Aksjologia praw człowieka. O przesłankach i determinantach współczesnego dyskursu w filozofii prawa międzynarodowego

• Autorzy: Kociołek-Pęksa A. , Menkes J.

Warianty tytułu

EN

Axiology of human rights. On the premises and determinants of contemporary discourse in the philosophy of international law

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowany został pogląd, iż z uwagi na fakt pluralizmu aksjologicznych źródeł praw człowieka, konieczne jest uświadomienie sobie, że mamy aktualnie do czynienia z analitycznym rozszerzeniem zarówno „ilości” praw człowieka poprzez pojawianie się ich nowych generacji, jak też „ilościowej jakości” praw człowieka z uwagi na nowo wyłaniające się aksjologiczne ich źródła, bądź to w postaci nowych wartości, bądź w drodze nowacyjnie (redefinicyjnie) rozumianych wartości dotychczasowych. W przedstawionym kontekście aksjologii praw człowieka oraz aksjologii ich ochrony nietrudno skonstatować występowanie zarówno pluralizmu aksjologicznego obu sfer, jak też liczne próby ich relatywizacji oraz instrumentalnej egzegezy i wykładni dokonywane w wymiarach krajowym, europejskim i międzynarodowym. Próby ograniczania praw człowieka w zakamuflowany sposób w praktyce prawodawczej poszczególnych państw są liczne, a uzasadnieniem aksjologicznym prawnych rozwiązań ubezskuteczniających de facto (bo nie de iure, gdyż z formalnoprawnego punktu widzenia są one zadeklarowane i formalnie bezwyjątkowo chronione) realizację i ochronę poszczególnych praw (w szczególność praw trzeciej, czwartej i piątek generacji) jest gwarancja bezpieczeństwa zbiorowego i paradoksalnie ochrony innych ludzi (np. ochrona ich uczuć religijnych, ochrona rodziny, ochrona moralności publicznej, której desygnatem najczęściej są zasady dominującej w danym państwie religii). Przenosząc ten problem z wymiaru państwowego na poziom ponadpaństwowy i transpaństwowy, wskazać należy, iż w międzynarodowym prawie ochrony praw człowieka ograniczenie tych praw może nastąpić również ze względów pozanormatywnych, w drodze tzw. relatywizacji instrumentalnej, dokonywanej w związku z potrzebami bieżącej polityki, dla której naruszana bywa przyrodzona godność człowieka. Twierdzimy także, iż w aksjologii praw człowieka newralgicznym punktem jest przecięcie się płaszczyzny (dyskursu) prawnej z płaszczyzną (dyskursem) etyczną, przy czym czynnikiem sprawczym tej newralgiczności nie jest wadliwość prawa czy jego interpretacji, czy też wadliwość etyki, lecz tego, co dzieje się w ramach tzw. Realpolitik.

EN

Considering the pluralism of the axiological sources of human rights, we claim that it is necessary to realize that at the moment we are facing an analytic extension of both the “number” of human rights (appearance of new generations of human rights), as well as the “quantitative quality” of human rights due to newly uncovered axiological sources such as the appearance of new values or a redefinition of existing ones. In the presented context of the axiology of human rights and the axiology of their protection, it is easy to observe the axiological pluralism of the two spheres as well as numerous attempts to make the exegesis and interpretation both relative and instrumental in domestic, European, and international sphere. Attempts to limit human rights in a camouflaged manner in the jurisdiction practice of particular states are quite abundant and an axiological justification of legal solutions that would make the implementation and protection of those rights (in particular those of the third, fourth and fifth generations) ineffectual— de facto (not de iure, since from a formal and legal point of view they correspond to declared rights and, without exception, the protected ones) is the guarantee of community security and, paradoxically, the protection of other people (i.e., the protection of religious sentiments, family, public morality based usually on the rules of the dominant religion). When transposing these problematics from the state perspective to the intra – and trans-state level, we need to demonstrate that in the international law of human rights protection , the limitation of these rights may also take place as a result of extra-normative factors due to so-called “instrumental relativism”, applied in the function of current political interests for which intrinsic human dignity happens to be infringed. We also claim that the active factor of that critical crossing point are not faults in the law or its interpretation, nor is it faults of ethics, but rather the faults of what is going on within so-called Realpolitik.

Słowa kluczowe

PL

prawo międzynarodowe praw człowieka; nowe generacje praw człowieka; aksjologia praw człowieka; filozofia prawa ochrony praw człowieka; filozofia polityczna

EN

international law of human rights; new generations of human rights; axiological foundation of human rights (human right’s axiology); legal philosophy of human rights protection; political philosophy

• Wydawca: Szkoła Główna Służby Pożarniczej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe SGSP / Szkoła Główna Służby Pożarniczej
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 66 (tom 1) (2)
• Strony: 119--134
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz.

Twórcy

autor

Kociołek-Pęksa A.

• Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego Szkoła Głowna Służby Pożarniczej

autor

Menkes J.

• Katedra Prawa Międzynarodowego i Organizacji Międzynarodowych Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Bibliografia

• [1] Barankiewicz T., Filozoficzne uzasadnienie praw człowieka w kontekście procesu globalizacji [w:] J. Stelmach (red.) Filozofia prawa wobec globalizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2003.
• [2] Berezowski C., Les sujets non souverains du droit international. Recueil ded cours. Academie de droit international 1938 (III), Tome 65.
• [3] Bosek L., Gwarancje godności ludzkiej i ich wpływ na polskie prawo cywilne, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2012.
• [4] Breczko A., Podmiotowość prawna człowieka w warunkach postępu biotechnomedycznego, Temida 2, Białystok 2011.
• [5] Brożek B., Pojęcie osoby w dyskusjach bioetycznych [w:] J. Stelmach, B. Brożek, M. Soniewicka, W. Załuski, Paradoksy bioetyki prawniczej, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
• [6] Chałasiński J., Społeczeństwo i wychowanie. PWN Warszawa 1969.
• [7] Chauvin T., Homo iuridicus. Człowiek jako podmiot prawa publicznego, CH Beck, Warszawa 2014.
• [8] Chauvin T., Osoba fizyczna czy człowiek? Kilka refleksji na temat podmiotu prawa, Principia 2015, LXI–LXII.
• [9] Clifford B., Introduction: Fighting for New Rights, (in) B. Clifford (ed.), The International Struggle for New Human Rights, University of Pennsylvania Press, Pensylwania 2009.
• [10] Compagnoni F., Prawa człowieka. Geneza, historia i zaangażowanie chrześcijańskie, Wyd. WAM, Kraków 2000.
• [11] Duguit L., Kierunki rozwoju prawa cywilnego od początku wieku XIX, Księgarnia Powszechna, Kraków 1938.
• [12] Duguit L., Le droit social le droit individuel et la transformation de l’état: conférences faites a l’école des hautes études sociales, Paris: Félix Alcan, Éditeur, Librairies Félix Alcan et Guillaumin Réunies, 1908.
• [13] Gizbert-Studnicki T., referat pt: Filozofia polityczna a pozytywistyczna teoria prawa, http://www.humanitas.edu.pl/resources/upload/dokumenty/ Wydawnictwo/Roczniki%20AiP%20-%20pliki/Podzielone/Rocznik%20 AiP%202016%20z%202/26.Kalisz-2016-2-480-486.pdf (dostęp: 15.06.2017).
• [14] Mazurek F. J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 2001.
• [15] Menkes J., Kociołek-Pęksa A., Correlation between legitimacy and legalism – selected problems, The Polish Review of International and European Law, PRIEL 2016, Vol 5, No 1.
• [16] Menkes J., The Kosovo situation − international law aspects, ILA Newsletter No 13. March 2000.
• [17] Scelle G., Manuelle de droit intenational public, Paris 1948.
• [18] Schaff A., Alienacja jako zjawisko społeczne, Książka i Wiedza, Warszawa 1999.
• [19] Stankiewicz W., Terroryzm a prawa człowieka, Gdańskie Studia Prawnicze 2005, t. 13.
• [20] Szmyt A., Leksykon prawa konstytucyjnego. 100 podstawowych pojęć, CH Beck, Warszawa 2010.
• [21] The Kosowo Report. Conflict, International Response, Lessons Learned, Oxford University Press, Oxford 2000.
• [22] Wall A.E. (red.), Legal and Ethical Lessons of NATO’s Kosovo Campaign, International Law Studies t. 78, Naval Law College, Newport, Rhode Island 2002.
• [23] Waśkiewicz H., Prawa człowieka, pojęcie historia, Chrześcijanin w świecie 1978, t. 10.
• [24] Zajadło J., referat pt. Prawoznawstwo – polityczność nauki czy nauka polityczności? http://www.humanitas.edu.pl/resources/upload/dokumenty/ Wydawnictwo/Roczniki%20AiP%20-%20pliki/Podzielone/Rocznik%20 AiP%202016%20z%202/26.Kalisz-2016-2-480-486.pdf (dostęp: 15.06.2017).
• [25] Zajadło J., Humanitarna interwencja jako przedmiot dyskursu etyczno-prawnego, Politeja 1 (5), Kraków 2005,
• [26] Zajadło J., Legalność i legitymizacja humanitarnej interwencji, Państwo i Prawo 1(2004).
• [27] Zajadło J., Po co prawnikom filozofia prawa, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2008.
• [28] Zajadło J., Uniwersalizm praw człowieka w konstytucji – bezpieczne i niebezpieczne relatywizacje, Przegląd Sejmowy 2007.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).