Wpływ regulacji technicznej na równowagę pionową koryta Wisły na przedpolu Karpat

• Autorzy: Gorajska J.

Identyfikatory

DOI

http://dx.doi.org/10.12657/landfana.026.001

Warianty tytułu

EN

Impact of Technical Regulation on the Vistula Channel Vertical Balance in the Carpathian Foreland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowano wyniki obliczeń pionowych zmian położenia dna koryta Wisły na przedpolu Karpat w ostatnich 150 latach. Badaniami objęto 31 profili wodowskazowych na odcinku rzeki między Goczałkowicami i Puławami. Analizę zmian w pionowym położeniu dna koryta Wisły przeprowadzono w oparciu o ogólnie przyjęte założenie, że tendencja w przebiegu minimalnych rocznych stanów wody na posterunku wodowskazowym w wieloleciu odzwierciedla pogłębianie lub wypłycanie, a także pionową stabilizację koryta w tym przedziale czasu. Celem pracy jest wskazanie skutków prac regulacyjnych, które rozpoczęły się na badanym odcinku Wisły około 1840 r. Szczególną uwagę zwrócono na zmiany zaistniałe na wybranych posterunkach wodowskazowych.

EN

The article presents the results of calculations concerning vertical changes of the Vistula channel bottom in the Carpathian Foreland over the last 150 years. The study involved 31 water gauge stations located along the river section between Goczałkowice and Puławy. Analysis of vertical changes of the Vistula channel bottom was carried out with the generally accepted assumption that tendency in the course of annual minimum water stages at measurement station during long-term period reflects continuous channel deepening or its shallowing and also its stable vertical position in the same time period. The aim of the article is to identify the results of the regulation works which were started on the Vistula stretch analysed in the Carpathian Foreland around 1840, with special regard to selected gauging sites.

Słowa kluczowe

PL

Wisła; erozja denna; regulacja techniczna

EN

Vistula river; bottom erosion; technical regulation

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 26
• Strony: 3--9
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys.

Twórcy

autor

Gorajska J.

• Instytut Geografii, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

Bibliografia

• Babiński Z., 1992. Współczesne procesy korytowe Dolnej Wisły. Prace Geograficzne 157: 50.
• Babiński Z., 1997. Procesy erozyjno-akumulacyjne poniżej stopnia wodnego Włocławek. Ich konsekwencje i wpływ na morfodynamikę planowanego zbiornika Nieszawa. IGiGP PAN, Toruń: 5.
• Babiński Z., 2007. Erozja wgłębna poniżej zbiorników wodnych na przykładzie wybranych zapór świata. Nauka Przyroda Technologie 1(2)11.
• Bartnik W., Książek L., 2007. Regulacja rzek i potoków górskich w warunkach równowagi hydrodynamicznej. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 4/2/: 15–26.
• Brookes A., 2009. River Channel Change. W: P. P. Calow (red.), Rivers Handbook: The Science and Management of River Environments. Wiley-Blackwell, 12: 55–75.
• Jaeggi M.N.R., 1989. Channel Engineering and Erosion Control. W: J.A. Gore, G.E. Petts (red.), Alternatives in Regulated River Management. CRC Press, Boca Raton, Florida: 163–183.
• Klimek K., 1983. Erozja wgłębna dopływów Wisły na przedpolu Karpat. W: Z. Kajak (red.) Ekologiczne podstawy zagospodarowania Wisły i jej dorzecza. PWN, Warszawa: 97–108.
• Klimek K., 1991. Typy koryt rzecznych. W: I. Dynowska, M. Maciejewski (red.), Dorzecze górnej Wisły. PWN, Warszawa–Kraków, cz. 1: 231–234.
• Kondolf G.M., 1997. Hungry water: Effects of dams and gravel mining on river channel. Enviromental Managment 4(21): 533–551.
• Korpak J., Krzemień K., Radecki-Pawlik A., 2009. Wpływ budowli regulacyjnych i poboru rumowiska na koryta rzek i potoków górskich. Gospodarka Wodna 7: 274–281.
• Łajczak A., 1995. The Impact of River Regulation, 1859–1990, on the Channel and Floodplain of the Upper Vistula River, Southern Poland. W: E.J. Hickin (red.), River Geomorphology. Wiley, Chichester: 209–233.
• Łajczak A., 1999. Współczesny transport i sedymentacja materiału unoszonego w Wiśle i głównych dopływach. Monografie Komitetu Gospodarki Wodnej PAN 15: 215.
• Łajczak A., 2006. Regulacja rzeki a zagrożenie powodziowe na przykładzie Wisły między Skoczowem i Puławami. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 4/1/: 197–214.
• Łajczak A., 2012. Use of Piedmont Section of the Vistula in Southern Poland to Examine the Effects of River Channelization on Flood Risk. W: T. Wong (red.), Flood Risk and Flood Management. Publ. Nova Series, New York, USA: 88–106.
• Łapuszek M., 2011. Zmiany erozyjne dna koryta Sanu z uwzględnieniem czynników antropogenicznych. Gospodarka Wodna 1: 22–26.
• Łapuszek M., 2013. Wpływ czynników antropogenicznych na równowagę koryt dopływów górnej Wisły. Woda–Środowisko–Obszary Wiejskie 13(1/41): 75–88.
• Łapuszek M., Ratomski J., 2006. Metodyka określania i charakterystyka przebiegu oraz prognoza erozji dennej rzek górskich dorzecza górnej Wisły. Monografia 332. Seria Ochrony Środowiska, Kraków: 112.
• Łapuszek M., Ratomski J., 2008. Zmiany erozyjne dna koryta Soły. Gospodarka Wodna 2: 54–57.
• Petts G.E., 1989. Perspectives for Ecological Management of Regulated Rivers. W: J.A. Gore, G.E. Petts (red.), Alternatives in Regulated River Management. CRC Press, Boca Raton, Florida: 3–26.
• Punzet J., 1994. Podsumowanie wykonanych badań nad zmiennością koryt rzek karpackich w XX wieku. Gospodarka Wodna 4: 16–21.
• Starkel L., 2001. Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś. Monografie 2: 195–203. IGiPZ PAN, Warszawa.
• Strużyński A., Bartnik W., Kulesza K., Czoch K., 2013. Równowaga hydrodynamiczna ważnym parametrem kształtującym stan ekologiczny cieków karpackich. Rocznik Ochrony Środowiska 15: 2591–2610.
• Trafas K., 1975. Zmiany biegu koryta Wisły na wschód od Krakowa w świetle map archiwlanych i fotointerpretacji. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Geograficzne 40.
• Trafas K., 1992. Zmiany biegu Wisły pomiędzy ujściem Przemszy a Sandomierzem W: Zmiany biegu górnej Wisły i ich skutki. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 31–42.
• Warowna J., 2003. Wpływ zabudowy hydrotechnicznej na warunki sedymentacji w korycie powodziowym Wisły na odcinku Zawichost–Puławy. Wyd. UMCS, Lublin: 25–28.
• Wiejaczka Ł., Kijowska M., 2011. Zmiany położenia dna koryt rzek karpackich w świetle analizy stanów niskich. Monitoring Środowiska Przyrodniczego, KTN, Kielce 12: 137–143.
• Williams G.P., Wolman M.G., 1984. Downstream effects of dams on alluvial rivers. US Geological Survey Professional Paper 1286: 7–26.
• Wyżga B., Radecki-Pawlik A., Zawiejska J., 2008a. Dlaczego konieczna jest rewitalizacja rzek karpackich? Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 10: 275–282.
• Wyżga B., Zawiejska J., Radecki-Pawlik A., 2008b. Określenie wielkości wcięcia się rzek i jego wpływu na hydraulikę przepływów wezbraniowych – przykłady z rzek karpackich. Landform Analysis 9: 402–405.
• Wyżga B., Hajdukiewicz H., Radecki-Pawlik A., Zawiejska J., 2010. Eksploatacja osadów z koryt rzek górskich – skutki środowiskowe i procedury oceny. Gospodarka Wodna 6: 243–249.