Wartość gospodarcza runi pastwiska górskiego ekstensywnie użytkowanego, położonego na przeciwległych stokach

• Autorzy: Twardy S. , Domagała B. , Matoga W.

Warianty tytułu

EN

The economic value of mountain pasture used extensively, located on opposite slopes (N–S)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W latach 2014–2016 przeprowadzono w Małych Pieninach prace badawcze na pastwisku położonym na stokach N–S, w przedziale hipsometrycznym 550–950 m n.p.m. Na różnej wysokości n.p.m. (co 50 m n.p.m) zlokalizowano cztery poletka doświadczalne (po 20 m²). Skoszoną ruń z poszczególnych poletek ważono bezpośrednio, a pobrane próbki wykorzystywano do analiz. Wyniki przeliczano na jednostkę powierzchni i odnoszono do ustalonych stref wysokości oraz ekspozycji stokowych. W warunkach ekspozycji północnej plony kształtowały się w przedziale 4,2–5,9 t∙ha^-1s.m., a w warunkach ekspozycji południowej 3,6–5,3 t∙ha^-1 s.m. Dane liczbowe przeanalizowano w aspekcie trendów zmian biomasy na poziomie ufności p = 0,05. Próbki pobranego materiału roślinnego analizowano też pod względem składu botanicznego. Z wyodrębnionych gatunków roślin utworzono trzy grupy traw (zróżnicowanych pod względem wartości użytkowej – Lwu), grupę bobowatych oraz grupę roślin dwuliściennych. Średnią wartość użytkową obliczano dla każdego roku, strefy wysokości i ekspozycji pastwiska, rejestrując wyraźne różnice. Skład chemiczny runi analizowano z pierwszego odrostu pod kątem zawartości N, P, K, Ca, Mg i Na. Stwierdzono małą lub średnią zawartość podanych składników, bez względu na położenie n.p.m. i ekspozycję. W latach badań występowały zmienne warunki pogodowe. Bardzo duże opady atmosferyczne (1179,7 mm) zarejestrowano w okresie wegetacji 2014 r. Były one, w odniesieniu do średnich z wielolecia (678,4 mm), o ponad 70% większe. Natomiast najmniejsze opady (661,1 mm) i największe wartości temperatury (12,9°C) stwierdzono w okresie wegetacyjnym 2015 r. Warunki pogodowe w poszczególnych okresach wegetacyjnych różnicowały plonowanie runi, a także jej jakość, co wyraźniej objawiało się w warunkach ekspozycji południowej.

EN

The study was conducted in Lesser Pieniny Mountain Range in the years 2014–2016 on a pasture located at the altitude range of 550–950 m above sea level along the N–S profile. Experimental plots (4 x 20 m²) were established at the fixed altitudes above sea level. The pasture sward from individual plots was cut and weighed directly. Harvested grass samples were subjected to laboratory analysis. Results were calculated per unit area and referenced to delineated altitude zones and slope exposures. The level of yield ranged from 4.2–5.9 Mg∙ha^-1 DM at N slope and 3.6–5.3 Mg∙ha^-1 DM at the opposite slope. Figures were analyzed in terms of trends in the biomass at a confidence level of 0.05. Samples of collected plant material were also analyzed for botanical composition of the sward. From the extracted species three groups of grass (diverse in terms of use value), a group of Fabaceae and a group of dicotyledonous plants were created. The average use value was calculated for each year, height zone and pasture exposure, recording distinct differences. Chemical composition of the sward was analyzed from the first regrowth for the content of N, P, K, Ca, Mg, Na. Regardless of the sea level and exposure, low or medium content of these components was found. Weather conditions were varying during the research period. Very high precipitation (1179.7 mm) was recorded in the growing season of 2014. It was over 70% higher than the multi-year average precipitation (678.4 mm), whereas the lowest precipitation (661.1 mm) and the highest temperatures (12.9°C) were registered in the growing season in 2015. The weather conditions in particular growing seasons determined the yields and the quality of the sward, especially on the S exposure.

Słowa kluczowe

PL

ekspozycja stokowa; pastwisko górskie; plon; położenie n.p.m.; ruń pastwiskowa; skład botaniczny; skład chemiczny

EN

botanical composition; chemical composition; location above sea level; mountain pasture; slope exposure; sward

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 17, z. 4
• Strony: 129--146
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys. kolor.

Twórcy

autor

Twardy S.

• Małopolski Ośrodek Badawczy ITP w Krakowie, ul. Ułanów 21B, 31-450 Kraków; tel. [phone] w. 10

autor

Domagała B.

• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Kielcach

autor

Matoga W.

• Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Krakowie

Bibliografia

• ANTONKIEWICZ J. 2007. Ocena składu mineralnego pasz z runi łąkowej i pastwiskowej. W: Ocena składu chemicznego roślin. [Evaluation of mineral composition of fodders from meadow and pasture sward. In: Evaluations of plant chemical composition]. Red. B. Wiśniowska-Kielan, W. Lipiński. Kraków–Warszawa–Wrocław. PTIE, Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza s. 23–30.
• BARSZCZEWSKI J. 2015. Stan trwałych użytków zielonych i ich wykorzystanie w kraju. W: Racjonalne wykorzystanie potencjału produkcyjnego trwałych użytków zielonych w Polsce w różnych warunkach glebowych i systemach gospodarowania [State of permanent grasslands and their utilization in the country. In: Rational utilization of production potential of permanent grasslands in Polish in various soil conditions and systems of management]. Red. J. Barszczewski. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 40. Falenty. Wydaw. ITP. s. 15–35.
• GŁĘBOCKI B. 2006. Zasoby trwałych użytków zielonych a natężenie chowu bydła i owiec na obszarach górskich Polski w latach 1988–2002 [Permanent grasslands resources and the stocking rates of cattle and sheep in the mountains regions of Poland 1988–2002]. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich. Z. 53 s. 91–108.
• FILIPEK J. 1973. Projekt klasyfikacji roślin łąkowych i pastwiskowych na podstawie liczb wartości użytkowej [The classification project of meadow and pasture plants on the basis of value in use numbers]. Postępy Nauk Rolniczych. Nr 4 s. 59–68.
• JANKOWSKA-HUFLEJT H., WRÓBEL B., TWARDY S. 2011. Current role of grasslands in development of agriculture and rural areas in Poland – an example of mountain voivodships małopolskie and podkarpackie. Journal of Water and Land Development. No 15 s. 3–18.
• KASPERCZYK M., KACORZYK P. 2008. Wpływ rodzaju nawożenia na wartość gospodarczą łąki górskiej [The effect of fertilization on the productivity of a mountains meadow]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 8. Z. 1 (22) s. 143–150.
• KOSTUCH R., NOWAK M., TWARDY S. 1983. Zawartość składników mineralnych w pierwszych pokosach runi łąkowej makroregionu południowo-wschodniego [Mineral composition of meadow sward from first cut in the south-eastern macro-region]. IMUZ TOB-Kraków–Wrocław. WOPR Wysoka ss. 16.
• KOSTUCH R., TWARDY S. 2004. Badania produkcyjności użytków zielonych w Karpatach Polskich [Studies on grasslands productivity in the Polish Carpathians]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 4. Z. 1(10) s. 247–258.
• OBRĘBSKA-STARKLOWA B., HESS M., OLECKI Z. TREPIŃSKA J., KOWANETZ L. 1995. Klimat. W: Karpaty Polskie. Przyroda, człowiek i jego działalność [Climate. In: Polish Carpathians. Environment, human and his activities]. Red. J. Warszyńska. Kraków. Wydaw. UJ s. 31–47.
• TWARDY S. 1995. Wpływ zmiennego nawożenia mineralno-organicznego na produktywność pastwiska górskiego [Influence of variable mineral-organic fertilization on the productivity of mountain pasture]. Wiadomości. IMUZ. T. 18. Z. 3 s. 99–111.
• TWARDY S. 2008. Karpackie użytki rolne jako obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) [Carpathian agricultural lands as less favoured areas (LFA)]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 8. Z. 2b (24) s. 191–202.
• TWARDY S. 2009. Tendencje zmian użytkowania przestrzeni rolniczej obszarów karpackich [Trends in the use of agricultural areas of the Carpathian]. Studia i Raporty. Puławy. IUNG – PIB. Z. 17 s. 49–58.
• TWARDY S. 2011. Efekty wieloletniego mineralno-organicznego nawożenia pastwisk górskich użytkowanych owcami. W: Długotrwałe doświadczenia nawozowe na użytkach zielonych [Results of long-term mineral-organic fertilization of mountains pastures used for sheep. In: Long-term fertilizer experiments on grasslands]. Kraków. Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej UR, Krakowski Oddz. Polskiego Towarzystwa Inżynierii Ekologicznej s. 121–133.
• TWARDY S. 2015. Stan i kierunki rolniczego wykorzystania użytków zielonych położonych w obszarach urzeźbionych Polski południowej. W: Racjonalne wykorzystanie potencjału produkcyjnego trwałych użytków zielonych w Polsce w różnych warunkach glebowych i systemach gospodarowania [Status and trends of agricultural use of grasslands located in the mountains in the Southern Poland. In: Rational utilisation of production potential of permanent grasslands in Polish in various soil conditions and systems of management]. Red. J. Barszczewski. Woda-Środowisko- Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 40. Falenty. Wydaw. ITP s. 151–173.
• TWARDY S., JANKOWSKA-HUFLEJT H., WRÓBEL B., 2011.The role of grasslands in the formation of structural and spatial order of rural areas. Journal of Water and Land Development. No 15 s. 99–113.
• TWARDY S., KOPACZ M. 2015. Funkcje trwałych użytków zielonych w obszarach górskich. Studium nad rolnośrodowiskowym znaczeniem TUZ – na podstawie badań w zlewni górnego Dunajca oraz potoku Grajcarek [Functions of permanent grasslands in mountains areas. Study on agrienvironmental importance of permanent grasslands – based on research carried out in basins of upper Dunajec River and Grajcarek Stream]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 39. Falenty. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-87-5 ss. 158.
• TWARDY S., KOPACZ M. 2016a. Analiza zmienności runi pastwisk małopienińskich w wyniku wieloletniego użytkowania [Analysis of sward variability of pasture in Little Pieniny region as a result of multiyear utilization]. Łąkarstwo w Polsce. Nr 19 s. 263–280.
• TWARDY S., KOPACZ M. 2016b. Wpływ opadów atmosferycznych na ilość i jakość wód migrujących przez profil glebowy w warunkach zróżnicowanego użytkowania runi łąkowej [The impact of precipitation on the quantity and quality of water migrating through the soil profile under different use of sward]. Przemysł Chemiczny. Nr 95/8 s. 1533–1537.
• TWARDY S., KOPACZ M., KURNICKI R. 2016. Wykorzystanie przestrzeni rolno-leśnej w Małych Pieninach w aspekcie przeobrażeń strukturalnych i środowiskowych oraz prognozowanych zmian klimatycznych na przykładzie zlewni potoku Grajcarek [The use of agro-forestry areas in the Małe Pieniny mountain range in terms of structural, environmental and projected climate chan ges (based on the example of Grajcarek Stream basin). Falenty–Kraków. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-65426-23-9 ss. 133.
• TWARDY S., KOPACZ M., MATOGA W. 2015. Zmienność produkcji biomasy na górskich użytkach zielonych w zależności od położenia n.p.m. oraz ekspozycji stoków [Variability of biomass production on mountain grasslands depending on location above sea level and exposure of slopes]. Łąkarstwo w Polsce. Nr 18 s. 213–227.
• WASILEWSKI Z. 2006. Ocena jakości runi i darni spasanych użytków zielonych w różnych siedliskach [An evaluation of sward quality in grazed grasslands of various habitats]. Woda-Środowisko- Obszary Wiejskie. T. 6. Z. 1 (16) s. 413–421.
• WASILEWSKI Z. 2010. Skład botaniczny i wartość użytkowa spasanej runi w różnych siedliskach [Botanical composition and utility value of grazed sward in various habitats]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 10. Z. 4 (32) s. 265–280.
• ŻYSZKOWSKA M., PASZKIEWICZ-JASIŃSKA A. 2011. An assessment of the natural value of selected meadow-pasture communities in the Middle Sudetes region. Journal of Water and Land Development. No 15 s. 53–64.