BazTech - Yadda

1

Pomnik przyrody, dzieje pojęcia i prawa

Kasprzak Krzysztof

Zieleń Miejska

|

2022

|

Nr 9

46--49

PL

Stare i okazałych rozmiarów drzewo jest w powszechnym odczuciu wymagającym ochrony pomnikiem przyrody. Motywy tej ochrony są obecnie dość zróżnicowane. Obejmują ochronę drzew jako zabytków przyrody i kultury, ochronę ze względów historycznych, estetycznych i ekologicznych, a także jako obiektów naukowych.

2

Sady reliktowe

Szwedkowski Witold

Zieleń Miejska

|

2021

|

Nr 2

26--27

PL

Nietrudno dostrzec wartość w czymś wiekowym i trwałym, uświęconym powszechnym poważaniem i podziwem. Czas i nanoszona przez jego fale patyna dodają ceny pojedynczym egzemplarzom, skupiają zabytki w zbiory, porządkują je w kolekcje. Podobnie traktowane są pomniki przyrody ożywionej.

3

Ograniczenie prawa własności nieruchomości w związku z wyznaczeniem pomników przyrody

Gruszecki Krzysztof

Zieleń Miejska

|

2021

|

Nr 7-8

85--86

PL

Pomniki przyrody są jednymi z najczęściej spotykanych w naszym otoczeniu form ochrony przyrody. Wprowadzenie tej formy ochrony jest jedną ze skuteczniejszych i bardzo często proponowanych przez organizacje społeczne. Na drugi plan schodzą jednak ograniczenia wprowadzane w korzystaniu z nieruchomości wynikające z tego tytułu. Nie są one natomiast małe.

4

Odpowiedzialność za szkody związane z istnieniem pomników przyrody

Gruszecki Krzysztof

Zieleń Miejska

|

2021

|

Nr 10

57--58

PL

Objęcie ochroną cennych składników środowiska przyrodniczego nie zwalnia z ewentualnej odpowiedzialności za szkody wywołane przez pomniki przyrody.

5

Ochrona czynna pomników przyrody oraz jej finansowanie

Gruszecki Krzysztof

Zieleń Miejska

|

2021

|

Nr 9

57--58

PL

Pomniki przyrody są jedną z najczęściej spotykanych form ochrony przyrody. Wyznaczane są obecnie przez rady gmin na podstawie art. 44 ust. 1 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (DzU z 2021 r., poz. 1098). Za pomniki przyrody bardzo często są uznawane drzewa posiadające ponadprzeciętne właściwości przyrodnicze. Jednak samo objęcie ochroną konkretnych tworów przyrody może nie być wystarczające do zapewnienia skutecznej ochrony. Dlatego też w art. 44 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody wprowadzono możliwość określenia w uchwale wprowadzającej ochronę rozwiązań dotyczących czynnej ochrony konkretnych pomników przyrody.

6

Naruszenie zakazów w stosunku do pomników przyrody

Gruszecki Krzysztof

Zieleń Miejska

|

2021

|

Nr 11

57--58

PL

Efektywność ochrony prawnej konkretnych obiektów w dużej mierze uzależniona jest od rodzaju i skuteczności sankcji stosowanych w sytuacji naruszenia prawa. Dlatego też również w przypadku ochrony pomników przyrody po stwierdzeniu ich uszkodzenia albo zniszczenia bardzo ważne staje się ustalenie, jakiego rodzaju sankcje prawne mogą znajdować zastosowanie.

7

Najgrubsze dęby szypułkowe (Quercus robur L.) województwa zachodniopomorskiego

Jankowski Krzysztof, Siwik Daria

Inżynieria Ekologiczna

|

2020

|

Vol. 21, nr 2

35--47

PL

Dęby szypułkowe Quercus robur L. stanowią w Polsce najokazalsze drzewa, występujące w zasięgu naturalnym. Według różnych źródeł obwód pni najgrubszych drzew mierzony na wysokości pierśnicy przekracza 1000 cm. Dęby przedstawiane były często w literaturze naukowej i popularnonaukowej przede wszystkim ze względu na swoje rozmiary, ale także wartość kulturową i historyczną. Opracowania tego typu najczęściej dotyczyły najbardziej okazałych egzemplarzy tego gatunku w skali kraju. W odniesieniu do Pomorza Zachodniego brak w literaturze naukowej danych dotyczących największych okazów z województwa zachodniopomorskiego, które jest naturalnym miejscem występowania gatunku. Badania przeprowadzone w latach 2017-2018 stanowią próbę usystematyzowania wiedzy w tym zakresie w skali regionu i zostały przeprowadzone na grupie drzew najgrubszych pod względem obwodu pierśnicowego. Analiza objęła szczegółowy opis parametrów dendrologicznych oraz ocenę stanu zdrowotnego według skal stosowanych we współczesnej dendrologii. Uwzględniono również informacje zawarte w źródłach historycznych. Badaniami objęto 12 egzemplarzy dębu szypułkowego Quercus robur L.

EN

Pedunculate oaks of Quercus robur L. are the most magnificent trees in Poland, which occur in their natural range. According to various sources, the circumference of the trunks of the thickest trees measured at breast height may exceed 1000 cm. Oaks of impressive sizes were often presented in the scientific and popular science literature primarily due to their size, but also cultural and historical value. Studies of this type most often referred to the most impressive specimen of this species on the national scale. In reference to Western Pomerania, there is no scientific study on the largest specimen in the West Pomeranian Voivodeship, which is a natural occurrence of this species. Research carried out in 2017-2018 is an attempt to systematize knowledge in this area on the regional scale and has been carried out on a group of trees that are the most impressive in terms of the circumference measured at breast height. The analysis included a detailed description of dendrological parameters and an assessment of the health status according to the scales used in modern dendrology. Information from historical sources was also included. The study covered 12 copies of pedunculate oak Quercus robur L.

8

Ścieżki rowerowe i chodniki w systemach korzeniowych drzew

Suchocka Marzena, Góźdź Karolina

Drogownictwo

|

2019

|

nr 1

14--17

PL

Artykuł porusza tematykę alternatywnego podejścia do budowy ścieżek rowerowych w przestrzeni miejskiej. Tradycyjne rozwiązanie zakłada wykorzystanie betonu, asfaltu, kostki brukowej i innych materiałów, których specyfika, a także sposób wbudowywania przyczyniają się do uszkodzeń korzeni drzew, często powodują obumieranie drzew. Najbardziej istotnym czynnikiem, niestety wielokrotnie zaniedbywanym, jest destruktywny wpływ na otaczającą zieleń, w szczególności na korzenie drzew i krzewów, które często są cięte lub całkowicie usuwane w czasie korytowania ścieżki rowerowej. Problem ten nabiera jeszcze większego znaczenia w kontekście obszaru opracowania jakim jest pomnik przyrody „Aleja Drzew” zlokalizowany przy ulicy Żwirki i Wigury w Warszawie. Zastosowanie alternatywnej, podwieszanej konstrukcji drogi dla rowerów może skutecznie chronić korzenie drzew nie ingerując w ich strukturę, a ponadto nie pociąga za sobą wyższych kosztów z tytułu wykonania i eksploatacji.

EN

This paper discusses the subject of an alternative approach to designing bicycle paths in urban space. The traditional solution involves the use of concrete, asphalt, paving stone and other materials, the specificity of which, as well as the method of construction, contribute to damage to tree roots, often causing the death of trees. The most important factor, unfortunately neglected many times, is the destructive impact on the surrounding greenery, in particular on the roots of trees and shrubs, which are often cut or removed during the construction of the bicycle paths. This problem becomes even more important in the context of the area of study which is the “Avenue of Trees” natural monument located at Żwirki i Wigury street in Warsaw. The use of an alternative, suspended pavement construction for bicycles can effectively protect tree roots without damage, and also does not entail higher costs for construction and maintenance.

9

From the Genealogy of the Environmental Thought:Marian Raciborski and Jan Gwalbert Pawlikowski

Gawor Leszek

Problemy Ekorozwoju

|

2018

|

Vol. 13, nr 1

87--93

EN

The article presents the views of two pioneers of environmental thought: Marian Raciborski and Jan Gwalbert Pawlikowski. The former was the author of a conservation programme of protecting nature which conceptualised valuable phenomena and objects of nature as natural monuments. The latter was the author of a peculiar ecological manifesto which demanded that nature should be treated as humans’ partner in the world, a partner deserving respect combined with care for its existence. In Poland, these were the first autonomous reflections at the beginning of the 20th century on the necessity of protecting nature and of humankind’s relationships with nature.

PL

Artykuł prezentuje poglądy dwóch pionierów myśli ekologicznej: Mariana Raciborskiego i Jana Gwalberta Pawlikowskiego. Pierwszy z nich był autorem konserwatorskiego programu ochrony natury konceptualizującą wartości zjawisk i obiektów natury jako pomników przyrody. Drugi był autorem specjalnego ekologicznego manifestu domagającego się traktowania natury jako ludzkiego partnera w świecie, zasługującego na szacunek i troskę o jego egzystencję. W Polsce początku XX wieku były to pierwsze autonomiczne refleksje nad koniecznością ochrony przyrody i humanitarnych związków z naturą.

10

Pomniki przyrody

Gruszecki K.

Zieleń Miejska

|

2017

|

Nr 11

48--50

PL

Pomniki przyrody w świetle projektu Rozporządzenia Ministra Środowiska z 26 września 2017 r.

11

Funkcjonowanie lokalnych form ochrony przyrody w miastach, na przykładzie Warszawy, Krakowa, Łodzi, Wrocławia i Poznania

Giedych R.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2017

|

nr 38

43--55

PL

Celem badań była identyfikacja problemów funkcjonowania lokalnych form ochrony przyrody na obszarach miast, a także wskazanie negatywnych skutków jakie wynikają z ich obiektowego traktowania. Przeprowadzone badania wykazały, że lokalne formy ochrony przyrody zajmują nierzadko znaczną powierzchnię. Średnia powierzchnia użytków ekologicznych w badanych miastach wynosi ponad dwadzieścia hektarów, największy zespół przyrodniczo-krajobrazowy pod względem powierzchni spełnia kryterium stawiane parkom narodowym. Analiza uwarunkowań formalnoprawnych ujawniła, że lokalne formy ochrony przyrody nie mają odpowiednich instrumentów zarządzania. Nie wyznacza się wokół nich otulin, nie ma obowiązku określania ochrony czynnej, a także sporządzania planów miejscowych. Skutkiem tego nie są one właściwie chronione przed zagrożeniami zewnętrznymi, a także nie są przystosowane do pełnienia funkcji społecznej.

EN

The aim of the research was to identify problems of local nature protected areas functioning in urban areas, as well as to indicate the negative effects that result from object-oriented treatment of them. The conducted research revealed, that the nature conservation areas at a local level often occupy a significant area. The average area of ecological site in surveyed cities exceed twenty hectares and the largest nature-landscape complex in terms of area meets the criteria for national parks. The analysis of formal and legal conditions have shown that local nature protection areas do not have appropriate management instruments. There is no obligation to create buffer zones around them, or specify active protection, as well as to draw up local land use plans. As a result, they are not properly protected from external threats and are not adapted to perform a social function.

12

Ocena zagrożeń i aktualizacja rejestru pomników przyrody ożywionych Zielonej Góry w jej nowych granicach

Tokarska-Osyczka A., Pilichowski S.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2016

|

nr 162 (42)

102--128

PL

W artykule zostały przedstawione wyniki ogólnej inwentaryzacji przyrodniczej i opisane zagrożenia antropogeniczne i przyrodnicze dla 53 istniejących pomników przyrody ożywionej na terenie Zielonej Góry. Stwierdzono nieliczne występowanie zagrożeń przyrodniczych, a największym zagrożeniem antopogenicznym wobec wybranych drzew jest spływ soli technicznej zimą i wiosną. Ogólną kondycję badanych pomników przyrody oceniono jako dobrą lub bardzo dobrą. Stare drzewa, w tym egzemplarze pomnikowe – oprócz swojej ogromnej wartości przyrodniczej – pozytywnie wpływają na odbiór danego miejsca, dlatego nasze badania pozwolą na aktualizację danych zawartych w rejestrach oraz na badania porównawcze w przyszłości.

EN

The article presents current measurements of girth and assesment of natural and anthropogenic threats towards 53 natural monuments in Zielona Gora. The authors indicated few natural threats. The impact of road salt on several monuments during winter and spring was considered the most serious anthropogenic threat. To sum up, the condition of studied natural monuments is good or excellent. Old trees, including monuments, have a positive influence on the perception of the place where they grow. Therefore, the article allows the data to be updated and makes further comparative studies possible.

13

Assessment of the health of monumental trees growing in a historic park in Zwierzyniec using an acoustic tomograph

Żuraw B., Durlak W., Dudkiewicz M., Nowak D.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2016

|

Y. 113, iss. 1-A

217--236

EN

The aim of the study was to assess the state of health of 7 monumental trees which are the remains of gardens by the historic villas date back to the beginning of the 20s of the 20th century. Currently, 2 trees are located in the rightof-way, and the rest of the specimens are protected while as the part of Nature and Culture Landscape Parks, which include gardens in Parkowa Street. PiCUS Sonic Tomograph was used in the research which was based on the method of acoustic tomography, which uses the characteristics of a sound wave generated at the periphery of the trunk, providing information about the state of wood in the cross-section of the trunk. The state of health of 3 trees was rated as good, whereas inside 4 other trees inner cavities were found. It is expected that further development of damage will worsen the static condition of the trees and thus it will constitute a potential threat to the inhabitants of the city. Condition of the tree and thus it will constitute a potential threat to the inhabitants of the city.

PL

W badaniach oceniono stan zdrowotny siedmiu drzew pomnikowych, stanowiących pozostałości ogrodów przy zabytkowych willach, pochodzących z początku lat 20. XX w. Obecnie dwa drzewa znajdują się w pasie drogowym, natomiast pozostałe objęte są ochroną, pozostając w granicach Przyrodniczo-Kulturowych Parków Krajobrazowych, obejmujących ogrody przy ul. Parkowej. Do prac wykorzystano urządzenie PiCUS Sonic Tomograph, bazujące na metodzie tomografii akustycznej. Wykorzystuje ona właściwości fali dźwiękowej, generowanej na obwodzie pnia, dostarczającej informacji o stanie drewna w przekroju poprzecznym pnia. Stan zdrowotny trzech badanych obiektów oceniono jako dobry, natomiast w przypadku czterech drzew stwierdzono wewnętrzne wypróchnienia i ubytki wgłębne. Przewiduje się, że dalszy rozwój uszkodzeń będzie pogarszał warunki statyczne drzew i tym samym stanowił potencjalne zagrożenie dla użytkowników przestrzeni miejskiej.

14

Ochrona prawna drzew uznanych za pomniki przyrody

Gruszecki K.

Zieleń Miejska

|

2015

|

Nr 2

56--59

PL

Pomniki przyrody są jedną z tych form ochrony przyrody, które mają długą tradycję w polskim systemie prawnej ochrony środowiska. Występowały one bowiem zarówno w Ustawie o ochronie przyrody z 1949 r. jak i Ustawie o ochronie przyrody z 1991 r.

15

Kulturowa rola drzew

Dobrzyński P., Bożek J.

Przegląd Komunalny

|

2015

|

nr 4

62--63

PL

Potrzeby ludzi kierują się ku przyrodzie, a zwłaszcza drzewom. Widać to szczególnie wyraźnie w organizowanych ostatnio rozmaitych akcjach społecznościowych, których celem jest uratowanie „swoich” drzew przed wycinką. Nastał zatem dobry moment na to, aby wykorzystać drzewa do promocji gmin.

16

Pomniki przyrody na terenie nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków

Gruszecki K.

Zieleń Miejska

|

2012

|

Nr 3

26-28

PL

Pielęgnacja drzew lub krzewów, będących pomnikami przyrody które są zlokalizowane na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków, może nastąpić po uzgodnieniu zakresu prac z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody. Warto zastanowić się nad tym, który organ powinien odpowiadać za tego rodzaju decyzje.

17

Rzeka Prosna pomnikiem przyrody i historii południowej wielkopolski

Małecka I., Ziąbka L., Staszewski Z.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2012

|

Nr 7

57--76

PL

Rzeka Prosna o długości 216,8 km należy do największych w południowej Wielkopolsce. Prosna po części swojej długości służyła jako drogowskaz „Szlaku Bursztynowego” dla kupców rzymskich. Rzeka stanowi pomnik przyrody i była świadkiem wydarzeń historycz-nych. Na 70 km rzeki Prosny w Bolesławcu znajdują się ruiny zamku z czasów piastowskich. Dolina Prosny w okresie wczesnego średniowiecza była terenem osadnictwa z okresu ple-miennego i intensywnego zasiedlania w czasie monarchii pierwszych Piastów. Badania archeologiczne datują początek kaliskiego grodu na Zawodziu na przełomie IX i X w. Od XIV w. do końca XVIII w. w Kaliszu znajdował się zamek królewski, spełniający m.in. funkcje rezydencji władców i starosty generalnego Wielkopolski. Rzeka Prosna w Kaliszu i regionie była świadkiem bitew a mianowicie: pomiędzy stronnikami króla Augusta II Mocnego z królem Stanisławem Leszczyńskim (29.10.1706r.), w czasie konfederacji barskiej (1768r., 1770r.), pomiędzy wojskami napoleońskimi a rosyjskimi (13.02.1813r.), powstańców styczniowych 1863r. (Kuźnica Grabowska 26.02.1863r.). Była również świadkiem zniszczenia Kalisza przez oddziały pruskie (1914r.). W pobliskim Szczypiornie w 1917r. zostali osadzeni legioniści J. Piłsudskiego. Rzeka Prosna była także świadkiem mordów dokonanych na Polakach przez Niemców w czasie II Wojny Światowej.

EN

The Prosna river of 216.8 km in length is one of the longest in the Southern Wielkopolska. In its part the Prosna was used as a signpost of the “Amber Route” for Roman merchants. The river is a monument of nature and has been a witness of historic events. At its 70th kilometre in Boesławiec it passes ruins of a Piast castle. The Prosna valley during the early Middle Ages was an area of settlements of tribes during the reign of the first Piast dynasty rulers. Archaeological research dates the beginning of the Kalisz city in Zawodzie at the turn of 9th and 10th centruries. Between 14th and the end of 18th century Kalisz had a royal castle which was a residence of Wielkopolska rulers and its general administrator. The Prosna in Kalisz and its surrounding region witnessed battles, namely between supporters if August II Strong and king Stanislaw Leszczynski (29.10.1706), during the Bar Confederation (1768, 1770), between Napoleon and Russian troops, January insurrection in 1863 (Kuźnica Grabowska 26.02.1863). It also witnessed destruction if Kalisz by Prussian troops (1914). In the nearby Szczypiorno in 1917 J. Pilsudski’s legions were imprisoned. The Prosna could also see Poles murdered by the Germans during World War Two.

18

Małe jest piękne

Traut-Seliga A.

Przegląd Komunalny

|

2011

|

nr 8

18-19

PL

Nie wszędzie istnieją rozległe obszary cenne pod względem przyrodniczym, nie każdy las jest Puszczą Białowieską. Jednak w polskim systemie ochrony przyrody jest miejsce nie tylko dla parków narodowych, obszarów Natura 2000 i innych wielkopowierzchniowych form ochrony przyrody. Istnieją również formy indywidualne. Zaliczamy do nich pomniki przyrody, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.

19

Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników przyrody i rezerwatów przyrody nieożywionej

Słomka T., Doktor M.

Przegląd Geologiczny

|

2011

|

Vol. 59, nr 4

335-335

EN

In 2009 the Ministry of Environment has granted the commission of preparing the "Catalogue of geotourist sites" to the working group from the AGH-University of Science and Technology. The "Catalogue…" will include the geosites located in the areas of natural monuments and abiotic nature reserves. The interesting geological structure of Poland is a result of a variety of processes which created numerous geological objects. Many of them reveal both the outstanding aesthetic valours and the fascinating geological history, which may attract the visitors. The aesthetic valours, as e.g., monumental or unusual forms and/or unique character will draw attention of all visitors, despite their level of understanding of geological processes. The geological history will probably attract only a fraction of visitors, particularly professionals, including university students, as well as collectioners and other passionates of Earth sciences. Among thousands of abiotic nature reserves and nature monuments 150 top-class sites will be selected, professionally described and photographed. The English version of this unique book will be available, as well. It is expected that the "Catalogue…" will contribute to promotion of geosites in Poland and abroad. The project will be financed by the National Fund for Environment Protection and Water Management.

20

Ochrona prawna drzew jako pomników przyrody

Gruszecki K.

Zieleń Miejska

|

2010

|

Nr 9

44-46

PL

Pomniki przyrody mają długą tradycję w polskim prawie ochrony środowiska. Uznanie drzewa za pomnik przyrody zapewnia mu ochronę, która w pewnych przypadkach może zostać zniesiona.