Sposoby i reguły zapisu liczb w rzymskim systemie numeracji

• Autorzy: Czajkowski A. A. , Ligmanowska I. , Ligmanowski P.

Warianty tytułu

EN

Methods and rules of coding numbers in the Roman numeration system

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wstęp i cel: W pracy przestawiono zasady i reguły zapisu liczb w rzymskim systemie numeracji. Niepozycyjny system numeracji rzymskiej był oparty na zasadzie addytywnej niekiedy łącznie z zasadą substraktywną lub multiplikatywną. Głównym celem pracy jest przypomnienie i uporządkowanie zasad zapisu liczb oraz reguł stosowanych w notacji rzymskiej. Materiał i metody: Materiał badawczy jest oparty wybranych pozycjach z dość obszernej literatury. W pracy stosuje się głownie metodę analizy teoretycznej. Wyniki: W przedstawionych rozważaniach opisano zasady zapisu liczb sposobem rzymskim w zakresie od 1 do 1000, od 1000 do 10⁶ oraz od 10⁶ do 10⁸. Zaprezentowano 14 reguł rządzących rzymskim zapisem liczb. Przedstawiono 62 przykłady ilustrujące omawiane zasady i reguły. Wniosek: Znajomość zasad i reguł zapisu liczb w rzymskim systemie numeracji pozwala na pełniejszą weryfikację poprawności konstruowanego zapisu.

EN

Introduction and aim: The paper presents some principles and rules of coding numbers in the Roman numeration system. Non-positional Roman numeration system was based on the principle of additive sometimes including the principle of subtractive or multiplicative. The main aim of the paper is to organize and remind of coding numbers and rules used in the Roman numeration system. Material and methods: The research material is based on selected items from a fairly extensive literature. The study used mainly the method of theoretical analysis. Results: In the presented considerations has been described some rules for writing method of Roman numbers in the range from 1 to 1000, from 1000 to 10⁶ and from 10⁶ to 10⁸. It has been presented 14 rules describing the Roman number notation. Also has been shown 62 examples to illustrate these principles and rules. Conclusion: Knowledge of principles and rules for writing numbers in the Roman numeration system allows for a more complete verification of the correctness of the constructed record.

Słowa kluczowe

PL

numeracja; system rzymski; zapis cyfrowy liczby; reguły zapisu; historia matematyki

EN

numeration; Roman system; digital record number; rules; history of mathematics

• Wydawca: Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna w Szczecinie
• Czasopismo: Problemy Nauk Stosowanych
• Rocznik: 2015
• Tom: T. 3
• Strony: 179--190
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Czajkowski A. A.

• Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna w Szczecinie, Edukacja Techniczno-Informatyczna

autor

Ligmanowska I.

• Uniwersytet Szczeciński, Akademickie Centrum Kształcenia Językowego

autor

Ligmanowski P.

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Matematyczno-Fizyczny, Katedra Edukacji Informatycznej i Technicznej

Bibliografia

• 1. Алексанров П.С., Маркушевич А.И., Хинчин А.Я.: Энциклопедия элементарной математики, Книга первая: Арифметика, Государственное Издательство Технико-Теоретической Литературы, Москва, Ленинград 1951.
• 2. Болгарский Б. В.: Очерки по истории математики, Издательство «Вышэйшая Школа», Минск 1979, издание второе, исправленное и дополненное.
• 3. Cajori F.: A History of Mathematical Notations, 2 vols. Bound as One, Vol.1: Notations in Elementary Mathematics. New York: Dover 1993, s. 30-37, 98, 155.
• 4. Conway J.H., Guy R.K.: Księga liczb, Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa 1999.
• 5. Φолгин C., B.: Cucmeмы счucлeнuя, Издательство «Hayкa», Mocквa 1980.
• 6. Gellert W., Künster H., Hellwich M., Kästner H.: Kleine Enzyklopädie Mathematik, VEB Bibliographisches Institut Leipzig, 1986, 13 unveränderte Auflage.
• 7. Hornby A.S., Cowie A.P.: Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English, PWN, Warszawa 1981, XIII-th impression, p. 1017.
• 8. Jurewicz O., Winniczuk L., Żuławska J.: Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, PWN, Warszawa 1982, wyd. XII zmienione i rozszerzone, 231.
• 9. Ifrah G.: Dzieje liczby, czyli historia wielkiego wynalazku, Ossolineum, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź 1990, s. 141, 152, 154.
• 10. Juszkiewicz A.P.: Historia matematyki w wiekach średnich, PWN, Warszawa 1969.
• 11. Juszkiewicz A.P. (pod red.): Historia matematyki, Tom 1 Od czasów najdawniejszych do początków czasów nowożytnych, PWN, Warszawa 1975.
• 12. Markowski M.: Burydanizm w Polsce w okresie przedkopernikańskim, PAN Zakład Historii Nauki i Techniki, Studia Copernicana, Tom II, Ossolineum, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1971.
• 13. Menninger K.: Number Words and Number Symbols: A Cultural History of Numbers. New York: Dover 1992, s. 44-45, 281.
• 14. Neugebauer O.: The Exact Sciences in Antiquity, 2-ed edition. NY Dover 1969, s. 4-5.
• 15. Rusiecki A.M., Zarzecki A., Chwiałkowski Z., Schayer W.: Arytmetyka z geometrią V. PZWS Warszawa 1946.
• 16. Reader’s Digest 1976 Almanac and Yearbook, Published Annually by The Reader’s Digest Association, INC. Pleasantville, New York 10570, p. 732.
• 17. Sierpiński W.: Arytmetyka teoretyczna, PWN, Warszawa 1968.
• 18. Struik D.J.: Krótki zarys historii matematyki do końca XIX wieku, PWN, Warszawa 1960.
• 19. Tropfke J.: Geschichte der Elementarmathematik, Band 1- Arithmetik und Algebra, Walter de Gruyter, Berlin, New York 1980, 4 Auflage.
• 20. Więsław W.: Matematyka i jej historia, Opole 1977.
• 21. Wikarjak J.: Gramatyka opisowa języka łacińskiego, PWN, Warszawa 1981, s. 36.
• 22. Winniczuk L.: Lingua latina. Łacina bez pomocy Orbiliusza, PWN, Warszawa 1975, s. 79.
• 23. http://mathworld.wolfram.com/RomanNumerals.html
• 24. http://www2.inetdirect.net/~charta/Roman_numerals.html
• 25. http://inf0rmatyka.blogspot.com/2012/09/na-poczatku-by-abakus.html
• 26. http://www.purand.pl/pur3/abaq.html

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).