Octan butylu (n-butylu) i jego izomery – octan sec-butylu i octan izobutylu : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

• Autorzy: Kupczewska-Dobecka M.

Warianty tytułu

EN

Butyl acetate (n-butyl) and its isomers – sec-butyl acetate and isobutyl acetates : documentation of proposed values of occupational exposure limits (OELs)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Octany butylu, czyli estry kwasu octowego i odpowiedniego alkoholu butylowego, to cztery związki chemiczne o identycznych sumarycznych wzorach cząsteczkowych, różniące się między sobą sposobami lub kolejnością wiązań atomowych. Są to octan n-butylu o prostym łańcuchu węglowym oraz jego 3 izomery: octan izobutylu, octan sec-butylu oraz octan tert-butylu. Przedmiotem niniejszego opracowania jest octan n-butylu oraz izomery: izo- i sec-, ponieważ charakteryzuje się podobnymi własnościami fizyczno-chemicznymi, szlakiem metabolicznym i krytycznym. Dla izomeru tert- opracowano oddzielną dokumentację. Octany: n-butylu, sec-butylu oraz izobutylu są bezbarwnymi, palnymi cieczami o owocowym zapachu. Są stosowane głównie jako rozpuszczalniki organiczne i składniki mieszanek rozpuszczalnikowych do: żywic, wosków, lakierów, perfum, tłuszczów, farb drukarskich, klejów i kamfory oraz w produkcji lakierów nitrocelulozowych. Według danych GIS liczba osób zatrudnionych na stanowiskach pracy w 2010 r., na których występowały octany butylu o stężeniach powyżej obowiązujących dotychczas wartości NDS , wynosiła sześć osób w przypadku octanu n-butylu, w tym dwie osoby pracowały przy produkcji metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i innych urządzeń oraz cztery osoby przy produkcji:pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli.W2013 r. narażonych na octan n-butylu powyżej wartości dopuszczalnych było: jedna osoba przy produkcji skór i wyrobów ze skór wyprawionych, dziewięć osób przy produkcji: komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych oraz dwie osoby przy produkcji pozostałego sprzętu transportowego. W 2010 r. oraz 2013 r. nie zgłaszano narażenia na stężenia powyżej obowiązujących wartości NDS3dla octanu: sec-i izobutylu. Skutkiem krytycznym działania octanu n-butylu i jego izomerów, tj. octanu sec-butylu i izobutylu, jest działanie drażniące na błony śluzowe dróg oddechowych. Dla octanu n-butylu i izobutylu wyznaczono podobne wartości RD50, które wynoszą dla octanu n butylu 3470 mg/m3(730 ppm) oraz dla octanu izobutylu 3890 mg/m3(805 ppm). Dane dotyczące ostrej toksyczności inhalacyjnej są niespójne. Mediana stężenia śmiertelnego dla octanun-butylu mieści się w przedziale 750 ÷ 45 000 mg/m3/4 h (dla szczurów) i zależy od sposobu jego generacji. Wartości LD50 po podaniu do żołądkowym octanu n-butylu wynoszą około 14 130 mg/kg mc. dla szczura oraz 7100 mg/kg mc. dla myszy. Minimalna wartość LD50 octanu izobutylu wynosi 4800 mg/kg mc., natomiast w przypadku octanu sec-butylu wartośćLD50mieści się w granicach 3200 ÷ 6400 mg/kg mc. Octany: n-butylu, sec-butylu i izobutylu, są podobne pod względem: struktury, własności fizyczno- Większość danych ilościowych jest dostępnych wyłącznie dla octanu o prostym łańcuchu węglowym. Skutkiem krytycznym w przypadku octanu n-butylu i jego izomerów, tj. octanu sec-butylu i izobutylu, jest działanie drażniące na błony śluzowe dróg oddechowych. Według niektórych danych, siła działania drażniącego octanu n-butylu jest większa niż jego izomerów – octanu sec-i octanu izobutylu, jednak są one słabo udokumentowane i nieliczne, dlatego proponuje się ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) jednakowej dla tych trzech substancji. Nie zostało u ludzi wyznaczone stężenie progowe działania drażniącego octanów: n-butylu, sec-butylu i izobutylu, natomiast obserwowano: słabe podrażnienie oczu, nosa, gardła, przełyku, wówczas gdy stężenie trwało 5 min. Z kolei, octan n-butylu o stężeniu 1449 mg/m3(300 ppm) u większości osób narażonych przez 2 ÷ 5 min spowodował podrażnienie: oczu, nosa i gardła.U ochotników narażanych przez 20 min na octan n-butylu, najwyższe stężenie, przy którym nie stwierdzono działania drażniącego na: oczy, nos, gardło, skórę i drogi oddechowe, wynosiło 1050 mg/m3(221 ppm),chociaż badaniu, znamienne różnice w porównaniu z grupą kontrolną obejmujące: podrażnienie gardła, trudności w oddychaniu, wyczuwanie nieprzyjemnego zapachu, obserwowano u narażonych na octan-butylu o stężeniu 700 mg/m3 przez 4 h. W większości państw przyjęto za wartość dopuszczalnego poziomu narażenia zawodowego na octany: n-butylu, sec-butylu oraz izobutylu, stężenie 480 lub 710 mg/m3((100 lub 150 ppm). W ACGIH zaproponowano w 2015 r. dla wszystkich czterech izomerów octanów butylu, tj. n-bu-tylu, sec-butylu, izobutylu i tert-butylu jedną wartość TLV-TWA na poziomie 240 mg/m3(50 ppm) oraz wartość chwilową STEL na poziomie 720 mg/m3(150 ppm).W SCOEL uznano: podobieństwa strukturalne, wspólny szlak metaboliczny oraz działanie drażniące na oczy, nos i gardło za skutek krytyczny jednakowy dla octanu n-butylu i jego dwóch izomerów, tj.octanu izobutylu i sec-butylu, co pozwala na rekomendację jednakowej wartości OEL dla wszystkich trzech octanów. W SCOEL (SUM/184/2013) zaproponowano wartość OEL dla wszystkich trzech octanów na poziomie 240 mg/m3(50 ppm) oraz wartość chwilową STEL na poziomie 720 mg/m3(150 ppm) na podstawie wyników badania Iregreni in. (1993), przyjmując stężenie 700 mg/m3 za wartość LOAEC dla działania drażniącego oraz współczynnik niepewności 3, ze względu na czas trwania eksperymentu (4 h).Na podstawie wyników badań na szczurach narażanych inhalacyjnie na octan n-butylu o stężeniach: 0; 2400; 7200 lub 14000 mg/m3(0; 500; 1500 lub 3000 ppm) przez 6 h/dzień, 5 dni/tydz. przez 13 ÷ 14 tygodni wyznaczono wartość NOAEC zarówno dla działania drażniącego, jak i układowe-go octanu n-butylu na poziomie 2400 mg/m3(500 ppm). Do wyliczenia wartości NDS dla octanów butylu za punkt wyjścia przyjęto wyniki badania na ochotnikach (Iregreni in.), w którym oceniano działanie drażniące i działanie na układ nerwowy tych związków. Przyjmując stężenie 700 mg/m3za wartość LOAEC dla działania drażniącego na błony śluzowe dróg oddechowych oraz odpowiednie współczynniki niepewności, zaproponowano wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla octanu: n-butylu, sec-butylu oraz izobutylu na poziomie 200 mg/m3. Ze względu na słabe działanie drażniące octanów butylu i możliwość występowania stężeń pikowych w środowisku pracy, zaproponowano także war-tość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie 3-krotnie większym niż wartość NDS, czyli 600 mg/m3. Po dyskusji i głosowaniu na 79. posiedzeniu Komisji Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN (w dniu 3.07.2015 r.) dla octanu n-butylu i jego izomerów: octanu sec- i izobutylu przyjęto wartości zaproponowane w SCOEL, tj. NDS na poziomie 240 mg/m3oraz NDSCh na poziomie 720 mg/m3.Octan n-butylu nieznacznie wchłania się przez skórę(1,6 +/- 0,1 g/m2.h), dlatego nie zalecono oznakowania „skóra” – wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową. Zalecono oznakowanie literą„I” – substancja o działaniu drażniącym.

EN

Butyl acetates, or acetic acid esters and a suitable butyl alcohol, are four compounds with identical molecular formulas which differ from each other by sequence of bonding of atoms. These are n-butyl acetate with a straight carbon chain and its three isomers: isobutyl acetate, sec-butyl and tert-butyl acetate. The subjects of this documentation are n-butyl acetate and isomers: sec-and iso-, because they have similar physical and chemical properties, route of metabolism and critical effect. Isomer tert- was described in separate documentation.n-Butyl, sec-butyl and isobutyl acetates are colorless, flammable liquids with a fruity odor. They are mainly used as organic solvents and as ingredients of solvent blends for resins, waxes, varnishes, perfumes, fats, inks, adhesives, camphors and in the production of nitrocellulose lacquer.The median lethal concentration for n-butyl acetate is in the range from 750 mg/m3/4h to 45 000 mg/m3/4h for rats and depends on the method of its generation. LD50values after intragastric administration of n-butyl acetate amounts to approx. 14 130 mg/kg for rat and 7100 mg/kg for mice. The minimum value of LD50 for isobutyl acetate is 4800 mg/kg. While in the case of sec-butyl acetate LD50value is within the range of 3200 ÷ 6400 mg/kg.Acetates cause irritation to mucous membranes oftherespiratory tract. For n-butyl acetate and isobutyl acetate RD50values are 3470 mg/m3and 3890 mg/m3, respectively.n-Butyl acetate, sec-butyl acetate and isobutyl properties and metabolic pathway. Most of the quantitative data are available only for acetate of straight carbon chain. Hence, it is proposed to establish an equal limit value for these three substances.In humans, weak irritation of eye, nose, throat, esophagus were observed in the concentration of n-butyl acetate of 1000 mg/m3at 5-min exposure. n-Butyl acetate at a concentration of 1449 mg/m3in most individuals exposed for 2 to 5 min caused irritation of eyes, nose and throat rated as sharp. In volunteers exposed for 20 min for n-butyl acetate, the highest concentration at which no irritation to eyes, nose, throat, skin, respiratory system were observed was of 1050 mg/m3. Although in the same study, significant diff-erences compared with the control group which include irritation to throat, difficulties in breathing, sensing odor were observed at a concentration of 700 mg/m3for 4h.SCOEL and ACGIH proposed TWA of 240 mg/m3and STEL at 720 mg/m3for all isomers of butyl acetates.To calculate the MAC value for butyl acetates The Expert Group adopted the study on volunteers as a starting point. Assuming that the concentration of 700 mg/m3is the LOAEC value for irritation on the mucous membranes of the respiratory tract and the respective uncertainties, The Expert Group proposed MAC--NDS for n-butyl, sec-butyl and isobutyl acetate of 200 mg/m3. Due to the mild irritant of butyl acetates and the possibility of ceiling concentrations in workplace, The Expert Group proposed STEL of 3 times higher than the MAC-NDS of 600 mg/m3.After discussion and voting, the Interdepartmental Commission for Maximum Admissible Concentration and Intensities for Agents Harmful to Health in the Working Environment at its 79th meeting adopted the MAC value of n-butyl acetate and its isomers sec-butyl and isobutyl proposed by SCOEL of 240 mg/m3and STEL value of 720 mg/m3.n-Butyl acetates are slightly absorbed through the skin (1.6 ± 0.1 g/m2 .h), hence it is not recommended to label them as ”skin” (absorption of substances through the skin can be just as important as for inhalation). It is recommended to label this substance as ”I” (irritant).

Słowa kluczowe

PL

octan n-butylu; octan izobutylu; octan sec-butylu; NDS; narażenie zawodowe

EN

n-butyl acetate; isobutyl acetate; sec-butyl acetate; MAC; OEL; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 4 (86)
• Strony: 131--167
• Opis fizyczny: Bibliogr. 121 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kupczewska-Dobecka M.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. w. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

Bibliografia

• 1.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienist (2001a) Documentation n-BUTYL ACETATE on CD.
• 2.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienist (2001b) Documentation ISOBUTYL ACETATE on CD.
• 3.ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienist (2001c) Documentation sec-BUTYL ACETATE on CD.
• 4.AIHA, American Industrial Hygiene Association (1997) Odor thresholds for chemical with established occupational health standards. American Industrial Hygiene Association, Fairfax, VA, USA [cyt. za: HSDB 2012].
• 5.Alexandersson R., Hedenstierna G.(1988) Respiratory hazards associated with exposure to formaldehyde and solvents in acid-curing paints. Arch. Environ. Health 43, 222–227.
• 6.Amoore J.E., Hautala E.(1983) Odor as an aid to chemical safety: odor thresholds compared with threshold limit values and volatilities for 214 Industrial Chemicals in Air and Water Dilution. J. Appl. Toxicol. 3, 272–290.
• 7.Astapova S.A., Kustova Z.R., Lobanova I.J., Ostroumowa N.A., Sawczenko N.A., Tunova LW., Czernikova W.W. (1981) Parametry toksikometrii butylacetata. Gig. T. Pro. Zabol. 25(11), 58.
• 8.Barton H.A., Deisinger P.J., English J.C., Gearhart J.M., Faber W.D., Tyler T.R., Banton M.I., Teeguarden J., Andersen M.E.(2000) Family approach for estimating reference concentrations/doses for series of related organic chemicals. Toxicol. Sci.54, 251–261.
• 9.BASF AG/NOTOX C. V. Acute inhalation toxicity study of n-butyl acetate in the rat. Hertogenbosch, NOTOX C.V. (1988), (Reference nr 0849/153) [cyt. za: Norrisi in. 1997)].
• 10.BASF AG Study on the acute inhalation toxicity LC50 of n-butyl acetate in rats 4-h exposure. Ludwigshafen, BASF Aktiengesellschaft, Abteilung Toxikologie (1988a), (Project nr 1310001/887001) [cyt. za: Norris i in. 1997).
• 11.BASF AG Study on the acute inhalation toxicity LC50 of n-butyl acetate as a liquid aerosol in rats schaft, Abteilung Toxikologie (1988b), (Project nr 1310535/887063) [cyt. za: Norris i in. 1997].
• 12.BASF AG Study on the acute inhalation toxicity LC50of n-butyl acetate as a vapor in rats 4-h exposure. Ludwigshafen, BASF Aktiengesellschaft, Abteilung Toxikologie (1988c), (Project nr 1310535/887044) [cyt. za: Norrisi in. 1997].
• 13.Bayer (1997) IUCLID data sheet, isobutyl acetate [cyt. za: Greim1999].
• 14.Bundesanstalt für Arbeitsschutz (BAU) (1996) Prüfung exemplarisch ausgewählter Altstoffe auf eine cytogenetische Wirkung in vitro. Induktion von Chromosomen aberrationen. Fraunhofer-Institut für Toxickologie und Aerosolforschung, Bericht nr. F 1250 [cyt. za: Greim1999].
• 15.Bernard L.G., David R.M.(1994) n-Butyl acetate. An acute inhalation toxicity study in the rat. HAEL nr 93-0305, KAN 900710, CAS nr 000123-86-4. Final report. Rochester, NY, Eastman Kodak Company, Corporate Health and Environmental Laboratories, Toxicological Sciences Laboratories, (Laboratory Project Identification nr 93-030512), (courtesy of the Manager of the Oxo Process Panel of the Chemical Manufacturers Association, Washington, DC) [cyt. za: CICAD 2005].
• 16.Bernard L.G., David R.M.(1995) n-Butyl acetate. A two-week inhalation probe study. HAEL No. 94-0305, KAN 900710, CAS nr 000123-86-4. Final report. Rochester, NY, Eastman Kodak Company, Corporate Health and Environmental Laboratories, Toxicological Sciences Laboratories, (Laboratory Project Identification nr 94030513) (available from the National Technical Information Service, Spring-field, VA; Order nr OTSO0558851) [cyt. za: CI-CAD 2005].
• 17.Bernard L.G., David R.M. (1996a) n-Butyl acetate. A thirteen-week subchronic inhalation toxicity study in the rat. HAEL nr 94-0305, KAN 900710, CAS nr 000123-86-4. Final report. Rochester, NY, East-man Kodak Company, Corporate Health and Environmental Laboratories, Toxicological Sciences Laboratories (Laboratory Project Identification No. 94030517), (available from the National Technical Information Service, Springfield, VA; Order nr OTS00558876) [cyt. za: CICAD 2005].
• 18.Bernard L.G., David R.M., Hosenfeld R.S. (1996b) n-Butyl acetate. A thirteen-week subchronic inhalation neurotoxicity study in the rat. HAEL nr 93-0305 and nr 94-0306, KAN 900710, CAS nr 000123-86-4. Final report. Rochester, NY, Eastman Kodak Company, Corporate Health and Environmental Laboratories, Toxicological Sciences Laboratories (Laboratory Project Identification No. 93-030515) [cyt. za: CICAD 2005].
• 19.Bisesi MS(1994) Esters [W:] Patty’s industrial hy-giene and toxicology. Vol. IID., 4th ed. New York, NY, J. Wiley & Sons, 2967–3118.
• 20.Browning E.(1965) Toxicity and metabolism of industrial solvents. New York, American Elsevier.
• 21.Bos P.M.J., Zwart A., Reuzel P.G.J. (1992) Evaluation of the sensory irritation test for the assessment of occupational health risk. CRC, Crit. Rev.Toxicol. 21, 423–450.
• 22.Buchbauer G., Jirovetz L., Wasicky M., Nikiforov A.(1993) Headspace analysis of aroma constituents of sunflower stems. Fresenius’ J. Anal. Chem. 347(10–11), 465–467.
• 23.Busing K.H.(1952) Eye injuries from butyl acetate plus isobutyl alcohol in a cable works. Zentralbl Ar-beitsmed. 2, 13–14 (in German).
• 24.Bushy Run Research Center(1987) n-Butyl acetate: Acute vapor inhalation toxicity test in rats. Export, PA, Bushy Run Research Center (Project report nr 50-116), (courtesy of the Manager of the Oxo Process Panel of the Chemical Manufacturers Association, Washington, DC) [cyt. za: CICAD 2005].
• 25.CHEMINFO (1999) Canadian Centre for Occupational Health and Safety.
• 26.CEH (2003) CEH marketing research report (610.7000 A, March 2003) on alkyl acetates. Prepared by S. Bizzari with T. Kalin and Y. Ishikawa. Menlo, CA, SRI in.ternational, Chemical Economics Handbook [cyt. za: CICAD 2005].
• 27.CICAD, Concise International Chemical Assessment Document 64 (2005) Butyl acetates. Geneva, World Health Organization.
• 28.Cometto-Muñiz J.E., Cain W.S., Abraham M.H., Gola J.M.R.(2002) Psychometric functions for the olfactory and trigeminal detectability of butyl acetate and toluene. J. Appl. Toxicol. 22, 25–30.
• 29.Cometto-Muñiz J.E., Cain W.S., Abraham M.H, Gola J.M.R.(2001) Ocular and nasal trigeminal detection of butyl acetate and toluene presented singly and in mixtures. Toxicol. Sci. 63, 233–244.
• 30.Criteria group for occupational standards. Scientific basis for Swedish occupational standards. XIX. Consensus report for butyl acetates. Arbete och Halsa 1988, 25, 21-27.
• 31.Dahl A.R., Miller S.C., Petridou-Fischer J.(1987) Carboxylesterases in the respiratory tracts of rabbits, rats and Syrian hamsters. Toxicol. Lett. 36, 129–136.
• 32.David R.M., Tyler T.R., Ouellette R., Faber W.D., Banton M.I.(2001) Evaluation of subchronic toxi-city of n-butyl acetate vapor. Food Chem. Toxicol. 39, 877–886.
• 33.David R.M., Tyler T.R., Ouellette R., Faber W.D., Banton M.I., Garman R.H., Gill M.W., O’Donoghue J.L.(1998) Evaluation of subchronic neurotoxicity of n-butyl acetate vapor. Neurotoxicology 19, 809–822.
• 34.DECOS, Dutch Expert Committee on Occupational Standards Health Council of the Netherlands (2001) n-, iso- sec-, and tert-butyl acetate. Health-based re-commended occupational exposure limit. The Hague: Health Council of the Netherlands, publication nr 2001/03OSH [all rights reserved ISBN: 90-5549-397-x].
• 35.Debets F.M.H.(1986) Evaluation of the acute inhalation toxicity study of T-3916 in the rat. ‘s Hertogenbosch, NOTOX C.V. [cyt. za: CICAD 2005].
• 36.Deisinger P.J., English J.C.(1997) The in vivo pharmacokinetics of n-butyl acetate in rats after intravenous administration. HAEL No 94-0306, CAS No 00123-86-4, KAN 900710. Final report. Rochester NY, USA: Eastman Kodak Company, Corporate Health and Environmental Laboratories, Toxicological Sciences Laboratories; lab proj. id 94-0306BT01 [cyt. DECOS 2001].
• 37.Divincenzo G.D., Krasavage W.J. (1974) Serum ornithine carbamyl transferase as a liver response test for exposure to organic solvents. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 35, 21–29.
• 38.Doorgeest T., Meijer P.B., De Mik G.(1986) Chronische effecten tengevolge van blootstelling an organische oplosmiddelen. Voorburg, Directorate General of Labour, Ministry of Social Affairs and Employment (Report nr S 29-1) [cyt. za: CICAD 2005].
• 39.ECETOC (2003) sec-Butanol (CAS nr 78-92-2). Brussels, European Centre for Ecotoxicology and Toxicology of Chemicals (JACC nr 43).
• 40.ECETOC (1992) Eye irritation: reference chemicals databank. Brussels, European Chemical Industry Ecology & Toxicology Centre, A9–10 (Technical report 48).
• 41.Essig K.M., Groth G., Freundt K.J.(1989) Different elimination of n-butyl acetate and t-butyl acetate. Arch. Pharmacol., Suppl. 340, R33 (abstract 87) [cyt. za: DECOS 2001].
• 42.Final report on the safety assessment of ethyl acetate and butyl acetate (1989) J. Am. Coll. Toxicol. 8(4), 681–705.
• 43.Fiserova-Bergerova V., Pierce J.T. , Droz P.O (1990) Dermal absorption potential of industrial chemicals: criteria for skin notation. Am. J. Ind. Med. 17, 617–635.
• 44.Franco G., Santagostino G., Lorena M., Imbriani M.(1989) Conjugate seru bile acid concentrations in workers exposed to low doses of toluene and xylene. Brit. J. Ind.Medm. 46, 141–142.
• 45.Flury F., Wirth W. (1933) The toxicity of organic solvents (Various esters, acetone and methanol). Arch. Gewerbepath. Gewerbehyg. 5, 1–90.
• 46.GIS, Główny Inspektor Sanitarny (2010).
• 47.GIS, Główny Inspektor Sanitarny (2013).
• 48.Gad S.C., Dunn B.J., Dobbs D.W., Reilly C., Walsh R.D. (1986) Development and validation of an alter-native dermal sensitization test: the mouse ear swelling test (MEST). Toxicol. Appl. Pharmacol. 84, 93–114.
• 49.GESTIS (2013) Butyl acetate. GESTIS International limit values.
• 50.Grant W.M.(1986) Toxicology of the eye. 3rd ed., 163, Charles C. Thomas, Springfield, IL.
• 51.Greim H. (1999) Gesundheitsschädliche Arbeitsstoffe, Toxikologisch-arbeitsmedizinisch Begründungen von MAK-Werten, Loseblattsammlung, 28. Lfg. DFG, Deutsche Forschungsgemeinschaft, WILEY-VCH Verlag, Weinheim.
• 52.Groth G., Freundt K.J.(1991) Blutalkohol unter Anwesenheit von n-Butylacetat. Blutalkohol. 28, 166-73 [cyt. za: DECOS 2001].
• 53.Hackett P.L., Brown M.G., Buschbom R.L., Clark M.L., Miller R.A., Music R.L., Rowe S.E., Schirmer R.E., Sikov M.R.(1983) Teratogenic study of ethylene and propylene oxide and n-butyl acetate. Spring field, VA, US Department of Commerce, National Technical Information Service (Report No. PB83-258038).
• 54.Huels AG Company (1988) Report 1187 (unpublished) [cyt. za: CICAD 2005].
• 55.HSDB, Hazardous Substances Data Bank (2010) Hazardous Substances Data Bank Bethseda, National Library of Medicine.
• 56.Hathaway G.J., Proctor N.H., Hughes J.P.(1996) n-Butyl acetate [W:] Proctor and Hughes’ chemical hazards of the workplace. 4th ed. New York, Van Nostrand Reinhold [cyt. za: ACGIH 2001a].
• 57.Hiipakka D., Samimi B.(1987) Exposure of acrylic fingernail sculptors to organic vapors and methacry-late dusts. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 48, 230–237.
• 58.Iregren A., Loef A., Toomingas A., Wang Z. (1993) Irritation effects from experimental exposure to n-butyl acetate. Am. J. Ind. Med. 24, 727–742.
• 59.Kennah H.E. II, Hignet S., Laux P.E., Dorko J.D., Barrow C.S.(1989) An objective procedure for quantitating eye irritation based upon changes of corneal thickness. Fund Appl Toxicol .12, 258–268.
• 60.Korsak Z., Rydzynski K.(1994) Effects of acute combined inhalation exposure to n-butyl alcohol and n-butyl acetate in experimental animals. Int. J. Occup. Med. Env. Health 7, 273–280.
• 61.Kronevi T., Wahlberg J., Homberg B (1979) Histopathology of skin, liver, and kidney after epicutaneous administration of five industrial solvents to guinea pigs. Environ. Res., 19(1), 56–69.
• 62.Kurppa K., Husman K.(1982) Car painter’s exposure to a mixture of organic solvents. Serum activities of liver enzymes. Int. J. Occup. Med. Env. Health 8, 137–140.
• 63.Kaneko T., Wang P.Y., Sato A.(1994) Partition coefficients of some acetate esters and alcohols in water, blood, olive oil, and rat tissues. Occup. Environ. Med. 51, 68–72.
• 64.Li A.A., Thake D.C., Kaempfe T.A., Branch D.K., O’Donnell P., Speck F.L., Tyler T.R., Faber W.D., Jasti S.L., Ouellette R., Banton M.I.(1999) Neurotoxicity evaluation of rats after subchronic inhalation exposure to isobutanol. Neurotoxicology 20(6), 889–900.
• 65.Lundberg I., Hakansson M.(1985) Normal serum activities of liver enzymes in Swedish paint industry workers with heavy exposure to organic solvents. Brit.J. Ind. Med. 42, 596–600.
• 66.Magnusson B., Kligman A.M. (1969) The identification of contact allergens by animal assay. The Guinea Pig Maximization Test. J. Invest. Derm. 52(3), 268–276.
• 67.MAK DFG. (1999) Deutsche Forschungsgemeinschaft. Vol. 19.
• 68.Manu P. (1989) Esters [W:] Encyclopaedia of occupational health and safety. 3rd Rev. ed., vol. 1, 779–784. Geneva, International Labour Office.
• 69.De Medinilla J., Espigares M.(1988) Contamination by organic solvents in auto paint shops. Ann. Occup. Hyg. 32, 509–513.
• 70.Merluzzi F., Di Belgiojoso G.B., Locati G.(1969) Un Caso di intossicazione acuta da xilolo e acetato de butile. Med. Lav. 60(10), 602–605 [abstract].
• 71.Muller J., Greff G. (1984) Recherche de relations entre toxicité de molécules d’interêt industriel et propriétés physico-chimiques: test d’irritation des voies aériennes supérieures appliqué à quatre familles chimiques. Food and Chemical Toxicology 22, 661–664.
• 72.Munch J.C.(1972) Aliphatic alcohols and alkyl esters. Narcotic and lethal potential to tadpoles and to rabbits. Industrial Medicine and Surgery 41, 31–33. [cyt. za: IUCLID Dataset (2010) Butyl acetate. Eu-ropean Commission. European Chemicals Bureau. dostęp: http://ecb.jrc.ec.europa.eu/esis].
• 73.Myers R.C., Tyler T.R.(1992) Acute toxicologic evaluation of n-butyl acetate. Acute Toxicity Data, 1, 196 [cyt. za: CICAD 2005].
• 74.Nachreiner D.J.(1994) n-Butyl acetate, urethane grade (current production material): acute inhalation toxicity study. Export, PA, Bushy Run Research Center (Laboratory Project Identification nr 92U1102) (courtesy of the Manager of the Oxo Process Panel of the Chemical Manufacturers Association, Washington, DC) [cyt. za: CICAD 2005].
• 75.Nachreiner D.J., Dodd D.E. (1987) n-Butyl acetate: acute vapor inhalation toxicity test in rats. Export, PA, Bushy Run Research Center (Project Report nr 50-135), (courtesy of the Manager of the Oxo Pocess Panel of the Chemical Manufacturers Association, Washington, DC) [cyt za: CICAD 2005].
• 76.Nachreiner D.J. (1993) n-Butyl acetate (old production process material): acute inhalation toxicity study. Export, PA, Bushy Run Research Center (Laboratory Project Identification nr 91U0111), (courtesy of the Manager of the Oxo Process Panel of the Chemical Manufacturers Association, Washington, DC) [cyt za: CICAD 2005].
• 77.National Association Printing Ink Research Institute (1974): Raw Material Data Handbook, Vol. 1, Organic Solvents, p. 7. Lehigh University, Bethlehem, PA. (cyt. za: ACGIH 2001a).
• 78.Nelson K.W., Ege J.F., Ross M.i in. (1943) Sensory response to certain industrial solvent vapors. J. Ind. Hyg. Toxicol. 25, 282–285.
• 79.NIOSH, National Institute for Occupational Safety and Health/Occupational Safety and Health Administration (1978) Occupational Health Guideline for Butyl Acetate. [W:] Occupational Health Guidelines for Chemical Hazards. F.W. Mackison, R.S. Stricoff, and L.J. Partridge, Jr., Eds. DHHS (NIOSH) Pub. nr 81-123; NTIS Pub. nr PB-83-154-609. National Technical Information Service, Springfield, VA (1981) [cyt. za: ACGIH 2001a].
• 80.NIOSH, National Institute for Occupational Safety and Health (2003) Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (RTECS). Online version via Canadian Centre for Occupational Health and Safety (CCOHS). Cincinnati, OH, US Department of He-alth and Human Services, National Institute for Occupational Safety and Health files last updated August 2003) [cyt. za: CICAD 2005].
• 81.Norris J.C., Tyler T.R., Klimisch H.J., Zimmerman D.D.(1997) Acute inhalation toxicity studies of n-butyl acetate. Inhal. Toxicol. 9, 623–646.
• 82.von Oettingen W.F. (1960) The aliphatic acids and their esters. Toxicity and potential dangers. Arch. Ind. Health 21, 28–65.
• 83.Opdyke D.L.J.(1978) Monograph on fragrance raw materials. Isobutyl acetate. Food Cosm. Toxicol. 16, 795–796.
• 84.Ørbaek P., Österberg K., Åkesson B., Bergendorf U., Karlson B., Seger L.(1998) Suprathreshold intensity and annoyance reactions in experimental challenge to toluene and n-butyl acetate among subjects with long-term solvent exposure. Scan. J. Work, Environ. Health 24, 432–438.
• 85.Österberg K., Ørbræk P., Karlson B., Seger L., Åkesson B., Bergendorf U. (2000) Psychological test performance during experimental challenge to toluene and n-butyl acetate in cases of solvent induced toxic encephalopathy. Scan. J. Work, Environ. Health 26, 219–226.
• 86.Österberg K., Ørbræk P., Karlson B., Seger L., Åkesson B., Bergendorf U.(2003) Annoyance and performance during experimental chemical challenge of subjects with multiple chemical sensitivity. Scan. J. Work, Environ. Health 29, 40–50.
• 87.Pagnotto L.D., Elkins H.B., Richmond M.(1965) Comparative toxicity of selected acetate esters [dane niepublikowane, cyt. za: ACGIH 2001c].
• 88.Petren S., Vesterberg O.(1987) Studies of transferring in serum of workers exposed to organic solvents. Brit.J. Ind. Med. 44, 566–568.
• 89.Roudabush R.L. (1970) Toxicity and health hazard summary of sec-butyl acetate. Rochester, NY, Eastman Kodak Company, Laboratory of Industrial Medicine, (available from the National Technical Information Service, Spring field, VA; Order nr OTS00556683) [cyt. za: CICAD 2005].
• 90.Rommelt H., Kessel R., Pfaller A.(1986) Establishment of biological tolerance values for working materials (BAT Values) for various butyl acetates. Arbeitsmed., Sozialmed., Praeventivmed, vol. 21(2), 39-41.
• 91.RTECS, Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (2010) Acrylic acid. Cincinnati, National Institutes for Occupational Safety and Health.
• 92.Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 6.06.2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU poz. 817.
• 93.Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16.12. 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz Urz WE L 353 z dnia 31.12.2008, 1–1355 ze zm.).
• 94.Saillenfait A.M., Gallissot F., Sabate J.P., Bourges--Abella N., Muller S.(2007) Developmental toxic effects of ethylbenzene or toluene alone and in combination with butyl acetate in rats after inhalation exposure. J. Appl. Toxicol. 27, 32–42.
• 95.Samimi B.(1982) Exposure to isophorone and other organic solvents in a screen printing plant. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 43, 43–48.
• 96.Sapota A.(1993) Dokumentacja dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego. Octan sec-butylu [dane niepublikowane] Łódź, IMP.
• 97.Sapota A., Ligocka D.(1997) Dokumentacja dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego. Octan n-butylu [dane niepublikowane] Łódź, IMP.
• 98.Sapota A., Skrzypińska M.(2004) Octan izobutylu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2(40), 61–72.
• 99.Schaper M.(1993) Development of databases for sensory irritants and its use in establishing occupa-tional exposure limits. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 54, 488–544.
• 100.Scheffers T.M.L., Jongeneelen F.J., Bragt P.C. (1985) Development of effectspecific limit values (ESLVs) for solvent mixtures in painting. Ann.Occup. Hyg. 29, 191–199.
• 101.Schmid E.(1956) Corneal diseases of furniture polishers. Arch. Gewerbepathol. Gewerbehyg. 15, 37–44.
• 102.Shell Chemical reports „surprising” results of n-butyl acetate tests. Pesticide and Toxic Chemical News 24, 16, 1996 [cyt. za: CICAD 2005].
• 103.Shimizu H., Suzuki Y., Takemura N., Goto S., Matsushita H. (1985) The results of microbial mutation test for forty-three industrial chemicals. Japan. J. Ind. Health 27, 400–419.
• 104.Shulman R.N.(1996) Letter and attachment (dated 13 March) to the document processing center of the office of toxic substances of the US environmental protection agency. Washington, DC. Houston TX, Shell Chemical Company, Health, Safety and Environment (available from documents express, Washington, DC) [cyt. za: CICAD 2005].
• 105.Smyth H.F., Carpenter C.P., Weil C.S., Pozzani U.C.(1954) Range finding toxicity tests. List V. Arch. Ind. Hyg. Occup. Med. 10, 61–68.
• 106.Smyth H.F., Carpenter C.P., Weil C.S., Pozzani U.C., Striegel J.A. (1962) Range-finding toxicity data. List VI. Archives of Industrial Hygiene and Occupational Medicine 23, 95–107.
• 107.Smyth H.F., Smyth Jr., H.F. (1928) Inhalation experiments with certain lacquer solvents. J. Ind. Hyg. 10(8), 261–271.
• 108.Spasovski M., Bencev I.(1971) An exposure test for butyl acetate. Trudove na Naucnoizsledovatelskija Institut po Ohrana na Truda i Profesionalni Zaboljavanija 20(1), 235–242 [abstrakt].
• 109.Teeguarden J.G., Deisinger P.J., Poet T.S., English J.C., Faber W.D., Barton H.A., Corley R.A., Clewell H.J.(2005) Derivation of a human equivalent concentration for n-butanol using a physiologically based pharmacokinetic model for n-butyl acetate and metabolites n-butanol and n-butyric acid. Toxicol. Sci. 85, 429–446.
• 110.TLVs® and BEIs® (2015) Based on the documentation of the treshold limit values for chemical substances and physical agents & Biological Exposure Indices. Cincinnati, OH, ACGIH.
• 111.Triebig G., Schaller K.H.(1991) Arbeitsmedizinische Untersuchungen zur Gefahrstoffbelastung von Malern und Lackierern. Staub. - Reinhalt Luft 51, 1–4.
• 112.Union Carbide Corporation (1987) n-Butyl Acetate: Acute Vapor Inhalation Toxicity Test in Rats. Project Report 50-135. Union Carbide Corp., Bushy Run Research Center, Export, PA [cyt. za: ACGIH 2001a].
• 113.Ursin C., Hansen C.M., van Dyk J.W., Jensen P.O., Christensen I.J., Ebbehoej J. (1995) Permeability of commercial solvents through living human skin. Am Ind. Hyg. Assoc. J. 56, 651 – 660.
• 114.US EPA, Environmental Protection Agency (1987) TSCA Section 8e Submission and Status Report on n-Butyl Acetate. 8EHQ-0387-0659. U.S. EPA, Office of Toxic Substances, Washington, DC (April 6) [cyt. za: ACGIH 2001a].
• 115.van der Belt R., Ebens R., Hoogeveen A.W. (1982) Onderzoek naar de gezondheidsrisico’s van beroepsmatige blootstelling in de verfindustrie. Part E, Omgevingsmetingen, Appendix 1. Delft, IMG-TNO [cyt. za: CICAD 2005].
• 116.van der Wal J.F., van der Belt R. (1984) Expositie van werknemers in een lijmfabriek aan luchtverontreininging. Delft, IMG-TNO, 114 (Report nr F2171) [cyt. za: CICAD].
• 117.Volatile compounds in food: qualitative and quantitative data (1989) [Red.] H. Maarse, C.A.Visscher, 6th ed., vol. I. Zeist, TNO-CIVO Food Analysis Institute, 1127 [cyt. za: CICAD 2005].
• 118.Wang J.D., Chen J.D. (1993) Acute and chronic neurological symptoms among paint workers exposed to mixtures of organic solvents. Environ. Res. 61, 107–116.
• 119.Williams C.H.(1995) Exposure assessment study for n-butyl acetate in paint spray aerosols. Vol. 1. Report. Austin, TX, Radian Corporation (courtesy of the Manager of the Oxo Process Panel of the Chemical Manufacturers Association, Washington, DC) [cyt. za: CICAD 2005].
• 120.Winder C., Turner P.J.(1992) Solvent exposure and related work practices amongst apprentice spray painters in automotive body repair workshops. Ann. Occup. Hyg. 36, 385–394.
• 121.Zeiger E., Anderson B., Haworth S., Lawlor T., Mortelmans K. (1992) Salmonella mutagenicity tests: V. Results from the testing of 311 chemicals. Environ. Mol. Mutagen. 19 (suppl. 21), 2–141.