniejących. Prace budowlane były zasadniczo prowadzone w dwóch rejonach miasta - na Mokotowie, pomiędzy ulicami Puławską, Madalińskiego, Sandomierską i Narbutta oraz w centrum, w rejonie domu rodzinnego Wedlów przy ul. Szpitalnej 8. Bezpośrednio z prowadzeniem fabryki związane były liczne inwestycje socjalne, polegające m.in. na budowie pracowniczego ośrodka wypoczynkowego i osiedli robotniczych lokalizowanych na Pradze, w pobliżu zakładu produkcyjnego. Autorami sporządzanych na zlecenie Wedlów projektów architektonicznych byli ówcześni czołowi polscy architekci (Z. Mączeński, L. Korngold, J. Żórawski). Szczególnym zaufaniem rodzina darzyła pierwszego z wymienionych twórców powierzając mu znaczną część prac projektowych zamawianych na przestrzeni lat 1928 - 1939.

EN

The law on the facilities for new erected buildings enacted in March 1933 played a key role in increasing the Wedel family's investment activity in the field of housing architecture. In a short period of time this act was nicknamed "Lex E. Wedel". This fact alone was a distinct proof of the industrialists' unusual skill of making the most of opportunities contained in the provisions of this act. Because of the Wedel family, the architectural landscape of Warsaw was enriched with many luxurious tenement houses and new façades of existing buildings that were modernized. In general, building works were conducted in two city districts - Mokotów, between streets: Puławska, Madalińskiego, Sandomierska and Narbutta and in the city centre near the Wedel family house at 8, Szpitalna St.. The factory's management was directly linked to many social investments that consisted, among others, of building of a holiday facility for employees as well as of workers' housing estates that were localized in Praga near the industrial plant. The authors of the architectural designs commissioned by the Wedel family orders were the leading Polish architects of the time (Z. Mączeński, L. Korngold, J. Żórawski). The family put their special trust in the first of them creators entrusting to him a large part of the design works commissioned between 1928 and 1939.