Industrial heritage and art. Contemporary adaptations of post-industrial architecture in the selected areas of Upper Silesia and Dąbrowa Coal Basin

• Autorzy: Gawęda Przemysław , Wagner Tomasz , Wróblewski Sebastian , Peřinková Martina

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc230405

Warianty tytułu

PL

Dziedzictwo przemysłowe i sztuka. Współczesne adaptacje architektury postindustrialnej w wybranych obszarach Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The main aim of the present paper is to present the latest architectural design achievements in the field of the adaptations of the postindustrial heritage in two neighbouring and culturally closely linked regions: Upper Silesia (Śląsk) and Dąbrowa Coal Basin (Zagłębie) for the new functions and to validate the potential of use of the unique combination of industrial architecture and art. The research focuses on the architecture which was designed for the local industry from the period: from the late 19^th century to the 1st half of the 20^th century modernism and adaptations and renovations of that industrial architecture for new functions associated with art: museums, art centres, art and exhibition galleries. That architectural heritage with its unique spatial, light and detail solutions and even industrial equipment preserved in situ, used both as a background and main exhibition, serve especially as an interesting space for the modern and contemporary art exhibitions and art activities. This paper presents similarities and differences in analyzed architectural adaptations of the post industrial heritage in Czech and Polish regions.

PL

Podstawowym celem autorów artykułu jest prezentacja ostatnich projektów architektonicznych i realizacji w zakresie adaptacji dziedzictwa postindustrialnego do nowych funkcji oraz ocena możliwości wykorzystania unikalnego połączenia architektury przemysłowej i sztuki na terenie sąsiadujących i powiązanych kulturowo ze sobą regionów Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Badania komparatystyczne i analizy zostały ograniczone do obiektów i zespołów poprzemysłowych powstałych od końca wieku XIX do 1. połowy XX stulecia, oraz skupiały się wyłącznie na renowacjach i adaptacjach tejże architektury do nowych funkcji związanych ze sztuką: muzeów, galerii i centrów kultury prezentujących sztukę. Poprzemysłowe dziedzictwo architektoniczne z jego unikatowymi rozwiązaniami przestrzennymi, możliwościami oświetlenia, wyjątkowym detalem architektonicznym czy nawet infrastrukturą, na którą składają się maszyny i rozwiązania techniczne służy jako interesująca przestrzeń do prezentacji współczesnej sztuki i działalności kulturowej. W artykulu zaprezentowano podobieństwa i różnice w zakresie analizowanych adaptacji architektonicznych dziedzictwa postindustrialnego w omawianych regionach w Czechach i Polsce.

Słowa kluczowe

EN

architecture; industrial; heritage; adaptation; art

PL

architektura; przemysł; dziedzictwo; adaptacja; sztuka

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 4 (76)
• Strony: 49--59
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., il.

Twórcy

autor

Gawęda Przemysław

• Faculty of Architecture, Silesian University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-9629-4266

autor

Wagner Tomasz

• Faculty of Architecture, Silesian University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-6337-4427

autor

Wróblewski Sebastian

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-2574-8395

autor

Peřinková Martina

• Faculty of Civil Engineering, Technical University of Ostrava, Czech Republic

• https://orcid.org/0000-0002-1005-899X

Bibliografia

• [1] Centrale Montemartini, Storia del museo, www.centralemontemartini.org/en/il_museo/storia_del_museo [accessed: 3.05.2022].
• [2] Kyselka M., Międzygraniczny Plan Regionalny: Polska–Śląsk Czeski, [in:] J. Witeczek (red.), Nowoczesność w architekturze, Wydział Architektury PŚl, Gliwice 2009, 93–99.
• [3] Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wykaz muzeów w Polsce, 30.11.2023, https://bip.mkidn.gov.pl/pages/rejestryewidencjearchiwawykazy/wykazmuzeow.php [accessed: 12.12.2023].
• [4] Jaros J., Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1984.
• [5] WilczekKarczewska M., Rozwój kolei żelaznych na ziemiach polskich w ujęciu historycznoprawnym, “Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2015, nr 1(4), 102–105.
• [6] Gabzdyl M., Gliwice wczoraj – Gleiwitz gestern, Muzeum Gliwice, Gliwice 1994.
• [7] Wagner T., Nowe Gliwice, “Archiwolta – Architektura. Wnętrza. Materiały. Technologie” 2005, nr 4(28), 7–15.
• [8] Wagner T., Architektura, urbanistyka, krajobraz: ochrona i interpretacja dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska na wybranych przykładach, Wydawnictwo PŚl, Gliwice 2016.
• [9] Owczarek J., Syska A., Caban E., Szala M., Szymańska J., Woźniakowska A., Wstępne sprawozdanie z inwentaryzacji obiektów przemysłowych w województwie śląskim, Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego, Katowice 2012.
• [10] https://muzeumslaskie.pl/ [accessed: 3.03.2023].
• [11] Odorowski W., Architektura Katowic w latach międzywojennych, Muzeum Śląskie w Katowicach, Katowice 1994.
• [12] www.galeriaelektrownia.czeladz.pl/historia [accessed: 7.02.2023].
• [13] galeriaelektrownia.czeladz.pl/przestrzenwystawiennicza/ [accessed: 1.03.2023].
• [14] Architektura przemysłowa i zabytki techniki na Śląsku w dobie restrukturyzacji, G. Bożek (red.), Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, Katowice 2000.
• [15] Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa. Budynek Spalarni, później myjni beczek, oprac. Movi Atelier Wyry, ul. Pszczyńska 1, Wyry 2002, https://zabytek.pl/pl/obiekty/tychy-browar-obywatelski [accessed: 11.03.2023].
• [16] Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa. Zespół zabudowy Browaru Obywatelskiego. Budynek Młotowni, oprac. Movi Atelier Wyry, ul. Pszczyńska 1, Wyry 2002, https://zabytek.pl/pl/obiekty/tychybrowar obywatelski [accessed: 11.03.2023].
• [17] https://tichauer.pl/browarobywatelski [accessed: 11.03.2023].
• [18] Matěj M., Klát J., Korbelářová I., Kulturní památky Ostravsko-karvinského revíru, Národní památkový ústav, územní odborné pracoviště, Národní Památkowý Ústav, Ostrava 2009.
• [19] www.kudyznudy.cz/aktivity/dul-hlubina-a-vysoke-pece-a-koksovnavitkovickych [accessed: 24.02.2023].
• [20] ostravainfo.cz/pl/odkryjostrawe/top10/152platoostrava.html [accessed: 18.01.2023].
• [21] www.designalive.pl/stararzezniazamienionawgaleriesztukiwspolczesnej [accessed: 27.12.2022].
• [22] Swoszowska J., Šmídek P., Thorpe H., Galeria Sztuki Współczesnej PLATO w Ostrawie, “ArchitekturaMurator 02/2023, https://miesiecznik.architektura.muratorplus.pl/wydanie/is-WTrH-coAz-bphH/galeria-plato-w-ostrawie-aa-H6ZN-q6z7-RCv4.html [accessed: 20.12.2023].
• [23] www.siemck.pl/parktradycji/#informacje [accessed: 18.03.2023].
• [24] Karta Wenecka, Wenecja 1964, [in:] B. Szmygin (red.), Vademecum konserwatora zabytków. Międzynarodowe normy ochrony dziedzictwa kultury, Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Warszawa 2015, 41–44.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).