Wykorzystanie analizy wiązkowej do interpretacji składu chemicznego wód ze źródeł na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego i Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego

• Autorzy: Michalik A. , Szczucińska A.

Warianty tytułu

EN

The application of cluster analysis for studying spring water chemistry and quality in Świętokrzyski National Park and Gryżyński Landscape Park

• Konferencja: Współczesne problemy hydrogeologii
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zastosowano analizę wiązkową, jako jedną z metod analizy podobieństw, do interpretacji chemizmu wód źródlanych z obszarów Świętokrzyskiego Parku Narodowego i Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego. Zastosowana metoda, pomimo niewielkich różnic w chemizmie wód, pozwoliła na podział badanych wypływów wód podziemnych na kilka grup. Podział ten zdeterminowany był czynnikami, które decydowały o właściwościach fizykochemicznych wód źródlanych. Do najważniejszych należą: budowa geologiczna, warunki hydrogeologiczne oraz działalność antropogeniczna.

EN

Cluster analysis was applied for assessment of spring water quality in groundwater outflows located in Świętokrzyski National Park (N=14) and in Gryżyński Landscape Park (N=11). Although, the hydrochemistry of the analyzed spring waters was relatively uniform, the statistical analyses allowed to group them into several clusters. The grouped groundwater outflows share the imprints of local controlling factors. The most important of them are rock types in the aquifer, pattern and rate of groundwater flow and human impact.

Słowa kluczowe

PL

chemometria; analiza wiązkowa; chemizm wód źródlanych; Świętokrzyski Park Narodowy; Gryżyński Park Krajobrazowy; Polska

EN

chemometrics; cluster analysis; springs water chemistry; Świętokrzyski National Park; Gryżyński Landscape Park; Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 445 Hydrogeologia z. 12/2
• Strony: 405--411
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Michalik A.

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego, Instytut Chemii, ul. Świętokrzyska 15G, 25-406 Kielce

autor

Szczucińska A.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań

Bibliografia

• 1. BURN D.H., 1989 — Cluster analysis as applied to regional flood frequency. J. Water Resour. Plan. Manag., 115: 567-582.
• 2. CHOIŃSKI A., 1981 — Zmienność obiegu wody na wysoczyźnie Lubuskiej w świetle analizy wybranych elementów środowiska i obliczeń bilansowych. Wyd. PTPNoZ, Zielona Góra.
• 3. CIEŚLIŃSKI S., KOWALKOWSKI A., 2000 — Monografia Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Wyd. ŚPN, Bodzentyn–Kraków.
• 4. CZARNOCKI J., 1957 — Geologia regionu łysogórskiego. W: Prace geologiczne (red. K. Pawłowska, S. Pawłowski). Pr. Inst. Geol., 18, 2, 3.
• 5. DYNOWSKA I., 1986 — Regionalne zróżnicowanie źródeł w Polsce. Fol. Geogr. Seria Geogr. Phys., 18: 5-30.
• 6. FARNHAMA I.M., STETZENBACH K.J., SINGH A.K., JOHANNESSON K.H., 2000 — Deciphering groundwater flow systems in Oasis Valley, Nevada, using trace element geochemistry, multivariate statistics, and geographical information system. Math Geol., 32: 943-968.
• 7. GUTTMAN B., 1993 — The use of L-moments in the determination of regional precipitation climates. J. Climate, 6: 2309-2325.
• 8. GULER C., THYNE G.D., McCRAY J.E., TURNER A.K., 2002 - Evaluation of graphical and multivariate statistical methods for classification of water chemistry data. Hydrogeol. J.,10: 455-475.
• 9. HEEJUN S., KANG-KUN L., 1999 - Characterization of a ground water hydrochemical system through multivariate analysis: clustering into ground water zones. Ground Water, 37: 358-366.
• 10. KAZI T.G., ARAIN M.B., JAMALI M.K., JALBANI N., AFRIDI H.J., SARFRAZ R.A., BAIG J.A., SHAH A.Q., 2009 — Assessment of water quality of polluted lake using multivariate statistical techniques: A case study. Ecotoxicol. Environ. Saf., 72: 301-309.
• 11. KOWALKOWSKI T., ZBYTNIEWSKI R., SZPEJNA J., BUSZEWSKA B., 2006 — Application of chemometrics in river water classification. Water Research, 40: 744-752.
• 12. KRYGOWSKI B., 1973 — Z ważniejszych badawczych zagadnień geologiczno-geomorfologicznych Ziemi Lubuskiej. W: Z problematyki badań geologiczno-geomorfologicznych województwa zielonogórskiego: 5-24. Lubuskie Towarzystwo Naukowe, 13, Warszawa-Poznań.
• 13. LEMBRAKIS N., ANTONAKOS A., PANAGOPOULOS G., 2004 —The use of multicomponent statistical analysis in hydrogeological environmental research. Water Research, 38: 1862-1872.
• 14. MAZERSKI J., 2009 — Chemometria praktyczna. Wyd. Malamut, Warszawa.
• 15. McKENNA JR. J.E., 2003 — An enhanced cluster analysis program with bootstrap significance testing for ecological community analysis. Environ. Modell. Software, 18, 3.
• 16. MICHALIK A., 2008 — The Use of Chemical and Cluster Analysis for Studying Spring Water Quality in Świętokrzyski National Park. Polish J. Environ. Stud., 17, 3: 357-362.
• 17. OTTO M., 1998 — Multivariate methods. W: Analytical Chemistry (red. R. Kellner i in.). Wiley VCH, Weinheim.
• 18. REGHUNATHA R., SREEDHARA MURTHY T.R., RAGHAVAV B.R., 2002 — The utility of multivariate statistical techniques in hydrogeochemical studies: an ex ample from Karnataka, India. Water Research, 36: 2437-2442.
• 19. SHRESTHA S., KAZAMA F., 2007 — Assessment of surface water quality using multivariate statistical techniques: A case study of the Fuji river basin, Japan. Environ. Modell. Software, 22: 464-475.
• 20. SZCZUCIŃSKA A., 2009 — Wypływy wód podziemnych w Rynnie Gryżyńsko-Grabińskiej. Wyd. Bogucki, Poznań.
• 21. TARVAINEN T., SALMINEN R., 1998 — Foregs Geochemical Mapping Field Manual. Geological Survey of Finland. Guide 47, Espoo.
• 22. WAŁĘGA A., KRZANOWSKI S., CHMIELOWSKI K., 2009 — Method of luster analysis In homogenous catchments identification considering Floyd indexes and selected physiographic characteristic. PAN. Infrastructure and Ecology of Rural Areas, 6: 67-81.
• 23. WILLIAMS R.E., 1982 — Statistical identification of hydraulic connections between the surface of a mountain and internal mineralized zones. Ground Water, 20: 466-478.
• 24. WUNDERLIN D.A., DIAZ M.P., AME M.V., PESCE S.F., HUED A.C., BISTONI M.A., 2001 — Pattern recognition techniques for the evaluation of spatial and temporal variations in water quality. A case study: Suquia river basin (Cordoba, Argentina). Water Research, 35: 2881.
• 25. ZHANG Z., TAO F., DU J., SHI P., YU D., MENG Y., SUN Y., 2010 — Surface water quality and its control in a river with intensive human impacts-a case study of the Xiangjiang River, China. J. Environ. Management, 91: 2483-2490.
• 26. ŻYNDA S., 1967 — Geomorfologia przedpola moreny czołowej stadiału poznańskiego na obszarze Wysoczyzny Lubuskiej. PTPN, Wydział matematyczno-przyrodniczy. Pr. Kom. Geogr-Geol., 8.