Waloryzacja przedwojennego modernizmu. Casus Wyższej Szkoły Dziennikarskiej w Warszawie

• Autorzy: Omilanowska-Kiljańczyk Małgorzata

Identyfikatory

DOI

10.17388/WUT.2024.0009.ARCH

Warianty tytułu

EN

Assessment of Prewar Modernism: Casus School of Journalism in Warsaw

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Gmach Wyższej Szkoły Dziennikarskiej przy ul. Rozbrat 44a w Warszawie, zaprojektowany został przez Stefana Tomorowicza i zbudowany w ciągu jednego sezonu budowlanego w 1936 r. Uszkodzony w czasie działań wojennych gmach został rychle odbudowany, przekazany władzom PZPR na ośrodek szkoleniowy i rozbudowany o skrzydło w formach socrealizmu wg projektu „Tygrysów”, czyli architektów Wacława Kłyszewskiego, Jerzego Mokrzyńskiego i Eugeniusza Wierzbickiego w 1950 r. oraz uzupełniony w l. 1973 –1974 o wieżowiec hotelu wg projektu Adama Kowalewskiego. Zespół biurowy, w tym przedwojenny gmach, został rozebrany w sierpniu 2023 r. W artykule poddano refleksji kwestie, które zaważyły na decyzji o nieobjęciu budynku ochroną konserwatorską, co umożliwiło jego zniszczenie.

EN

The School of Journalism building at No. 44 Rozbrat Street in Warsaw was designed by Stefan Tomorowicz and built over a single construction season in 1936. Damaged during wartime hostilities the building was quickly rebuilt and transferred to the PZPR Polish United Workers Party authorities as a training center and also expanded to include a wing in line with a design that is Socialist Realism in form developed by the “Tigers”—Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński, and Eugeniusz Wierzbicki—in 1950, expanded again in 1973 to include a high–rise hotel designed by Adam Kowalewski. The office complex, including the prewar building, was demolished in 2023. The article presents certain reflections in this matter that weighed in on the decision not to encompass the building with heritage protection, which made it possible to destroy it.

Słowa kluczowe

PL

architektura modernistyczna; Wyższa Szkoła Dziennikarska; architektura socrealistyczna; siedziba Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej; Powiśle; ochrona zabytków; konserwacja zabytków; niechciane dziedzictwo

EN

modern architecture; School of Journalism; Social Realism architecture; seat of the PZPR Polish United Workers Party; Powiśle district; heritage protection; heritage preservation; unwanted heritage

• Wydawca: Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce
• Rocznik: 2024
• Tom: nr 7
• Strony: 270--305
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., rys.

Twórcy

autor

Omilanowska-Kiljańczyk Małgorzata

• Instytut Sztuki PAN

• https://orcid.org/0000-0001-9766-0424

Bibliografia

• MATERIAŁY PUBLIKOWANE
• 1. Beczek Wiktoria, Na Lato kończy działalność, bo budynek ma „zniknąć z powierzchni ziemi”. Tu urzędowała władza, metrowarszawa.gazeta.pl, 24 lipca 2023 r., https://metrowarszawa.gazeta.pl/metrowarszawa/7,141637,29999385,na-lato-konczy-dzialalnosc-bo-budynek-ma-zniknac-z-powierzchni.html [dostęp: 25.09.2023].
• 2. Bojanowska Magdalena, Konserwator „nie jest zadowolony” z rozbiórki budynku przy Rozbrat 44a. Wcześniej pisał o „działaczach Lewicy”, metrowarszawa.gazeta.pl, 17 sierpnia 2023 r., https://metrowarszawa.gazeta.pl/metrowarszawa/7,141637,30088987,k...erwator-nie-jest- zadowolony-z-rozbiorki-budynku-przy-rozbrat.html [dostęp: 25.09.2023].
• 3. Bojarski Artur, Z kilofem na kariatydę. Jak nie odbudowano Warszawy, Warszawa 2013.
• 4. Czajkowska Maria, Założyciele Wyższej Szkoły Dziennikarskiej w Warszawie (ze wspomnień), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, 1970, t. IX, z. 2, s. 295-298.
• 5. Czajkowska Maria, Wyższa Szkoła Dziennikarska po roku 1945, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, 1971, 10/3, s. 411-418.
• 6. Czuchnowski Wojciech, Szpala Iwona, Przez Cypr na Srebrną, czyli rajski plan ludzi PIS. Tak chcą sprzedać drapacz chmur w Warszawie, wyborcza.pl, 12 marca 2018 r., https://wyborcza.pl/7,75398,23130229,przez-cypr-na-srebrna-czyli-rajski-plan-ludzi-pis-tak-chca.html [dostęp: 18.10.2023].
• 7. Filas Ryszard, Początki badań prasoznawczych pod zaborami i w Polsce odrodzonej: tropy galicyjskie i krakowskie, „Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne”, 2019, t. XXVIII, s. 17-28.
• 8. Grabowski Jerzy, Centralny Park Ludowy w Warszawie, „Architektura”, 1951, nr 9, s. 293 –296.
• 9. [Jarkowski Stanisław], Wyższa Szkoła Dziennikarska w Warszawie 1917–1937. Rzut oka na dwudziestolecie oraz program na rok 1937-1938, Warszawa 1937.
• 10. Omilanowska Małgorzata, Uchowicz Katarzyna, POW, Warszawa 2017.
• 11. Urzykowski Tomasz, „Syreni Śpiew” wrócił do rejestru zabytków. Konserwator wpisał go po raz drugi, wyborcza.pl, 02 lutego 2019 r., https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,24423010,syreni-spiew-wrocil-do-rejestru-zabytkow-konserwator-wpisal.html [dostęp: 4.10.2023].
• 12. Wojtczuk Michał, Budynek PZPR stał na ruinach zapomnianego kościoła. Sensacyjne odkrycie na Powiślu, wyborcza.pl, 2 października 2020 r., https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,26255160,hotel-prl-owskich-komunistow-stoi-na-resztkach-przedwojennego.html [dostęp: 10.10.2023].
• 13. Wojtczuk Michał, Podwójny koniec epoki: do rozbiórki idzie gmach na Rozbrat, który młodsi pamiętają z restauracji Na Lato, a starsi — z siedziby SLD, wyborcza.pl, 7 sierpnia 2023 r., https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,30048524,podwojny-koniec-epoki-do-rozbiorki-idzie-gmach-na-rozbrat.html [dostęp: 11.10.2023].
• NOTATKI PRASOWE
• 14. Poświęcenie gmachu Wyższej Szkoły Dziennikarskiej, „Kurier Warszawski”, 1936, nr 328, s. 24.
• 15. Zdzisław Skępski „Li”, rozmowa w archiwum historii mówionej, 2006 przeprowadzona przez Magdalenę Miązek, https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/zdzislaw-skepski, 605.html [dostęp: 5.10. 2023].
• 16. BOS nie ma widoku. Przeszkadza mu Szkoła Dziennikarska, „Gazeta Ludowa”, 1945, nr 13, s. 6.
• 17. D., B.O.S. i jego perspektywy. Miłośnicy pięknych widoków nie liczą się z potrzebami życia, „Express Wieczorny”, 1946, nr 5, s. 3.
• 18. Remont gmachu szkoły dziennikarskiej, „Robotnik”, 1946, nr 601, s. 5.
• 19. Szkoła dziennikarska w odbudowanym gmachu, „Robotnik”, 1946, nr 634, s. 3.
• 20. Jak będzie wyglądać odnowiony gmach Szkoły Dziennikarskiej, „Robotnik”, 1946, nr 707, s. 7.
• 21. Upaństwowienie W.S.D. Realne perspektywy przed dziennikarstwem, „Robotnik”, 1946, nr 342, s. 5.
• 22. Szybko powstaje z gruzów Wyższa Szkoła Dziennikarska, „Robotnik”, 1947, nr 53, s. 3.
• 23. Rozpoczęcie wykładów w A.N.P., „Robotnik”, 1947, nr 325, s. 5.
• 24. Bal „Młodej Prasy”, „Robotnik”, 1948, nr 103, s. 5.
• 25. Jak ludzie Kremla i rosyjskiej mafii znaleźli się w otoczeniu Antoniego Maciarewicza [wywiad Tomasza Piątka i Grzegorza Rzeczkowskiego z Ewą Domżałą], polityka.pl, 16 lutego 2018 r., https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1738446,1,jak-ludzie-kremla-i-rosyjskiej-mafii-znalezli-sie-w-otoczeniu-antoniego-macierewicza.read [dostęp: 8.10.2023].
• 26. Rejestr Wniosków i Decyzji Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego, https://wyszukiwarka. gunb.gov.pl [dostęp: 11.10.2023].
• 27. https://www.facebook.com/NaLato44 [dostęp: 11.10.2023].
• 28. Rozbrat 44a do wyburzenia, miastojestnasze.org, 9 sierpnia 2023 r., https://miastojestnasze.org/rozbrat-44a/ [dostęp: 18.09.2023].
• 29. Wykaz zatwierdzonych budowli, „Przegląd Budowlany”, 1936, z. 2, s. 71.
• MATERIAŁY NIEPUBLIKOWANE
• 30. Archiwum Akt Nowych,
• 31. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, zespół 9:
• 32. — Projekt domu Tow. Wyższej Szkoły Dziennikarskiej w Warszawie, przy ul. Rozbrat 46. sygn. I 3513.
• 33. Archiwum Akt Nowych,
• Biuro Naczelnej Rady Odbudowy Warszawy i Rady Głównej Społecznego Funduszu Odbudowy Kraju i Stolicy w Warszawie, zespół 392:
• — Remont gmachu Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich przy ul. Foksal 3/5 w Warszawie. Zestawienie kosztów, wnioski o dotacje, projekty koncepcyjne, projekt techniczny, korespondencja, sygn. 340.
• 34. Archiwum Akt Nowych,
• Ministerstwo Budownictwa w Warszawie, zespół 561:
• — Przebudowa Gmachu Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej w Warszawie, sygn.. 2/561/0/-/469.
• 35. Archiwum Państwowe w Warszawie,
• Biuro Odbudowy Stolicy, zespół 25:
• — Warszawa Śródmieście. Fragment między ul. Czerniakowska, Szara, Rozbrat, sygn. 7138.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).