Susza rolnicza w uprawie zbóż ozimych w Polsce w latach 2006-2017

• Autorzy: Wójcik I. , Doroszewski A. , Wróblewska E. , Koza P.

Warianty tytułu

EN

Agricultural drought in the cultivation of winter cereals in Poland in 2006–2017

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy była analiza występowania suszy rolniczej w uprawie zbóż ozimych i wykazanie obszarów, na których miała ona największy zasięg w latach 2006–2017. Analizę wykonano na podstawie danych publikowanych przez System Monitoringu Suszy Rolniczej prowadzony przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach. W rozpatrywanych latach nie odnotowano zagrożenia wystąpienia suszy rolniczej w uprawie zbóż ozimych w 2013 i 2014 roku. W latach występowania suszy największy jej zasięg notowano w 2006 roku (42,3% powierzchni gruntów ornych kraju), najmniejszy zaś w 2016 i 2017 roku (ok. 2% gruntów ornych Polski). W czterech województwach: kujawsko-pomorskim, lubuskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim w latach 2006, 2008 oraz 2011 suszę odnotowano w 100% gmin. W 2006 i 2008 roku odnotowano ją na glebach wszystkich czterech kategorii. Najbardziej narażone na niedobór wody, powodujący obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych, w analizowanym okresie były zasiewy zbóż ozimych w województwach: wielkopolskim, kujawsko-pomorskim (w dziewięciu latach) oraz mazowieckim i łódzkim (w ośmiu latach). Znacznie rzadziej taki deficyt wody odnotowywano w województwach śląskim i świętokrzyskim, gdzie wystąpił odpowiednio w trzech i czterech latach. Najmniej narażonym na występowanie suszy w analizowanym okresie było województwo małopolskie, w którym susza wystąpiła tylko raz.

EN

The aim of the study was to analyze the occurrence of agricultural drought in winter cereal crops and to show areas with the highest drought in the years of 2006–2017, on the basis of data published by the Agricultural Drought Monitoring System run by the Institute of Soil Science and Plant Cultivation – State Research Institute in Puławy. In the analyzed years, no threat of the occurrence of agricultural drought in winter cereal crops in 2013 and 2014, was noted. In the years of drought occurrence, the highest drought was recorded in 2006 (42.3% of Poland’s arable land area), while the smallest in 2016 and 2017 (approx. 2% of Poland's arable land). In four voivodeships: Kujawsko-pomorskie, Lubuskie, Wielkopolskie and Zachodniopomorskie, 100% of the gminas saw droughts in 2006, 2008 and 2011. In 2006 and 2008, it was recorded for all four categories of soils. During the study period, winter cereal crops in Wielkopolskie, Kujawsko-pomorskie (in nine years), Mazowieckie and Łódzkie voivodeships (in eight years) were the most affected by water deficits causing yield decrease by at least 20% in relation to the yields obtained under the average long-term weather conditions. Much less frequently such a water deficit was recorded in the Śląskie and Świętokrzyskie voivodeships, where it occurred in three and four years, respectively. The least exposed to drought was the Małopolskie voivodeship, where this phenomenon occurred only once.

Słowa kluczowe

PL

klimatyczny bilans wodny (KBW); susza rolnicza; System Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR); zboża ozime

EN

agricultural drought; Agricultural Drought Monitoring System (ADMS); climatic water; balance winter cereals

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 18, z. 4
• Strony: 75--92
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys. kolor.

Twórcy

autor

Wójcik I.

• Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach, Zakład Agrometeorologii i Zastosowań Informatyki, ul. Czartoryskich 8, 24-100 Puławy

autor

Doroszewski A.

• Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

autor

Wróblewska E.

autor

Koza P.

Bibliografia

• BĄK B. 2004. Warunki klimatyczne Wielkopolski i Kujaw [Climatic conditions od Wielkopolska and Kujawy]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 3. Z. specj. (9) s. 14–38.
• CHMURA A., CHYLIŃSKA E., DMOWSKI Z., NOWAK L. 2009. Rola czynnika wodnego w kształtowaniu plonu wybranych roślin polowych [Role of the water factor in yield formation of chosen field crops]. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Nr 9 s. 33–44.
• DOROSZEWSKI A., JADCZYSZYN J., KOZYRA J., PUDEŁKO R., STUCZYŃSKI T., MIZAK K., ŁOPATKA A., KOZA P., GÓRSKI T., WRÓBLEWSKA E. 2012. Podstawy systemu monitoringu suszy rolniczej [Fundamentals of the agricultural drought monitoring system]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 12. Z. 2 (38) s. 77–91.
• DOROSZEWSKI A., JÓŹWICKI T., WRÓBLEWSKA E., KOZYRA J. 2014. Susza rolnicza w Polsce w latach 1961–2010 [Agicultural drought in Poland in 1961–2010]. Puławy. IUNG – PIB. ISBN 978-83-7562-171-6 ss. 144.
• DOROSZEWSKI A., KOZYRA J., PUDEŁKO R., STUCZYŃSKI T., JADCZYSZYN J., KOZA P., ŁOPATKA A. 2008. Monitoring suszy rolniczej w Polsce [Monitoring of agricultural drougt in Poland]. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. Nr 1 s. 35–38.
• FARAT R., KĘPIŃSKA-KASPRZAK M., KOWALCZYK P., MAGER P. 1995. Susze na obszarze Polski w latach 1951–1990 [Droughts in Poland in the years 1951–1990]. Materiały Badawcze IMGW. Gospodarka Wodna i Ochrona Wód. Nr 16 ss. 141.
• GÓRSKI T. 2006. Zmiany warunków agroklimatycznych i długość okresu wegetacji roślin w ostatnim stuleciu. W: Długookresowe przemiany krajobrazu Polski w wyniku zmian klimatu i użytkowania ziemi [Changes in agro-climatic and the lenght of vegetation period in the last century. In: Long-term changes in the Polish lanscape as a result of climate change and land use]. Red. M. Gutry-Korycka, A. Kędziora, L. Starkel, L. Ryszkowski. Poznań. Komitet Narodowy IGBP–Global Change s. 65–77.
• IGRAS J., LIPIŃSKI W. 2006. Regionalne zróżnicowanie stanu agrochemicznego gleb w Polsce [Regional differentiation of the agrochemical state of soils in Poland]. Raporty PIB. Z. 3 s. 71–79.
• ILNICKI P., FARAT R., GÓRECKI K., LEWANDOWKI P. 2012. Mit stepowienia Wielkopolski w świetle wieloletnich badań obiegu wody [Myth of the steppe forming process in the Wielkopolska region from the viewpoint of long investigations of water circulation]. Poznań. Wydaw. UP. ISBN 978-83-7160-672-4 ss. 398.
• IUNG niedatowane. System Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR) [Agricultural Drought Monitoring System] [online]. [Dostęp 03.01.2011]. Dostępne w Internecie: http://www.susza.iung.pulawy.pl/
• JÓŹWIAK W., ZIELIŃSKI M., ZIĘTARA W. 2016. Susze a sytuacja polskich gospodarstw rolnych osób fizycznych [Droughts versus the situation of the Polish farms of natural persons]. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej. Z. 1 (346) s. 42–56.
• KACA E., ŁABĘDZKI L., LUBBE I. 2011. Gospodarowanie wodą w rolnictwie w obliczu ekstremalnych zjawisk pogodowych [Agricultural water management in view of extreme weather phenomena]. Postępy Nauk Rolniczych. Nr 1 s. 37–49.
• KANECKA-GESZKE E., SMARZYŃSKA K. 2007. Ocena suszy meteorologicznej w wybranych regionach agroklimatycznych Polski przy użyciu różnych wskaźników [Assessing meteorological drought in some agro-climatic regions of Poland by using different indices]. Acta Scientarium Polonorum. Formatio Circumiectus. Nr 6 (2) s. 41–50.
• KOZYRA J., GÓRSKI T. 2004. Wpływ zmian klimatu na uprawę roślin w Polsce. W: Klimat –Środowisko – Człowiek [Impact of climate change on the cultivation of plants in Poland. In: Climat – Environment – Human]. Wrocław. Polski Klub Ekologiczny, Okręg Dolnośląski s. 41–50.
• KOZYRA J., GÓRSKI T. 2008. Wpływ zmian klimatycznych na rolnictwo w Polsce. W: Zmiany klimatu,a rolnictwo i obszary wiejskie [Impact of climate change on agriculture in Poland. In: Climate change, and agriculture and rural areas]. Warszawa. FDPA s. 35–40.
• KOŹMIŃSKI C., MICHALSKA B. 2010. Niekorzystne zjawiska atmosferyczne w Polsce. Straty w rolnictwie. W: Klimatyczne zagrożenia rolnictwa w Polsce [Unfavourable atmospheric phenomena In Poland. Losses in agriculture. In: Climate threats to agriculture in Poland]. Red. Cz. Koźmiński, I. B. Michalska, J. Leśny. Rozprawy i Studia. T. (DCCCXLVII) 773. Wydaw. Nauk. U.Szczec. s. 9–54.
• KUNDZEWICZ Z.W., KOZYRA J. 2011. Ograniczenie wpływu zagrożeń klimatycznych w odniesieniu do rolnictwa i obszarów wiejskich [Reducing of climatic thrests to agriculture and rural areas]. Polish Journal of Agronomy. Nr 7 s. 68–81.
• LORENC H., CERAN M., MIRKIEWICZ M., SASIM M., WITA A. 2006. Susza w Polsce – 2006 rok (przyczyny, natężenie, zasięg, wnioski na przyszłość) [Drought in Poland – 2006 (reasons, intensity, coverage, conclusions for the future)]. Raport IMGW. Warszawa s. 1–33.
• ŁABĘDZKI L. 2006. Susze rolnicze. Zarys problematyki oraz metody monitorowania i klasyfikacji [Agricultural drought. Outline of the problem and methods of monitoring and classification]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 17. ISBN 83-88763-63-6 ss. 107.
• ŁABĘDZKI L. 2009. Przewidywane zmiany klimatyczne a rozwój nawodnień w Polsce [Foreseen cli mate changes and irrigation development in Poland]. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Nr 3 s. 7–18.
• ŁABĘDZKI L., BĄK B. 2004. Standaryzowany klimatyczny bilans wodny jako wskaźnik suszy [Standardized climatic water balance as drought index]. Acta Agrophysica. T. 3 (1) s. 117–124.
• ŁABĘDZKI L., BĄK B., KANECKA-GESZKE E., KASPERSKA-WOŁOWICZ W., SMARZYŃSKA K. 2008. Związek miedzy suszą meteorologiczną i rolniczą w różnych regionach agroklimatycznych Polski [Relationship between meteorogical and agricultural drought in different agroclimatic regions in Poland]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 25. ISBN 978-83-61875-03-1 ss. 137.
• ŁOPATKA A. 2017. Europejski monitoring użytkowania gruntów i baza danych glebowych LUCAS [European land use monitoring and soil database LUCAS]. Studia i Raporty IUNG – PIB. Nr 51 (5) s. 73–89.
• MIZAK K., PUDEŁKO R., KOZYRA J., NIERÓBCA A., DOROSZEWSKI A., ŚWITAJ Ł., ŁOPATKA A. 2011. Wyniki monitoringu suszy rolniczej w uprawach pszenicy ozimej w Polsce w latach 2008–2010 [Results of monitoring agricultural drought in winter wheat crops in Poland in the years 2008–2010]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 11. Z. 2 (34) s. 95–107.
• ORZECH K., MARKS M., DRAGAŃSKA E., STĘPIEŃ A. 2009. Plonowanie pszenicy ozimej w zależności od warunków pogodowych i różnych sposobów uprawy gleby średniej [Yields of winter wheat In relation of weather conditions and different methods of cultivation of average soil]. Annales UMCS. Nr 64 s. 122–129.
• OSTROWSKI J., ŁABĘDZKI L., KOWALIK W., KANECKA_GESZKE E., KASPERSKA-WOŁOWICZ W., SMARZYŃSKA K., TUSIŃSKI E. 2008. Atlas niedoborów wodnych roślin uprawnych i użytków zielonych w Polsce [Atlas of water deficits of cultivated plants and grasslands in Poland]. Warszawa – Falenty. Wydaw. IMUZ s. 4–11.
• ROJEK M. 2001. Klimatyczny bilans wodny. W: Atlas klimatycznego ryzyka uprawy roślin w Polsce. Mapa 27 [Climatic water balance. In: Atlas of climate risk of growing plants in Poland]. Red. Cz. Koźmiński, B. Michalska. Szczecin. AR, U.Szczec.
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dn. 22 marca 2017 r. w sprawie wartości klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb [Regulation of the Minister of Agricultural and Rural Development of 22 March 2017 on the value of climatic water balance for particular species of crops and soil]. Dz.U. 2017 poz. 732.
• RYMUZA K., MARCINIUK-KLUSKA A., BOMBIK A. 2012. Plonowanie zbóż ozimych w zależności od warunków termiczno-opadowych na polach produkcyjnych rolniczej stacji doświadczalnej w Zawadach [Yielding of winter cereals in relation to thermal and precipitation conditions of productive fields in the Zawady experimental farm]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 12. Z. 2 (38) s. 207–220.
• ŚLUSARCZYK E. 1979. Określenie retencji użytecznej gleb mineralnych dla prognozowania i projektowania nawodnień [Determination of useful retention of mineral soils for forecasting and designing irrigation]. Melioracje Rolne Biuletyn Informacyjny. Nr 10. Z. 3 s. 1–10.
• TOKARCZYK T. 2008. Wskaźniki oceny suszy stosowane w Polsce i na świecie [Widly applied for drought assessment and polish application]. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Polska Akademia Nauk. Nr 7 s. 167–182.
• Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o dopłatach do ubezpieczeń rolnych i zwierząt gospodarskich w Polsce [Act of 7 July on subsidies to agricultural and livestock insurance in Poland]. Dz. U. 2005 nr 150 poz. 1249 z późn. zm.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019)