Zmiany deklinacji magnetycznej w okresie 1941–2000 na dawnych polskich terenach wschodnich

• Autorzy: Welker E. , Sas-Uhrynowski A.

Warianty tytułu

EN

Changes of magnetic declination in the period of 1941–2000 at the former eastern Polish territories

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Do opracowania mapy deklinacji magnetycznej kraju potrzebne są również dane z przygranicznych regionów w krajach sąsiednich, zwłaszcza w przypadku regionów o dużych anomaliach magnetycznych. Sytuacja taka ma miejsce w północno-wschodnich regionach Polski, gdzie z braku danych z zagranicy przebieg izogon wyznaczono drogą ekstrapolacji, co obniżyło dokładność mapy deklinacji w pobliżu granicy. Do rozwiązania problemu dokładności wykorzystano znalezione w archiwach polskich i litewskich wyniki pomiarów magnetycznych z lat trzydziestych i czterdziestych. Opracowana metoda wyznaczenia zmian wiekowych w okresie 1941–2000 umożliwiła przeliczenie znalezionych danych na epokę 2000. Podjęcie wspólnych polsko-litewsko-białoruskich badań zmian wiekowych i wykonanie w latach 1997–2001 pomiarów magnetycznych na punktach wiekowych, założonych w ramach tej współpracy, umożliwiło dokonanie weryfikacji zastosowanej metody. Otrzymane po przeliczeniu dane posłużyły do opracowania aktualnej mapy deklinacji magnetycznej dla przygranicznych regionów północno-wschodniej Polski, Okręgu Kaliningradzkiego, Litwy, Białorusi i zachodniej Ukrainy.

EN

Elaboration of the magnetic charts for the country demands some data at the points located outside of the country border. It concerns all magnetic components, declination including. Otherwise, one must determine the isogons running to the line of border, using extrapolation. If the magnetic field distribution is complicated, it leads to errors. In case of the northern and eastern Polish areas, the errors in declination may reach even several degrees. Usually the data from abroad may be obtained by exchange with the neighbouring countries. The necessary declination data from Germany, Czechs and Slovakia have been obtained by exchange. At the North, the magnetic survey on the Baltic Sea has been performed in the period 1970–1990 within the frame of the Polish-Russian co-operation. But, unfortunately, it was impossible to obtain the data from the western regions of the former Soviet Union. Luckily, the old magnetic data, covering also the former Polish territories, which presently belong to Russia (Kaliningrad Region), Lithuania, Belarus and Western Ukraine, have been found in the archive. There were catalogues of declination and maps of declination worked out in the period of 1935–1941 by Polish and Lithuanian specialists, and German catalogues as well as maps of the magnetic deviation, worked out for the epoch 1941.5 by the Wermacht Topographic Service. The magnetic observatories to the East of Poland are far apart each from another, therefore there were some problems to determine the changes of declination, which had taken place since 1941. The lack of magnetic repeat stations on these territories has made additional difficulties. To solve the task, at first the data from magnetic observatories, published by Golovkov until 1980, have been used. The declination data for the next period 1980–2000 have been obtained from the observatories Surlari, Panaguriste, Hurbanovo, Pleshchenice and Lvov as well as from Golovkov, who still collects the observatory data. The results of observations at the Polish repeat stations at the East: Ogrodniki, Bełżec and Cisna, have also been used to control the data from Lvov. The period 1941–2000 has been divided into three 20-year intervals and the changes for each interval have been determined separately. At the end, all changes have been added up and applied to reduce the archival data to the epoch 2000.5. In 1996, the co-operation with Lithuanian and Belarussian specialists begun. It resulted in common research of magnetic secular variations on our territories. Eleven magnetic repeat stations in Belarus and six stations in Luthuania have been established within the framework of this co-operation. The measurements at the stations have been performed twice. Received results have been also used to control the archival data reduced to the epoch 2000. The work shows that magnetic repeat stations are indispensable to analyse the time and space distribution of secular variations, especially in the regions where the magnetic observatories are sparsely located.

Słowa kluczowe

PL

deklinacja magnetyczna; mapa

• Wydawca: Instytut Geodezji i Kartografii
• Czasopismo: Prace Instytutu Geodezji i Kartografii
• Rocznik: 2004
• Tom: T. 50, z. 106
• Strony: 5--25
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Welker E.

autor

Sas-Uhrynowski A.

Bibliografia

• [1] Bock R., 1948, Magnetische Reichsvermessung 1935.0, Berlin s. 52.
• [2] Czyszek A., Czyszek J., 2002, Results of geomagnetic observations. Hel, 2000. Warszawa, Publications of the Institute of Geophysics, Polish Academy of Sciences, C-81 (330), pp. 105.
• [3] Golovkov V.P., Kolomiytseva G.I., Konyashchenko L.P., Semenova G.M., 1983. Catalogue of the Mean Year Values of the Geomagnetic Field Elements in the World Net of Magnetic Observatories. V.XVI. M., IZMIRAN, pp. 342.
• [4] Kalinowski S., 1933, Zdjęcia magnetyczne Polski. Warszawa s. 152.
• [5] Krzemiński W., 1959, Mapa izogon Polski. Prace IGiK, T. VII. nr 1a, s.77.
• [6] Marianiuk J., Reda J., 2001, Results of geomagnetic observations. Belsk. 2000. Warszawa, Publications of the Institute of Geophysics, Polish Academy of Sciences. C-79 (328), pp. 110.
• [7] Sas-Uhrynowski A., Karatayev H., Mroczek S., Karagodina O., 2000, Badania zmian wiekowych pola geomagnetycznego na terytorium polski i Białorusi. Prace IGiK T. XLV11, nr 100, s. 25-34.
• [8] Sas-Uhrynowski A., Mroczek S., Karatayev H.l, Karagodina O.I., 2001, Otrajhenije sowremiennyh glubinnyh tektonofizicheskih procesov w dinamikie gravitacionnowo i magnitnowo polei Bielorusi. Cz. II Variacii geomagnitnowo pola po wremieni. Litosfera 2(15), Institut Geologicheskich Nauk NAN Bielorusi, Minsk., s. 98-106.
• [9] Sas-Uhrynowski A., Mroczek S., Abromavicius R., Obuchowski R., 2002, New Investigations of the Magnetic Field over the Territory of Luthuania. Geodezija ir karlografija Vol. XXVIII. No 3, s. 88-94.
• [10] Slezevicius K., Saldukas lg., 1941, Magnetic Survey of Lithuania in 1936-1938. Vilniaus Universiteto Matematikos - gamtos fakulletas. Vilnius, pp.5-11.
• [11] Uhrynowski A., 1975, Zdjęcie deklinacji magnetycznej Bałtyku Południowego na epokę 1971.5. Materiały Konferencji NOT „Geodezja w Gospodarce Morskiej”, Gdańsk s. 6.
• [12] Verzeichnis der Deklinationswerte fur das Gebiet des ehemalingen Staates Polen und Isogonenkarte, 1942, Jahresmittelwerte 1941. Kr. Kart. U. Verm. Amt Warshau.