Złoża piasków kwarcowych w niecce tomaszowskiej, stan i problemy ich dokumentowania

• Autorzy: Poręba E. , Nieć M. , Dróżdż S.

Warianty tytułu

EN

Quartz (glass) sands deposits in Tomaszów syncline and their resources reporting problems

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W niecce tomaszowskiej występują dolnokredowe piaski i piaskowce kwarcowe. Wyróżniane są jako formacja z Białej Góry, która obejmuje kilka ogniw o zróżnicowanych parametrach jakości kopaliny. Systematyczne prace rozpoznawcze realizowane od połowy XX w. pozwoliły na udokumentowanie wielu złóż w skrzydłach niecki, o łącznych zasobach około 600 mln ton. W złożach zagospodarowanych znajduje się około 27% całości udokumentowanych zasobów. Piaski i piaskowce kwalifikujące się jako szklarskie występują w dwóch ogniwach. Przedzielone są piaskami gorszej jakości. Piaski szklarskie ogniw złożowych, charakteryzują się w przeważającej masie zawartością krzemionki ponad 98%, zawartością Fe2O3 poniżej 0.08% i TiO2 poniżej 0.10%. Piaski, które nie spełnią wymagań stawianych piaskom szklarskim, wykorzystywane są jako formierskie i wysokiej jakości piaski budowlane. Składnikiem podstawowym frakcji ilastych jest kaolinit, uzyskiwany w wyniku płukania piasku. Złoża są udokumentowane na podstawie kryteriów bilansowości niedostosowanych do współczesnych możliwości ich wykorzystania i znaczna część zasobów jest eliminowana jako niekwalifikujące się do zagospodarowania. Złoża powinny być dokumentowane według kryteriów, definiujących warunki brzeżne dla piasków kwarcowych o wielokierunkowym zastosowaniu.

EN

The peculiar feature of Tomaszów Syncline is the occurrence of Lower Cretaceous quartz sand and sandstone. They form Biała Góra composed of five members of sandy deposits of varied industrial utility defined by their chemical parameters. The systematic exploration realized since the mid of XX-th century allow to demonstrate about 600 mln ton of sand resources suitable for mining, located in several areas in the both syncline wings. 27% of them recently occurs in active opencast mines. Quartz sand and sandstones qualified for glass production form two members separated by sand deposits of lower quality deposits. Glass sands are characterized by silica content over 98%, Fe2O3 below 0.08% and TiO2 below 0.10%. Sands of lower quality are utilized as foundry or to production of high quality building materials. In the mud-clay fraction kaolinite occurs, recovered due to the sand washing and utilized as ceramic raw material. The criteria defining boundaries of deposits resources, actually used are incompatible with the recent sand utilization, and considerable quantity of sand is excluded from resources reporting. The new resources criteria should be formulated conformable with multipurpose quartz sand utilization possibilities.

Słowa kluczowe

PL

piaski kwarcowe; piaski szklarskie; dokumentowanie złóż; niecka tomaszowska; Polska

EN

quartz sands; industrial sands; glass sands; resources reporting; Tomaszów syncline; Poland

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2018
• Tom: R. 59, nr 3
• Strony: 84--99
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz.

Twórcy

autor

Poręba E.

• Przedsiębiorstwo Geologiczne w Krakowie

autor

Nieć M.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

autor

Dróżdż S.

• Przedsiębiorstwo Geologiczne w Krakowie

Bibliografia

• [1] Galos K., Piaski szklarskie. 2011 W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg. stanu na 31,12.2009. PIG-PIB, Warszawa, s.196 -199
• [2] Galos K. (red.), Waloryzacja bazy zasobowej piasków szklarskich i ocena perspektyw złożowych w świetle współczesnych wymagań przemysłu szklarskiego. 2009. Studia, Rozprawy, Monografie IGSMiE PAN, 157
• [3] Galos K., Nieć M., Stosowane zasady rozpoznawania złóż piasków szklarskich. W: Waloryzacja bazy zasobowej piasków szklarskich i ocena perspektyw złożowych w świetle współczesnych wymagań przemysłu szklarskiego. 2009. Studia, Rozprawy, Monografie IGSMiE PAN, 157, s. 51- 63
• [4] Kobyłecki M., O stratygrafii i tektonice utworów kredowych niecki tomaszowskiej. 1936. SprawozdaniaTowarzystwa Naukowego Warszawskiego 29
• [5] Kobyłecki M., Kredowa niecka tomaszowska. 1948. Biuletyn PIG 41, s. 52 - 63
• [6] Kokoszyńska K., Dolna kreda okolic Tomaszowa Mazowieckiego. 1956. Biuletyn 113 IG, Z badań geologicznych Regionu Świętokrzyskiego t. I, s. 5 - 64
• [7] Lewiński J., Das neokom in Polen und seine paleogeographische Bedeutung. 1932. Geologische Rundschau Bd. 23 H5
• [8] Michalski A., Badania geologiczne dokonane w 1883 r. w północno zachodniej części Guberni Radomskiej i Kieleckiej. 1884. Pamiuetnik Fizjograficzny t. IV, Warszawa
• [9] Nieć M., Koncesjonowanie poszukiwań, rozpoznawania i eksploatacji, rozpoznawania i eksploatacji złóż kopalin a wymagania racjonalnej gospodarki. 2018. Przegląd Geologiczny t. 66,t. 66, nr 3, s. 170 - 175
• [10] Nieć M., Poręba E., Złoża piasków przemysłowych. 2003. Surowce mineralne Polski, Wyd. Instytut GSMiE PAN Kraków
• [11] Poręba E., Ustalenie optymalnych siatek wierceń dla złóż piasków szklarskich. 1976. W: Optymalizacja siatek wiertniczych przy dokumentowaniu złóż surowców stałych. IG Warszawa, s. 162 - 164
• [12] Poręba E., Litostratygrafia kredy dolnej w synklinie tomaszowskiej.1987. W: Synklina tomaszowska i jej znaczenie surowcowe. PG Kraków, TKSM Biała Góra, s. 14 - 26
• [13] Poręba E., Budowa geologiczna synkliny tomaszowskiej i jej baza surowcowa. 1987. W: Synklina tomaszowska i jej znaczenie surowcowe. PG Kraków, TKSM Biała Góra, s. 27 – 46
• [14] Pusch i. B., O składzie polskiej jury albo szeregu oolitowego. 1883. Pamiętnik Fizjograficzny t. III Warszawa
• [15] Sztejn J., Stratygrafia mikropaleontologiczna kredy dolnej Kujaw. 1967. Biuletyn IG 200, Z badań stratygraficzno paleontologicznych w Polsce t. II, s. 237 - 259
• [16] Witkowski A., Budowa geologiczna niecki tomaszowskiej. 1969. Prace Inst. Geol. 53. t. LIII., Warszawa

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).