Ochrona przestrzeni staromiejskich – o potrzebie przełamania ograniczeń pojęciowych utrwalonych w ustawach o ochronie zabytków

• Autorzy: Szmygin Bogusław

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK80PROTECTION

Warianty tytułu

EN

Protection of historic urban spaces: the need to overcome conceptual limitations entrenched in heritage protection acts

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Przestrzenie w miastach historycznych – ulice, place, dziedzińce – zawierają elementy o zabytkowej wartości, dlatego powinny być przedmiotem ochrony konserwatorskiej, pełniąc jednocześnie funkcje użytkowe. Współcześnie narasta potrzeba modernizacji przestrzeni publicznych. Konieczne jest zatem opracowanie standardów ich modernizacji, przy jednoczesnym poszanowaniu wartości zabytkowych. Czynnikiem ograniczającym ochronę miejskich przestrzeni historycznych jest ich status – nie są postrzegane jako jednostki, które powinny być przedmiotem kompleksowej analizy i ochrony. Ważną tego przyczyną jest sposób ujęcia przestrzeni historycznych w ustawach dotyczących ochrony zabytków – ustawy są oparte na tradycyjnej koncepcji zabytku postrzeganego jako pojedynczy obiekt. Ograniczyło to identyfikację obszarowych zabytków jako odrębnego przedmiotu ochrony. Dlatego w nowelizacji ustawy o ochronie zabytków zasadne jest dodanie przestrzeni publicznych do wymienianych grup typologicznych zabytków.

EN

Spaces in historic towns—streets, squares, courtyards— contain elements of heritage value and should therefore be subject to conservation protection while simultaneously fulfilling their functional roles. Today, there is an increasing need to modernize public spaces. It is essential to develop standards for their modernization that respect their heritage values. A significant factor limiting the protection of historic urban spaces is their current status—they are not recognized as entities that require comprehensive analysis and protection. An important reason for this is the way historic spaces are addressed in heritage protection legislation, which is based on a traditional concept of heritage as singular structures. This approach has limited the identification of area-based heritage as a distinct subject of protection. For this reason, it would be justified to include public spaces in the list of typological groups of heritage assets in future amendments to Monument Protection and Preservation Act.

Słowa kluczowe

PL

przestrzeń staromiejska; ustawa konserwatorska; zmiana paradygmatu

EN

historic urban space; heritage protection act; paradigm shift

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 80
• Strony: 9--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz.

Twórcy

autor

Szmygin Bogusław

• Politechnika Lubelska, Wydział Budow- nictwa i Architektury

• https://orcid.org/0000-0003-0629-4495

Bibliografia

• Opracowania / Secondary sources
• 1. Bogdanowski Janusz, Metoda jednostek i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych (JARK-WAK) w studiach i projektowaniu, Kraków 1999.
• 2. Böhm Aleksander, Idea wnętrza urbanistycznego i ochrona jego wartości, [w:] Historyczne wnętrza urbanistyczne, red. Michał Smoktunowicz, Warszawa 2001.
• 3. Böhm Aleksander, O budowie i synergii wnętrz urbanistycznych, Kraków 1981.
• 4. Grabowski Mateusz, Walczak Bartosz, Powierzchowność, lekceważenie i ignorancja w procesie ochrony i konserwacji dziedzictwa poindustrialnego w Polsce, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2023, nr 74.
• 5. Krawczyk Janusz, Nazwać, żeby ocalić. Klasycy myśli konserwatorskiej wobec reliktów przeszłości, Toruń 2020.
• 6. Kryteria i procedury uznawania obiektu za Pomnik Historii, Rada Ochrony Zabytków, Warszawa 2005.
• 7. Managing Cultural World Heritage, World Heritage Resource Manual, UNESCO/ICCROM/IUCN/ICOMOS, Paris 2013.
• 8. Olczyk Agnieszka, Opaska Janusz, Stachańczyk Renata, Rekomendacje dotyczące postępowania z historycznymi nawierzchniami na obszarach podlegających ochronie konserwatorskiej, „Kurier Konserwatorski” 2024, nr 24.
• 9. Rekomendacja o Historycznym Krajobrazie Miejskim, Zgromadzenie Generalne UNESCO, 2011.
• 10. Soldani Alberto, Jankowski Dariusz, Zabytki. Ochrona i opieka. Praktyczny komentarz do nowej ustawy. Tekst ustawy z dnia 23 lipca 2003, Zielona Góra 2004.
• 11. Szmygin Boguslaw, Wpisanie na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako proponowana forma ochrony w polskim systemie ochrony zabytków, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2022, nr 72.
• Akty prawne / Legal acts
• 12. Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury, Dziennik Praw nr 16, poz. 36, 1918.
• 13. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 o opiece nad zabytkami, Dz.U. nr 29, poz. 265.
• 14. Ustawa z dnia 15 lutego 1962 o ochronie dóbr kultury i o muzeach, Dz.U. nr 10, poz. 48.
• 15. Ustawa z dnia 16 października 1991, Dz.U. nr 114, poz. 492.
• 16. Ustawa z dnia 19 lipca 1990 o zmianie ustawy o ochronie dóbr kultury i o muzeach, Dz.U. nr 56, poz. 322.
• 17. Ustawa z 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. z dnia 17 września 2003, nr 162, poz. 1568.
• 18. Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994.
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 19. Pomniki Historii, https://www.prezydent.pl/aktualnosci/polityka-historyczna/pomniki-historii (dostęp: 15 X 2024).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025)