BazTech - Yadda

1

Gospodarka polderowa w Polsce : wyzwania naturalnej retencji powodziowej

Warachowska Weronika, Zwoliński Zbigniew

Landform Analysis

|

2023

|

Vol. 42

3--23

PL

Powódź stanowi jedno z największych zagrożeń naturalnych w Polsce. Z uwagi na przewidywany wzrost ryzyka powodzi poszukiwanie nowych sposobów zarządzania ryzykiem powodziowym jest istotnym wyzwaniem krajowej gospodarki wodnej. Jednym z rozwiązań mogących służyć ograniczaniu ryzyka powodziowego, przy jednoczesnej możliwości utrzymania produkcji rolnej oraz ochronie istniejących ekosystemów i krajobrazu są poldery. Mimo potencjalnych korzyści związanych z wykorzystaniem polderów, ich potencjał jest jednak niewykorzystany z uwagi na liczne bariery dla ich efektywnego wdrażania i zarządzania nimi. Artykuł ma na celu rozpoznanie gospodarki polderowej w Polsce wraz z ustaleniem zdolności retencyjnych na podstawie parametrów morfometrycznych polderów, określeniem ich funkcjonalności oraz możliwości w zakresie ochrony poszczególnych komponentów środowiska. Na podstawie opracowanej charakterystyki zdefiniowano również bariery ograniczające efektywne wykorzystanie polderów, a także podjęto próbę sformułowania rozwiązań problemów związanych z wdrażaniem i zarządzaniem polderami. Rezultatem przeprowadzonych badań jest propozycja definicji polderu oraz rekomendacje w zakresie możliwości usystematyzowania zagadnień związanych z gospodarką polderową w Polsce.

EN

Flood is the most significant natural hazard in Poland. Due to the expected flood risk increase finding new flood risk management measures is a considerable challenge. An example of such measures are polders as an integration of the flood mitigation function with the agricultural cultivation of the land and protection of existing ecosystems and landscape. Despite benefits of polders their potential is untapped due to the numerous barriers for their effective implementation and management. This study aims to investigate the polder management in Poland, including the assessment of retention capacity on the basis of morphometric parameters, the determination of polder functionality and the possibilities for the protection of individual environmental components. On the basis of the developed characteristics, barriers limiting the effective use of polders were defined, and an attempt was made to formulate solutions to problems related to the implementation and management of polders. The result of the conducted research is a proposal for a definition of a polder and recommendations regarding the possibility of systematizing issues related to polder management in Poland.

2

Directions of Polderization in the Middle Basin of the Odra River

Golik D., Gortych M., Kołodziejczyk U.

Civil and Environmental Engineering Reports

|

2018

|

Vol. 28, no. 3

103--110

EN

As an effective way of flood prevention it is widely accepted to construct flood embankments. These structures are getting bigger as the river changes from meandring to successive development of floodplain and narrowing the embankment. Meanwhile, it is worth returning old solutions and reactivating old floodplain polders. There are currently three polders on the central Odra River: Kiełcz-Tarnów-Bycki – with a capacity of approximately 15 million m3, Połupin – with a capacity of 70 million m3 and Krzesin-Bytomiec – with a capacity of 20 million m3. Three further reservoirs are designed in: Urad – 30 million ha, Słubice Górzyca – 60 million ha and Ługi Górzyckie – 30 million ha. The authors propose additionally a reactivation of seven archival polders, with total capacity of approximately 4.9 million m3.

PL

Za skuteczny sposób walki z żywiołem powodzi przyjmuje się powszechnie budowę wałów przeciwpowodziowych. Konstrukcje te są coraz większe, w miarę przekształcania się rzeki z meandrującej w roztokową i sukcesywnego zagospodarowywania terenów zalewowych oraz zawężania międzywala. Tymczasem warto wrócić do starych rozwiązań i reaktywować dawne poldery zalewowe. Na środkowej Odrze aktualnie funkcjonują trzy poldery: Kiełcz-Tarnów Bycki – o pojemności około 15 mln m3, Połupin – o pojemności 70 mln m3 i Krzesin-Bytomiec – o pojemności 20 mln m3. Projektowane są tutaj trzy kolejne zbiorniki: Urad – 30 mln ha, Słubice Górzyca – 60 mln ha i Ługi Górzyckie – 30 mln ha. Autorzy proponują dodatkowo reaktywację siedmiu polderów archiwalnych, o sumarycznej pojemności około 4,9 mln m3.

3

Analiza warunków eksploatacji budowli hydrotechnicznych polderu Golina – uwarunkowania dla rewitalizacji, modernizacji i instrukcji gospodarowania wodą

Laks I., Lewandowska J.

Przegląd Budowlany

|

2017

|

R. 88, nr 4

25--29

PL

W pracy przedstawiono analizę warunków eksploatacji budowli hydrotechnicznych zlokalizowanych w obrębie polderu Golina w trakcie przejścia fali powodziowej w 2010 roku. Głównymi budowlami hydrotechnicznymi zapewniającymi połączenie hydrauliczne układu polder-rzeka są betonowe przelewy wałowe. Eksploatacja tych obiektów została znacząco zakłócona poprzez działania lokalnych społeczności sprzeciwiających się zalaniu terenów polderowych. Efektem tych działań była zmiana reżimu eksploatacyjnego tych budowli i wystąpienie schematów pracy, które nie były przewidywane w fazie projektowania i tworzenia instrukcji eksploatacyjnych. Budowle hydrotechniczne służące do odwodnienia terenów polderowych po przejściu fali powodziowej również nie pracowały zgodnie z założeniami eksploatacyjnymi i projektowymi. Przeprowadzona analiza wskazuje na potrzebę uwzględniania w trakcie prac rewitalizacyjnych czy remontowych czynników, które nie są opisane normami czy praktyką projektową a wynikają z realiów eksploatacyjnych.

EN

The analysis of the operating conditions of hydraulic structures located within the polder Golina during the flood in 2010 is presented in the paper. Weirs made of concrete are the main hydro-technical structures providing a hydraulic connection of the polder-river system. Operation of these structures has been significantly affected by the actions of local communities opposed to flooding the polder areas. The result of these actions was to change the regime of the work of the structures and appearance of work schemes that were not anticipated in the design and creation of operating instructions. Hydraulic structures used for drainage polder areas after the flood also did not work as intended. The analysis points to the need that during the development or renovation process factors that are not described in the standards or practices but coming from operational realities must be taken into account.

4

Wpływ retencji polderu Golina na transformację fali powodziowej z 2010 r.

Laks I.

Gospodarka Wodna

|

2017

|

Nr 2

49--57

PL

Przedstawiono analizę wpływu retencji polderu Golina, zlokalizowanego w środkowym biegu Warty, na transformację fali powodziowej z 2010 r. Analiza bazuje na wynikach otrzymanych z jednowymiarowego modelu sieci rzecznej z zabudową polderową, utworzonego z wykorzystaniem systemu modelowania przepływów nieustalonych SPRUNER. Model podlegał procedurze kalibracji i weryfikacji wykonanej dla danych o fali wezbraniowej z 2013 r. Skalibrowany i zweryfikowany model wykorzystano do przeprowadzenia symulacji przejścia fali powodziowej z 2010 r. na odcinku Konin-Oborniki. Uzyskane wyniki z modelu numerycznego porównano z pomiarami wykonanymi przez zespół kierowany przez autora w 2010 r. Wykonana analiza pozwoliła na określenie wiarygodnego, ilościowego wpływu polderu na transformację przepływu w Warcie dla fali powodziowej z 2010 r.

EN

The article presents an analysis of the retention effect of the Golina polder, located in the Warta middle course, on transformation of the 2010 flood wave. The analysis is based on results of one-dimensional model of river network with polder development, created using SPRUNER, the unsteady flows modeling system. The model was subject to a calibration and verification procedure carried out for data on the 2013 flood wave. The calibrated and verified model was used for simulation of the 2010 flood passage through the Konin-Oborniki section. The obtained numeric model results were compared with measurements carried out by a team under the supervision of the author in 2010. The analysis allowed for determining the reliable, quantitative impact of the polder on transformation of the 2010 flood wave on the Warta River.

5

Ocena poziomu geotechnicznych zagrożeń bezpieczeństwa eksploatacji wałów przeciwpowodziowych

Batog A., Hawrysz M.

Gospodarka Wodna

|

2017

|

Nr 12

379--382

PL

Przedstawiono oryginalną, autorską procedurę przeprowadzania oceny geotechnicznych zagrożeń wałów przeciwpowodziowych w warunkach wezbrania powodziowego. Autorzy, bazując na własnych doświadczeniach dotyczących analiz przebudowywanych i modernizowanych odcinków wałów przeciwpowodziowych, omawiają propozycję klasyfikacji istniejących wałów przeciwpowodziowych pod kątem bezpieczeństwa ich eksploatacji w czasie wezbrania powodziowego. Proponowana klasyfikacja może pełnić rolę wytycznych do programowania badań geotechnicznych, wykonywanych do rozpoznania warunków środowiskowych funkcjonowania tych budowli hydrotechnicznych, jak również wytycznych do projektowania ich modernizacji oraz doboru odpowiednich rozwiązań zabezpieczeń. Do jej opracowania wykorzystano zarówno zalecenia obowiązujących polskich uregulowań prawnych (rozporządzenia ministerialne), eurokodów, jak i uznane, a także stosowane w praktyce projektowej, aktualne wytyczne literaturowe projektowania nowych wałów przeciwpowodziowych. Jest to oryginalne opracowanie autorskie, które znalazło zastosowanie przy programowaniu badań oraz ocenie stanu technicznego wałów przeciwpowodziowych Odry, jej kanałów i polderów w granicach województwa dolnośląskiego z wyłączeniem Wrocławia.

EN

The article presents an original procedure for assessing geo-technical risks for the flood embankments’ functioning during high water stages. Based on their own experience concerning the analysis of the reconstructed and modernized flood embankment sections, the authors discuss a proposal of classification of the existing flood embankments in terms of the safety of their operation during floods. The proposed classification may be used as guidelines for programming geotechnical research, carried out in order to investigate the environmental conditions of functioning of these hydraulic engineering structures, as well as guidelines for planning their modernization and selection of the appropriate protection solutions. While elaborating it, the authors based themselves on the recommendations in the applicable Polish regulations (ministerial orders), eurocodes, as well as current guidelines for design of new flood embankments, recognized and used in designing practice, found in the literature of the subject. It is an original authors’ study that was applied in research programming and assessment of the technical state of flood embankments of the Oder River, as well as of its canals and detention basins within the territory of the Lower Silesian Voivodeship excluding Wrocław.

6

Analiza warunków filtracji wody przez wał przeciwpowodziowy do polderu Milsko

Hudak M., Kołodziejczyk U., Nowogoński I.

Gospodarka Wodna

|

2017

|

Nr 12

402--406

PL

W artykule przeanalizowano warunki filtracji wody do polderu Milsko przez istniejący wał przeciwpowodziowy. Analiza wykazała, że po niewielkiej modernizacji wału oraz przeprowadzeniu rekonstrukcji przelewów możliwa jest reaktywacja tego polderu.

EN

The article analyses conditions of water filtration to the Milsko detention basin through an existing flood dyke. The result indicates that after a slight modernization of the dyke and reconstruction of spillway the reactivation of this detention basin is possible.

7

Ocena gospodarowania wodą na wybranych obszarach dolinowych Wielkopolski

Kozaczyk P., Przybyła C., Bykowski J., Stachowski P.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2016

|

Tom 18, cz. 2

530--542

EN

The paper presents an assessment of changes in water resources in the areas of two polders – Nielęgowo and Zagórów – located in the Wielkopolska region. Changes in water relations of the surveyed valley areas were analyzed on the basis of the position of groundwater table and water supplies in the top layer of soil. Detailed analysis of the results of measurements carried out in two in terms of wet, dry, and growing seasons of 2008 and 2012 showed a difference of stocks in the upper layers of soil moisture of valley areas. Changes of water backup and groundwater levels were associated with the course and distribution of precipitation in the analyzed periods of vegetation. In Zagórów polder the amount of precipitation in the winter half-year, preceding the analyzed vegetation period of 2012, has also affected the size of the water supply and the state of groundwater. Positions located in the upper parts of Zagórów polder were characterized by the greatest amplitude of fluctuations in water table levels. However, in the positions located in the lowest points, the amplitude of the fluctuations in water level amounted to 0.9 m on average. There were also differences in the stocks of water in the upper layers of soil. The largest reserves of water were found in the lowest-lying parts of the polder, where the maximum water supplies ranged from 305 mm to 364 mm. On the basis of statistical analysis, the purpose of which was to determine the relationship between the supply of water in the top layer of soil and groundwater conditions in valley areas found that from 81% to 90% of the total variability in the water supply was dependent on the level of fluctuations in the groundwater table.

8

Dlaczego powinniśmy zbudować polder Golina na Warcie?

Wiśniewski J.

Gospodarka Wodna

|

2016

|

Nr 1

25--32

PL

Artykuł przypomina o użyteczności wiedzy z hydrologii dla programów inwestycyjnych o charakterze działań technicznych z zakresu ochrony przed powodzią. Także o tym, jak naprawić błędy popełnione w przeszłości.

EN

A paper reminding of the usefulness of the hydrological knowledge to investment programmes consisting in technical flood protection activities. It also describes how to repair past mistakes.

9

Koszty środowiskowe różnych wariantów eksploatacji suchego zbiornika Racibórz Dolny

Panasiuk D., Miłaszewski R.

Gospodarka Wodna

|

2015

|

Nr 1

9--13

PL

Rozpoczęła się budowa suchego zbiornika (polderu) Racibórz Dolny na Odrze, w artykule przedstawiono szacunki kosztów środowiskowych dla rozpatrywanych wariantów eksploatacji zbiornika, obliczone metodą wskaźnikową. Wyniki potwierdzają najwyższą efektywność przyjętego ostatecznie wariantu III zatrzymywania wody 20-letniej, a przepuszczania mniejszych wezbrań.

EN

Construction of the Racibórz Dolny dry reservoir (polder) on the Oder River has begun. The article presents environmental costs estimated for the considered reservoir exploitation variants, calculated with the ratio method. The results confirm the highest efficiency of the finally adopted variant III, providing for retention of the 20-years water and letting lower water swellings through.

10

Techniczno-ekonomiczna analiza efektywności energetycznej pompowni melioracyjnych

Przybyła C., Kozdrój P, Bykowski J., Napierała M., Mrozik K

Inżynieria Ekologiczna

|

2014

|

Nr 39

114--122

PL

W pracy przeprowadzono analizę efektywności energetycznej procesu eksploatacji pompowni melioracyjnych. Badaniami objęto 12 stacji pomp położonych w południowej części województwa wielkopolskiego. Wszystkie obiekty administrowane są przez Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Rejonowy Oddział w Lesznie. Zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2030 r., kraj jest zobowiązany do 20% wzrostu wydajności energetycznej wszystkich procesów produkcyjnych i dostaw. Z analiz jakie przeprowadzono w latach 2010–2012 wynika, że same koszty energii stanowią prawie połowę (40%) całkowitych kosztów użytkowania pompowni. Tak wysokie koszty energii elektrycznej są przede wszystkim efektem korzystania z uproszczonego jednostrefowego systemu rozliczania energii. System ten w przypadku pompowni pracujących okresowo, wydaje się być z uwagi na małą efektywność niezasadny. Powodem tego stanu jest brak wystarczającej analizy zapotrzebowania na energię. Zmiana sposobu jej rozliczania, a następnie przejście na taryfę niskiej mocy zamówionej C11/C12 mogą skutkować kilkudziesięcioprocentowymi oszczędnościami. Przykładowo zmiana taryfy z C21 na C12a w pompowni Wonieść w 2011 r. spowodowała obniżenie jednostkowych kosztów zużycia energii elektrycznej niemal dwukrotnie. Przeprowadzona w pracy analiza efektywności energetycznej pompowni melioracyjnych wskazuje na potrzebę wprowadzenia do bieżącego monitoringu ciągłej rejestracji opadów oraz kontroli poziomu zwierciadła wody dopływającej jak i poziomu wody w odbiorniku. Otrzymane w ten sposób informacje (z określonym wyprzedzeniem) pozwoliłyby zaplanować bardziej optymalną pracę pompowni.

EN

The energy efficiency of the operation and maintenance of land reclamation pumping stations were conducted at this paper. The study included 12 pump stations located in the southern part of the region of Wielkopolska. All objects are administered by the Great Poland of Land Melioration and Water Units Board in Poznan, District Branch in Leszno. It was found that the work of half of the analyzed pumps is very expensive, and maintenance cost incomparable to the results achieved. Operating costs of the analyzed drainage pumping stations account for 86% of total operating costs, of which 40% is energy cost, and the remaining 14% to the upkeep. Small relative time of operating pumps for leeve and channel pumping stations indicates a for a leap of work, which proves their inefficient use. The use of a larger number of pumps with less power would preserve the continuity and stability of their work.

11

Environmental costs for exploitation variants of Racibórz dry polder

Panasiuk D.

Ekonomia i Środowisko

|

2014

|

nr 4

146--153

PL

Celem badań była wycena kosztów środowiskowych związanych z różnymi wariantami eksploatacji polderu Racibórz Dolny na Odrze. Dla czterech wariantów odpływu wody z polderu (woda 2-letnia, 5-letnia, 10-letnia i 20-letnia) określono powierzchnię zagrożonych obszarów Natura 2000 i innych ekosystemów. Wycena metodą wskaźnikową wykazała znaczną przewagę wariantu III z najsłabszą ochroną przeciwpowodziową ( zatrzymywanie wody 20-letniej lub większej). Wariant ten zagrozi tylko 2% powierzchni siedlisk Natura 2000 w dole rzeki i nie zaszkodzi lasom w czaszy polderu, generując 37 razy mniejsze koszty środowiskowe niż wariant I.

12

Ocena dokładności odwzorowania wałów i przewałów w numerycznym modelu terenu polderu Majdany

Walczak Z., Sojka M., Laks I.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2013

|

Tom 15, cz. 3

2711--2724

EN

The aim of this study was to assess the accuracy of mapping of embankments and embankments control structure as the most important elements affecting the Majdany polder hydraulic characteristics. The polder was built between 1965 and1969 years as part of the drainage valley Tralalka. Area of the polder is equal to around 580 hectares. Capacity is equal up to 3.7 million m3. The polder is located about 4 km southeast of the city Kolo, in the valleys of the Warta, Ner and Rgilewka river network. The paper presents an analysis of the accuracy of the available digital elevation models (DEM) for Majdany polder in TIN format, which were worked out in 2009 on a scale 1:10 000. DEM worked out in 2011 based up on LIDAR data is presented in a scale 1:2 500. DEM in 2009 was worked out on the basis of aerial photographs in the scale of 1:26 000 and is available in the form of TIN, and LIDAR DTM-made ISOK project was based on airborne laser scanning (LIDAR) and it is available in LAS format. An assessment was carried out in the section embankments about 1.4 kilometers representing 21% of the total length of the embankments on the polder and one of embankment control structure 218 m in length. A total of 651 measurements with Sokkia GPS was done including 496 and 155 measurements on embankment and control structure respectively. DEM accuracy assessment was performed separately for embankments and control structures. Due to the fact that the distribution of errors of embankments was close to a normal distribution, the following statistical measures was used: Root Mean Square Error (RMSE), mean error (ME) average and standard deviation (SD). Due to the fact that the distribution of the error for embankment control structure on DEM significantly deviates from a normal distribution robust statistical methods like: median, Normalized Median Absolute Deviation (NMAD), 68.3% and 95% quartile was applied. The study showed that the data quality obtained from DEM are usually not sufficient for modeling embankment and control structure. Therefore, if the DEM generate the above data source (LIDAR or aerial images) is acceptable – talking only of polder topography, in order to estimate the volume and modeling its work unacceptable due to the relatively large errors in the mapping embankment control structures. It is necessary improve these DEM even by direct measurements of the same terrain such as GPS-RTK devices.

13

Hydrauliczna ocena oddziaływania polderów na wezbrania powodziowe na przykładzie Wisły środkowej

Mioduszewski W., Kowalewski Z., Kubrak E., Kaczmarczyk M.

Gospodarka Wodna

|

2012

|

Nr 9

375-381

PL

W artykule dokonano próby oceny wpływu jednego, rzeczywistego polderu na redukcję wezbrania. Nie rozpatrywano natomiast problematyki ekonomicznej, konstrukcyjnej i ekologicznej, które są równie ważne przy ocenie możliwości wykorzystania polderów jako suchych zbiorników retencyjnych.

EN

The article is an attempt to assess the influence of one, existing polder on raised water stage reduction. It does not analyse the economic, construction and ecological issues, which are equally important while assessing the possibilities to use polders as dry retention reservoirs.

14

Wstępna ocena wpływu retencji polderowej poniżej Czchowa na wzrost przepustowości koryta wielkiej wody Dunajca

Rajpold T., Szuba K.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2012

|

R. 109, z. 2-Ś

211--226

PL

W artykule przedstawiono możliwe lokalizacje sterowanej retencji polderowej rzeki Dunajec poniżej Czchowa. Zaprezentowano również metodę i wyniki oceny wpływu retencji polderowej na wzrost przepustowości koryta wielkiej wody.

EN

The article presents the possible locations for control retention polders of Dunajec river in the section below Czchów. It also presents the method and results of impact assessment on the growth of polder retention capacity of a large water trough.

15

Przemiany stosunków wodnych w zlewni i dolinie Dunajca w kontekście poszukiwania środków ograniczenia zagrożenia powodziowego

Szuba K.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2012

|

R. 109, z. 2-Ś

237--251

PL

Wykorzystując naturalne możliwości retencyjne, można w znaczny sposób wpływać na zmniejszenie częstotliwości występowania powodzi. Artykuł prezentuje retencję powodziową jako skuteczne narzędzie ograniczenia wielkości powodzi. Proponuje również rodzaje retencji powodziowej możliwe do zastosowania w zlewni Dunajca.

EN

Using the natural capacity of retention we can significantly affect the reduction in frequency of flooding. The article presents the retention of the flood as an effective tool for limiting the size of the flood. It also proposes the retention of flood types available for use in the Dunajec basin.

16

Znaczenie polderu Zagórów w ochronie przeciwpowodziowej

Przybyła C., Bykowski J., Mrozik K., Napierała M.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2011

|

Tom 13

801-813

PL

Celem pracy była analiza aktualnych problemów związanych z gospodarowaniem wodą na terenach polderowych, na przykładzie polderu Zagórów, w tym przede wszystkim jego wpływu na ochronę przeciwpowodziową terenów niżej położonych. Praca została wykonana na podstawie materiałów archiwalnych oraz wstępnych badań i obserwacji prowadzonych w ramach realizacji projektu badawczego dotyczącego możliwości renaturyzacji tego obszaru.

EN

The aim of this work was to present a detailed characterization of Zagorow polder and its possible functions in flood protection. So far the polder composed the closed part of the valley Konin-Pyzdry entirely cut away from periodic of swelling of the River Warta by flood bank. The lack of the possibility of cyclical flooding on this area at a fast pace contributed to their drying. Consequently, it led to changes of water ratios as well as habitat conditions occurring in polder. In 2009, within the framework "Restoration of the river water circulation in the middle of the Warta river valley between Zagorow and Lad" made a possibility of the natural compensation for this area and controlled deluge of the polder in the case of the flood hazard in lower areas of the valley. Analyses showed, that at the moment Zagorow polder cannot be the alternative for standard flood reservoirs. However it is affecting for slowing the outflow down, improving distorted circulation of water in centre course of the River Warta caused by anthropogenic activity. Great natural values of the Konin-Pyzdry valley resulting from the fact of living on the Zagorow polder numerous kinds of the fauna, require the particular flood protection. The priority usually granted highly prized natural values often led to lack of comprehensive action allowing for the rational management of water in the valley. In this case an applying to the sensible compromise between the flood and natural environment protection is recommended. Zagorow polder as the only facility in the whole valley has his own drainage infrastructure. This area largely used by agriculture and a little populated in some proper legal acts and investment could constitute the additional component of the flood control. However, costs of the flood protection (repurchase of the earth and the structure of additional devices) should not exceed values of this facilities.

17

Zmiany uwilgotnienia gleb polderu Nielegowo w okresach wegetacyjnych lat 2005 do 2007

Przybyła C., Kozaczyk P., Sielska I., Bykowski J., Mrozik K.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2009

|

Tom 11

899-910

PL

Zasoby wodne Wielkopolski są stosunkowo niewielkie. Nawet w latach przeciętnych i mokrych w środkowej części dorzecza Warty, występują niedobory wody w okresie wegetacyjnym, w którym suma opadów waha się od 240 do 290 mm, a w latach suchych nie przekracza połowy tej wartości [2, 7]. Wielkopolska jest obszarem o największych deficytach wody w Polsce, które dodatkowo ulegają stopniowemu pogłębianiu, gdy średnie roczne opady atmosferyczne z wielolecia są niższe lub zbliżone do 500 mm. [5].Bilans wodny kształtowany jest przede wszystkim przez warunki meteorologiczne,głównie zaś przez ilość i rozkład opadów atmosferycznych oraz ewapotranspirację rzeczywistą. Woda glebowa jest dynamicznym składnikiem gleby, ulegającym zmianom w cyklu rocznym. Zmiany te są uzależnione od dopływu wody do gleby, jej krążenia w obrębie gleby oraz odpływu wody poza profil glebowy. Istotnym czynnikiem gospodarki wodnej gleb jest także poziom występowania zwierciadła wód gruntowych oraz ich wpływ na uwilgotnienie wierzchnich warstw gleby [8, 6]. Gospodarka wodna gleb decyduje zarówno o ilości wody dostępnej dla roślin w sezonie wegetacyjnym jak również o ilości wody infiltrującej przez glebę do wód gruntowych [3, 4]. Zlewnia Kościańskiego Kanału Obry, do której należy Rów Wonieść, obejmuje obszar na styku strefy brzegowej zlodowacenia bałtyckiego z płaskimi równinami morenowymi z okresu zlodowacenia środkowopolskiego [1]. Większe zróżnicowanie hipsometryczne jest rezultatem silnego rozmycia denno morenowej równiny zlodowacenia środkowopolskiego przez wody roztopowe. Utwory czwartorzędowe mają miąższość od około 20 m do ponad 80 m i reprezentowane są przez gliny zwałowe tych zlodowaceń oraz osady fluwioglacjalne i interglacjalne. Celem pracy była ocena wpływu warunków meteorologicznych na zmiany zapasów wody w analizowanych glebach na polderze Nielęgowo w okresach wegetacji lat 2005 do 2007.

EN

Weather conditions, especially rainfalls in Wielkopolska region, are characterized by wide variability of space and time. This region is especially exposed to atmospheric,hydrologic, and soil droughts, which may diminish crops.This work presents an influence of weather conditions on changes in water retentiondynamics in soil of regions: Nielegowo and Kościański Channel of Obra duringvegetation period in 2005-2007. There have been analyzed the soil moisture, reflection of ground water profiles. Profile 1 (mursh ground) was located 15 meters from melioration ditch, and the profile 2 (mursh soil) was 400 m from the ditch mentioned above.Periods of vegetation in 2005 and 2006 shoved average rainfalls, however in the year 2007, the vegetation period was counted to average dry ones.It was found that water retention in the analyzed soil profiles depended not only on the aggregation of rainfalls but also on their distribution. On the profile 1 which was located in the region under influence of the melioration ditch, the water retention during three year period of experimentation, as well as in the 0-50 cm layer, as well as 0-100 cm , were located in the field water capacity and the critical water content. The mean level of ground water in the soil profile was 104 cm below surface layer and it exerted an influence on water content of this profile.In the profile 2, which was located 400 m from melioration ditch water retention in the soil layer 0-50cm was falling multiple times below critical soil moisture. In vegetation period in 2006, retention was getting closer to moisture of permanent wilting point. Oscillation of ground water was between 83 cm (April 2005) and 155 cm (September 2005) below soil surface.

18

Water management and flood protection of the polders in the Netherlands under the impact of climate change and man-induced changes in land use

Schultz B.

Journal of Water and Land Development

|

2008

|

no. 12

71-94

EN

Two-third of the area of the Netherlands is flood prone. Storm surges at the North Sea , floods in the rivers, failure of secondary dikes, as well as heavy rainfall may cause flooding. Most of the flood prone areas rely for their existence on drainage by pumping, because their surface level may be permanently or during floods up to several metres below the surrounding water levels. During the past decades climate change is generally felt as a reason for major concern. However, the impacts of climate change on increase in extreme conditions may be up to 45% per century. If we look at the man-induced changes in land use, due to increase in population and rapid increase in the value of public and private property, then one may observe an increase of 100-1,000% per century. One should therefore wonder what would have to be our major concern. In the paper the relevant processes are described, based on some characteristic data on water management and flood protection in the Netherlands . It is shown that impacts of climate change on water management and flood protection may be expected, but that such impacts can easily be accommodated during improvement works on water management systems and flood protection provisions that from time to time will be required. It will be much more important to take carefully into account the risk of flooding in the planning of land use development, especially for valuable types of land use like urban and industrial areas, green houses and recreation areas.

PL

Dwie trzecie powierzchni Holandii jest narażonych na powodzie. Sztormowe spiętrzenia wód na Morzu Północnym, wysokie stany wody w rzekach, awarie obwałowań rowów czy obfite opady mogą powodować powodzie. Użytkowanie obszarów narażonych na zalewanie zależy od stałego odwodnienia i od pompowania wód, ponieważ ich powierzchnia może (trwale lub tylko w czasie zalewu) znajdować się do kilku metrów poniżej poziomu otaczających wód. W ciągu ostatnich dziesięcioleci zmiany klimatu są postrzegane jako główny powód do niepokoju. Jednakże, wpływ zmiany klimatu może spowodować straty w wyniku wzrostu zjawisk ekstremalnych do 45% na stulecie. Jeśli spojrzymy na wywołane przez człowieka zmiany w użytkowaniu ziemi spowodowane przyrostem zaludnienia i gwałtownym wzrostem wartości infrastruktury to stwierdzimy, że przyrost strost może wynieść od 100 do 1000% na stulecie. W związku z tym należy zapytać, co powinno być przedmiotem naszej szczególnej troski? W oparciu o charakterystyczne dane dotyczące gospodarki wodnej i ochrony przeciwpowodziowej w Holandii opisano w pracy wyniki analiz prognostycznych. Wykazano, że można oczekiwać wpływów zmian klimatu na gospodarkę wodną i ochronę przeciwpowodziową, ale te wpływy dadzą się łatwo uwzględnić przy pracach związanych z usprawnianiem systemów gospodarki wodnej czy środków ochrony przeciwpowodziowej, które od czasu do czasu trzeba będzie podejmować. Daleko bardziej istotne będzie zwrócenie szczególnej uwagi na ryzyko powodziowe w planowaniu przestrzennym, zwłaszcza w odniesieniu do zagospodarowania cennych obszarów takich jak tereny miejskie czy przemysłowe, obiekty ekologiczne czy tereny rekreacyjne.

19

Kontrowersje wokół ochrony przeciwpowodziowej Słubic

Kołodziejczyk U., Warcholak P.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2007

|

nr 133 (13)

228-236

PL

Jednym z nadrzędnych problemów związanych z zagospodarowaniem dorzecza Odry jest skuteczna ochrona przeciwpowodziowa, prowadzona między innymi za pomocą wałów przeciwpowodziowych, kanałów ulgi i polderów. W pracy podjęto próbę wskazania skutecznych rozwiązań w ochronie przeciwpowodziowej miasta Słubice, poprzez utworzenie dodatkowych polderów, rozszerzenie międzywala, czy też najbardziej skuteczna - renaturyzację doliny rzecznej. Jednak trzeba mieć świadomość, że wszelkie próby walki z żywiołem powodzi będą zawsze tylko szukaniem rozwiązań zastępczych. Rzeka bowiem musi mieć swoją przestrzeń. Skoro człowiek zasiedlił doliny rzeczne, a tym bardziej tereny zalewowe, musi nauczyć się żyć w tym środowisku i walczyć z żywiołem powodzi. Pozostaje mieć nadzieje, że modernizacja urządzeń przeciwpowodziowych na Środkowym Nadodrzu zostanie skutecznie przeprowadzona zanim wymusi ją kolejna powódź.

EN

Effective flood protection is one of the major problems related to Odra basin development. Nowadays, such protection is done, amongst others, by constructing of flood banks, binocles and polders. The thesis takes attempt to indicate the effective solutions in flood protection of Słubice city, for instance: additional polders creation, widening of the inter-bank area, or the most effective one - renaturalisation of the river valley. However, it is necessary to notice, that all attempts to counteract floods will inevitably be only searching for less evil and substitute solution, though the river has to have its own space. As man settled in river valleys and flood terraces, she has to learn how to live in this environment and how to cope with floods. It only remains to have hope that the modernization of system of flood protection of the Middle Oder Land would be successfully carried on and completed before another flood.

20

Poldery w ochronie przeciwpowodziowej na przykładzie dorzecza górnego Renu i Odry

Baran-Gurgul K.

Czasopismo Techniczne. Środowisko

|

2004

|

R. 101, z. 15-Ś

3--21

PL

W artykule zawarto podstawowe informacje o rodzajach i znaczeniu polderów stosowanych w ochronie przeciwpowodziowej. Zaprezentowane w nim informacje uzyskano na podstawie przeglądu i analizy systemu ochrony przeciwpowodziowej górnego Renu i Odry.

EN

The paper presents some information on different kinds of polders used in flood protection in the upper Rhein and Oder river valley.