Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Zbiorowiska z rzędu Arrhenatheretalia w strukturze fitosocjologicznej obszarów nieleśnych Borów Tucholskich

Stosik T.

Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich

|

2018

|

nr III/1

723--740

PL

W Borach Tucholskich - jednym z rejonów o wysokiej lesistości - realizowana jest również funkcja rolnicza. Większość obszarów nieleśnych zajmują pola uprawne, często również odłogi. Istniejące tu łąki tworzą głównie fitocenozy ze związku Calthion. Inne typy łąk, w tym łąki świeże, notowane są sporadycznie. W celu ukazania ich struktury fitosocjologicznej na terenie Borów Tucholskich przeanalizowano 512 zdjęć fitosocjologicznych, wykonanych w latach 2006-2017 na siedliskach nieleśnych tego obszaru: na łąkach, odłogach i przydrożach. Ponad połowę analizowanego materiału stanowiły dane pochodzące z łąk, około 30% z odłogów, a pozostałe z przydroży. Z całej puli zdjęć tylko w 63 zidentyfikowano fitocenozy związane z łąkami świeżymi, przy czym zdecydowana większość z nich związana była z poboczami dróg. Analizowany materiał pozwolił wyróżnić 11 syntaksonów w formie zespołów i zbiorowisk. Są to głównie różne postaci zespołu Arrhenatheretum elatioris, zbiorowiska Poa pratensis-Festuca rubra, czy też zbiorowiska z Festuca rubra. Przekrój fitocenoz związku Arrhenatherion, wyróżnionych dla obszaru, dopełniają płaty zdominowane przez trawy: zbiorowiska z Dactylis glomerata, z Antoxanthum odoratum i z Holcus lanatus. Na szczególną uwagę zasługuje powszechnie uznawany za coraz rzadszy składnik roślinności łąkowej zespół Arrhenatherum elatioris. Można go uznać na badanym obszarze za typowy dla poboczy dróg, podczas gdy w krajobrazie łąkowym badanego obszaru należy do rzadkości. Wśród zbiorowisk, które spotyka się głównie na łąkach wymienić można przejściową formę zbiorowiska Poa pratensis-Festuca rubra oraz fitocenozy zdominowane przez mało wartościowe trawy.

EN

In the Tuchola Pinewoods, one of the regions with a high forestation rate, the agricultural function is also performed. Most non-woodland areas are covered by arable fields, frequently also set-aside land. The existing meadows the phytocoenoses from the alliance Calthion are mostly developing here. Another meadow type, including fresh meadows, are sporadic. To demonstrate their phytosociological structure in the Tuchola Pinewoods, 512 phytosociological relevés, taken in 2006-2017, in non-woodland habitats of the area: in meadows, set-aside land and roadsides, were analyzed. More than half of the material analyzed were the records made from meadows, about 30% from set-aside land, and the others - from roadsides. From the entire pool, only in 63 relevés the phytocoenoses related to fresh meadows were identified, however, a vast majority was situated on roadsides. The material analyzed facilitates determining 11 syntaxa in a form of plant associations and communities. Those are mostly various forms of the association Arrhenatheretum elatioris, the community Poa pratensis-Festuca rubra, and the community Festuca rubra. The cross-section of phytocoenoses of the alliance Arrhenatherion, distinguished for the area, supplement the commonly grass-dominated community with Dactylis glomerata, with Antoxanthum odoratum and with Holcus lanatus. A special attention must be paid to, commonly considered to be more and more rare component of the meadow plants, the alliance Arrhenatherum elatioris. In the area studied it can be considered to be typical for roadsides, whereas in the meadows it is rare. Among the communities found mostly in meadows one can point to a transition phase of the community Poa pratensis-Festuca rubra and phytocoenoses dominated by low-value grasses.

2

Wartość przyrodnicza i paszowa użytkowanych ekstensywnie łąk w dolinie Golionki (Bory Tucholskie)

Stosik T.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2014

|

T. 14, z. 4

77--94

PL

Optymalne ze względów produkcyjnych uwilgotnienie gleb łąkowych nie jest dzisiaj częstym zjawiskiem, a nadmiernie przesuszone przez lata pokłady torfu straciły bezpowrotnie swoje właściwości. Konsekwencją degradacji gleby są zmiany jakościowe i ilościowe w składzie gatunkowym runi. Niekorzystne zmiany struktury fitocenoz użytków zielonych obserwuje się również w Borach Tucholskich, gdzie jeszcze w połowie XX wieku notowano dobrze zachowane zbiorowiska łąk wilgotnych, zmiennowilgotnych i fitocenozy z dużym udziałem turzyc. W pracy przedstawiono strukturę fitosocjologiczną, wartość użytkową i przyrodniczą użytków zielonych w dolinie Golionki, a także warunki siedliskowe, określone za pomocą liczb wskaźnikowych Ellenberga. Łącznie wyróżniono 12 syntaksonów o różnej randze. Określone dla nich cechy, jak średnia liczba gatunków w zdjęciu i współczynnik różnorodności gatunkowej, nie w pełni odzwierciedlają wartość przyrodniczą fitocenoz. Za bardziej obiektywny wyznacznik należy uznać udział gatunków rzadkich i chronionych, które zazwyczaj utrzymują się w siedlisku mało przekształconym. W kompleksie łąkowym nad Golionką występują one na glebie wilgotnej lub skrajnie suchej, kwaśnej lub zasadowej i mało żyznej w zbiorowiskach wysokich turzyc, zbiorowisku z Carex nigra oraz w zbiorowisku z Origanum vulgare. Utrzymaniu dużej wartości przyrodniczej fitocenoz nie sprzyjają odwadnianie i inne zabiegi prowadzące do ujednolicania siedliska.

EN

The optimal, from the production point of view, meadow soil moisture is not a frequent phenomenon today and the peat deposits excessively dewatered over years have lost their properties irrevocably. The soil degradation resulted in qualitative and quantitative changes in the species composition of the sward. Unfavourable changes in the phytocenosis structure of grasslands are also observed in the Tuchola Pinewoods where still in the mid 20th century there were noted well-preserved communities of wet meadows, of variable moisture content and phytocenoses with a large share of sedges. The paper demonstrates the phytosociological structure, functional and natural value of grasslands in the Golionka River Valley, as well as habitat conditions, determined with Ellenberg's indicator values. In total there were differentiated between 2 syntaxa different in weight: the plant community with Urtica dioica, reed beds (Magnocaricion), Scirpetum sylvatici), the plant communities with Deschampsia caespitosa, the plant communities with Bromus hordeaceus, the plant communities with Potentilla anserina, Ranunculo-Alopecuretum geniculati, the plant communities with Antoxanthum odoratum, the plant communities with Holcus lanatus, the plant community with Poa pratensisFestuca rubra, the plant community with Carex nigra, and the plant community with Origanum vulgare. The parameters, such as the number of species per relevé and the species diversity coefficient, do not fully reflect the natural value. One shall consider the share of habitat-compatible rare and protected species a more objective indicator. Usually they persist in the habitat almost optimal. As for the meadow complex on the Golionka River they occur on a more moist soil and extremely dry, acid or alkaline as well as low fertility soil; in the communities of tall sedge, the community with Carex nigra as well as the community with Origanum vulgare. Preserving a high natural value of phytocenoses is not helped by dewatering and other treatments leading to making the habitat homogeneous. In such conditions there develop the communities with a slightly higher functional value, represented in a given area by the community with Anthoxanthum odoratum, with Holcus lanatus, Poa pratensis-Festuca rubra as well as the community with Origanum vulgare.

3

Ekspertyzy przedmelioracyjne jako źródło informacji o stanie fitocenoz siedlisk podmokłych w Borach Tucholskich

Stosik T.

Ekologia i Technika

|

2014

|

R. 22, nr 6

325--331

PL

Zmiany siedlisk podmokłych, polegające na nadmiernym i trwałym obniżeniu ich wilgotności prowadzą do istotnych zmian w składzie gatunkowym towarzyszących im zbiorowisk roślinnych. W przypadku badań fitosocjologicznych, prowadzonych na większym obszarze często brakuje materiałów do porównań, trudno więc określić dynamikę tego zjawiska. Gromadzone w zasobach wojewódzkich Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych materiały dotyczące ostatniej ogólnokrajowej akcji melioracyjnej z lat 60. i 70. ubiegłego wieku, mogą w wielu przypadkach stanowić odniesienie do obecnej sytuacji. Dla obszaru działań Biura Terenowego w Świeciu (K-PZMiUW we Włocławku) zidentyfikowano 12 opracowań. Są to dokumentacje zawierające zróżnicowane pod względem jakości, zorientowane przestrzennie spisy flory. Przeprowadzona próba określenia struktury fitocenotycznej obszaru i charakterystyki poszczególnych płatów fitocenoz przyniosła pozytywne rezultaty. Zgromadzone dokumentacje dostarczają informacji o strukturze fitocenoz łąkowych i torfowiskowych sprzed 40 lat oraz o występowaniu i obfitości gatunków chronionych. Na ich podstawie wyróżniono 15 syntaksonów, w większości w postaci zespołów, które odpowiadają obecnie istniejącym na tym terenie.

EN

Changes in the swampy habitats, involving an excessive and permanent decrease in their moisture, lead to significant changes in the species compositlon of the plant communities accompanying them. As for the phytosociological studies performed in a bigger area, there is often too little materiał for comparisons, and so it is difficult to determine the dynamics of the phenomenon. The materials collected from the resources of the Provincial Authorities of Land Reclamation and Water Devices on the last countrywide land-reclamation action of the 1960s and 1970s, in many cases, can refer to the present situation. As for the area of the activities of the Field Bureau in Świecie (K-PZMiUW in Włocławek) 12 studies have been identified. Those are the documentations including a quality variation, space-oriented flora records. The attempt at defining the phytocenosis structure of the area and the characteristics of respective patches of phytocenoses made has been successful. The documentations collected provide Information on the structure of meadow and peatland phytocenoses dating 40 years back as well as on the occurrence and the abundance of protected species, which facilitated differentiating between 15 syntaxa, mostly in a form of communities which correspond to those currently existing in this area.

4

Stan zachowania łąk wilgotnych (zw. Calthion) na tle uwarunkowań topograficznych centralnej części Borów Tucholskich

Stosik T., Krasicka-Korczyńska E.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2012

|

T. 12, z. 4

257-266

PL

Odpowiedni poziom wody na użytkach zielonych z jednej strony umożliwia ich rolnicze użytkowanie, z drugiej - zapewnia właściwy rozwój roślin i odpowiednie plonowanie. Realizowany w drugiej połowie XX w. program melioracji przyczynił się do rolniczego zagospodarowania wielu niedostępnych wcześniej miejsc. Sukcesywne obniżanie poziomu wód gruntowych, intensyfikacja produkcji doprowadziły, niestety, do znacznych przekształceń fitocenoz łąkowych. Obecnie w centralnej części Borów Tucholskich tylko niewielki odsetek łąk można określić jako wartościowe pod względem przyrodniczym. Są to głównie pozostałości większych niegdyś kompleksów łąk wilgotnych: Angelico-Cirsietum oleracei R.Tx. 1937 em. Oberd. 1967, Scirpetum silvatici Ralski 1931, Caricetum cespitosae (Steffen 1931) Klika et Šmarda 1940. Materiał badawczy stanowią 153 zdjęcia fitosocjologiczne, wykonane w latach 2006-2010 metodą Brauna-Blanqueta na użytkach zielonych centralnej części Borów Tucholskich. Z zebranego materiału wyselekcjonowano powierzchnie z dobrze zachowanymi zbiorowiskami łąk wilgotnych (zw. Calthion) i przedstawiono je w formie tabeli syntetycznej. Analizie poddano również warunki topograficzne opisujące lokalizację poszczególnych płatów. Wynika z niej, że funkcjonowaniu zbiorowisk łąk wilgotnych na terenie objętym badaniami sprzyja przede wszystkim: bliskość cieku, niewielka szerokość dna doliny oraz duże deniwelacje w stosunku do terenów przyległych.

EN

Appropriate water level in meadows allows for their agricultural use on the one hand other and provides the development of plants and proper yield on the other. The land reclamation programme implemented in the second half of the twentieth century has contributed to the agricultural development in many previously inaccessible locations. Subsequent decline of the groundwater levels and the intensification of agricultural production has led, unfortunately, to significant transformations in meadow phytocoenoses. Currently, in the central part of the Tuchola Pinewood Forest, only a small percentage of meadow areas can be described as valuable from the nature point of view. These are mainly the remnants of once larger wet meadow complexes: Angelico-Cirsietum oleracei R.Tx. 1937 em. Oberd. 1967, Scirpetum silvatici Ralski 1931 and Caricetum cespitosae (Steffen 1931) Klika et Smãrde 1940. Habitat conditions that promote their development are reflected in the topography. At the study sites, factors supporting the development of wet meadow communities include: the proximity to a watercourse, narrowness of the valley bottom and the substantial elevations with respect to the surrounding area.

5

Udział przydroży w zachowaniu lokalnej różnorodności gatunkowej na przykładzie dróg powiatowych w Borach Tucholskich

Stosik T.

Ekologia i Technika

|

2012

|

R. 20, nr 3

197-204

PL

Publikacja przedstawia wyniki badań florystycznych przeprowadzonych na poboczach dróg powiatowych w granicach gminy Śliwice. Flora przydroży tego regionu liczy 185 gatunków roślin naczyniowych. Współczynnik różnorodności gatunkowej pojedynczych płatów mieści się w granicach 2- 2,5 i jest niewiele mniejszy niż na łąkach. Zgromadzony materiał obejmuje łącznie 186 gatunków roślin naczyniowych - więcej niż na łąkach tego obszaru. Najliczniej występujące gatunki to: Festuca rubra, Arrheriatherum elatius, Elymus repens i Dactylis glomerata. Poza taksonami pospolitymi na przydrożach występuje szereg gatunków objętych ochroną gatunkową. Należą do nich: Frangula alnus, Helichrysum arenarium, Ononis spinosa, Arctosta-phylos uva-ursi, Convallaria majalis oraz Epipactis helleborine, Botrichium lunaria i Botrichium matricariifolium. Wysoka lesistość i ekstensywne rolnictwo w Borach Tucholskich sprzyjają wysokiej wartości przyrodniczej regionu. Przydroża są specyficznymi, odrębnymi siedliskami w leśnym krajobrazie. Z uwagi na bogatą florę, duży zasób rzadkich i chronionych gatunków, jak również dzięki wysokiej bioróżnorodności każdego badanego płatu, przydroża stają się istotnym elementem lokalnej różnorodności gatunkowej.

EN

The paper presents the results of the floristic research carried out on the roadside verges of the county roads within the borders of Śliwice commune. Roadside verges flora of this area consists of 185 species of vascular plants - more than in the neighbouring biocenoses. The species diversity index ranges from 2 to 2.5 - not much lower than in the meadows. Among the most frequent species to be found: Festuca ruhra, Achillea millefolium, Arrhenatherum elatius, Dactylis glomerata, Artemisia vulgaris, Lolium perenne and Elynius repens. Many rare and protected taxa were also present: Frangula alnus, Helichnjsum arenarium, Ononis spinosa, Arclostaphylos uva-ursi, Convallaria majalis, Epipactis helleborine, Botrichium lunaria and Botrichium matricariifolium. Intensive forestation and extensive agriculture in the Tuchola Pinewoods contribute to high conservation value of the region. The roadside verges have become specific and unique habitats in the forest landscape. Due to rich flora, large stock of rare and protected species, in addition to high diversity of each investigated plot, the roadside verges have turned into a significant element of the local biodiversity.

6

Łąki " Linice" w Borach Tucholskich - historia, struktura fitocenoz i zagrożenia

Stosik T., Krasicka-Korczyńska E.

Ekologia i Technika

|

2012

|

R. 20, nr 4

217-226

PL

Nieprzemyślane i nadmierne odwadnianie wilgotnych łąk prowadzi do nieodwracalnych, nieko-rzystnych zmian w glebie, co pociąga to za sobą zmiany ilościowe i jakościowe w pokrywie roślin-nej. Częste niegdyś w wielu regionach zbiorowiska ze związku Calthion przechodzą najczęściej w ubogie postacie łąk świeżych. Ich uproduktywnianie przy braku dostatecznej ilości wody nie przynosi zazwyczaj pozytywnych efektów. Użytki zielone położone w Borach Tucholskich w dużej mierze również nie oparły się skutkom jednokierunkowych melioracji. Przykład kompleksu łąkowego "Linice" pokazuje jednak, iż przy stałym zasilaniu siedliska przez wody wysiękowe, nie dochodzi do jego degradacji, a fitocenozy zachowują swój charakter. Granice kompleksu na przestrzeni ostatnich 200 lat ulegały niewielkim zmianom, jednak za-sadnicza j ego część do dziś stanowi interesujący pod względem przyrodniczym obiekt. Odnotowane tu fitocenozy reprezentują przede wszystkim zbiorowiska ze związku Calthion: Angelico-Cirsietum oleracei, Scirpetum sylvatici i Caricetum cespitosae. Ponadto, choć ze znacznie mniejszym udziałem, tworzą się szuwary Caricetum acutiformis (kl. Phragmitetea). Zmiany wynikające z przesuszenia objawiają się głównie poprzez wkraczanie gatunków z rzędu Arrhenatheretalia. Na powierzchniach, gdzie do tej pory utrzymuje się właściwe uwilgotnienie, głównym zagrożeniem istniejących zbiorowisk jest zaprzestanie użytkowania rolniczego lub jego intensyfikacja. Wyłączenie z użytkowania nawet dobrze uwilgotnionych, wielogatunkowych łąk, w krótkim czasie prowadzi do tworzenia się ziołorośli.

EN

Excessive drainage of wet. meadows leads to unfavorable and irreversible soil changes and results in quantitative alternations to the plant cover. Formerly common, communities of the Calthion alliance typically yield to poor forms of fresh meadows. Attempts at tlieir intensification with insufficient water supply don't bring positive effects. Many of the meadows got degraded in the Tuchola Pinewood as well. The natural character of the phytocoenoses can be preserved with subsoil water tricklings, to be observed in the "Linice" meadow complex in the valleys of Śliwiczka and Prusina. The phytocoenoses reported there mainly represent communities of the Calthion alliance: Angelico-Cirsietum oleracei, Scirpetum syluatici and Caricetum cespitosae. Moreover, the reed beds of Caricetum acutiformis are being formed. Over-drying leads to spreading the Arrhenatheretalia ordo species, while stopping the cultivation leads in a short time to overgrowth by woody species. Where the moisture level is appropriate, the existing communities are endangered mainly by abandonment of meadows or over-intensification.

7

Zasoby populacji Gentiana cruciata L. na przykładzie murawy kserotermicznej w Unisławiu

Krasicka-Korczyńska E., Stosik T., Kwiatkowska B.

Ekologia i Technika

|

2011

|

R. 19, nr 6

333-339

PL

Gentiana cruciata jest byliną charakterystyczną muraw kserotermicznych, których zachowanie wymaga zabiegów wypasu lub koszenia powstrzymujących 6. proces sukcesji wtórnej. Koszenie jest utrudnione, czasami wręcz niemożliwe ze względu na silne nachylenie zboczy, na których takie siedliska występują. Z kolei chów owiec, które najbardziej 7. nadają się do takiego wypasu, jest nieopłacalny. Obserwuje się zatem zanikanie lub zmniejszenie liczebności wielu gatunków muraw stepowych. Cykliczne obserwacje podstawowych parametrów 8. populacji gatunków rzadkich pozwolą w porę podjąć działania ochronne w celu ich zachowania. Populację Gentiana cruciata obserwowano w 2009 r. na zboczach doliny Dolnej Wisły w Unisławiu. Ogółem stwierdzono występowanie 1107 osobników tego gatunku w wyraźnie wydzielonych, w terenie 10 skupiskach. Najliczniejsze są osobniki 3, 2 i 4-pędowe. Zdarzają się pojedyncze osobniki o 14-15 pędach. Średnia wysokość kęp wynosi 35-40 cm. Największą liczbę kwiatów na poszczególnych piętrach okółków kwiatowych obserwuje się w szczytowej części łodygi - na 11 i 12 węźle. Również liczba kwiatów jest największa w górnych okółkach. Liczba kwiatów jest wyraźnie 10. skorelowana z liczbą pędów osobnika. Zachowaniu stosunkowo licznej, w tym obszarze populacji Gentiana cruciata, sprzyja ekstensywny wypas bydła na murawach porastających zbocza. Również efemeryczne pożary niektórych zboczy hamują 11. ich zarastanie roślinnością drzewiastą.

EN

The aim of the work was to present the resources and basic parameters of Gentiana cruciata populations located in Unisław. The studies were carried out in 2009 in Unisław. Distribution of Gentiana cructaia specimens was mapped. The number of generative and vegetative shoots of each individual was determined. A representative population was subject to a detailed biometric analysis. The following features were analyzed: height of each individual, height of its shoots, the number of shoots per specimen, the number of nodi per individual, width of each clump, the length of inflorescences, the number of whorls, and the number of flowers per specimen. It was reported that Gentiana cruciata at its stand in Unisław grew in 10 fairly well separated subpopulations. These patches occurred mainly on slopes with southwest exposition and angle of inclination ca. 35%. Vegetation of these slopes is extensively grazed by cattle. In total, 1107 individuals were found. The highest frequency and density was observed for the area number 9 (0.339/ m2). Only a slightly lower density of Gentiana cruciata was reported for the area number 5 (0.205/m2). In the remaining areas the species was less frequent. Clumps of Gentiana cruciata consisted mainly of generative species. Individuals with 3 generative shoots prevailed, those with 2, 4 generative shoots were less frequently found, those with l, 5, 6 or 7 shoots were the rarest. Specimens of height within 35-40 cm interval were most commonly found. The rest were mainly 25-30 cm and 40-45 cm height. Lower or higher individuals were very rare. The maximum number of flowers per specimen was 114, the mean number was 55,24. The highest number of flowers were observed for 12. internodium. Slightly less number of flowers were reported for 11. and 13. internodium. For the most cases the minimum number of flowers per whorl was l, the maximum number was 16.