BazTech - Yadda

1

Jak rak przywlókł raka

Nawrot Radosław

Zieleń Miejska

|

2021

|

Nr 9

44--45

PL

Jaka piękna okolica! Lasek, wartki strumyk, szum wody, błogi spokój. Często w takich okolicznościach nawet nie będziemy świadomi, że obok toczy się wyniszczająca wojna biologiczna, z użyciem broni zakazanej w ludzkich wojnach.

2

Pierwiastki ziem rzadkich w kwaśnych wodach kopalnianych : zarys problematyki

Migaszewski Zdzisław M., Gałuszka A.

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 2

105--114

EN

This paper presents the brief characteristics of rare earth elements (REE) and their occurrence in acid mine drainage (AMD) waters. The special emphasis is laid on REE classification, computation of shale-normalized coefficients and interpretation of REE anomalies. This paper also outlines the REE behavior in the environment, geochemical interactions and their potential application for assessing an impact of AMD on the environment.

3

Extreme Hydrological Phenomena in the Esil River Basin: Genesis, General Patterns of Manifestation

Plekhanov Petr Andreevich, Medeu Nadira Nusupkyzy

Journal of Ecological Engineering

|

2019

|

Vol. 20, nr 7

187--195

EN

The research subject involves dangerous hydrological phenomena (floods) in the Esil River Basin (Akmola and North Kazakhstan regions). The aim set by the authors was to improve the theoretical knowledge about floods and inundations, in order to contribute to solving the general problem of ensuring the safety of the territories in the Esil Water Management Basin (WMB) against harmful effects of water. In Kazakhstan, floods are caused by almost all known causes in the world: in most of the country – spring floods, the high-intensity rainfall. Additionally, there were cases when floods occurred as a result of dam failures (e.g. in the case of the Kyzylagash village in the Almaty region). Annually, the damage caused by floods throughout Kazakhstan amounts to several tens of billions of tenge. The predicted increase in air temperature and precipitation, coupled with the intensive development of farmland river valleys, will undoubtedly lead to the increase in the frequency and destructive power of floods. Therefore, developing a set of measures to prevent and protect against floods constitutes an urgent task. These measures will significantly reduce the expenses for the liquidation of the flood effects. The data on extreme hydrological phenomena (EHP) in the Esil River basin were collected and systematized. The conditions for the formation of high floods on the rivers of the researched region were studied. Various “typical” scenarios of the formation of dangerous and catastrophic floods were presented. The periods of passage of snow-melt floods (high floods) and other regularities of the intra-annual water regime in the Esil river basin were determined.

4

Prognozowanie powstania grzybów pleśniowych na powierzchni przegród budowlanych

Orlik-Kożdoń Bożena, Szymanowska-Gwiżdż Agnieszka, Steidl Tomasz, Rubin Jan Antoni

Izolacje

|

2019

|

R. 24, nr 1

34, 36, 38--43

PL

Artykuł prezentuje zagadnienia związane z powstawaniem grzybów pleśniowych na powierzchniach materiałów budowlanych. Omawia przyczyny występowania grzybów pleśniowych w budynkach, warunki ich wzrostu (temperatura, wilgotność, podłoże, czas wzrostu, odczyn pH) oraz metody szacowania tempa ich rozwoju.

EN

The article presents issues related to the emergence of moulds on the surface of construction materials. It discusses the causes of emergence of moulds in buildings, the conditions of their growth (temperaturę, humidity, base surface, growth time, pH vale) and the methods of estimation of the speed of their growth.

5

Rozmieszczenie stanowisk inwazyjnego żółwia czerwonolicego (Trachemys scripta elegans) (Wied, 1838) w województwie zachodniopomorskim (północno-zachodnia Polska)

Czerniejewski P., Tański A., Najbar B., Kasowska N.

Chemistry, Environment, Biotechnology

|

2018

|

Vol. 21

42--45

PL

Wody Polski zasiedla jeden rodzimy gatunek żółwi - żółw błotny (Emys orbicularis Linnaeus, 1758), którego najczęściej izolowane populacje na terenie niemal całej Europy sukcesywnie zmniejszają swoje zasięgi. Oprócz powszechnej i postępującej degradacji ich wodnych oraz lądowych siedlisk, w obrębie niektórych stanowisk na ich kondycję wpływa także pojawienie się obcych gatunków zwierząt, w tym żółwia czerwonolicego (Trachemys scripta elegans Wied, 1838). W artykule przedstawiono wyniki obserwacji miejsc bytowania żółwi czerwonolicych na terenie województwa zachodniopomorskiego poczynione w latach 2008-2015. Dotychczas gatunek ten znany był ze stanowisk zlokalizowanych na terenie niemal całej Polski, ale brak było konkretnych doniesień o jego bytowaniu w północno-zachodniej części kraju. W ostatnich latach w tej części kraju notuje się wzrost liczby doniesień stwierdzających występowanie tego gatunku. Dokonane obserwacje uzupełniają informacje na temat rozmieszczenia tego gatunku w Polsce.

EN

Polish waters populated by a native species of turtles - pond turtle (Emys orbicularis Linnaeus, 1758), who is the most isolated population in nearly all European countries gradually reduce their ranges. In addition to the universal and progressive degradation of water and land habitats within certain positions on their condition also affects the appearance of alien species, including red - eared slider (Trachemys scripta elegans Wied, 1838). The article presents the results of observations of living red - eared slider in West Pomerania province made in 2008-2015. So far, this species was known for his positions located throughout almost the entire Poland, but there were no specific reports of its be-ing in the northwestern part of the country. In recent years in this part of Poland there has been an increase in the number of reports of the occurrence of this species. The observations are supplemented by information on the distribution of this species in Poland.

6

FMEA analysis of combustion engine and assignment occurrence index for risk valuation

Poprocký R., Galliková J., Stuchlý V., Volna P.

Diagnostyka

|

2017

|

Vol. 18, No. 3

99--105

EN

The need for continuous improvement of product quality, reliability and safety arises and above all a company’s desire to improve its market position and customer satisfaction. These issues require product manufacturers to perform risk analyses that identify and minimize part/system failures throughout the product‘s life cycle. In the paper we will apply the Failure Modes and Effects Analysis (FMEA) for analysis of combustion engine failures. We analyzed 15 different types of cars in which the 2.0 TDI was equipped. On the basis of the obtained data, we evaluated the most disturbing parts of the combustion engine and on these elements we determined the probability of occurrence of a fault which is one of the factors determining the Risk Priority Number (RPN).

7

Особенности поселенческого освоения предгорных и горных ландшафтов Cеверной Буковины

Krool V., Krool G.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2013

|

nr 20

34--44

RU

Исследованы особенности заселения 16 физико‐географических (предгорных и горных) районов Северной Буковины. Установлено, что наиболее заселённой территорией стал Дерелуйский физико‐географический район, где в настоящее время существует 12 населенных пунктов, в пределах которых обнаружено136 первобытных поселений. Произведён также анализ освоения предгорных и горных территорий за показателями среднего времени начала заселения (Вн.з) и исторического времени возникновения поселений (Вв.п.). За первым показателем наиболее древнее заселение имел Дерелуйский район, Вн.з которого пришелся на 2177 г. до н.э.. По показателю Вв.п. пионерное освоение имели населённые пункты Глыбокского физико‐ географического района – 1559 г. Определены 3 очага скопления первобытных поселений – Горецко‐Валякузьминский, Ревнянский и Карапчивский центры первоначальной поселенческой сети.

EN

Features of settlement of 16 physiographic (foothills and mountainous) areas of Northern Bukovina were investigated. The most populated area became Dereluysky physiographic regions, where there are currently 12 settlements within which were founded 136 prehistoric settlements. Analysis of the development of the foothill and mountain areas for the average performance since the beginning of settlement (Vn.z) and historical time of settlement (Vv.p.) were produced. For the first indication of the most ancient settlement was Dereluysky area Vn.z which was in 2177 BC. In terms Vv.p. pioneering the development of settlements had Glybokskyj physiographic region – 1559. Three clusters of primitive hearth settlements were identified: Gorecki‐Valyakuzminsky, Revnyansky and Karapchivsky centers of initial settlement network.

8

Zagrożenie środowiska i upraw ogrodniczych nowymi gatunkami Phytophthora wyizolowanymi z wody

Orlikowski L. B., Meszka B., Ptaszek M., Trzewik A., Orlikowska T.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2012

|

T. 12, z. 3

171-178

PL

Celem badań było wykrywanie Phytophthora spp. w wodzie w rejonach sadowniczych oraz ocena chorobotwórczości wybranych izolatów dla roślin. Do izolacji gatunków Phytophthora z wody użyto liści pułapkowych różanecznika 'Nova Zembla'. Przynależność gatunkową określano na podstawie cech morfologicznych oraz stosując metody molekularne. W rzekach i stawach stwierdzono 4 gatunki Phytophthora, z dominacją P. lacustris. Występował on we wszystkich analizowanych źródłach wody, niezależnie od terminu detekcji. P. plurivora, jeden z najczęściej występujących gatunków tego rodzaju, wyizolowano z wody i osadów dennych rzeki Jeziorka. Z kolei P. citrophthora stwierdzono w stawach w Kozietułach i Cielądzu, oprócz P. gonapodyides, gatunku uznawanego za saprotrofa. Inokulacja 2 izolatami P. lacustris pędów i korzeni wierzby powodowała rozwój nekrozy (ok. 3 mm) na dobę. Zarówno P. lacustris, jak i P. citrophthora kolonizowały pędy badanych odmian jabłoni i gruszy, ale nekroza rozwijała się ok. 3-krotnie wolniej niż na organach wierzby.

EN

Isolation of Phytophthora species from water in orchard areas and pathogenicity of selected isolates toward plants was the purpose of our studies. Four Phytophthora species were isolated from rivers and ponds with P. lacustris being the dominant one. The species was found in all analysed water bodies irrespective of the detection period. P. plurivora known as the most frequent species was found only in the Jeziorka River. P. citrophthora was found in ponds near Kozietuły and Cielądz together with P. gonapodyides, known as a saprotrophic species. Inoculation of stems and roots of Salix spp. with two isolates of P. lacustris resulted in the development of necrosis which spread at a rate of about 3 mm/24 hrs. Both P. lacustris and P. citrophthora colonised shoots of analysed cultivars of apple and pear trees but necrosis spread about 3 times slower than on willow plants.

9

Potencjał i zasoby metali ziem rzadkich w świecie oraz w Polsce. Artykuł przeglądowy

Całus Moszko J., Białecka B.

Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko / Główny Instytut Górnictwa

|

2012

|

nr 4

61--72

PL

Pierwiastki ziem rzadkich, tworzące grupę 15 lantanowców oraz skand i itr, określane są powszechnie skrótem REE (ang. Rare Earth Elements). Zaliczone zostały przez Unię Europejską do surowców krytycznych o znaczeniu strategicznym dla rozwoju nowoczesnych wysoko zawansowanych technologii. Niniejszy artykuł poświęcono występowaniu REE na świecie i w Polsce. Scharakteryzowano podstawowe technologie procesów pozyskiwania metali ziem rzadkich, a także omówiono główne możliwości ich praktycznego stosowania w różnych gałęziach gospodarki. Następnie przedstawiono perspektywiczne światowe zasoby naturalne i alternatywne dla omawianych pierwiastków, które mogą stać się ich cennym źródłem w ciągu najbliższych kilku lat.

XX

Rare earth elements forming the group of 15 lanthanides as well as scandium and yttrium are referred to commonly as REE. They have been numbered by the European Union as critical resources of strategic importance for the development of modern advanced technologies. The present article was devoted to discuss the occurrence of REE in the world and in Poland. Basic technologies for rare earth metals extraction processes have been characterized, and also the main capabilities of their practical application in different branches of the economy have been discussed. Then, the list of prospective world natural resources and the elements alternative to those discussed, which can become their valuable source over the next few years, have been presented.

10

Występowanie oraz szkodliwość ważnych gospodarczo szkodników zbóż w gospodarstwach ekologicznych na Podkarpaciu w latach 2008-2010

Kaniuczak Z., Bereś P., Kowalska J.

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering

|

2011

|

Vol. 56, nr 3

189-195

PL

Zasiewom zbóż w gospodarstwach ekologicznych na Podkarpaciu zagraża wiele agrofagów, pośród których ważną pozycję zajmują szkodniki. Celem prowadzonych badań było rozpoznanie składu gatunkowego szkodników uszkadzających rośliny oraz określenie ich szkodliwości dla wybranych zbóż. Na podstawie wykonanych analiz stwierdzono, że najważniejszymi szkodnikami pszenicy jarej, pszenicy ozimej i orkiszu w rejonie badań były: skrzypionki, mszyce, wciornastki, niezmiarka paskowana oraz pryszczarki źdźbłowe.

EN

Cereal crops in ecological farms in Podkarpackie province are threatened by numerous a grophages, amongst which pests have an important position. The aim of the studies was to determine the species composition for pests damaging plants and their harmfulness for selected plants. On a basis of performed analyses it was found that the most important pests for spring, winter and spelt wheat in the studied region were: cereal leaf beetles, aphids, thrips, barley gout fly and saddle gall midges.

11

Occurrence of Colletotrichum dematium on selected herbs species and preparations inhibiting pathogen’s growth and development in vitro

Machowicz-Stefaniak Z., Zaleska E.

Ecological Chemistry and Engineering. S

|

2011

|

Vol. 18, nr 4

465-478

EN

The studies investigated the occurrence of little known in Poland fungus Colletotrichum dematium, found in 2005-2010 on the plants of caraway and angelica in 2008-2010, cultivated in the Lublin region. The effectiveness of some preparations in inhabiting the growth and development of the pathogenic strain K 426 C. dematium was studied. The effect of biotechnical preparations Biochikol 020 PC (chitosan 20 g/dm3) and Biosept 33 SL (33% of grapefruit extract) and 11 fungicides from different chemical groups was examined. The method consisted of adding the preparation in use form to sterile culture medium and inoculation of the pathogen inoculum. The colonies of C. dematium growing on the medium without preparations constituted the control. The percentage of growth inhibition after 4 and 8 days of growth, the type of toxic activity, inhibition of morphological structures formation and causing degeneration of pathogens mycelium were adopted as the criteria to assess the activity of preparations. Biosept 33 SL, and fungicides Dithane Neo Tec 75 WG and Helm-Cymi 72.5 WP were recognized as the most effective in reducing the growth and development of the pathogen.

PL

Występowanie mało znanego w Polsce grzyba Colletotrichum dematium stwierdzano w latach 2005-2010 na roślinach kminku zwyczajnego oraz w latach 2008-2010 arcydzięgla litwora, uprawianych w okolicach Lublina. Dla patogennego szczepu C. dematium K 426 przebadano efektywność wybranych preparatów w ograniczaniu wzrostu i rozwoju tego grzyba. Testowano preparaty biotechniczne: Biochikol 020 PC (chitozan 20 g/dm3) i Biosept 33 SL (33% ekstraktu z nasion i miąższu grapefruita) oraz 11 fungicydów z różnych grup chemicznych. Metoda polegała na dodaniu preparatu w formie użytkowej do sterylnej pożywki i wszczepieniu na niej inokulum patogenu. Kontrole stanowiły kolonie C. dematium na pożywce niezawierającej preparatu. Za kryterium oceny aktywności preparatów przyjęto procent zahamowania wzrostu 4- i 8-dniowych kolonii, rodzaj toksycznego działania, hamowanie tworzenia struktur morfologicznych oraz powodowanie degeneracji grzybni patogenu. Za najbardziej efektywne w ograniczaniu wzrostu i rozwoju patogenu uznano Biosept 33 SL, a z fungicydów Dithane Neo Tec 75 WG oraz Helm-Cymi 72,5 WP.

12

Sezonowa dynamika aktywności nicieni owadobójczych Steinernematidae i Heterorhabditidae w glebie w wybranych zieleńcach Szczecina

Dzięgielewska M., Myśków B., Adamska I., Czerniawska B.

Proceedings of ECOpole

|

2010

|

Vol. 4, No. 2

351--356

PL

Sezonową dynamikę aktywności nicieni owadobójczych z rodziny Steinernematidae i Heterorhabditidae badano od kwietnia do października 2008 roku w czterech zieleńcach Szczecina. Analizowano zagęszczenie nicieni w glebie oraz występowanie potencjalnych żywicieli na poszczególnych stanowiskach. Z badanych miejsc wyizolowano cztery gatunki nicieni: Steinernema feltiae, S. affine, S. bicornutum i Heterorhabditis megidis. Najpospolitszy okazał się S. feltiae, który wystąpił we wszystkich czterech zieleńcach. Największe zagęszczenie nicieni zanotowano jesienią, od 7000 do 50 000 os./m2, co może mieć związek ze zwiększoną dostępnością żywicieli w glebie w tym okresie. Stwierdzono wyraźną zależność między występowaniem nicieni H. megidis i obecnością słonika żołędziowca w zadrzewieniach z dębem. Największe zagęszczenie (ponad 25 000 os./m2) tego gatunku zaobserwowano jesienią. Wśród owadów, które dominowały w badanych środowiskach były chrząszcze, z wyjątkiem zadrzewień z kasztanowcem białym, gdzie żerował szrotówek kasztanowcowiaczek należący do Lepidoptera.

EN

The seasonal dynamics of entomopathogenic nematodes (EPNs) of Steinernematidae and Heterorhabditidae were studied from April to December 2008 in four green areas of Szczecin. The abundance of suitable hosts and entomopathogenic nematodes were investigated. A total of four EPN species were found from all sites: Steinernema feltiae, S. affine, S. bicornutum and Heterorhabditis megidis. The most common of them was S. feltiae, which was found in all habitats. The highest abundance of EPN in all green areas was reported in autumn from 7000 ind./m2 to 50,000 ind./m2 which can correlate with the abundance of suitable host in the soil. Significantly positively correlation between occurrence of H. megidis nematodes and Curculio glandium host in oak wood was observed. The highest abundance of this species (approximately 25,000 ind./m2) was reported in autumn. The dominant hosts, in three habitats (oak wood and green area with Ligustrum vulgare), belonged to Coleoptera except green area with Cameraria ohridella belonged to Lepidoptera.

13

W poszukiwaniu przestrzeni miejskiej

Kapecki T.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2009

|

R. 106, z. 1-A

319-322

PL

Zaprojektować przestrzeń? Ale jaką? Na miarę człowieka? Matematycznego ładu i harmonii opisywaną przez Platona? A może pełną chaosu i żywiołu? Jak daleka jest droga przestrzeni miejskich złożonych z ogrodzonych zespołów mieszkaniowych i wielkich centrów handlowych do miasta zdarzenia? Do miasta oferującego swoim mieszkańcom przestrzenie społeczne wywodzące się z zapisu ruchu, głosów, przestrzenie powstałe ze zdarzenia zmieniającego "pustkę" w element dialogu?

EN

To design a space? But how? By human's extent? By mathematical order and harmony described by Plato? Or maybe by fullness of chaos and element? How far is it from urban spaces composed of compounded housing estates and huge shopping malls to the city experience? How far to the city offering it's inhabitants community spaces coming from motion records, voices, spaces created of an occurrence changing "emptiness" in to a dialog element?

14

Wykorzystanie wód termalnych w uzdrowiskach sudeckich Polski

Fistek J.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2008

|

R. 47, nr 1-2

3--16

PL

W pracy omówiono sposób ujęcia wód termalnych, ich wykorzystanie i możliwości zagospodarowania nowych zasobów tych wód w dolnośląskich uzdrowiskach pasma Sudetów. Spośród 11 uzdrowisk zasoby wód termalnych udokumentowane zostały dotychczas w Lądku, Cieplicach i Dusznikach Zdroju. Skład fizykochemiczny wód w każdym z tych uzdrowisk jest różny. W Lądku eksploatowane są wody termalne, słabo zmineralizowane, 0,2 g/l siarczkowe, fluorkowe, radonowe. W Cieplicach są to wody fluorkowe, krzemowe o mineralizacji 0,6 g/I, a wody w Dusznikach Zdroju zaliczane są do szczaw termalnych HCO_3-Ca-Na-Mg, Fe, Si o mineralizacji 3,4 g/I. Do 1973 r. w Cieplicach Zdroju i Lądku Zdroju eksploatowano ujęcia wód termalnych wykonane w miejscach źródeł lub w ich sąsiedztwie, a także z głębokich studni szybowych oraz płytkich odwiertów (Cieplice). Później wykonano i włączono do eksploatacji głębokie otwory wiertnicze o zdecydowanie wyższych temperaturach i wydajnościach, przy zbliżonych mineralizacjach. W Lądku Zdroju otwór "Zdzisław", głęb. 700 m, temp. wody 45°C, Q=30 m3/h. W Cieplicach Zdroju otwór C-2, głęb. 750 m, temp. wody 63°C, Q=28 m3/h. W wyniku dalszych badań w Cieplicach w 1997 r., w poglębionym otworze C-1, nawiercono wodę o temperaturze 87,5°C i wydajności 50 m3/h, a w 2002 r. w Dusznikach Zdroju wykonano glęboki otwór wiertniczy GT-1 uzyskując szczawę termalną (35°C) o wydajności 30 m3/h przy samowyplywie. Pozyskanie wody termalnej umożliwi uzdrowisku rozszerzenie wskazań leczniczych i zagospodarowanie części wód dla potrzeb rekreacji w parku wodnym.

EN

The way of thermal water intake, use and possible application of new resources in the Lower Silesia health resorts of the Sudety Mountains were discussed in the paper, Hydrogeological reports including thermal water resources' evaluation were prepared for only three of eleven health resorts, namely: Lądek Zdrój, Cieplice Śląskie and Duszniki Zdrój, In those three localities the physical-chemical composition of waters is different. The thermal water produced in Lądek Zdrój is slightly mineralized, 0.2 g/I, and is classified as fluorine-sulfate, radon water. In Cieplice Śląskie there are fluorine and siliceous waters with TDS amounting to 0,6 g/I, while in Duszniki Zdrój they belong to thermal carbonated waters of the HCO_3-Ca-Na-Mg, Fe, S type with TDS amounting to 3.4 g/I. Until 1973, in Cieplice Zdrój and Lądek Zdrój thermal waters were produced from intakes localized at natural springs or in their vicinity, from deep dug wells, and shallow boreholes (Cieplice). In 1972-1973 deep boreholes were drilled there providing water of higher temperature and discharge, but of TDS similar to the previously found in the shallow intakes, These boreholes are: 700 m "Zdzisław", with a temperature of 45°C and Q=30 m3/h in Lądek Zdrój, and 750 m C-2, with a temperature of 63°C and Q=28 m3/h in Cieplice Zdrój. In 1997 as the result of the farther investigations in Cieplice Zdrój, 87,5°C water at a rate of 50 m3/h was obtained in the deepened C-1 borehole. Later on, in 2002 the deep GT-1 borehole was carried out in Duszniki Zdrój. The self-outflow of 30 m3/h carbonated thermal water with a temperature of 35°C was obtained, The newly produced thermal water enables the health resort to enlarge the curative profile and to use the remaining amount of water for recreation purposes in an aqua park.

15

Nicienie owadobójcze (Steinernematidae, Heterorhabditidae) jako naturalny czynnik oporu środowiska w warunkach miejskich

Dzięgielewska M.

Proceedings of ECOpole

|

2008

|

Vol. 2, No. 2

433--437

PL

Przeprowadzone badania ekologiczne, w wybranych zieleńcach Szczecina, miały na celu określenie możliwości wykorzystania nicieni owadobójczych do biologicznego zwalczania szkodników zieleni miejskiej. Badaniami objęto 14 skwerów o zróżnicowanym stopniu antropopresji (poza lub wzdłuż ciągów komunikacji miejskiej) i roślinności, z których pobierano próbki glebowe do analizy na obecność nicieni owadobójczych (Steinernematidae, Heterorhabditidae). Na podstawie stopnia porżŜenia „owadów pułapkowych” oceniano zagęszczenie nicieni w badanej glebie. Obecność nicieni stwierdzono w 70% ogółu pobranych próbek, gdzie dominowały nicienie z rodziny Heterorhabditidae - Heterorhabditis megidis, wykryty w 60% próbek z nicieniami.

EN

Entomopathogenic nematodes of the family Steinernematidae and Heterorhabditidae have a number of advantages which predispose them to be used in biological plant protection. Most of all, they are safe for the environment and homeothermic animals and show high effectiveness in reducing the size of populations of harmful insects (Ehlers 1996). Learning about biology and ecology of particular species of parasitic nematodes, their relations with the environment and specific hosts seems to be crucial for the effective use of these beneficial animals in practice. The aim of the conducted research was to state the occurrence of insecticidal nematodes in selected green areas of Szczecin, determine their role as natural factors of environmental resistance and possibilities of using local populations of these nematodes for biological pest control in cities. The research encompassed 14 squares of a diversified degree of anthropopressure (outside or along city transport routes) from which soil samples were taken for the analysis of the presence of entomopathogenic nematodes (Steinernematidae, Heterorhabditidae). The concentration of nematodes in investigated soil was assessed on the basis of the degree of the disease of ‘trap insects’. The presence of nematodes was stated in 70% of tested soil samples where nematodes of the family Heterorhabditidae dominated, especially Heterorhabditis megidis (60% with nematodes).

16

Entomopathogenic nematodes (Steinernematidae, Heterorhabditidae) as a natural factor of environmental resistance in urban conditions

Dzięgielewska M.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2008

|

Vol. 15, nr 7

633-638

EN

The aim of the project was to determine the usefulness of entomopathogenic nematodes in biological methods of pest control. Ecological studies were conducted in selected green areas in Szczecin. A total of 14 town greens, characterized by differentiated anthropopressure (away from or along urban traffic routes) and vegetation, were examined and the soil was sampled for the presence of entomopathogenic nematodes (Steinernematidae, Heterorhabditidae). The infection degree of bait insects was used to assess the density of nematodes in the soil. Nematodes were observed in 70 % of he collected samples where nematodes of the family Heterorhabditidae predominated, with Heterorhabditis megidis recorded in 60 % samples containing nematodes.

PL

Nicienie owadobójcze (Steinernematidae, Heterorhabditidae) stanowią szczególną grupę pożytecznych organizmów,' które nie tylko mogą skutecznie ograniczać populacje szkodliwych owadów, ale również zachowują trwałość w środowisku, dzięki możliwości aktywnego poszukiwania żywiciela oraz doskonałym przystosowaniom larw inwazyjnych do zmieniających się warunków środowiska glebowego. Przeprowadzone badania ekologiczne, w wybranych zieleńcach Szczecina, miały na celu określenie możliwości wykorzystania nicieni owadobójczych do biologicznego zwalczania szkodników zieleni miejskiej. Badaniami objęto 14 skwerów, o zróżnicowanym stopniu antropopresji (poza lub wzdłuż ciągów komunikacji miejskiej) i roślinności, z których pobierano próbki glebowe do analizy na obecność nicieni owadobójczych (Steinernematidae, Heterorhabditidae). Na podstawie stopnia porażenia "owadów pułapkowych" oceniano zagęszczenie nicieni w badanej glebie. Obecność nicieni stwierdzono w 70 % ogółu pobranych próbek, gdzie dominowały nicienie z rodziny Heterorhabditidae - Heterorhabditis megidis, stwierdzony w 60 % próbek z nicieniami.

17

Występowanie i oznaczanie progestagenów w środowisku wodnym

Dudziak M., Bodzek M.

Ochrona Środowiska

|

2005

|

R. 27, nr 1

35-38

PL

Progestageny są grupą żeńskich hormonów płciowych, wydzielanych głównie wraz z moczem zwierząt i ludzi, które zawsze były obecne w środowisku. Egzogenne progestageny są składnikiem leków, głównie skojarzonych z estrogenami, stosowanych obecnie powszechnie w medycynie, w hormonalnej terapii zastępczej i antykoncepcji. Powoduje to, że związki te są obecne w ściekach komunalnych i szpitalnych, w wodach gruntowych i powierzchniowych oraz osadach dennych rzek. Intensywny rozwój technik oznaczania tych związków, głównie chromatograficznych, umożliwia określenie profili stężeniowych progestagenów w środowisku wodnym. Przedstawiono zakresy zawartości tych związków w środowisku wodnym. Z uwagi na potwierdzony nieobojętny wpływ obecności tych związków na organizmy żywe, istnieje potrzeba opracowania objętej walidacją, szybkiej, powtarzalnej i precyzyjnej procedury oznaczenia tych związków. Omówiono podstawowe techniki chromatograficzne stosowane przy oznaczeniu progestagenów w środowiskowych próbkach wodnych, wraz z omówieniem samego procesu identyfikacji oraz potrzeb analitycznych w tym zakresie.

EN

Progestogens are female sex hormones. They are mainly excreted with human and animal urine and have always been present in the environment. Exogenous progestogens are components of drugs, especially of those estrogens-based, which are commonly used in medicine, hormone-substitutive therapy, as well as in contraception. Those factors are responsible for the presence of progestogens in municipal and hospital sewage, ground and surface waters, as well as in the bottom sediments of rivers. The developments in analytical methods (especially in the chromatographic ones) for the determination of progestogens made it possible to characterize the progestogen concentration profiles in the water environment. Based on the literature reports, this paper presents the range of concentrations at which these compounds occur in the water environment. Taking into consideration the confirmed harmful effect of progestogens on living organisms, it is desirable to develop a quick and accurate analysis method that can be repeated and valuated. The basic chromatographic methods for determining the concentrations of progestogens in water samples are discussed. Consideration is also given to the process of identifying particular progestogens and to the resulting analytical needs.

18

Influence of urban pollution on the presence of plant -feeding insects and entomopathogenic nematodes in rose plantings

Dzięgielewska M., Kiepas-Kokot A.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Vol. 12, nr 4

383-392

EN

On the basis of research conducted in selected green areas of Szczecin it was stated that the degree of the damage to roses clone by phytophages was dependent on the location of the investigated sites and on the time of conducted observations (May-October). Overall, 11 species feed at controlled rose stands. These wece mainly aphids (May-June), hymenopterons and lepidopterans of a tortricid family (June-August). In Autumn (September-October) the activity of insects decreased significantly, and the damage to roses did not exceed 20%. The highest percentage of diseased roses was observed at sites I and III, which were further away from heavy road traffic. Entomopathogenic nematodes were isolated from all sites under research. The presence of two species of nematodes: Heterorhabditis megidis Poinar et al. (44% of all samples taken) and Steinernema feltiae Filipjev (22% of all samples taken) was revealed in soil samples.

PL

Na podstawie badań przeprowadzonych w wybranych zieleńcach Szczecina stwierdzono, że stopień porażenia róż przez fitofagi był uzależniony od lokalizacji badanych stanowisk oraz terminu prowadzonych obserwacji (maj-październik). Ogółem, w kontrolowanych różankach żerowało 11 gatunków owadów, głównie mszyce (maj-czerwiec), błonkówki oraz motyle z rodziny zwójkowatych (czerwiec-sierpień). Jesienią (wrzesień-październik) aktywność owadów wyraźnie malała, a uszkodzenia róż nie przekraczały na ogół 20%. Największy procent porażonych róż przez szkodniki obserwowano na stanowiskach I i III, oddalonych od nasilonego ruchu ulicznego. Nicienie owadobójcze wyizolowano z wszystkich badanych stanowisk. W próbkach glebowych stwierdzono występowanie dwóch gatunków nicieni: Heterorhabditis megidis (44% ogółu pobranych próbek) oraz Steinernema feltiae (22% ogółu pobranych próbek).

19

A Review of Sources, Properties, and Analysis of Volatile Amines in the Environment

Jastrzębska A., Zygmunt B., Żukowska B., Muranowski W., Namieśnik J.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2003

|

Vol. 10, nr 7

609-626

EN

The paper reviews the current state of knowledge on the properties and sources of volatile aliphatic amine. Health effects are also considered. Natural and anthropogenic amines sources, which are quite numerous, are presented. Analytical problems related to the determination of amines in environmental samples and sample preparations for chromatographic analysis are discussed and new analytical techniques are considered.

PL

Omówiono właściwości i źródła wytwarzania lotnych amin alifatycznych. Uwzględniono również ich wpływ na organizmy żywe. Przedstawiono liczne naturalne i antropogenne źródła amin. Omówiono problemy analityczne związane z oznaczaniem amin w próbkach środowiskowych, przygotowaniem próbek do analizy chromatograficznej oraz nowe techniki oznaczania lotnych amin alifatycznych.