RB NQBNM – Przełożony górników z II tysiąclecia p.n.e.

Rozmus, D.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

RB NQBNM – Przełożony górników z II tysiąclecia p.n.e.

Autorzy

Rozmus D.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

RB NQBNM – Miners’ supervisor from the 2nd millennium BC

Języki publikacji

Abstrakty

Na początku XX wieku na półwyspie Synaj, podczas archeologicznego rozpoznania pozostałości starożytnego górnictwa turkusów, odkryto w kopalniach w rejonie Serabit el–Khadem inskrypcje egipskie oraz inne, będące uproszczonym systemem fonetycznego zapisu opartego na egipskich hieroglifach, nazwanym później pismem proto-synajskim. Kilkadziesiąt lat później inskrypcje proto-synajskie odkryto w kopalni miedzi w Timna w Izraelu oraz w 2009 r. w Wadi el–Hol nieopodal Teb w Egipcie. Pismo proto-synajskie obecnie uważane jest za pismo będące najstarszym alfabetem przystosowanym do zapisu języków północnozachodnio-semickich. Przypuszczano, że jego twórcami są kananejscy (?) górnicy pracujący na potrzeby egipskich władców. W wielu wariantach odczytań tych inskrypcji pojawiają się odniesienia do górnictwa. W kilku przypadkach tłumaczeń osiągnięto wyniki, które są przyjmowane w większości przez środowisko naukowe. Wśród odczytań inskrypcji istotnych dla tematu tego artykułu jedno odnosi się do uwielbionej „patronki” górników, brzmi ono Dla Pani – lb ‘ lt. Szanowaną Panią jest egipska bogini Hathor, która wydaje się być patronką ówczesnych synajskich górników, prawdopodobnie bez względu na ich pochodzenie etniczne. Kolejne odczytanie innej inskrypcji jest również intrygujące. Napis wymienia „szefa górników” – rb nqbnm, postać całkowicie świecką. Hipoteza ta jest obecnie podważana ponieważ status społeczny pracujących na pustyni robotników nie kojarzy się ze środowiskiem intelektualnie zdolnym do stworzenia takiego przełomowego dla rozwoju cywilizacji wynalazku jakim jest alfabet. Autor artykułu nie zgadza się z takim ujęciem tego zagadnienia argumentując, że prowadzenie prac wydobywczych (i hutniczych) wymaga istnienia złożonej struktury organizacyjnej o charakterze przedsiębiorstwa, w którym nisko wykwalifikowani robotnicy i niewolnicy mogli wykonywać tylko najprostsze prace. Rozwój kopalni, poszukiwanie nowych złóż, zbyt surowca, aprowizacja i inne zadania potrzebne do przetrwania ludzi na pustyni musiały być w rękach odpowiednich, wykształconych kadr. Powstanie w tym kręgu idei pisma alfabetycznego można uznać za bardzo prawdopodobne.

At the beginning of the 20th century, Egyptian inscriptions as well as other inscriptions – a simplified writing system, later called Proto-Sinaitic writing, were discovered on the Sinai Peninsula in mines situated near Serabit el–Khadem during an archaeological reconnaissance of the remains of the ancient turquoise mining. After several dozen years Proto-Sinaitic inscriptions were also discovered in the copper mine in Timna in Israel and in Wadi el-Hol near the Egyptian Thebes in 2009. It is currently believed that the Proto-Sinaitic writing used the oldest alphabet which was later adapted to writing the characters used in the Northwest Semitic languages. It was assumed that the writing had been created by Canaanite miners working for Egyptian rulers. Several references to mining appear in numerous variants of readings of the inscriptions. In case of a few translations, the majority of the results achieved are recognised by scientists. Among the readings of the inscriptions that refer to the subject matter of this article, one refers to the beloved “patron” of the Sinai miners of the time, and reads For the Lady – lb‘lt. This respected Lady is the Egyptian goddess Hathor, who seems to be the patron of the contemporary Sinai miners, presumably irrespective of their ethnic origin. The next reading of another inscription is also intriguing. The inscription mentions “the miners’ boss” – rb nqbnm, an entirely lay person. This hypothesis has now been undermined, as the social status of the workers working in the desert was not associated with the intellectual circles that were capable of creating such a ground-breaking invention in the development of the civilisation as is the alphabet. The author opposes to such an approach, arguing that conducting mining (and smelting) required a complex organizational structure resembling that of an enterprise, in which poorly skilled workers and slaves were only able to carry out the easiest work. The development of the mines, searching for new deposits, selling the resources, provisioning and other tasks that were necessary to survive in the desert must have been arranged by educated personnel. It is therefore highly probable that indeed those were the people who came up with the idea of an alphabetic writing.

Słowa kluczowe

Egipt starożytny pismo proto-synajskie kopalnia turkusów kopalnia miedzi Serabit el–Khadem Timna narodziny alfabetu RB NQBNM

ancient Egypt Proto-Sinaitic writing turquoise mine copper mine Serabit el–Khadem Timna birth of alphabet rb nqbnm

Wydawca

Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera

Czasopismo

Hereditas Minariorum

Rocznik

2015

Tom

Vol. 2

Strony

9--25

Opis fizyczny

Bibliogr. 55 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Rozmus D.

rozmusd@poczta.onet.pl

Muzeum Miejskie „Sztygarka” Dąbrowa Górnicza 41–300, ul. Legionów Polskich 69

Bibliografia

1. Ancient Egyptian Painting, 1986a. Selected, Copied and Described by Nina M. Davies with editorial assistance of Alan H. Gardiner, volume II, plate LIII – CIV, Chicago.
2. Ancient Egyptian Painting, 1986b. Selected, Copied and Described by Nina M. Davies with editorial assistance of Alan H. Gardiner, volume III, descriptive text, Chicago.
3. AGRICOLA G., 2000. De re metallica libri XII. Wyd. Muzeum Karkonoskie, Jelenia Góra.
4. BEN–YOSEF E., 2012. A unique casting mould from the new excavations at Timna Site 30 (Israel): evidence of western influence? [W:] Kassianidou V., Papasavvas G. (red.). Eastern Mediterranean Metallurgy and Metalwork in the Second Millennium BC.: 188–196. Oxbow Books. Oxford.
5. BEN–YOSEF, E., SHAAR, R., TAUXE, L., RON, H., 2012. A new chronological framework for Iron Age copper production in Timna (Israel). Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 366, 1–41: 31–71.
6. CASTEL G., POUIT G., 1997. Anciennes mines métalliques dans la part Nord du désert oriental d’ Égypte. Archeo–Nil, 7: 101–112.
7. COLLES B.E., 2010. Proto–Alphabetic inscriptions from the Wadi Arabah. Antiguo Oriente, 8: 75– 96.
8. Mc CORMICK M., 2007. Narodziny Europy. Korzenie gospodarki europejskiej. 300-900. PWN. Warszawa.
9. DARNELL J.C., 2013. Wadi el-Hol. [W:] Wendrich W., Dieleman J., Frood E., Baines J., Encyclopedia of Egyptology. University of California, Los Angeles. scholarship.org/uc/item/1sd2j49d, dostęp: listopad, 2015.
10. DARNELL J. H, DARNELL D., 2002. Theban Desert Road Survey in the Egyptian Western Desert I: Gebel Tjauti Rock Inscriptions 1-45 and Wadi el-Hôl Rock Inscriptions. Oriental Institute Publications, 119. Chicago.
11. DARNELL J. , DOBBS-ALSOPP C. LUNDBERG M. J., 2005. Two Early Alphabetic Inscriptions from the Wadi el-Hol: New Evidence for the Origin of the Alphabet from the Western Desert of Egypt. Annual of the American Schools of Oriental Research, 59.
12. DAVIES W.V., 1987. Egipskie hieroglify. Wyd. RTW. Warszawa.
13. GARDINER A., 1927. Egyptian Grammar. Being an introduction to the Study of Hieroglyphs. Griffith Institute. Oxford.
14. GOLDWASSER O., 2010. How the Alphabet Was Born from Hieroglyphs. Biblical Archaeology Review, 36, 02, Mar/Apr: 1–27.
15. GÓRNY J., 2010. Metale w literaturze świata starożytnego. Wyd. Nauk. Akapit. Kraków.
16. GRIMAL N., 2004. Dzieje starożytnego Egiptu. PIW. Warszawa.
17. GUTGESSEL M., 1997. Wirschaftsnezt und Wirtschaftsleben. [W:] Schulz R., Seidel M. (red.). Ägypten. Die Welt der Pharaonen: 371 – 376. Köneman Verlaggesellschaft GmbH. Köln.
18. IBRAHIM M.R., TALLET P., 2008. Trois bas-reliefs de l’epoque thinite au Ouadi el-Humur: aux origins de l’exploitation du Sud-Sinaï par les Égyptiens. Revue d’Égyptologie, 59: 155–180.
19. HARRELL J.A., BROWN V.M., 1992. The oldest surviving topographical map from ancient Egypt (Turin Papyri 1879, 1899, 1969). Journal of the American Research Center in Egypt, 29: 81–105.
20. HOLLADAY W. L., 1971. A Concise Hebrew and Aramaic Lexicon of the Old Testament. Based upon the Lexical Work of Ludwig Koehler and Walter Baumgartner. Wyd. E. J. Brill. Leiden.
21. KUCKENBURG M., 2006. Pierwsze słowo. Narodziny mowy i pisma. PIW. Warszawa.
22. LAM L., 2010. The Invention and Development of the Alphabet. [W:] Ch. Woods and G. Emberling, E. Teeter (red.). Visible Language. Inventions of Writing in the Ancient Middle East and Beyond: 189–201. Oriental Institiut Museum Publications, 32. The Oriental Institute of University of Chicago. Chicago.
23. LIPIŃSKI E., 2013. Studia z dziejów i kultury starożytnego Bliskiego Wschodu. Wyd. NOMOS Kraków.
24. LIPIŃSKA J. , KOZIŃSKI W., 1977. Cywilizacja miedzi i kamienia. PWN. Warszawa.
25. LIPIŃSKA J., MARCINIAK M., 1986. Mitologia starożytnego Egiptu. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. Warszawa.
26. ŁYCZKOWSKA K., SZARZYŃSKA K., 1981. Mitologia Mezopotamii. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. Warszawa.
27. MARTIN W., 1996. Cast in Copper, wrought in Gold: Metals in Ancient Egypt. The Ostracon, Egyptian study Society, 7, 2: 1–8.
28. MIERZEJEWSKI A., 1981. Tajemnice glinianych tabliczek. Iskry. Warszawa.
29. MUMFORD G., 2006. Tell Ras Budran (Site 345): defining Egypt’s eastern frontier and mining operations in South Sinai during the Late Old Kingdom (early EB IV / MB I). Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 342: 13–67.
30. MUMFORD G., HUMMEL R. 2015. Preliminary findings at a late Old Kingdom fort in South Sinai, including the pottery, from the 2008 season. Journal of Ancient Egyptian Interconnections, 7/1: 52–82.
31. NEGEV A. (red.), 1991. Archäologisches Bibel-Lexikon. Hänssler Verlag. Neuhausen–Stuttgart.
32. NEGEV A. (red.), 2002. Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świętej. Wyd. Da Capo. Warszawa.
33. NIESIOŁOWSKI–SPANÒ L., 2007. Early Alphabetic Scripta and the Origin of Greek Letters. [W:] Berdowski P., Blahaczek B. (red.), Haec mihi in animis vestris templa. Studia Classica in Memory of Professor Lesław Morawiecki: 172–188. Rzeszów, dostęp na http://uw.academia.edu/Lukasz- NiesiolowskiSpano, marzec 2015.
34. OGDEN J. M., 2000. Metals. [W:] Nicholson P.T., Shaw I. (red.) Ancient Egyptian Material and Technology. Cambridge University Press.
35. PETRINA Y., 2014. Jewellery from Late Antique Egypt. British Museum Studies in Ancient Egypt and Sudan, 21: 31–43.
36. PFROMMER M., (TOWNE-MARCUS E.), 2001. Greek Gold from Hellenistic Egypt. Getty Museum Studies on Art. Los Angeles.
37. RACHET G., 2006. Słownik cywilizacji egipskiej (hasło metalurgia ). Książnica. Katowice.
38. REHREN Th., BELGYA T., JAMBON A., KÁLI G., KASZTOVSZKY Z., KIS Z., KOVÁCS I., MARÓTI B., MARTINÓN-TORRES M., MINIACI G., PIGOTT V. C., RADIVOJEVI M., ROSTA L., SZENTMIKLÓSI L., SZÖKEFALVI-NAGY Z., 2013. 5,000 years old Egyptian iron beads made from hammered meteoritic Iron. Journ. of Archaeological Sc., 40: 4785–4792.
39. RICE JONES M., 2007. Oxhide Ingots, Copper Production and the Mediterranean Trade in Copper and other Metal in the Bronze Age. Texas A&M University.
40. ROLLSTONE Ch., 2010. The propable Inventors of the First Alphabet: Semites Functionig as Rather High status Personnel in a Componet of the Egyptian Apparatus. Witryna internetowa Rollston Epigraphy; Ancient Inscriptions from the Levantine World. http://www.rollstonepigraphy.com/?p=195, dostęp: marzec 2010.
41. SAGONA A, ZIMANSKY P., 2009. Ancient Turkey. Wyd. Routledge. London.
42. SASS B., 1988. The Genesis of the Alphabet and its Development in Second Millenium B.C. Ägypten zu Geschichte, Kultur und Religionen Ägyptens und des Testaments, 13 (herausg. von M. Görg). Otto Harrassowitz. Wiesbaden.
43. SMITH V. E., 2010. Modeling the Mechanics of Temple Production in the Middle Kingdom: An Investigation of the Shena of Divine Offerings Adjacent to the Mortuary Temple of Senwosret III at Abydos, Egypt. Witryna internetowa University of Pennsylvania; Publicly accessible Penn Dissertations, 190. http://repository.upenn.edu/edissertations/19, dostęp: wrzesień 2015.
44. SIMONS F., 2011. „Proto-Sinaitic – Progenitor of the Alphabet”. Rosetta 9: 16–40. http://www.rosetta. bham.ac.uk/Issue_09/articles/simons_alphabet.pdf, dostęp: wrzesień 2015.
45. ŚLIWA J., 2005. Syria i Palestyna u schyłku epoki brązu (około 1550–120 p.n.e.). [W:] Śliwa J. (red.). Wielka Historia Świata – Stary i Nowy Świat. Od „rewolucji” neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego, 2: s. 293–297.
46. TALLET P., 2003. Notes sur la zone minière du Sud –Sinaï au Nouvel Empire. Bulletin de l’Institut Français d’Archéologie Orientale, 103: 459–486.
47. TALLET P., 2010. Le roi Den et les Iountiou: les Égyptiens au Sud-Sinai sous la 1re dynastie. Archéo-Nil, 20: 97–105.
48. TALLET T., 2012. Ayn Sukhna and Wadi el-Jarf: two newly discovered pharaonic harbours on the Suez Gulf. British Museum Studies in Ancient Egypt and Sudan, 18: 147–168.
49. TALLET P, LAISNEY D., 2012. Iry-Hor et Narmer au Sud-Sinaï (Ouadi ‘Ameyra): un complément à la chronologie des expéditions minières égyptiennes. Bulletin de l’Institut Français d’Archéologie Orientale, 112: 381–398.
50. WEST M.L., 2008. Wschodnie oblicze Helikonu. Pierwiastki zachodnioazjatyckie w greckiej poezji i micie. Wyd. Homini. Kraków.
51. WILSON–WRIGHT A., 2012., ANew Reading of a Sinaitic Inscription: 1–4. AOS Boston MA 16 march 2012. https://www.academia.edu/1711152/2012_A_New_Interpretation_of_a_Sinaitic_Inscription, dostęp: wrzesień 2015.
52. WIMMER S.J., 2010. A proto-sinaitic inscription in Timna /Israel: New Evidence on the Emergence of the Alphabet. Journ. of ancient Egyptian Interconnections, 2, 2: 1–12. http://jaei.library.arizona. edu, dostęp: wrzesień, 2015.
53. YOYOTTE J., 1975. Les sementiou et l’exploitation des regions minières à l’ancien Empire. Bulletin de la Société Française d’Égyptologie, 73: 44–55.
54. www.osirisnet.net/tombes/nobles/nebamon_ipouky181/e_nebamon_ipouky_06.htm – witryna internetowa poświęcona grobowcom egipskim, dostęp: listopad, 2015.
55. pl.wikipedia.org/wiki/Enmerkar – Wikipedia, dostęp: listopad, 2015.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-60a79bbb-5932-437e-9bb4-43ed0e232a96