Mobilność jako społeczna cecha przestrzeni. Kulturowe wybory i potencjały przemieszczania się

• Autorzy: Czepczyński Mariusz

Identyfikatory

DOI

10.4467/2543859XPKG.25.003.22666

Warianty tytułu

EN

Mobility as a social attribute of a space. Cultural choices and capacities of movements

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Mobilność w miastach staje się jednym z najważniejszych czynników warunkujących funkcjonowanie i rozwój obszarów zurbanizowanych. Mobilność jest zwykle definiowana jako możliwość lub zdolność do swobodnego i łatwego poruszania się bądź przemieszczania; może być również rozumiana jako usługa, ale także - co stanowi relatywnie nowatorską perspektywę - jako społeczna, konstytutywna cecha przestrzeni. Mobilność, zarówno doświadczana i wykonywana, jak i wyobrażona oraz potencjalna, zmienia sposób, w jaki przestrzeń jest przeżywana, strukturyzowana i kontestowana. Jednym z aspektów zwrotu kulturowego w geografii komunikacji jest postrzeganie mobilności jako zjawiska kulturowego, opartego na wartościach, wyborach i wzorcach. Taka mobilność przybiera cechy sprzyjające preferowanym formom przemieszczania się - może być przestrzenią pieszą, rowerową, transportu zbiorowego lub samochodową. Może też być przestrzenią zorientowaną na przepustowość ruchu, czyli tranzyt, co najczęściej prowadzi do dezintegracji i podziałów przestrzeni, bądź przeciwnie - sprzyjać integralności i spójności obszarów zurbanizowanych, stając się przestrzenią przepuszczalną i łączącą. Artykuł koncentruje się na kulturowo uwarunkowanych koncepcjach mobilności oraz społecznych praktykach wykorzystywania przestrzeni w celu przemieszczania się. Szczególny nacisk położono na społeczne cechy przestrzeni mobilności, uwzględniając wybory i ich konsekwencje, a także oczekiwania, systemy wartości i znaczenia użytkowników oraz aspekty transportowej sprawiedliwości społecznej.

EN

Mobility in cities is becoming one of the most critical factors determining the functioning and development of urban areas. Mobility is typically defined as the ability or capacity to move freely and easily; it can also be understood as a service, but also, in a relatively novel perspective, as a social, constitutive feature of space. Mobility, both experienced and performed, as well as imagined and potential, changes the way space is experienced, structured, and contested. One aspect of the cultural turn in communication geography is the perception of mobility as a cultural phenomenon, based on values, choices, and patterns. This mobility takes on characteristics that favour the preferred form of travel, such as walkability, cyclability, spaces promoting public transport, and automobility. It can be primarily a space focused on traffic capacity and transit, which most often results in the disintegration and division of space, or it can promote the integrity and cohesion of urban areas, as well as the permeability and connectivity of space. This article focuses on culturally conditioned conceptions of mobility and the culture and social practice of using space for movement. Particular emphasis is placed on the social characteristics of mobility spaces, considering choices and consequences, as well as expectations, value systems, meanings, and transportation social justice.

Słowa kluczowe

PL

przestrzeń mobilności; mobilność miejska; geografia kultury

EN

space of mobility; urban mobility; cultural geography

• Wydawca: Komisja Geografii Komunikacji Polskiego Towarzystwa Geograficznego ; Uniwersytet Gdański. Katedra Geografii Rozwoju Regionalnego
• Czasopismo: Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG
• Rocznik: 2025
• Tom: nr 28(1)
• Strony: 24--35
• Opis fizyczny: Bibliogr. 67 poz., tab.

Twórcy

autor

Czepczyński Mariusz

• Zakład Studiów Przestrzennych, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Gdański, J. Bażyńskiego 4, 80-309 Gdańsk

• https://orcid.org/0000-0002-3130-6374

Bibliografia

• [1] Adey P., 2006, If Mobility is Everything Then it is Nothing: Towards a Relational Politics of (Im)mobilities, Mobilities, 1(1), 75-94.
• [2] Adey P., 2017, Mobility, 2nd ed., Routledge, London.
• [3] Attoh K., 2014, Imagining a “cultural turn” in transportation geography, Journal of Cultural Geography, 31(2), 141-151.
• [4] Banister D., 2008, The sustainable mobility paradigm, Transport Policy, 15(2), 73-80.
• [5] Bissell D., 2010, Passenger Mobilities: Affective Atmospheres and the Sociality of Public Transport, Environment and Planning D: Society and Space, 28(2), 270-289.
• [6] Blickstein S. G., 2010, Automobility and the Politics of Bicycling in New York City, International Journal of Urban and Regional Research, 34(4), 886-905.
• [7] Calthorpe P., 1993, The Next American Metropolis: Ecology, Community, and the American Dream, Princeton Architectural Press, New York.
• [8] Carrasco J. A., Hogan B., Wellman B., Miller E. J., 2008, Collecting social network data to study social activity-travel behaviour: An egocentric approach, Environment and Planning B: Planning and Design, 35(6), 961-980.
• [9] Cervero R., 1998, The Transit Metropolis: A Global Inquiry, Island Press, Washington, DC.
• [10] Cervero R., Kockelman K., 1997, Travel demand and the 3Ds: Density, diversity, and design, Transportation Research Part D: Transport and Environment, 2(3), 199-219.
• [11] Colleoni M., 2016, A Social Science Approach to the Study of Mobility: An Introduction [w:] P. Puccini, M. Colleoni (red.), Understanding Mobilities for Designing Contemporary Cities, Springer, Cham, 23-33.
• [12] Cortright J., 2009, Walking the Walk: How Walkability Raises Home Values in U.S. Cities, American Trails, https://www. americantrails.org/resources/walking-the-walk-how-walkability-raises-home-values-in-u-s-cities [dostęp: 18.08.2025].
• [13] Cosgrove D., Jackson P., 1987, New directions in cultural geography, Area, 19(2), 95-101.
• [14] Cresswell T., 2006, On the Move: Mobility in the Modern Western World, Routledge, New York-London.
• [15] Cresswell T., 2010, Towards a Politics of Mobility, Environment and Planning D: Society and Space, 28(1), 17-31.
• [16] Curtis C., Scheurer J., 2010, Planning for sustainable accessibility: Developing tools to aid discussion and decision- making, Progress in Planning, 74(2), 53-106.
• [17] DfT (Department for Transport), 2007, Manual for Streets, Thomas Telford, London.
• [18] Dittmar H., Ohland G., 2004, The New Transit Town: Best Practices in Transit-Oriented Development, Island Press, Washington, DC.
• [19] Duncan J., Ley D., 1993, Place/Culture/Representation, Routledge, London-New York.
• [20] Featherstone M., Thrift N., Urry J. (red.), 2005, Automobilities, Sage, London.
• [21] Fiedeń Ł., Štraub D., 2023, The importance of ticket price in public transport in non-metropolitan rural areas in Poland, Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 59, 57-68.
• [22] Fotel T., 2006, Bodies, Mobilities and Politics, Mobilities, 1(2), 255-271.
• [23] Frank L. D., Engelke P., Schmid T.L., 2006, Health and Community Design: The Impact of the Built Environment on Physical Activity, Island Press, Washington, DC.
• [24] Frank L. D., Pivo G., 1994, Impacts of mixed use and density on utilization of three modes of travel: single-occupant vehicle, transit, and walking, Transportation Research Record, 1466, 44-52.
• [25] Freudendal-Pedersen M., 2015, Mobility in Daily Life: Between Freedom and Unfreedom, Ashgate, Farnham.
• [26] Frith J., 2012, Splintered Space: Hybrid Spaces and Differential Mobility, Mobilities, 7(1), 131-149.
• [27] Gehl J., 2010, Cities for People, Island Press, Washington, DC. Gössling S., 2013, Urban transport transitions: Copenhagen, city of cyclists, Journal of Transport Geography, 33, 196-206.
• [28] Gottdiener M., Hohle R., King C., 2019, The New Urban Sociology. 6th ed. Routledge, New York.
• [29] Gregory D., Urry J., (red.), 1985, Social Relations and Spatial Structures, Macmillan, Houndmills-London.
• [30] Handy S., Paterson R. G., Butler K., 2002, Planning for Street Connectivity: Getting from Here to There, American Planning Association, Chicago.
• [31] Hoyle B., Knowles R., 1998, Modern Transport Geography, Wiley, Oxford.
• [32] Ingold T., 2011, Being Alive: Essays on Movement, Knowledge and Description, Routledge, London.
• [33] Jacobs J., 1961, The Death and Life of Great American Cities, Random House, New York.
• [34] Kaufmann V., 2003, Re-thinking Mobility: Contemporary Sociology, Routledge, New York.
• [35] Kristensen N. G., Lindberg M. R., Freudendal-Pedersen M., 2023, Urban mobility injustice and imagined sociospatial differences in cities, Cities, 137, 104320.
• [36] Leinberger C. B., Alfonzo M., 2012, Walk this way: The economic promise of walkable places in metropolitan Washington, D.C. Brookings Institution, Washington, DC.
• [37] Leyden K. M., 2003, Social capital and the built environment: The Importance of walkable neighborhoods, American Journal of Public Health, 93(9), 1546-1551.
• [38] Litman T., 2021, Evaluating Accessibility for Transport Planning, Journal of Transport and Land Use, 14(1), 123-145.
• [39] Lucas K., 2012, Transport and Social Exclusion: Where Are We Now?, Transport Policy, 20, 105-113.
• [40] Marshall S., 2005, Streets and Patterns, Spon, London.
• [41] Martens K., 2016, Transport Justice: Designing Fair Transportation Systems, Routledge, London.
• [42] Mees P., 2010, Transport for Suburbia: Beyond the Automobile Age, Earthscan, London.
• [43] Melia S., 2012, Filtered and unfiltered permeability: The European and Anglo-Saxon approaches, Project, 4, 6-9.
• [44] Miciukiewicz K., Vigar G., 2012, Mobility and Social Cohesion in the Splintered City: Challenging Technocentric Transport Research and Policy-Making Practices, Urban Studies, 49(9), 1941-1957.
• [45] Mitchell D., 2000, Cultural Geography: A Critical Introduction, Blackwell, London.
• [46] Newman P., Kenworthy J., 2015, The End of Automobile Dependence: How Cities Are Moving Beyond Car-Based Planning, Island Press, Washington, DC.
• [47] Pucci P., Colleoni M., 2016, Understanding Mobilities for Designing Contemporary Cities, Springer, Cham.
• [48] Pucher J., Buehler R., 2012, City Cycling, MIT Press, Cambridge, MA.
• [49] Rey E., Laprise M., Lufkin S., 2022, Neighbourhoods in Transition: Brownfield Regeneration in European Metropolitan Areas, Springer, Cham.
• [50] Rodrigue J.-P., Comtois C., Slack B., 2020, The Geography of Transport Systems, Routledge, London.
• [51] Rojas J., Kamp J., 2024, The Missing Flower Power in Walkability and Neighborhood Vitality, Common/Edge, https:// commonedge.org/the-missing-flower-power-in-walkability-and-neighborhood-vitality [dostęp: 06.08.2025].
• [52] Sallis J. F., Giles-Corti B., Kerr K. L., Pikora T., Sipe M. P., Owen N., 2016, Physical Activity in Relation to Urban Environments in 14 Cities Worldwide: A Cross-Sectional Study, The Lancet, 387(10034), 2207-2217.
• [53] Shaheen S., Guzman S., Zhang H., 2010, Bikesharing in Europe, the Americas, and Asia, Transportation Research Record, 2143(1), 159-167.
• [54] Sheller M., 2018, Mobility Justice: The Politics of Movement in an Age of Extremes, Verso Books, London.
• [55] Sheller M., Urry J., 2006, The New Mobilities Paradigm, Environment and Planning A, 38(2), 207-226.
• [56] Sheller M., Urry J., 2016, Mobilities: New Perspectives on Transport and Society, Routledge, London.
• [57] Shove E., Pantzar M., Watson M., 2012, The Dynamics of Social Practice: Everyday Life and How it Changes, Sage, London.
• [58] Southworth M., 2005, Designing the walkable city, Journal of Urban Planning and Development, 131(4), 246-257.
• [59] Southworth M., Ben-Joseph E., 2004, Streets and the Shaping of Towns and Cities, Island Press, Washington, DC.
• [60] Speck J., 2012, Walkable City: How Downtown Can Save America, One Step at a Time, Farrar, Straus & Giroux, New York.
• [61] Stojanovski T., 2019, Urban Form and Mobility Choices: Informing about Sustainable Travel Alternatives, Carbon Emissions and Energy Use from Transportation in Swedish Neighbourhoods, Sustainability, 11(2), 548.
• [62] Taylor G., 1951, Geography in the Twentieth Century, Methuen, London.
• [63] Turok I., 2015, Redundant and marginalized spaces, [w:] R. Paddison, T. Hutton (red.), Cities and economic change, Sage, London, 74-93.
• [64] Urrohmah A., Ellisa E., Hery Faud A., 2023, The Concept of Permeability on The Neighbourhood Scale, Journal of Infrastructure Development, 6(1), 57-68.
• [65] Urry J., 2004, The ‘System’ of Automobility, Theory, Culture & Society, 21(4-5), 25-39.
• [66] Urry J., 2007, Mobilities, Polity Press, Cambridge. Vuchic V. R., 2005, Urban Transit: Operations, Planning, and Economics, John Wiley & Sons, Hoboken, New York.
• [67] Winters M., Teschke K., Brauer B., Love T., 2011, Utilitarian Bicycling: A Multilevel Analysis of Climate and Personal Influences, American Journal of Preventive Medicine, 41 (5), 5050-5058.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).