Secondary bismuth and tellurium minerals from Rędziny (SW Poland)

• Autorzy: Parafiniuk Jan

Warianty tytułu

PL

Wietrzeniowe minerały bizmutu i telluru z Rędzin (sw Polska)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In the dolostone quarry at Rędziny (Rudawy Janowickie Range, Lower Silesia, SW Poland) a set of secondary bismuth and tellurium minerals have recently been found. The presence of bismite Bi2O3, bismutite (BiO)2CO3, eulytite Bi4(SiO4)3, pingguite Bi6Te2O13 and tellurite TeO2 was detected by X-ray powder diffraction and/or electron microprobe methods. These minerals were formed as a result of progressive weathering of native bismuth and a bismuth sulphotelluride - joseite Bi4TeS2. The mutual genetic relations among the minerals have revealed that native bismuth is the predecessor of bismite and younger bismuthite. Pingguite is the first oxidation product of joseite, while eulytite and tellurite represent more advanced stage of this process.

PL

W kamieniołomie marmurów dolomitycznych w Rędzinach (Rudawy Janowickie) natrafiono na mineralizację bizmutowo-tellurkową reprezentowaną przez duże skupienie bizmutu rodzimego oraz siarczkotellurki bizmutu: joseit i protojoseit. Minerałom tym towarzyszyła parageneza opisanych w pracy rzadkich minerałów wietrzeniowych. Skupienia bizmutu rodzimego były pokryte na powierzchni milimetrowej grubości ciemnoszara skorupą zbudowaną z czystego bizmitu Bi2O3 tworzącego zbitą warstwę osłaniającą metal przed dalszym utlenianiem. Na powierzchni skorupy bizmitu sporadycznie spotyka się drobne, igiełkowe kryształy szarożółtego bizmutytu (BiO)2CO3. W produktach wietrzenia joseitu można znaleźć jasnozielone sferolityczne skupienia eulytynu Bi4(SiO4)3, wyjątkowo także widoczne pod mikroskopem czworościenne kryształy tego minerału. Obrazy BSE pokazują, że początkowym produktem utleniania joseitu jest wtórny minerał, którego skład chemiczny odpowiada pingguitowi Bi6Te2O13- rzadkiemu tellurynowi bizmutu znanemu dotąd tylko z miejsca odkrycia w 1994 roku w Chinach. Zaawansowany proces wietrzenia joseitu prowadzi do geochemicznego rozdzielenia bizmutu i telluru, co skutkuje krystalizacją eulytynu i pojawieniem się drobnych, jedwabiście białych igiełek tellurytu TeO2.

Słowa kluczowe

EN

bismite; bismutite; eulytite; pingguite; tellurite; X-ray powder diffraction data; chemical composition; Rędziny; Poland

PL

bizmut; tellur; mineralizacja; Rędziny

• Wydawca: Mineralogical Society of Poland
• Czasopismo: Mineralogia
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 34, iss. 2
• Strony: 3--14
• Opis fizyczny: Bibliogr. [10] poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Parafiniuk Jan

• University of Warsaw, Institute of Geochemistry, Mineralogy and Petrology, Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa, Poland

Bibliografia

• BANAŚ J., NIEĆ M., SALAMON W., 1993: Bismuth tellurides from the Jarmuta Hill (Pieniny Mts.) Miner. Polon. 24, 2, 33-40.
• GOŁĘBIOWSKA В., PIECZKA А., 1998: Minerały strefy utlenienia w dolomitach z Rędzin. PTMin. Pr. Spec. 11, 90-93.
• JAMBOR J.L., PERTSEV N.N., ROBERTS A.C., 1996: New mineral names. Amer. Miner. 81, 766-770.
• KRAUSE W., BERNHARDT H.J., BLASS G., EFFENBERGER H., 1997: Hechtsbergite, Bi2O(OH)(VO4), a new mineral from the Black Forest, Germany. N. Jb. Miner. Mh. 6, 271-287.
• KRAUSE W., BERNHARDT H.J., McCAMMON C., EFFENBERGER H, 1998: Brendelite, (Bi,Pb)2Fe3+'2+O2(OH)(PO4), a new mineral from Schneeberg, Germany: description and crystal structure. Miner, and Petrol. 63, 263-277.
• LIS J., SYLWESTRZAK H., 1986: Minerały Dolnego Śląska. Wyd. Geol., Warszawa.
• PARAFINIUK J., DOMAŃSKA J., 2002: Bismuth minerals from Rędziny (Rudawy Janowickie, SW Poland). Miner. Polon. 33, 2, 3-14.
• RIDKOŚIL T., SEJKORA J., ŚREIN V., 1996: Smrkovecite, monoclinic Bi2O(OH)(PO4), a new mineral of the atelesite group. N. Jb. Miner. Mh. 3, 97-102.
• SCHLEGEL L., KLEEBERG R., MEISSER N., 1996: Sekundäre Wismutminerale und weitere Neufunde aus Schneeberg/Sachsen, 1992-1995. Lapis 9, 37-42.
• WIEWIÓRA A., GADOMSKI M., SZPILA К., 1967: Bismuth minerals in the pegmatite druses of the Strzegom granite. Bull. Acad. Pol. Sc. Ser. Sc. Geol. Geogr. 15, 4, 201-205.