Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

A conception of a mountain geopark in a SPA region; example of a projected Geopark „Wisłok Valley – The Polish Texas”, in the Krosno region

Wasiluk R., Radwanek-Bąk B., Bąk B., Kopciowski R., Malata T., Kochman A., Świąder A.

Geotourism / Geoturystyka

|

2016

|

nr 3-4

43--52

EN

The Polish Geological Institute – National Research Institute (PGI – NRI), in cooperation with AGH University of Science and Technology in Krakow carried out the project of new geopark in Poland – “Wisłok Valley – The Polish Texas”. It is located in the Polish Outer Carpathians (SE part of Poland). Oil fields, mineral water, nappe tectonics and other geological components of the Outer Carpathians constitute important elements of the geodiversity of this region. The area is located in the Krosno neighbourhood and encloses a zone of about 1000 km2. The Iwonicz-Zdrój – Rymanów-Zdrój SPA region is also included in the research area. It covers 20 municipalities of the Podkarpackie province. For the project of the Geopark, a geotouristic map, geosites, geological-educational paths, website, advertising brochures, geological-educational tables and a movie were made, which promote geotourism. The final product will be targeted at regional and local public administration bodies, national and landscape Parks, the State Forests National Forest Holding and local tourist organizations.

PL

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy we współpracy z Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie zrealizował projekt nowego geoparku w Polsce „Dolina Wisłoka – Polski Teksas”. Ma się on znajdować w Karpatach zewnętrznych. Złoża ropy naftowej, wody mineralne, tektonika płaszczowinowa i inne geologiczne cechy Karpat zewnętrznych składają się na georóżnorodność tego rejonu. Obszar tego opracowania obejmował ponad 1000 km2 w rejonie Krosna włączając w to również teren uzdrowisk Iwonicza-Zdroju i Rymanowa Zdroju. Projekt ten objął swym zasięgiem 20 gmin województwa podkarpackiego. W ramach projektu wykonano mapę geologiczno- turystyczną, udokumentowano ponad 150 geostanowisk i zaprojektowano dziewięć ścieżek geologiczno-edukacyjnych. Przygotowano też dwa foldery, 12 tablic geologiczno-edukacyjnych, zaprojektowano stronę internetową o projekcie oraz nakręcono film promocyjny. Produkt końcowy skierowany jest do wykorzystania w promocji regionu do samorządów lokalnych, parków krajobrazowych i narodowych, lasów państwowych oraz lokalnych organizacji turystycznych.

2

Magnetostratigraphy of the Oligocene Lower Krosno Beds from the Hulskie section (Outer Carpathians in Poland)

Nawrocki J., Malata T., Rosowiecka O.

Geological Quarterly

|

2016

|

Vol. 60, No. 4

935--942

EN

The Oligocene flysch sequence from the Hulskie section in the Polish Outer Carpathians was palaeomagnetically examined. The flysch complex containing the Jasło and Zagórze limestone horizons revealed palaeomagnetic properties sufficient for a magnetostratigraphy to be established. The correlation of the local to the global magnetic polarity scale indicates that the Jasło limestone was deposited very close to the Rupelian and Chattian boundary i.e. ca. 28.4 Ma. In the same way, the age of the Zagórze limestone was defined as close to ca. 27.6 Ma. The entire450 mof studied section was formed between ca. 29 and 26.5 Ma. It implies an average sedimentary ratio of about 18 cm per thousand years. The palaeomagnetic directions from the Hulskie section do not display the Fisher type distribution and do not fit the reversal test and therefore cannot be used for any regional tectonic reconstruction.

3

Paleogene microfossils from the submarine debris flows in the Skole basin (Polish and Ukraine Outer Carpathians)

Szydło A., Garecka M., Jankowski L., Malata T.

Geology, Geophysics and Environment

|

2014

|

Vol. 40, no. 1

49--65

EN

Biostratigraphic analysis of fossils material has allowed the documentation of sediment gravity flows in the Skole basin during the Paleocene and Eocene times, and also in the Eocene-Oligocene transition. This most external basin of the NE Outer Carpathians was a marginal sea especially sensitive to geotectonic instability and relative sea-level change, favoring the development of down slope movements at these times. The dominance of calcareous forms in foraminifera, and a large share of redeposited species among the nanno- and microfossils indicate a close relationship of sediments containing them with the shelf environment and documents not too long transport. Additionally the recycled forms are often well preserved, indicating that the rock contained in flows were only plasticized and hydrated while the material itself was not a subject of significant mechanical processing in contrast to that one, which directly documented down slope moving. The latter forms are bad preserved and their fossil remains are usually corroded, partially dissolved and broken during this process. In addition, the planktonic forms including foraminifera, calcareous dinocysts and nannoplankton allow documenting the time of the final deposition of the sediment transported on slope.

4

SHRIMP U-Pb zircon chronology of the Polish Western Outer Carpathians source areas

Budzyń B., Dunkley D. J., Kusiak M. A., Poprawa P., Malata T., Skiba M., Paszkowski M.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2011

|

Vol. 81, No 2

161-171

EN

The Western Outer Carpathians flysch of Poland comprises clasts of crystalline rocks representing source areas that supplied sedimentary basins with clastic material. Zircon from quartz syenite and granite cobbles representing the Silesian Ridge, the currently unexposed source area located at the southern margin of the Silesian Basin, yielded uniform U-Pb dates of 604š6 Ma and 599š6 Ma. These are interpreted as the age of igneous crystallization. Similarly, zircon from a gneiss cobble derived from the northern source terrain gave 610š6 Ma date, which is interpreted as the age of crystallization of the granitic protolith to the gneiss. The Neoproterozoic magmatism is interpreted to have occurred at the Gondwana active margin.

5

Uwarunkowania środowiskowe zagospodarowania zasobów złóż kopalin skalnych w województwie podkarpackim

Radwanek-Bąk B., Malata T.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2009

|

R. 50, nr 2-3

5-15

PL

Województwo podkarpackie zajmuje 17,9 tys. km², co stanowi około 5,5% powierzchni kraju. Zamieszkuje je ponad 2,1 min ludności, a średnia gęstość zaludnienia wynosi 118 mieszkańców na km:. Stopień urbanizacji jest najniższy w kraju - 41 %. Omawiany region odznacza się wysokimi walorami środowiska przyrodniczego: dużymi, zwartymi kompleksami naturalnych lasów, bogatą florą i fauną, pięknymi krajobrazami, znacznymi zasobami wód powierzchniowych i podziemnych (główne zbiorniki wód podziemnych), użytków rolnych, a także bogatym dziedzictwem kulturalnym. Najbardziej cenne przyrodniczo fragmenty województwa (około 47,6% jego powierzchni) są objęte różnymi formami prawnej ochrony. Województwo dysponuje zasobami różnych kopalin: ropy naftowej, gazu ziemnego, siarki rodzimej oraz znaczną bazą zasobową kopalin skalnych: kamieni budowlanych i drogowych (głównie piaskowców), kopalin okruchowych (piaski i żwiry) oraz ilastych ceramiki budowlanej. Są one (poza złożami węglowodorów) eksploatowane metodami odkrywkowymi. Konieczność ochrony środowiska przyrodniczego oraz wzrost zabudowy i infrastruktury terenu powoduje narastanie konfliktów związanych z możliwością zagospodarowania złóż. Przedstawienie tych uwarunkowań i trudności na tle ogólnej charakterystyki regionu, stanowiło główny cel artykułu.

EN

The Podkarpackie Voivodship covers 17,9 thousand sq km of area which is 5,5% of Poland's. It has a population about 2,1 million with 118 people per sq km. The urbanization ratio is about 41 %. This region characterized by outstanding nature values: big natural forest complexes, rich flora and fauna, beautiful landscape, main ground water reservoirs, significant agricultural areas, as well as culture heritage. The most valuable elements of the nature (about 47,6% of the total area), have been covered by various forms of legal protection. The region is rich in mineral resources like: crude oil, natural gas, native sulphur and several industrial rock minerals like: ceramic (brick) clays, natural aggregate, road and building stones (mainly sandstone), diatomite and gypsum. Some of them were mined for the long time by using the opencast methods. Nature protection and growth of housing and infrastructure causes numerous conflicts between mining and spatial planning. Presentation of this conditioning of the management of mineral deposits was the aim of presented paper. They have been shown on the background of general description of the region.

6

Model późnojurajsko-wczesnomioceńskiej ewolucji tektonicznej zachodnich Karpat zewnętrznych

Poprawa P., Malata T.

Przegląd Geologiczny

|

2006

|

Vol. 54, nr 12

1066-1066

EN

At the end of the Jurassic and beginning of the Cretaceous in the Western Outer Carpathians (WOC) rift-related extension led to development of: the deep marine grabens with flysch and pelagic sedimentation, the zones of shallow marine carbonate sedimentation, and the elevated horsts, supplying the basins with sediments. Transition to the Early Cretaceous and Cenomanian post-rift thermal sag stage was responsible for a general ceasing of tectonic activity in the source areas and unification of the previous sub-basins. In Barremian–Albian time, the northern, external sources for sediments were uplifted due to compression, presumably caused by the orogenic collision in the Middle and Outer Dacides and/or collision related to subduction of the Penninic Ocean. The Silesian Ridge, rapidly elevated and eroded during Late Cretaceous and Paleocene, is interpreted here as an active thick-skinned thrust belt. Nappe stacking in that area and stress transmission towards foreland caused flexural subsidence of the proximal zone (the inner Silesian Basin) and uplift in the distal zone (including: the outer Silesian Basin, the Subsilesian facies zone, the Skole Basin and the northern sediment source areas). The Eocene alternating shallow marine deposition in the Silesian Ridge and its exposition for erosion is interpreted as controlled by both eustatic sea level changes and episodic tectonic activity. At this time new thick-skinned thrust belt developed south of the Magura Basin, which supplied vast amount of detritus for the Magura Beds. The Eocene tectonic shortening and deformations in the Southern Magura Ridge and development of the accretionary prism caused flexural bending of its broad foreland, subsidence and relative facies unification of the basins and decrease of activity of the source areas located north of the Magura Basin. The Oligocene progress of plates/microplates convergence and relocation of the zone of tectonic shortening towards the north led to compressional uplift of the source areas located both to the north of the WOC basins and to the south of the Silesian facies zone, the later composed of crystalline basement, as well as sediments of the Magura Unit. That sources supplied with detritus the Upper Oligocene–Llower Miocene Krosno Beds, being a diachronic continuation of synorogenic deposition of the Magura Beds. During the Late Cretaceous–Paleogene–Early Miocene, an important tectonic shortening across the WOC took place, accommodated mainly in the source areas. This indicates that the palaeogeographic relationships between the Silesian Basin, the Magura Basin and the Central Carpathian Paleogene Basin were changing during the Cretaceous and Cainozoic. In the time span of Albian to Oligocene in the zone palaeogeographically located between the Magura Basin and the Central Carpathians three separate source areas were active, each characterized by a different geological setting. These sources were replacing each other in time, suggesting significant collisional and/or strike slip reorganisation of the zone during that period. The collision of the WOC evolved in time from thick-skinned mode during the Late Cretaceous–Paleogene to thin-skinned one during the Middle Miocene.

7

Analiza tempa depozycji materiału detrytycznego w basenach sedymentacyjnych zachodnich Karpat zewnętrznych jako wskaźnik aktywności tektonicznej ich obszarów źródłowych

Poprawa P., Malata T., Oszczypko N., Słomka T., Golonka J., Krobicki M.

Przegląd Geologiczny

|

2006

|

Vol. 54, nr 10

878-887

EN

Analysis of deposition rate were performed for synthetic sections, representing the upper Jurassic to lower Miocene sedimentary fill of the Western Outer Carpathian (WOC) basins. Calculated deposition rates differs in a range of a few orders of magnitude. During Tithonian to Berriasian-early Valanginian tectonic activity of the source areas supplying the Silesian Basin was related to the mechanism of syn-rift extensional elevation and erosion of horsts. General decay of source area activity in Valanginian to Cenomanian time was caused by regional post-rift thermal sag of the WOC. The Barremian to Albian phase of compressional uplift of the source area located north of the WOC lead to increase of deposition rate in some zones of the WOC basin. In Turonian to Paleocene time thick-skinned collision and thrusting took place south and south-west (in the recent coordinates) of the Silesian Basin causing very rapid, diachronous uplift of this zone, referred to as Silesian Ridge, resulting with high deposition rate in the Silesian Basin. At that time supply of sediments to the Magura Basin from south was relatively low, and the Pieniny Klipen Belt was presumably zone of transfer of these sediments. In Eocene the zone of collisional shortening in the WOC system was relocated to the south, causing rapid uplift of the Southern Magura Ridge and intense supply of detritus to the Magura Basin. Thrusting in the Southern Magura Ridge and collisional compression resulted with flexural bending of its broad foreland, being the reason for decrease of activity of both the Silesian Ridge and the source area at the northern rim of the WOC. The Eocene evolution of the Silesian Ridge is interpreted as controlled by both episodic tectonic activity and eustatic sea level changes. Contrasting development of the Southern Magura Ridge and the northern rim of Central Carpathians during Eocene stands for a palaeographic distance between the two domains at that time. During Oligocene and early Miocene a significant increase of deposition rates is observed for the basin in which sediments of the Krosno beds were deposited. This was caused by tectonic uplift of the source at the northern rim of the WOC, as well as the Silesian Ridge and the partly formed Magura nappe. The Miocene molasse of the WOC foredeep basin is characterised by notably higher maximum deposition rates than ones calculated for the flysch deposits of the WOC.

8

Ewolucja tektoniczna basenów sedymentacyjnych polskiej części Karpat zewnętrznych w świetle analizy subsydencji

Poprawa P., Malata T., Oszczypko N.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 11

1092-1108

PL

Celem przeprowadzonych badań było określenie tektonicznych uwarunkowań rozwoju basenów sedymentacyjnych Karpat zewnętrznych. Zastosowano jednowymiarowy backstripping, przeprowadzony dla zrekonstruowanych, syntetycznych profili osadowego wypełnienia basenów. W przypadku analizy subsydencji głębokomorskich basenów Karpat zewnętrznych poprawka paleobatymetryczna ma bardzo duże znaczenie, co przy trudnościach z jej określeniem skutkuje szerokim zakresem możliwego błędu otrzymanych wyników. Odtworzony rozwój subsydencji basenów Karpat zewnętrznych jest jednorodny. Dla basenów śląskiego, a częściowo również skolskiego, stwierdzono trend wygasającej subsydencji, obejmujący tyton, wczesną kredę oraz cenoman, równoczesny z generalnym spowolnianiem tempa dostawy materiału detrytycznego do basenów, co uznano za przejaw postryftowej fazy rozwoju basenów. Pozwala to sugerować, że potencjalne, synryftowe wypełnienie osadowe basenów nie jest rozpoznane w Karpatach zewnętrznych z uwagi na lokowanie się powierzchni odkłuć przede wszystkim w obrębie dolnokredowych, postryftowych osadów drobnoklastycznych. Na podstawie analizy porównawczej z rozwojem tektonicznym obszarów otaczających badane baseny, tj. południowej domeny pery-tetydzkiej (basen polskim) oraz północnej części Karpat wewnętrznych, zasugerowano że powstanie basenów Karpat zewnętrznych mogło rozpocząć się od oksfordzkiego i/lub kimerydzkiego ryftowania. W późnej kredzie (turon-mastrycht), a ewentualnie również we wczesnym paleocenie, basen śląski i skolski uległy wynoszeniu tektonicznemu oraz strukturalnej inwersji. W okresie tym nastąpiło wyraźne zwiększenie tempa depozycji, co sugeruje, że wynoszeniu uległy również obszary źródłowe. Jako przyczynę regionalnej kompresji, prowadzącej do wynoszenia i inwersji wskazać można fazę orogeniczną w obrębie Karpat wewnętrznych. Omawiane zjawiska bezpośrednio poprzedzają, bądź częściowo współwystępują z tektoniczną inwersją basenów domeny pery-tetydzkiej, co pozwala sugerować genetyczne związki między omawianymi procesami. Pod koniec późnej kredy bądź w paleocenie w basenach Karpat nastąpił nawrót subsydencji. Kontynuowała się ona w eocenie, przy równoczesnym generalnym spadku tempa depozycji za wyjątkiem basenu magurskiego. Na przełomie eocenu i oligocenu baseny Karpat zewnętrznych uległy intensywnemu wynoszeniu, które koreluje się z impulsem gwałtownej subsydencji w paleogeńskim basenie centralnych Karpat. Procesy te zachodziły równocześnie z jedną z zasadniczych faz orogenicznych w systemie łuku alpejskiego. Początkowo wynoszenie doprowadziło do izolacji basenów, ograniczenia cyrkulacji prądów i rozwoju euksenicznego środowiska depozycji, po czym tempo depozycji materiału detrytycznego gwałtownie wzrosło. Po ustaniu tektonicznego wynoszenia na przełomie eocenu i oligocenu, w basenach Karpat zewnętrznych nastąpiła ostatni faza umiarkowanej subsydencji (oligocen – wczesny miocen), która częściowo może być wiązana z obciążaniem płyty przedpola przez rozwijającą się pryzmę akrecyjną, ewentualnie również z basenotwórczym efektem transportu tektonicznego (piggy-back; np. basen magurski). Cechą charakteryzującą rozwój basenów Karpat zewnętrznych w eocenie, oligocenie i miocenie jest gwałtowny wzrost tempa dostawy materiału detrytycznego do basenów, cechujący sedymentację syn-orogeniczną. Proces ten wykazuje wyraźny diachronizm: w wewnętrznej strefie basenu magurskiego początek depozycji o takim charakterze miał miejsce już we wczesnym eocenie, podczas gdy w basenie skolskim w późnym oligocenie. Konsekwencją przyjętego dla basenów Karpat zewnętrznych modelu ryftowego, jest założenie kontroli geometrii syn-ryftowych basenów przez struktury ekstensyjne, co z kolei oznacza, iż struktury te w początkowej fazie kolizji prawdopodobnie ulegały tektonicznej inwersji. W efekcie prowadzi to do hipotezy o ewolucji od zakorzenionego do naskórkowego stylu kolizji orogenu Karpat zewnętrznych.

EN

Tectonic process governing development of the Outer Carpathians sedimentary basins were examined by means of subsidence analysis (backstripping) of reconstructed, synthetic sections. The Outer Carpathians sedimentary basins are regarded as the deep marine ones. This leads to uncertainties in paleobathymetric estimation, and thus widens error margins of subsidence analysis. The results of backstripping for the Outer Carpathians sedimentary basins show similarities in the general pattern of their subsidence history. Decreasing subsidence rates and decreasing deposition rates for the late Jurassic (Tithonian), Early Cretaceous and Cenomanian are suggestive for post-rift thermal sag stage of the basins development. Possible syn-rift basin-fill is not recognised in the Outer Carpathians orogen due to preferential emplacement of detachment surfaces at a level of the post-rift (Early Cretaceous) sediments. Tectonic evolution of the surrounding basins, i.e., the Southern peri-Tethyan realm (Polish Basin) and the Northern Inner Carpathians, suggests that the rifting in the Outer Carpathians basins could have taken place during Oxfordian-Kimmeridgian. During the Late Cretaceous (Turonian-Maastrichtian), and possibly the early Paleocene, the Silesian and Skole basins were subject to a minor uplift (several hundreds meters at most) and structural inversion. Contemporaneous increase in deposition rates indicates that their source areas were uplifted as well. The uplift was coeval with an orogenic phase in the Inner Carpathians and directly predated tectonic inversion/uplift of the peri-Tethyan basins, indicating genetic relations between these processes. During the late Cretacous and/or Paleocene, subsidence was re-established in the Outer Carpathians sedimentary basins. This continued during the Eocene, accompanied by decrease in deposition rates, except of the Magura Basin. Since the Late Eocene a rapid uplift begun, which prolonged until the Early Oligocene, contemporaneous with subsidence event in the Central Carpathian Paleogene Basin. This is coeval with one of the main collision phases in the Alpine belt. The Eocene/Oligocene uplift was followed by the last, minor subsidence event (Oligocene-Early Miocene) in the Outer Carpathians basins, which partially could be related to loading of the plate by the developing accretionary wedge, and possibly to piggy-back mechanism (e.g., Magura Basin). Generally for the Eocene-Miocene stage of the Outer Carpathians basins, a characteristic feature of a prominent increase in deposition rates is observed. The onset of rapid, syn-orogenic deposition migrated systematically in time from the inner zone (southern part of Magura basin - Early Eocene) towards the outer zone of the belt (northern part of Skole and Silesian Basins - Late Oligocene. Supposed presence of extensional structures controlling syn-rift subsidence at the early stage of the basins evolution favors their inversion during the first stages of the collision. This might lead to speculation on possible evolution from basement-involved thick-skinned style into thin-skined style of collision.

9

Paleogeograficzna pozycja fliszu jednostki Obidowej-Słopnic w basenie Karpat zewnętrznych

Żytko K., Malata T.

Przegląd Geologiczny

|

2001

|

Vol. 49, nr 5

425-430

PL

Kredowo-paleogeński flisz jednostki Obidowej-Słopnic (OS) był uważany dotychczas za przedłużenie płaszczowiny dukielskiej pod przykryciem płaszczowiny magurskiej. Obecna analiza tego fliszu w profilach kilku otworów wskazuje, że jest to raczej przedłużenie jednostki skolskiej (SK). Sukcesja OS ma cechy fliszu SK, jak dolnosenoński piaszczysty flisz, charakterystyczne zlepieńce z klastami czarnych łupków (zlepieńce z Makówki), ciemne mułowce z egzotykami (iły babickie) i piaskowce glaukonitowe paleocenu (piaskowce z Jamny). Klasty czarnych łupków dolnej kredy występują w utworach górnej kredy obu sukcesji - OS i SK. Zapis gamma i neutron-gamma dolnej granicy warstw z Rdzawki wskazuje, że odpowiadają one dolnooligoceńskim warstwom menilitowym (nie są "czarnym eocenem"). W warstwach krośnieńskich sukcesji OS są obecne duże olistolity starszego fliszu. Warstwy te są odsłonięte w oknie Mszany Dolnej i być może przypienińskich odsłonięciach stektonizowanych mioceńskich utworów. Wskazuje na to stektonizowany flisz tego wieku stwierdzony w głębokiej części otworu NT1 (nieznany poza jednostką skolską w Karpatach zewnętrznych). Jednostka SK/OS zbliża się skośnie do pienińskiego pasa skałkowego koło Nowego Targu.

10

The Obidowa-Słopnice Unit versus the Skole Unit in the Western Outer Carpathians

Żytko K., Malata T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2001

|

nr 396

172-174

11

Tectonic deformations of the Miocene deposits of the Carpathian Foredeep in the Wylewa exposure (Sandomierz Basin) and their relation to the basement structure

Malata T., Nescieruk P., Wojcik A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1999

|

nr 387

137--140