Późnoglacjalne i holoceńskie osady wybranych torfowisk dolinnych regionu łódzkiego w nawiązaniu do zmian paleośrodowiskowych

Forysiak, J.; Kloss, M.; Obremska, M.; Żurek, S.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Późnoglacjalne i holoceńskie osady wybranych torfowisk dolinnych regionu łódzkiego w nawiązaniu do zmian paleośrodowiskowych

Autorzy

Forysiak J. , Kloss M. , Obremska M. , Żurek S.

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

Identyfikatory

Warianty tytułu

Lateglacial and Holocene sediments of some valley peatlands in the Łódź region in relation to palaeoenvironmental changes

Języki publikacji

Abstrakty

Artykuł przedstawia wyniki badań geomorfologicznych, geologicznych oraz paleobotanicznych, przeprowadzonych na czterech torfowiskach dolinnych regionu łódzkiego (Bęczkowice, Kopanicha, Mianów i Wilczków). Są to obiekty funkcjonujące w warunkach niewielkiego wpływu rzek na przebieg procesów torfotwórczych. Misy opisywanych torfowisk powstały w różnym czasie, od przełomu plenivistulianu i późnego vistulianu po początek holocenu. Trwałe zatorfienie również następowało w różnym czasie. Wszystkie z analizowanych torfowisk można określić jako torfowiska paludyfikacyjne. Udokumentowane osady biogeniczne pozwalają na rekonstrukcję zmian środowiska w wybranych torfowiskach w późnym vistulianie i holocenie.

The article presents the results of geomorphological, geological and palaeobotanical studies conducted in four valley peatlands in the Łódź region. The study area is dominated by valley peatlands. The most numerous group are basins developed under condition of fluvial processes. The peatlands occur within active river valleys, as well as on terraces and in inactive river valleys. The Wilczków peatland is located in the inactive river valley. The peatland may be classified as a valley fen. It was mainly fed by soligenic waters. Formation of the peat horizon in the river valley occurred in the Younger Dryas. The sedge peatland functioned until the end of the Atlantic, when the process was interrupted. Peat-forming vegetation returned to the studied part of the peatland again in the Subatlantic Period. The Mianów peatland is located on the terrace of Ner river valley, and is classified as a valley fen. This wetland was fed by soligenic, and partially by fluviogenic waters. Peat development in the oxbow lake occurred at the end of the Late Weichselian. The fen functioned in the Preboreal. After a relatively long break, growth of peat mass occurred again in the Subboreal and Subatlantic. The Kopanicha peatland is located in Rawka river valley. The object can be classified as a valley fen. The peatland was fed by soligenic waters. Peat development in the oxbow lakes occurred at the beginning of the Atlantic period, and peat growth lasted until the modern times, but with interruptions in the Atlantic and Subatlantic. The Bęczkowice peatland is located in Luciąża river valley, is the biggest one. This peatland is defined as a valley fen, with patches of a transitional. The object was fed by soligenic, and partially by fluviogenic and precipitation waters. Overdeepenings within the valley bed became limnic accumulation reservoirs already at the beginning of the Late Weichselian. Then they were subjected to peat formation together with the entire area of the valley floor. Peat sedentation was interrupted at the beginning of the Atlantic. The peatland developed again in the Subatlantic. Biogenic accumulation in the studied basins, located in the river valleys, does not enable continuous sediment growth as they are dependent on changing dynamics of fluvial processes, which means that the registered growth of biogenic sediments is not synchronous in these valley peatlands. Objects which are fed by groundwater and located in inactive valleys, can also show changeable intensity of biogenic sediments growth.

Słowa kluczowe

osady torfowe mokradło torfotwórcze martwa dolina rzeczna geochemia środkowa Polska

Wydawca

Polska Akademia Umiejętności

Czasopismo

Folia Quaternaria

Rocznik

2014

Tom

nr 82

Strony

5--30

Opis fizyczny

Bibliogr. 47 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Forysiak J.

jacekfor@interia.eu

Katedra Geomorfologii i Paleogeografii, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki, ul. Narutowicza 88, 90-139 Łódź

autor

Kloss M.

m.kloss@wp.pl

Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa

autor

Obremska M.

mobremska@twarda.pan.pl

Instytut Nauk Geologicznych, Polska Akademia Nauk, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

autor

Żurek S.

jacekteofil@o2.pl

ul. Szareckiego 6/48, 01-493 Warszawa

Bibliografia

1. BALWIERZ Z., FORYSIAK J., KITTEL P., KLOSS M., LAMENTOWICZ M., PAWŁOWSKI D., TWARDY J., ŻUREK S., 2009. Zapis wpływów antropogenicznych w osadach torfowiska Żabieniec na tle jego rozwoju w holocenie [w:] L. Domańska, P. Kittel, J. Forysiak, (red.), Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji środowiska. Środowisko-Człowiek-Cywilizacja, tom 2. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 329-345.
2. BRZEZIŃSKI M., 1995. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Bolimów. PIG, Warszawa.
3. DOMBROVSKAYA A. V., KORENIEVA M. M., TYUREMNOV S. N., 1959. Atlas rastitelnych ostatkov vstrechajemykh v torfie. Gosud. Energ. Izd. Moskva-Leningrad.
4. DUTKIEWICZ L., 1992. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Parzęczew. PIG, Warszawa.
5. FORYSIAK J., 2005. Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta Geogr. Lodz. 90: 1-116.
6. FORYSIAK J., 2012. Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geogr. Lodz. 99: 1-164.
7. FORYSIAK J., KAMIŃSKI J., 2011. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Uniejów. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa.
8. FORYSIAK J., MICHALSKA-HEJDUK D., 2004. Changes of the Wilczków peat-bog under long-term anthropopressure [w:] L. WOŁŁEJKO, J. JASNOWSKA (red.), The Future of Polish mires. Wyd. Akad. Rolniczej Szczecin:213-218.
9. FORYSIAK J., OBREMSKA M., TWARDY J., 2011. Records on anthropogenic environmental changes in small river valleys in the vicinity of Łowicz (Central Poland): their significance for the reconstruction of Late Holocene settlement tendencies. Bull. Geogr. - Physical Geogr. Series, s. 4: 7-20.
10. FORYSIAK J., KLOSS M., ŻUREK S., 2012. Wstępna charakterystyka geologiczna i paleobotaniczna torfowiska Wilczków. Studia Limnologica et Telmatologica 6(2): 95-101.
11. GROSSE-BRAUCKMANN G., 1972. Uber pflanzliche Makrofossilien mitteleuropaischer Torfe I. Gewebereste krautiger Pflanzen und ihre Merkmale. Telma 2: 19-55.
12. GROSSE-BRAUCKMANN G., 1974. Uber pflanzliche Makrofossilien mitteleuropaischer Torfe II. Weitere Reste (Fruchten und Samen, Moose u.a.) und ihre Bestimmungsmtiglichkeiten. Telma 4: 51-117.
13. GROSSE-BRAUCKMANN G.,1986. Analysis of vegetative plant macrofossils. [w:] E. B. Berglund (red.), Handbook of Holocene Palaeoecology and Palaeohydrology. John Wiley and Sons Ltd., Chichester: 591-618.
14. GROSSE-BRAUCKMANN G., STREITZ B., 1992. Pflanzliche Makrofossilien mitteleuropaischer Torfe III. Fruchte, Samen und einige Gewebe (Fotos von fossilen Pflanzenesten). Telma 22: 53-102.
15. JEWTUCHOWICZ S., 1970. Rozwój rzeźby okolic Łęczycy po zlodowaceniu środkowopolskim. Prace Geogr. IG PAN 85: 79 ss.
16. JUGGINS S., 2012. Rioja: Analysis of Quaternary Science Data, R package version 0.7-3. (http://cran.r-project.org/package=rioja).
17. KAC N. J., KAC S. V KIPIANI M. G., 1965. Atlas i opriedielitiel plodov i siemian vstriechajushchikhsja v chertviertichnykh otlozheniyach SSR. Izd. Nauka, Moskva.
18. KAC N. J., KAC S. V., SKOBIEJEVA J. J., 1977. Atlas rastitielnych ostatkow v torfach. Izd. Niedra, Moskva.
19. KIEŁTYK P., KLOSS M., 2014. Zastosowanie metod numerycznych do interpretacji zmian roślinności subfosylnej w badaniach torfowisk wysokich. [w:] J. ROMANOWSKI, P. MATYJASIAK (red.), Biologia XXI wieku nowe kierunki badawcze. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa: 75-96.
20. KLATKOWA H., CZYŻ J., FORYSIAK J., 2007. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Szadek. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa.
21. KLOSS M., 1993. Differentiation and development of peatlands in hollows without run-off on young glacial terrains. Pol. Ecol. Stud. 19: 115-219.
22. KLOSS M., 2005. Identification of subfossil plant communities and palaeohydrological changes in a raised mire development. Monogr. Bot. 94: 81-116.
23. KLOSS M., 2007. Roślinność subfosylna na tle historii wysokich torfowisk mszarnych w północno-wschodniej i środkowej Polsce oraz w Sudetach. Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary, 141 pp.
24. KLOSS. M., 2008. Analysis of plant macrofossils in palaeobotanical studies of mires. [w:] J. UCHMAŃSKI (red.), Theoretical and applied aspects of modern ecology. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa: 31-44.
25. KLOSS M., ŻUREK S., 2005. Geology of raised mire deposits. Monogr. Bot. 94: 65-80.
26. KOBOJEK E., 2000. Morfogeneza doliny Rawki. Acta Geogr. Lodz. 77: 1-157.
27. KRAJEWSKI K., 1977. Poziomy terasowe w pradolinie Warszawsko-Berlińskiej między Wartą a Wzgórzami Domaniewickimi. Acta Univ. Lodz. Zesz. Nauk. UŁ, Nauki Mat.-Przyr., ser. II 5: 99-108.
28. KURKOWSKI S., POPIELSKI W., 1991. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Gorzkowice. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa: 1-63.
29. LAMENTOWICZ M., BALWIERZ Z., FORYSIAK J., PŁÓCIENNIK M., KITTEL P., KLOSS M., TWARDY J., ŻUREK S., PAWLYTA J. 2009. Multiproxy study of anthropogenic and climatic changes in the last two millennia from a small mire in central Poland. Hydrobiologia 631: 213-230.
30. MANGERUD J., ANDERSON S. T., BERGLUND B. E, DONNER J. J., 1974. Quarternary stratigraphy of Norden a proposal for terminology and classification. Boreas 3(3): 109-128.
31. MAUQUOY D., VAN GEEL B., 2007. Plant macrofossil methods and studies, Mire and peat macros. [w:] S. A. Elias (red.), Encyclopedia of Quaternary Science. Amsterdam: Elsevier: 2315-2336.
32. MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M., 2002. Flowering plants and pteridiophytes of Poland a checklist. Biodiversity of Poland, 1. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków, 442 pp.
33. OCHYRA R., ŻARNOWIEC J., BEDNAREK-OCHYRA H., 2003. Census catalogue of Polish mosses. Biodiversity of Poland 3. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków, 372 pp.
34. PAWŁOWSKI D., KLOSS M., OBREMSKA M., SZYMANOWSKI M., ŻUREK S., 2012. Evolution of small valley mire in Central Poland as a result of hydroclimatic oscillations. Geochronometria 39(2): 133-148.
35. PÓCIENNIK M., KRUK A., FORYSIAK J., PAWŁOWSKI D., MlIANOWICZ K., ELIAS S., BORÓWKA R., KLOSS M., OBREMSKA M., COOPE R., KRĄPIEC M., KITTEL P., ŻUREK S., 2015. Fen ecosystem responses to water-level fluctuations during the early and middle Holocene in central Europe: a case study from Wilczków, Poland. Boreas [in press].
36. SOŁTYSIK R., 2000. Wpływ czynnika tektonicznego na formowanie zabagnień w strefach przedprzełomowych dolin rzecznych Gór Świętokrzyskich i ich obrzeżenia. Prace Inst. Geogr. WSP w Kielcach 4: 109-112.
37. SOŁTYSIK R., 2002. Geneza mokradeł Gór Świętokrzyskich i Niecki Nidziańskiej. Prace Inst. Geogr. AŚ w Kielcach 9: 1-126.
38. TOBOLSKI K., 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Vademecum geobotanicum 2. PWN, Warszawa, 508 pp.
39. TURKOWSKA K., 2006. Geomorfologia Regionu Łódzkiego. Wyd. UŁ: 1-237.
40. TURKOWSKA K., 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geogr. Lodz. 57: 1-157.
41. TWARDY J., ŻUREK S., FORYSIAK J., (red.) 2010. Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk. Poznań.
42. WACHECKA-KOTKOWSKA L., 1996. Przestrzenne i czasowe zróżnicowanie rozwoju doliny Luciąży. Acta Geogr. Lodz. 71: 259-274.
43. WACHECKA-KOTKOWSKA L., 2004. Ewolucja doliny Luciąży - uwarunkowania klimatyczne a lokalne. Acta Geogr. Lodz. 86: 1-161.
44. WALANUS A., NALEPKA D., 2010. Calibration of Mangerud's boundaries. Radiocarbon 52(4): 1639-1644.
45. ŻUREK S., 1987. Złoża torfowe Polski na tle stref torfowych Europy. Dok. Geogr. 4: 1-84.
46. ŻUREK S., 1990. Związek procesów zatorfienia z elementami środowiska przyrodniczego wschodniej Polski. Rocz. Nauk Rolniczych, Seria D, Monografie 220: 1-174.
47. ŻUREK S., 2006. Katalog rezerwatów przyrody na torfowiskach Polski. Wyd. AŚ, Kielce: 1-288.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-26a5cf12-a5a4-4438-81ee-f1026e466a1e