Kształtowanie struktury agrarnej i scalenia gruntów po brytyjsku – historia i współczesność

• Autorzy: Pijanowski Jacek

Identyfikatory

DOI

10.15199/50.2025.2.1

Warianty tytułu

EN

Shaping of the agrarian structure and land consolidation in the British way – history and present

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł opisuje przemiany struktur agrarnych w Wielkiej Brytanii, skupiając się na historycznym i współczesnym znaczeniu działań na rzecz jej poprawy – w tym scaleń gruntów – choć miały one odmienny charakter od większości krajów Europy kontynentalnej. Historyczny rozwój brytyjskich struktur agrarnych związany był z końcem systemu feudalnego oraz koncentracją ziemi i rozwojem dzierżaw gruntów, które stanowią dziś najważniejszy motor zmian w strukturach agrarnych. Kolejne regulacje prawne wzmacniały pozycję właścicieli większych areałów gruntów, a w późniejszym okresie dzierżawców, co ukształtowało współczesny system własności gruntowej na wyspach brytyjskich. Przedstawiono znaczenie brytyjskiego procesu scalania gruntów („inclosure”/ „enclosure”), jako kluczowego mechanizmu transformacji rolnictwa, który umożliwił wprowadzenie nowoczesnych technologii i zwiększenie produktywności. Omówiono wpływ legislacji, w tym „Inclosure Acts”, oraz skutki społeczne i gospodarcze, takie jak marginalizacja drobnych rolników. Naszkicowano ewolucję struktury prywatnych gospodarstw rolnych od czasów feudalnych po okres industrializacji, podkreślając kluczową rolę aktów legislacyjnych oraz zmian społeczno- ekonomicznych. Poprawa struktury agrarnej jest w Wielkiej Brytanii od lat 80-tych XX w ściśle skorelowana z polityką ochrony środowiska i kształtowaniem krajobrazu oraz jakości wody – zwłaszcza w Walii, która jest liderem w tej dziedzinie. Wycofywanie ziemi z intensywnej produkcji i jej wykorzystanie na cele nierolnicze od pewnego czasu rodzi ryzyko fragmentacji gruntów. Nasilają to też zmiany ekonomiczne i polityka rządu wywołana wyjściem Wielkiej Brytanii ze struktur Unii Europejskiej w 2020 roku, znanym powszechnie jako Brexit. Artykuł stanowi przeglądowy wkład w badania nad historią i współczesnością przemian w strukturach agrarnych w Wielkiej Brytanii, oferując bogaty kontekst historyczny i aktualne informacje dotyczące zarządzania gruntami. Analiza opiera się na przeglądzie literatury naukowej, dokumentów historycznych oraz aktów prawnych, ukazując unikalność brytyjskiego podejścia do gospodarowania przestrzenią wiejską.

EN

This article describes the transformation of agrarian structures in Great Britain, focusing on the historical and contemporary significance of actions aimed at their improvement – including land consolidation – although these were of a different nature than in most continental European countries. The historical development of British agrarian structures was connected with the end of the feudal system in the 16th century and the concentration of land and the development of land leases, which are today the most important driving force of changes in agrarian structures. Subsequent legal regulations strengthened the position of owners of larger areas of land, and later of tenants, which shaped the contemporary system of land ownership in the British Isles. The importance of the British land consolidation process ("inclosure") as a key mechanism for the transformation of agriculture, which enabled the introduction of modern technologies and increased productivity, is presented. The impact of legislation, including the "Inclosure Acts", and the social and economic consequences, such as the marginalization of small farmers, are discussed. The evolution of the structure of private farms from feudal times to the period of industrialization is presented, emphasizing the key role of legislative acts and socio-economic changes. The improvement of the agricultural structure in the UK has been closely correlated with environmental policy and the development of the landscape and water quality since the 1980s – especially in Wales, which is a leader in this area. The withdrawal of land from intensive production and its use for non-agricultural purposes has for some time been creating the risk of land fragmentation. This is also exacerbated by economic changes and government policy caused by the UK's exit from the European Union in 2020, commonly known as Brexit. The article provides an overview contribution to research into the history and the present of agrarian structures in the UK, offering rich historical context and current data on land management. The analysis is based on a review of scientific literature, historical documents and legal acts, showing the uniqueness of the British approach to rural space management.

Słowa kluczowe

PL

scalanie gruntów; scalanie (ogradzanie) gruntów w Wielkiej Brytanii; kształtowanie struktury agrarnej; rozwój brytyjskich struktur agrarnych; dzierżawa gruntów rolnych

EN

land consolidation; land consolidation (inclosure) in Great Britain; shaping the agrarian structure; development of British agrarian structures; lease of agricultural land

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Geodezyjny
• Rocznik: 2025
• Tom: R. 97, nr 2
• Strony: 17--21
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Pijanowski Jacek

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji, ul. Balicka 253a, 30-198 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-1324-9695

Bibliografia

• [1] Sayce R.B., Fitch D.B., Bullard R.K. 1991. Flurbereinigungim Vereinigten Königreich. [W:] Flurbereinigung in Europa. Schriftenreihe des Bundesministers für Ernährung, Landwirtschaft und Forsten, Heft 78. ISBN3-7843-2525-4, s 444-464. Bonn.
• [2] https://www.farminguk.com/news/thousands-of-hectares-of-farmland-lost-todevelopment- since-2010_60778.html, dostęp: 07.01.2025 r.
• [3] Agricultural Holdings Act 1923 (https://www.legislation.gov.uk/ukpga/Geo6/10- 11/48/schedule/SEVENTH/crossheading/the-agricultural-holdings-act-1923/ made, dostęp: 12.01.2025 r.).
• [4] Agricultural Act 1947 (https://www.legislation.gov.uk/ukpga/Geo6/10-11/48/ contents, dostęp: 12.01.2025 r.).
• [5] Agricultural Holdings Act 1948 (https://www.legislation.gov.uk/ukpga/Geo6/11- 12/63/enacted, dostęp: 12.01.2025 r.).
• [6] The Agricultural Holdings (Notices to Quit) Act 1977 (Commencement) Order 1978 (https://www.legislation.gov.uk/uksi/1978/256/contents/made, dostęp: 12.01.2025r.).
• [7] The Agricultural Holdings Act 1986 (https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1986/5/ contents, dostęp: 12.01.2025 r.).
• [8] https://www.agriland.co.uk/farming-news/sinn-fein-gives-guarded-welcometo- ni-amended-farm-policy-reform/,dostęp: 07.01.2025 r.
• [9] Departmentfor Environment, Food & Rural Affairs. Accredited official statistics. Chapter 2: Structure of industry. Updated 20 February 2024 (https://www.gov. uk/government/statistics/agriculture-in-the-united-kingdom-2022/chapter- -2-structure-of-industry).
• [10] Encyklopedia PWN (https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Wielka-Brytania-Gospodarka; 4575694.html, dostęp: 13.01.2025 r.).
• [11] Clark G., Clark A. 2001. Common Rights to Land inEngland. The Journal of Economic History, vol. 61, No. 4. Published By: Cambridge UniversityPress, s. 1009-1036.
• [12] Turner M. 1984. Enclosures in Britain 1750-1830. In:Clarkson, L.A. (eds) The Industrial Revolution A Compendium. Studies inEconomic and Social History. Palgrave, London. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-10936-4_4.
• [13] https://jpellegrino.com/teaching/enclosure.html,dostęp 17.01.2025 r.
• [14] Boyle J. 2003. The Second Fencing Movement and the Construction of the Public Domain. 66 Law and Contemporary Problems, s. 33-74.
• [15] Inclosure Act 1773 (https://www.legislation.gov.uk/apgb/Geo3/13/81/contents, dostęp: 11.12.2025 r.).
• [16] Motamed M.J., Florax R.J.G.M., W.A. Masters. 2013. Agriculture, Transportation and the Timing of Urbanization: Global Analysis atthe Grid Cell Level, SSRN Electronic Journal 19(3), DOI: 10.2139/ssrn.2374296.
• [17] Kaliński J. 2008. Historia gospodarcza XIX i XX w. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, ISBN 978-83-208-1733-1, s. 37-44. Warszawa.
• [18] Inclosure (Consolidation) Act 1801(https://en.wikipedia.org/wiki/Inclosure_(Consolidation)_ Act_1801).
• [19] http://www.holme-next-the-sea.co.uk/enclosureact.php,dostęp 17.01.2025 r.
• [20] McCloskey D. 1972. The Enclosure of Open Fields: Preface to a Study of Its Impact on the Efficiency of English Agriculturein the Eighteenth Century. The Journal of Economic History. 32 (1), s. 15-35. DOI: https://doi.org/10.1017/S0022050700075379.
• [21] Liddy C.D. 2015. Urban Enclosure Riots: Risings of the Commons in English Towns, 1480-1525. Past & Present (226), s. 41-77. DOI: https://doi.org/10.1093/pastj/gtu038.
• [22] Heldring L., Robinson J.A., Vollmer S. 2022. The economic effects of the English parliamentary enclosures. NBER Working PaperNo. w29772. DOI: 10.3386/w29772.
• [23] https://www.thyme.co.uk/thoughts/the-tudors,dostęp: 12.01.2025 r.
• [24] https://ruralhistoria.com/2023/05/24/enclosure-act/, dostęp: 12.01.2025 r.
• [25] Agriculture Act 1967 (https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1967/22/contents, dostęp: 11.12.2025 r.).
• [26] Agriculture Act 1986 (https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1986/49/contents, dostęp: 11.12.2025 r.).
• [27] Welsh Government. 2019. Sustainable Farming and ourLand. ISBN: 978-1-8397- 673-3. Cardiff. 151 s.
• [28] https://naturalresources.wales/about-us/what-we-do/strategies-plans-and- -policies/area-statements/sector-specific-information/area-statements-andfarmers- foresters-and-land-managers/?lang=en,dostęp: 12.01.2025 r.
• [29] Agriculture Act 2020 (https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2020/21/contents, dostęp: 11.12.2025 r.).
• [30] Connellan O. 2002. Land Assembly for Development – TheRole of Land Pooling, Land Re-adjustment and Land Consolidation. FIG XXIIInternational Congress, 19-26.04.2002, Washington, D.C. USA.
• [31] https://www.euractiv.com/section/agriculture-food/news/expert-uk-risks-farmconsolidation- fragmentation-post-brexit/, dostęp: 11.12.2025 r.
• [32] https://www.gov.uk/government/news/eustice-sets-out-approach-for-futureagriculture- policy, dostęp: 11.12.2025 r.
• [33] Coulson H., Milbourne P. 2022. Agriculture, food andland: Struggles for UK post- -Brexit agri-food justice. Geoforum, Volume 131, May 2022, Pages 126-135. DOI: https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2022.03.007.
• [34] Antonopoulos I., Bell M., Čavoški A., Petetin L.(ed’s) 2022. The Governance of Agriculture in Post-Brexit UK. Routledge, London. DOI: https://doi. org/10.4324/9781003010852.
• [35] Petetin L., Dobbs M. 2022. Brexit and Agriculture. Routledge, London. DOI: https:// doi.org/10.4324/9780429503719.
• [36] https://www.euractiv.com/section/agriculture-food/news/expert-uk-risks-farmconsolidation- fragmentation-post-brexit/, dostęp: 11.12.2025 r.
• [37] O'Sullivan M. 2016. A capital idea for landconsolidation. Farming Independent, 21.09.2016, Dublin (https://www.independent.ie/farming/a-capital-idea-for-land-consolidation/35061495.html, dostęp: 07.05.2022 r.).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2025).