Transport substancji biogenicznych w zlewni młodoglacjalnej na tle sezonowych zmian struktury hydrograficznej (na przykładzie zlewni Borucinki)

• Autorzy: Pietruszyński Ł. , Cieśliński R. , Woźniak E. , Jokiel J.

Warianty tytułu

EN

Transport of nutrients in the young-glacial catchment in relation to seasonal changes in the hydrographic structure (the Borucinka catchment example)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy jest określenie roli, jaką jednostki struktury hydrograficznej pełnią w różnicowaniu dróg migracji zanieczyszczeń obszarowych w małych zlewniach młodoglacjalnych. W opracowaniu przedstawiono wyniki badań prowadzonych w zlewni rzeki Borucinki, w ramach projektu pt. „Innowacyjne rozwiązania gospodarki ściekowo-osadowej dla terenów niezurbanizowanych”. W opracowaniu zaprezentowano wyniki dla sezonu suchego (lipiec) oraz wilgotnego (kwiecień), uzyskane w roku hydrologicznym 2010. Główne prace polegały na kwerendzie materiałów źródłowych oraz badaniach terenowych, podczas których wykonywano pomiary przepływu w ciekach oraz pobierano próbki ich wody do analizy laboratoryjnej, w której określano stężenie azotu ogólnego i fosforu ogólnego. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że w zlewniach młodoglacjalnych, w tym w zlewni Borucinki, zachodzą sezonowe zmiany elementarnej struktury hydrograficznej. W konsekwencji tych zmian ładunki jednostkowe azotu ogólnego i fosforu ogólnego odprowadzane do wód powierzchniowych w sezonie wilgotnym są większe niż w sezonie suchym. Wynika to z tego, że zanieczyszczenia zakumulowane w porze suchej w obszarach bezodpływowych mogą zostać uruchomione w wyniku ponownego włączenia ich, poprzez ciek okresowy, w powierzchniowy system odwadniania.

EN

The aim of the study was to determine the role of individual hydrographic structure in the differentiation of pollutant migration routes in a small young-glacial catchments. The paper presents the results of research conducted in the catchment of the Borucinka River within the project “Innovative solutions to sewage and sludge management in non-urbanized areas”. The paper presents results for the dry (July) and wet (April) season obtained in the hydrological year 2010. The main work consisted of the query of source materials and fieldwork, during which the measurements of flow and water sampling for total nitrogen and total phosphorus analyses were made. Based on so obtained results it can be concluded that young-glacial catchments, including the Borucinka catchment, experience seasonal changes of elementary hydrographic structure. These changes result in an increase in unit loads of total nitrogen and total phosphorus in wet season compared with the dry season. This is because pollutants accumulated during the dry season in isolated areas can be mobilised by periodical stream and delivered to the surface drainage system.

Słowa kluczowe

PL

sezon suchy; sezon wilgotny; substancje biogeniczne; transport; zlewnia młodoglacjalna

EN

dry season; wet season; nutrients; transport; young-glacial basin

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2015
• Tom: T. 15, z. 3
• Strony: 75--88
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz. rys. kolor.

Twórcy

autor

Pietruszyński Ł.

• Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii, Instytut Geografii, Katedra Hydrologii, ul. Bażyńskiego 4, 80-952 Gdańsk

autor

Cieśliński R.

• Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii, Instytut Geografii, Katedra Hydrologii

autor

Woźniak E.

• Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii, Instytut Geografii, Katedra Hydrologii

autor

Jokiel J.

• Uniwersytet Gdański, Wydział Oceanografii i Geografii, Instytut Geografii, Katedra Hydrologii

Bibliografia

• 1. BAJKIEWICZ-GRABOWSKA E., GOLUS W. 2009. Organizacja sieci hydrograficznej w zlewni pojeziernej przy różnym stanie jej retencji. W: Zasoby i ochrona wód. Obieg wody i materii w zlewniach rzecznych. Pr. zbior. Red. R. Bogdanowicz, J. Fac-Beneda. Gdańsk. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego s. 159–166.
• 2. BOGDANOWICZ R., OLSZEWSKA A., DRWAL J., WOŹNIAK E. 2010. Zastosowanie Systemów Informacji Geograficznej (GIS) do oceny hydrograficznych uwarunkowań wielkości dostawy zanieczyszczeń w zlewniach młodoglacjalnych na przykładzie zlewni Borucinki. W: Woda w badaniach geograficznych. Pr. zbior. Red. T. Ciupa, R. Suligowski. Kielce. Wydaw. UJK s. 91–97.
• 3. BROOKS R.T.2004. Weather – related effects on woodland vernal pool hydrology and hydroperiod. Wetlands. Vol. 24. No. 1 s. 104–114.
• 4. BROOKS R.T. 2005. A review of basin morphology and pool hydrology of isolated ponded wetlands: implications for seasonal forest pools of the northeastern United States. Wetlands Ecology and Management. Vol. 13 s. 335–348.
• 5. BROOKS R.T., HAYASHI M. 2002. Depth-area-volume and hydroperiod relationships of ephemeral (vernal) forest pools in southern New England. Wetlands. Vol. 22. No. 2 s. 247–255.
• 6. DRWAL J. 1982. Wykształcenie i organizacja sieci hydrograficznej jako podstawa oceny struktury odpływu na terenach młodoglacjalnych. Gdańsk. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Ser. Rozprawy i monografie. T. 33.
• 7. DRWAL J., GOŁĘBIEWSKI R., LANGE W. 1975. Dorzecze Borucinki jako przykład zlewni reprezentatywnej Pojezierza Kaszubskiego. Gdańsk. Zeszyty Naukowe Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Gdańskiego. Geografia. Vol. 5 s. 53–79.
• 8. FAC-BENEDA J. 2011. Młodoglacjalny system hydrograficzny. Gdańsk. Wydaw. UG. ISBN 978-83-7326-262-3 ss. 213.
• 9. GAMRAT R. 2006. Threat of small midfield ponds of Wełtyń Plain. International Agrophysics. Vol. 20 s. 97–100.
• 10. GROCHOWSKA J., TANDYRAK R., DUNALSKA J., GÓRNIAK D. 2004. Drainage basin impact on the hydrochemical conditions in small water reservoirs of the eastern peripheries of Olsztyn. Limnological Review. Vol. 4 s. 95–100.
• 11. HAYASHI M., VAN DER KAMP G.G. 2000. Simple equations to represent the volume – area – depth relations of shallow wetlands in small topographic depressions. Journal of Hydrology. Vol. 237 s. 74–85.
• 12. JURYS L. 1995. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, 1:50000, arkusz Stężyca. Gdańsk. PIG.
• 13. KIRYLUK A., WIATER J. 2004. Stężenie składników pokarmowych w wodach odpływających z ekstensywnych ekosystemów łąkowych. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 4. Z. 2a (11) s. 445–453
• 14. LIPIŃSKI J. 2002. Odpływ składników chemicznych z gleby przez sieć drenarską. Woda-Środowisko- Obszary Wiejskie. T. 2. Z. 2 (5) s. 151–170.
• 15. SAPEK A., NAWALNY P., BARSZCZEWSKI J. 2003. Ładunek składników nawozowych wnoszony z opadem mokrym na powierzchnię ziemi w Falentach w latach 1995–2001. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 3. Z. specj. (6) s. 69–77.
• 16. SLOAN E.Ch. 1970. Biotic and hydrologic variables in Prairie Potholes in North Dakota. Journal of Range Management. Vol. 23. No. 4 s. 260–263.
• 17. STASZEK W. 2003. Struktura funkcjonalna geosystemu młodoglacjalnego na przykładzie dorzecza Borucinki. Pr. dokt. Gdańsk. UG, Katedra GFiKŚ.
• 18. TINER R.W., BERGQUIST H.C., DEALESSIO G.P., STARR M.J. 2002. Geographically isolated wetlands: a preliminary assessment of their characteristics and status in selected areas of the United States. U.D. Department of the Interior, Fish and Wildlife Service, Northeast Region, Hadley, MA.
• 19. WOŹNIAK E., DRWAL J., BOGDANOWICZ R., OLSZEWSKA A. 2009. Hydrograficzne uwarunkowania transportu i akumulacji zanieczyszczeń wód w małej zlewni młodoglacjalnej. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk. Nr 56 s. 411–420.