Osobliwe zjawiska przyrodnicze w Rocznikach, czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego przez Jana Długosza opisane

• Autorzy: Grad Marek

Identyfikatory

DOI

10.32045/PG-2020-017

Warianty tytułu

EN

Peculiar Natural Phenomena in Annales Seu Cronicae Incliti Regni Poloniae Described by Jan Długosz

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W dwunastu księgach Roczników, czyli kronik sławnego Królestwa Polskiego Jan Długosz opisał dzieje Polski od jej legendarnych początków do roku 1480. W Rocznikach znajdujemy opisy niezwykłych zjawisk przyrodniczych. Do zjawisk astronomicznych zaliczymy opisy kilkunastu komet i zaćmienia Słońca. Z ekstremalnymi zjawiskami w atmosferze wiążą się uciążliwe i niebezpieczne dla ludzi ulewy, powodzie, susze, wichry, śniegi, mrozy, pioruny. Ze stanem atmosfery wiążą się także spektakularne zjawiska optyczne, jak potrójne Słońce (poboczne Słońce), czy potrójny Księżyc. Rzadkie i niebezpieczne są lokalne trzęsienia ziemi, ale w Rocznikach odnotowane zostały również liczne odczucia dalszych trzęsień ziemi. Fragmenty kilkudziesięciu opisów i krótkich wzmianek zostały zestawione chronologicznie na końcu tego opracowania.

EN

In twelve books of Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, Jan Długosz described the history of Poland from its legendary beginnings, until 1480. In the Annales we find descriptions of unusual natural phenomena. Astronomical phenomena include descriptions of a dozen comets and solar eclipses. Extreme phenomena in the atmosphere involve nuisance and dangerous for humans downpours, floods, droughts, strong winds, snows, frosts, lightning. The state of the atmosphere is also associated with spectacular optical phenomena, such as the triple Sun (Sun dog), or the triple Moon (Moon dog). Local earthquakes are rare and dangerous, but there are also numerous of further earthquakes described in the Annales. Text fragments from dozens of natural phenomena descriptions were compiled chronologically at the end of this study.

Słowa kluczowe

PL

Roczniki Jana Długosza; niezwykłe zjawiska przyrodnicze; kometa; zaćmienie słońca

EN

Jan Długosz’s Annales; unusual natural phenomena; comet; solar eclipse

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2020
• Tom: Z. 3-4
• Strony: 195--213
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Grad Marek

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Fizyki, Warszawa, Polska

Bibliografia

• [1] Annales, 1455-1480, Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego). Ksiąg 12 napisanych przez Jana Długosza (ur. 1415 – zm. 1480), dostępne online: https://dlugosz.polona.pl/pl/ (08.09.220).
• [2] Annales, 1867-1870, Wersja łacińska Roczników Jana Długosza, dostępne online: https://dlugosz.polona.pl/pl/roczniki/joannis-dlugossii-senioris-canonici-cracoviensis/4 (08.09.2020).
• [3] Chronica Polonorum, 1519, Kronika Polska spisana przez Macieja Miechowitę (ur. 1457 – zm. 1523), Małopolska Biblioteka Cyfrowa, dostępne online: http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=13736 (08.09.2020).
• [4] Cosmographia, 1544, Opisanie Świata przez Sebastiana Münstera (ur. 1488 – zm. 1552), dostępne online: https://archive.org/details/bub_man_11b03d11d783622cfdb59473f35bcef0/page/n15/mode/2 up (08.09.2020).
• [5] Historia Polonica, ok. 1208, Kronika Polski spisana przez Wincentego Kadłubka (ur. ok. 1150 – zm. 1223), Biblioteka Uniwersytetu Gdańskiego, dostępne online: https://pbc.gda.pl/dlibra/doccontent?id=43988&from=FBC (08.09.2020).
• [6] Kronika Česká, 1377, Kronika Přibika Pulkavy z Radenina (ur. w XIV wieku - zm. 1380), dostępne online: https://archive.org/details/KronikaPulkavova/mode/2up (08.09.2020).
• [7] Kronika Galla Anonima, 1113-1116, Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum (Kronika i czyny książąt czyli władców polskich), Kronika spisana przez Galla Anonima (ur. w XI wieku – zm. po roku 1116), Biblioteka Narodowa, dostępnie online: https://polona.pl/item/chronicae-et-annales-poloniae,ODI3MDgz/8/#info:metadata (08.09.2020).
• [8] Kronika Lechitów i Polaków, druga połowa XIII wieku, Kronika napisana przez Godzisława Baszko (żyjący w XIII wieku), dostępne online: http://polskabc.pl/wp-content/uploads/KRONIKA-LECHITÓW-I-POLAKÓW-napisana-przez-Godzisława-Baszko-pdf.pdf (08.09.2020).
• [9] Liber chronicarum, 1493, Liber cronicarum cum figuris ymaginibus ab inicio mundi, w Polsce w powszechnym użyciu są również określenia: Kronika Świata, Kronika Schedla lub Kronika Norymberska, dostępne online: https://pl.wikipedia.org/wiki/Liber_chronicarum (08.09.2020).
• [10] Roczniki, 1867-1870, Pierwsze pełne tłumaczenie Annales Jana Długosza na język polski, dostępne online: https://dlugosz.polona.pl/pl/ (08.09.2020).
• [11] Stucchi M., Rovida A., Gomez Capera A. A., Alexandre P., Camelbeeck T., Demircioglu M. B., Gasperini P., Kouskouna V., Musson R. M. W., Radulian M., Sesetyan K., Vilanova S., Baumont D., Bungum H., Fäh D., Lenhardt W., Makropoulos K., Martinez Solares J. M., Scotti O., Živčić M., Albini P., Batllo J., Papaioannou C., Tatevossian R., Locati M., Meletti C., Viganò D., Giardini D., 2013, The SHARE European Earthquake Catalogue (SHEE C) 1000-1899, Journal of Seismology, 17, 523-544, DOI: 10.1007/s10950-012-9335-2.
• [12] Yeomans D. K., 1999, Komety od starożytności do współczesności, w mitach, legendach i nauce. Dodatek – Komety obserwowane gołym okiem do roku 1700, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 424 s.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).