„Antycedet” - w poszukiwaniu miastotwórczej architektury mieszkaniowej czasów odwilży

• Autorzy: Przybyła Anna Helena

Identyfikatory

DOI

10.17388/WUT.2025.0044.ARCH

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

„Antycedet” z kultowym barem samoobsługowym „Praha” był jedną z pierwszych realizacji architektonicznych w Warszawie po odwilży politycznej w połowie lat 50. XX wieku. Zespół budynków między Alejami Jerozolimskimi, ulicami Kruczą, Nowogrodzką i Bracką, z efektownym parterem i dekoracją neonową, był ikoną Warszawy lat 60. XX wieku, tłem dla opowieści o nowoczesnym mieście i wielkomiejskim zgiełku. Został zaprojektowany przez Jana Bogusławskiego i Bohdana Gniewiewskiego w biurze projektowym Miastoprojekt Warszawa-Śródmieście. Bar „Praha” przez wiele lat cieszył się ogromnym powodzeniem, do dzisiaj istnieje w świadomości mieszkańców Warszawy jako miejsce, gdzie można było tanio i smacznie zjeść. Bar zlikwidowano na początku lat 90. XX wieku, a pozostałą część budynku przebudowano. W pierwszej części artykułu ukazano historię powstania, przyjęcie i funkcjonowanie budynku na tle zmian politycznych, architektonicznych i urbanistycznych, a w drugiej opisano kolejne projekty restauracji i baru „Praha”. Trzecia część artykułu jest próbą rekonstrukcji procesu projektowego i decyzyjnego w połowie lat 50. XX wieku. Rekonstrukcja obejmuje studium przypadku dokumentacji dotyczącej jednego z budynków w zespole, znajdującej się w Archiwum Państwowym m. st. Warszawy.

Słowa kluczowe

PL

architektura Warszawy 2. poł. XX w.; Jan Bogusławski; Bohdan Gniewiewski; Antycedet; bar „Praha”; Miastoprojekt Warszawa-Śródmieście

• Wydawca: Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 68, z. 1
• Strony: 4--43
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Przybyła Anna Helena

• Wydział Architektury Politechnika Warszawska

• https://orcid.org/0000-0002-0358-668X

Bibliografia

• A. Cz., Nareszcie nowoczesne i wielkomiejskie centrum, „Stolica”, 1959, nr 12
• A. Cz., Stołeczne neony, „Stolica”, 1959, nr 20
• Bar „PRAHA” w Warszawie, „Architektura”, 1959 nr 7
• Bar dla 10 tysięcy, „Życie Warszawy”, 7.03.1959, nr 57
• Baraniewski W., Odwilżowe dylematy polskich architektów, w: Odwilż. Sztuka ok. 1956 r., red. P. Piotrowski, Poznań 1996
• Basista A., Betonowe dziedzictwo: Architektura w Polsce czasów komunizmu. Warszawa-Kraków 2001
• Cymer A., Architektura w Polsce 1945-1989, Warszawa 2019
• Czapelski M., Moduły i wieżowce. Polscy architekci wobec przemian w budownictwie mieszkaniowym 1956-1970, Warszawa 2018
• Czarnecki M., Twórczość Jana Bogusławskiego na tle kierunków architektury XX wieku w Polsce, maszynopis pracy doktorskiej znajduje się w Bibliotece Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, promotor prof. Lech Kłosiewicz, Warszawa 2006
• Ciborowski A., Pierwsze jaskółki nowej architektury, „Trybuna Ludu”, 28-30.03.1959, nr 87
• Giergoń P., Mozaika warszawska. Przewodnik po plastyce w architekturze stolicy 1945-1989, Warszawa 2014
• Giergoń P., Neony Warszawy, www.sztuka.net
• Jarzęcka H., Neony, neony, neony, „Stolica”, 1956, nr 39
• Kotarbiński A., Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944-1964, Warszawa 1967
• Krzyżakowa K., Bar „Praha” od strony kulis, „Stolica”, 1959, nr 14
• Krzyżakowa K., Twórcy warszawskiego centrum, „Stolica”, 1963, nr 28
• Lewoczewicz I., Spotkanie sztuk. Aranżacje warszawskich kawiarni i barów, „Almanach Warszawy”, T. 9, 2015
• Łowiński J., Sklepy warszawskie, „Architektura”, 1959, nr 2
• Mika G., „Antycedet” - bar „Praha” https://warszawskisocmodernizm.tumblr.com/post/167657326313/antycedet
• Molski P., Mieszkalnictwo a przemiany przestrzenne miasta. Warszawa 1945-1980, Warszawa-Łódź 1988
• Od knedli do golonki „Praha” już przyjmuje gości, „Życie Warszawy”, 7.03.1959, nr 57
• Posłuchajmy i drugiej strony. Jeden bar „Praha” sprawy nie załatwi, „Życie Warszawy”, 15-16.03.1959, nr 64
• Praga Czeska i „Praha” warszawska, czyli gastronomiczne podróże kształcą, „Życie Warszawy”, 18.03.1959, nr 66
• „Praha” przyjmuje dziś pierwszych gości, „Życie Warszawy”, 5.03.1959, nr 55
• Problem Śródmieścia, „Stolica”, 1956, nr 312
• Sobiepan J., Aleje Jerozolimskie, rozm. przepr. Maciej Stefanowski „Stolica”, 1956, nr 31
• Sołtan J., Rozmowy o architekturze, Warszawa 1996
• Zieliński J., Tarwacka I., Neony - ulotny ornament warszawskiej nocy, Warszawa 2010
• Akty prawne
• Uchwała Nr 817 Prezydium Rządu z dnia 1 grudnia 1951 w sprawie zatwierdzania projektów urbanistycznych i architektonicznych, „Monitor Polski”, 1951, nr 102, poz. 1841
• Zarządzenie Ministra Budownictwa Miast i Osiedli z dnia 18 marca 1952 r. w sprawie zatwierdzania projektów urbanistycznych, szkicowych projektów architektonicznych i podstawowych projektów budowlanych dla obszaru m.st. Warszawy i Warszawskiego Zespołu Miejskiego, „Monitor Polski”, 1952, nr 29, poz. 437
• Zarządzenie Ministra Budownictwa Miast i Osiedli 22 kwietnia 1953 r. w sprawie ustalenia wykazu biur projektów budowlanych w zakresie budownictwa ogólnego, „Monitor Polski”, 1953, nr 51, poz. 577
• Zarządzenie Ministra Budownictwa Miast i Osiedli z dnia 23 stycznia 1954 w sprawie trybu postępowania biur projektowych przy zatwierdzaniu podstawowych projektów budowlanych, „Monitor Polski”, 1954, nr 22, poz. 363
• Ustawa z dnia 31 stycznia 1961 r. Prawo budowlane, Dz.U. nr 7, poz. 46
• Archiwalia
• Archiwum Państwowe w Warszawie. Spis zdawczo-odbiorczy nr 3 Technicznych projektów budowlanych zatwierdzonych w biurze „Miastoprojekt Warszawa Śródmieście”, 1228/IV/A-38; 1228/IV/A-37; 1228/IV/A-43, 1228/IV/A-151,54
• Wydział Archiwum Biura Organizacji Urzędu m.st. Warszawy. Opisy do projektu technologicznego ustawienia aparatów i maszyn dla baru „Praha”, 10/763
• Wydział Archiwum Biura Organizacji Urzędu m.st. Warszawy. Projekt szyldu kiosk ruchu, Urb./331
• Wydział Archiwum Biura Organizacji Urzędu m.st. Warszawy. Neony Baru Praha, Urb./524
• Wydział Archiwum Biura Organizacji Urzędu m.st. Warszawy. Projekt podstawowy reklamy świetlnej dla kiosku „Ruch”, Urb. /536
• Wydział Archiwum Biura Organizacji Urzędu m.st. Warszawy. Elewacja 4JR, 10/974