Organizacje pozarządowe w zapewnianiu bezpieczeństwa społecznego w Polsce

• Autorzy: Jakubczak-Krawczyńska Kamila

Identyfikatory

DOI

10.34752/2023-i284

Warianty tytułu

EN

Non-governmental organizations in ensuring social security in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Państwo, jako instytucja, jest zawsze głównym gwarantem każdego rodzaju bezpieczeństwa, ale to społeczeństwo jest podstawowym podmiotem i przedmiotem wszelkich przyjmowanych rozwiązań instytucjonalnych. Ciągła interakcja między państwem a jego obywatelami jest warunkiem sine qua non bezpiecznego funkcjonowania każdego systemu demokratycznego. Priorytetową rolą tegoż jest ochrona egzystencjalnych podstaw życia ludzi oraz gwarancja realizacji ich potrzeb i aspiracji życiowych oraz rozwoju. Należy do niej także budowanie postaw społecznej aktywności i zaangażowania w tworzenie warunków bezpiecznej egzystencji, zarówno jednostek, jak i całych grup społecznych. Szczególną strukturą, w ramach której jednostki uczą się kreatywności i nabywają umiejętności zaspokajania potrzeb i realizowania interesów, nie tylko w wymiarze indywidualnym, ale również wspólnotowym, jest społeczeństwo obywatelskie. Jest to wspólnota osób, które wykorzystują swój osobisty kapitał (intelektualny, ekonomiczny, społeczny) w celu zaspokajania zbiorowych interesów i budowania wspólnego dobra. Wspólnotowość społeczna urzeczywistnia się najwyraźniej w powoływaniu do życia organizacji pozarządowych, czyli zrzeszeń ludzi dobrowolnie działających w imię realizacji interesu publicznego. Praktyczny wymiar działalności organizacji poza-rządowych sprowadza się przede wszystkim do świadczenia usług, których ani państwo, ani rynek nie są w stanie lub nie chcą realizować. Trzeci sektor stanowi zatem istotny element zaspokajania potrzeby bezpieczeństwa, także społecznego. Celem artykułu jest zdiagnozowanie stanu polskiego sektora społecznego oraz roli, jaką odgrywają organizacje pozarządowe w tworzeniu bezpieczeństwa społecznego w Polsce, po transformacji systemowej w 1989 roku. W artykule odwołano się w analizach głównie do treści dostępnej literatury przedmiotu. Wykorzystano także dostępne materiały źródłowe oraz istniejące akty prawne. Zanalizowano wyniki badań dotyczących funkcjonowania trzeciego sektora w Polsce, prowadzone przez niezależne instytucje badawcze skupione od wielu lat na problematyce jego działalności.

EN

The state, as an institution, is always the main guarantor of every kind of security, but society is the basic subject and object of all adopted institutional solutions. Continuous interaction between the state and its citizens is a sine qua non condition for the safe functioning of any democratic system. Its priority role is to protect the existential foundations of life and guarantee the fulfillment of their needs, life aspirations and development. It also includes building attitudes of social activity and involvement in creating conditions of safe existence, both for individuals and entire society. A special structure within which individuals learn creativity and acquire the ability to meet needs and pursue interests, not only individually, but also in the community, is civil society. It is a community of people who use their personal capital (intellectual, economic, social) to satisfy collective interests and build the common weal. Social community is most clearly materialized in the establishment of nongovernmental organizations, i.e. associations of people voluntarily acting in the name of public interest. The practical dimension of the activities of non-governmental organizations comes down primarily to providing services that neither the state nor the market are able or willing to provide. The third sector is therefore an important element in ensuring the need for security, including social security. The aim of the article is to diagnose the condition of the Polish social sector and the role played by non-governmental organizations in creating and ensuring social security in Poland after the systemic transformation in 1989. The article analyzes mainly the content of the literature on the subject. Available source materials and existing legal acts were also used. The results of research on the functioning of the third sector in Poland, conducted by independent research institutions that have been focused on its activities for many years, were analyzed.

Słowa kluczowe

PL

organizacja pozarządowa; bezpieczeństwo społeczne; społeczeństwo obywatelskie; partycypacja społeczna

EN

non-governmental organization; social security; civil society; citizen participation

• Wydawca: Towarzystwo Wiedzy Obronnej
• Czasopismo: Wiedza Obronna
• Rocznik: 2023
• Tom: nr 3
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., rys.

Twórcy

autor

Jakubczak-Krawczyńska Kamila

• Akademia Piotrkowska w Piotrkowie Trybunalskim

• https://orcid.org/0000-0001-8944-0341

Bibliografia

• Brzeziński M., Rodzaje bezpieczeństwa państwa, [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzeziński, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2009.
• Fehler W., Lokalny wymiar wewnętrznego bezpieczeństwa państwa, [w:] Bezpieczeństwo w środowisku lokalnym, red. W. Fehler, Wydawnictwo „Arte”, Warszawa 2009.
• Fehler W., O pojęciu bezpieczeństwa państwa, [w:] Bezpieczeństwo państw i narodów w procesie integracji europejskiej, red. W. Śmiałek, J. Tymanowski, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002.
• Gierszewski J., Bezpieczeństwo społeczne. Studium z zakresu teorii bezpieczeństwa narodowego, Wydawnictwo „Difin”, Warszawa 2013.
• Gierszewski J., Organizacja systemu bezpieczeństwa społecznego, Wydawnictwo „Difin”, Warszawa 2013.
• Gliński P., Style działań organizacji pozarządowych w Polsce: grupy interesu czy pożytku publicznego?, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2006.
• Gliński P., Organizacje pozarządowe, Hasło [w:] Encyklopedia Socjologii Suplement, red. H. Kubiak, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005.
• Grabowska M., Szawiel T., Budowanie demokracji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
• Izdebski H., Komentarz do Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2003.
• Jakubczak-Krawczyńska K., Organizacje pozarządowe w zapewnianiu bezpieczeństwa państwa demokratycznego, [w:] Organizacje pozarządowe w zapewnianiu bezpieczeństwa państwa, red. B. Pacek, T. Szmidtka, K. Jakubczak-Krawczyńska, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2017.
• Kurleto M. H., Organizacje pozarządowe w działalności pożytku publicznego, Wydawnictwo Prawnicze „LexisNexis", Warszawa 2008.
• Leś E., Od filantropii do pomocniczości. Studium porównawcze rozwoju i działalności organizacji społecznych, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2000.
• Leś E., Organizacje społeczne. Studium porównawcze, Wydawnictwo Funduszu Współpracy, Warszawa 1998.
• Leszczyński M., Bezpieczeństwo społeczne Polaków wobec wyzwań XXI wieku, Wydawnictwo „Difin”, Warszawa 2011.
• Łubiński P., Bezpieczeństwo społeczne, Hasło [w:] Vademecum bezpieczeństwa, red. O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć, Instytut Nauk o Bezpieczeństwie Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie, Wydawnictwo „Libron”, Kraków 2018.
• Marczuk K. P., Bezpieczeństwo społeczne: potrzeba szerokiego ujęcia. Implikacje dla Polski, [w:] Bezpieczeństwo społeczne. Pojęcia. Uwarunkowania. Wyzwania, red. A. Skrabacz, S. Sulowski, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2012.
• Moroń D., Organizacje pozarządowe – fundament społeczeństwa obywatelskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2012.
• Pacek B., Wsparcie organizacji pozarządowych udzielane siłom zbrojnym w czasie wojny, [w:] Organizacje pozarządowe w zapewnianiu bezpieczeństwa państwa, red. B. Pacek, T. Szmidtka, K. Jakubczak-Krawczyńska, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2017.
• Schmidt J., Rozwój organizacji pozarządowych: teoria i praktyka, Wydawnictwo Akademickie „Sedno”, Warszawa 2013.
• Skąpska G., Społeczeństwo obywatelskie, Hasło [w:] Encyklopedia Socjologii Suplement, red. H. Kubiak, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005.
• Skrabacz A., Uwarunkowania tworzenia bezpieczeństwa społecznego w XXI wieku, [w:] Bezpieczeństwo społeczne. Pojęcia. Uwarunkowania. Wyzwania, red. A. Skrabacz, S. Sulowski, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2012.
• Skrabacz A., Organizacje pozarządowe w bezpieczeństwie narodowym Polski, Rozprawa habilitacyjna, [w:] „Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej. Dodatek”, Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2006.
• Skrabacz A., Loranty K., Bezpieczeństwo społeczne w demokratycznym państwie. Perspektywa personalna i strukturalna, Wydawnictwo AON, Warszawa 2016.
• Sowa K. Z., Wstęp do socjologicznej teorii zrzeszeń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1988.
• Strus D., Wybrane aspekty współdziałania jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi, [w:] „Zeszyty Naukowe Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego” nr 4(4) 2014, Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2014.
• Szewior K., Bezpieczeństwo społeczne jednostki. Założenia i polska rzeczywistość, Wydawnictwo ASPRA-JR, Warszawa 2016.
• Współczesne bezpieczeństwo społeczne, red. M. Kubiak, M. Minkina, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Warszawa-Siedlce 2013.
• Wysocki M., Organizacje pozarządowe, Wydawnictwo „Helion”, Gliwice 2011.
• Zdrodowski B., Istota bezpieczeństwa państwa, [w:] „Annales Universitatis Paedeagogicae Cracoviensis Studia de Securitate” 9-2019 (3), Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie, Kraków 2019.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483.
• Ustawa z dnia 15 września 2017 roku o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, Dz. U. z 2017 r., poz. 1909, z późniejszymi zmianami.
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873, z późniejszymi zmianami.
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 roku o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 2002 r., Nr 156, poz. 1301, z późniejszymi zmianami.
• Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 roku o stanie wyjątkowym, Dz. U. z 2002 r., Nr 117, poz. 985, z późniejszymi zmianami.
• Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach, Dz. U. z 1989 r. Nr 20, poz. 104, z późniejszymi zmianami.
• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach, Dz. U. z 1984 r. Nr 21, poz. 97, z późniejszymi zmianami.
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 roku w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu i miejsca ich udostępniania,Dz. U. z 2000 r., Nr 118, poz. 1247, z późniejszymi zmianami.
• Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 maja 2020 roku, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Warszawa 2020.
• Aktywności i doświadczenia Polaków w 2020 roku, Komunikat z badań CBOS nr 14/2021, oprac. J. Scovil, Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2020, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_014_21.PDF[data dostępu: 10.08.2023].
• Anheier H. K., Lang M., Toepler S., Civil Society in Times of Change: shrinking, changing and expanding spaces and the need for new regulatory approaches, Journal Article No. 2019-8, January 18, 2019, http://www.economics-ejournal.org/economics/journalarticles/2019-8/ [data dostępu: 06.10.2023].
• Kondycja organizacji pozarządowych. Raport z badań, B. Charycka, M. Gumkowska, J. Bednarek, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa maj 2022, http://www.kondycja.ngo.pl [data dostępu: 10.08.2023].
• Kondycja organizacji pozarządowych. Trendy 2002-2022. Raport z badań, B. Charycka, M. Gumkowska, J. Bednarek, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa październik 2022, http://www.kondycja.ngo.pl [data dostępu: 10.08.2023].
• Portal Organizacji Pozarządowych, https://www.ngo.pl [data dostępu: 10.08.2023].
• Słownik języka polskiego PWN on-line, https://sjp.pwn.pl/szukaj/fundacja.html [data dostępu: 10.10.2023].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).