Historyczne i współczesne warunki przepływu wód wielkich Wisły w Warszawie. Część I

Magnuszewski, A.; Gutry-Korycka, M.; Mikulski, Z.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Historyczne i współczesne warunki przepływu wód wielkich Wisły w Warszawie. Część I

Autorzy

Magnuszewski A. , Gutry-Korycka M. , Mikulski Z.

Identyfikatory

Warianty tytułu

Historical and contemporary conditions of the Vistula high water flows in Warsaw

Języki publikacji

Abstrakty

W artykule przedstawiono warunki hydrauliczne przepływu wód wielkich w odcinku Wisły w Warszawie (500-521 km) w okresie przed obwałowaniem i regulacją, a także obecnie. Za pomocą dwuwymiarowego modelu hydrodynamicznego CCHE2D odtworzono wielkość przepływu powodzi katastrofalnych z 1813 i 1844 r. upamiętnionych znakami wielkiej wody. Omówiono proces kształtowania się koryta Wisły w wyniku obwałowania i regulacji, a także zmiany kształtu krzywej natężenia przepływu w okresie 1919-2010. Obniżenie dna Wisły w rejonie wodowskazu Port Praski wynosi 205 cm; tak duża zmiana zaznacza się także w przebiegu górnej gałęzi krzywej przepływu. Przedstawiono problem utrzymania odpowiedniej przepustowości hydraulicznej obecnego koryta w tzw. gorsecie warszawskim. Wykonano obliczenia przepustowości koryta dla warunku przepływu Q1% i Q0,1% i różnego zagospodarowania międzywala. Powódź w maju i czerwcu 2010 r. ponownie przypomniała mieszkańcom Warszawy o tym, że miasto leży nad Wisłą, a w strefie potencjalnego zagrożenia powodziowego znajduje się ok. 23% jego powierzchni. Warszawa, choć położona w środkowym biegu Wisły, jest narażona na powodzie opadowe powstające w górnej części dorzecza, a także powodzie roztopowe i zatorowe. Wezbrania Wisły w Warszawie na odcinku obejmującym km 509-515 nie są widowiskowe, ponieważ objawiają się tylko zwiększonym poziomem wody i prędkością przepływu. Specyfika przejścia fali powodziowej Wisły przez odcinek miejski wynika z bardzo zwężonego koryta i międzywala nazywanego "gorsetem warszawskim". Jest Rys. 1. Ukształtowanie doliny Wisły w Warszawie i okolicach na podstawie danych SRTM (Shuttle Radar Topography Mission) - dzięki uprzejmości Global Land Cover Facility, University of Maryland to swojego rodzaju dziedzictwo zagospodarowania doliny rzecznej, sięgające XIX w. Trwa jednocześnie dyskusja o renaturyzacji koryta i doliny Wisły w Warszawie, zaliczonych do obszarów objętych programem "Natu[...]

The article presents hydraulic conditions of high water flows in the Warsaw section of Vistula (500-521 km) in the period before embankments construction and river regulation and at present. Using two-dimensional hydrodynamic model, CCHE2D, the authors reconstructed the course of catastrophic floods of 1813 and 1844, commemorated with high level markers. The article discusses the process of the Vistula riverbed formation, resulting from construction of embankments and regulation, as well as changes in the flow intensity curve in the period 1919-1920. The river bottom in the area of the Port Praski water gauge deepened by 205 cm; another such important change took place in the course of the upper branch of the flow curve. The authors present the problem of maintaining the appropriate hydraulic capacity of the present riverbed in the so-called Warsaw corset. They calculated the capacity for Q1% and Q1% flow conditions and for different development of the interembankment zone.

Słowa kluczowe

historyczne i współczesne warunki przepływu wód Wisła

flow conditions Vistula river

Wydawca

Wydawnictwo SIGMA-NOT

Czasopismo

Gospodarka Wodna

Rocznik

2012

Tom

Nr 1

Strony

9--18

Opis fizyczny

Bibliogr 52 poz.

Twórcy

autor

Magnuszewski A.

autor

Gutry-Korycka M.

autor

Mikulski Z.

Uniwersytet Warszawski. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Zakład Hydrologii

Bibliografia

1. Atlas hydrologiczny Polski, 1987, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
2. M.D. BARANIECKA, K. KONECKA-BETLEY, Fluvial sediments of the Vistulian and Holocene in the Warsaw Basin. [w:] Evolution of the Vistula River Valley during the last 15000 years, L. Starkel (red.). Gegraphical Studies Special Issue no. 4, Ossolineum, Wrocław, 1987, 252.
3. Z. BIERNACKI, 2000, Geomorfologia i wody powierzchniowe, [w:] Wisła w Warszawie. Biuro Zarządu m.st. Warszawy. Wydział Planowania Przestrzennego i Architektury, Warszawa.
4. E. BOGDANOWICZ, B. FAL, J. DOBRZYŃSKA, 2000, Charakterystyki hydrologiczne, [w:] Wisła w Warszawie, Biuro Zarządu m.st. Warszawy, Wydz. Planowania Przestrzennego i Architektury, s. 9-13.
5. J.S. ĆWIKIEŁ, 1925, Budowle wodne, stosowane przy regulacji Wisły i jej dopływów. Roboty faszynowe. Warszawa.
6. B. FAL, P. DĄBROWSKI, 2001 a, Dwieście lat obserwacji i pomiarów hydrologicznych Wisły w Warszawie: Obserwacje stanów wody. Gosp. Wodn., 11,. s. 461-467.
7. B. FAL, P DĄBROWSKI, 2001 b, Dwieście lat obserwacji i pomiarów hydrologicznych Wisły w Warszawie: Przepływy Wisły w Warszawie. Gosp. Wodn., 12,. 503-510.
8. F. GALIŃSKI, 1937, Legendy o Warszawie. Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska. Warszawa.
9. R. GIRGUŚ, W. STRUPCZEWSKI, 1965, Wyjątki ze źródeł historycznych o nadzwyczajnych zjawiskach hydrologiczno-meteorologicznych na ziemiach polskich od X do XVII wieku. WKiŁ, Warszawa, Instrukcje i Podręczniki PIHM, 87.
10. J. GRELA, H. SŁOTA, J. ZIELIŃSKI, 1999, Dorzecze Wisły. Monografia powodzi lipiec 1997. IMG W, Warszawa.
11. M. GRZEŚ, 1985, Problem zatorów i powodzi zatorowych na dolnej Wiśle. Przegl. Geograf., 57,. 4, 499-525.
12. M. GUTRY-KORYCKA, A. MAGNUSZEW-SKI, J. SUCHOŻEBRSKI, W. JAWORSKI, M. MARCINKOWSKI, M. SZYDŁOWSKI, 2006, Numerical estimation of flood zones in the Vistula River valley, Warsaw, Poland. [w:] Climate Variability and Change-Hydrological Impacts (Proceedings of the Fifth FRIEND World Conference held at Havana, Cuba, November 2006), IAHS Publ. 308, ss. 191-195.
13. M. GUTRY-KORYCKA, 2007, Wielkie wody Wisły środkowej w ujęciu historycznym. Pr. i Studi. Geograf., 38, ss. 85-103.
14. M. GUTRY-KORYCKA, 2010, Katastrofalne powodzie Wisły poniżej Warszawy w zarysie historycznym, [w:] Magnuszewski A. (red.) Hydrologia w ochronie i kształtowaniu środowiska. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, nr. 68, ss. 99-108.
15. A. JACEWICZ, 1999, Wybrane problemy związane z zachowaniem zrównoważonego rozwoju doliny Wisły Środkowej. Gosp. Wodn., 10, 344-346.
16. A.R. JACEWICZ, P. KUŹNIAR, 2000, Zarys historyczny kształtowania się doliny i koryta Wisły na odcinku warszawskim, [w:] Matuszkiewicz J. M., Roo-Zielińska E. (red.), Międzywale Wisły jako swoisty układ przyrodniczy (odcinek Pilica-Narew). Dokumentacja Geograficzna, IGiPZ PAN, Warszawa, 2000.
17. Karta Topograficzna Królestwa Polskiego (1822-1830), Warszawa.
18. J. KOBENDZINA, 1954, Powodzie na Wiśle w okolicach Warszawy, Gosp. Wodn., R. XIV, z. 4, 156-157.
19. J. KOCOT, 2009, Zagospodarowanie Wisły w rejonie Warszawy. Gosp. Wodn., 4, 146-148.
20. Koncepcja Programowo-Przestrzenna Zagospodarowania Doliny i Regulacji Wisły od km 295,2 do km 684,0: Odcinek warszawski od ujścia Pilicy do ujścia Narwi od km 456,8 do km 550,9, 1998, Tom I: Zagadnienia przeciwpowodziowe. Hydroprojekt Warszawa.
21. Z. KORNACKI, 1960, Przyczyny obniżania się dna Wisły w Warszawie. Gosp. Wodn., 7, 305-307.
22. C. KOWALSKI, 1999, Funkcje Wisły oraz związane z nimi problemy gospodarcze. Gosp. Wodn., 10, 338-341.
23. A. KRUKOWICZ, 2010: Stan zagrożenia powodziowego Warszawy i niektóre problemy związane z ochroną przed powodzią. Gosp. Wodn. nr. 3, s. 116-118.
24. J. KURZELEWSKI, 1999, Koncepcja programowo-przestrzenna zagospodarowania doliny i regulacji Wisły - założenia i główne kierunki rozwiązań. Gosp. Wodn., 10, 342-343.
25. P. KUŹNIAR, 2008, Numeryczne odtworzenie przebiegu największych powodzi historycznych jako metoda określania parametrów maksymalnego obserwowanego wezbrania Wisły na odcinku od Sandomierza do Warszawy - synteza wyników pracy finansowanej ze środków KBN w latach 2004-2007 (projekt nr 2 P04E 012 27), Warszawa.
26. P. KUŹNIAR, 2011, Powódź w maju i w czerwcu 2010 r. na warszawskim odcinku Wisły. Gosp. Wodn., 2, 66-71.
27. L. KWICIŃSKI, 1893 a, Rzeka Wisła. Streszczenie odczytu wygłoszonego przez inż. Kwicińskiego na zjeździe hydrotechników w Petersburgu, w miesiącu styczniu i lutym 1892 r. Przegląd Techniczny, T. XXX, 3, 49-52.
28. L. KWICIŃSKI, 1893 b, Rzeka Wisła. Streszczenie odczytu wygłoszonego przez inż. Kwicińskiego na zjeździe hydrotechników w Petersburgu, w miesiącu styczniu i lutym 1892 r. Przegląd Techniczny, T. XXX, 4, 75-78.
29. K. ŁOPATA, M. GUTRY-KORYCKA, 2002, The search for periodicity and the tendencies in the extreme water stage of Vistula river during the last century. Miscellanea Geographica, 10, 147-155.
30. W. ŁYSIAK, 2008, Historia Saskiej Kępy, Wyd. Nobilis, Warszawa.
31. A. MAGNUSZEWSKI, J. SUCHOŻEBRSKI, M. SZYDŁOWSKI, M. GUTRY-KORYCKA, 2005, Flood zones - a risk for the urban areas. [w:] Gutry-Korycka M. (red.) Urban Sprawl Warsaw Agglomeration case study. WUP, Warszawa., ss. 254-264.
32. Mapa terenów powodzi w lipcu 1934 r. Warszawa, Wojskowy Instytut Geograficzny, 1935.
33. Z. MIKULSKI, 1954, Katastrofalne powodzie w Polsce, Czasopismo Geograf. XXV, 4. ss. 380-393.
34. Z. MIKULSKI, J. SKIBIŃSKI, A. ŻBIKOWSKI, 1969, Wpływ rumowiska na pracę ujęć poddennych wodociągów miejskich m.st. Warszawy przed i po spiętrzeniu rzeki Wisły. Prace i Materiały Techniczno-Ekonomiczne Rady Naukowej przy Prezydium Stołecznej Rady Narodowej. Sekcja 4, nr 37, s. 44.
35. Monografia dróg wodnych śródlądowych w Polsce, 1985, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. WKiŁ, Warszawa.
36. B. OZGA-ZIELIŃSKI, J. SZKUTNICKI, A. KADŁUBOWSKI, Ł. CHUDY, 2010, Wisła w Warszawie - wybrane problemy hydrologiczne. Gosp. Wodn., 12, 490-493.
37. Pamiętniki o dziejach w Polsce, 1632-1636, Radziwiłł A.S., 1980, (oprać.) Przyboś A., Że-lewski R., PIW, Warszawa, T. 1.
38. K. POMIANOWSKI, 1938, W sprawie jazu kanalizacyjnego na Wiśle pod Bielanami w Warszawie. Gosp. Wodn., 4, 179-183.
39. Powódź w roku 1960, 1967, IGW, PIHM, Warszawa.
40. M. PRÓSZYŃSKI, 1972, Studium historyczne zmian w dolinie Wisły między Górą Kalwarią a Warszawą, oparte o jednolity układ kartometryczny. Prace i Studia Instytutu Geograficznego UW, T. 10, z. 4, 125-160.
41. M.A. PUCIATA, 1894, O zatorach na riekie Wiśle, Trudy I Sjezda Russ. Dej. po Wod. Putjam., Petersburg.
42. Rocznik Hydrograficzny. Dorzecze Wisły, 1936, Instytut Hydrograficzny, Warszawa.
43. S. Z. RÓŻYCKI, 1972, Nizina Mazowiecka, [w:] Galon R. (red.) Geomorfologia Polski. Tom 2. Niż Polski. PWN, Warszawa.
44. J. SŁOWIKOWSKI, 1881, Stan wody na Wiśle pod Warszawą od 1860 do r. 1880, z oznaczeniem peryjodów stawania i puszczaniu lodów, Pamiętnik Fizjograficzny, T. I. Warszawa.
45. L. STARKEL, 2001, Historia doliny Wisły od końca zlodowacenia do dziś. Monografie 2, IGiPZ PAN, Warszawa.
46. E. SZYMAŃSKI, 1897, Roboty regulacyjne na rzece Wiśle pod Warszawą od r. 1885 do 1895, według pracy inż. L. Kwicińskiego. Przegl. Techn., 11-17.
47. T. TILLINGER, 1948, Rosnące niebezpieczeństwo powodzi w Warszawie. Gosp. Wodn., 4, 78-80.
48. T. TILLINGER, 1954, Możliwość skrócenia zimowej przerwy w żegludze śródlądowej. Gosp. Wodn., 7, 286-288.
49. Z. TYSZKA, 1954, Powodzie w Polsce i ochrona przed nimi w zarysie historycznym, Gosp. Wodn. z. 4, ss. 144-146.
50. J. WIERZBICKI, 2001, Stałość pionowego układu koryta Wisły oraz położenia zwierciadła wód małych i wielkich na odcinku miejskim w Warszawie. Gosp. Wodn., 4, 143-149.
51. M. ZIELIŃSKA, 1960, Zmiany niwelety dna Wisły w Warszawie na tle zmian profilu podłużnego środkowej Wisły. Gosp. Wodn., nr. 11, ss. 477-480.
52. J. ŻELAZIŃSKI, J. BRAŃSKI, A. KADŁUBOWSKI, S. WERSKI, 2005, Application of the CCHE models for explanation of factors causing deep erosion of Vistula River bed in Warsaw. [w:] Altinakar M.S., Czernuszenko W., Rowiński P., Wang S.Y. (red.) Computational Modeling for the Development of Sustainable Water Resources Systems in Poland. Publs. Inst. Geophys. Pol. Acad. Sc. E-5 (387), 87-113.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BPP2-0019-0072