Tetratlenek osmu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Piotrowski J. K. , Orłowski C.

Warianty tytułu

EN

Osmium tetroxide

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Tetratlenek osmu tworzy bladożółtąmasę lub bezbarwne kryształy o temperaturze topnienia 40,6 °C i temperaturze wrzenia 130 °C. Ma ostry nieprzyjemny zapach, przypominający chlor. Stosowany jest głównie do wybarwiania preparatów biologicznych w mikroskopii elektronowej, a ponadto w fotografii, jako katalizator w syntezie organicznej oraz w leczeniu chorób reumatycznych. U ludzi po ostrym narażeniu na tetratlenek osmu obserwuje się silne działanie drażniące na oczy i układ oddechowy, a także zaburzenia wzrokowe. U mężczyzn mających przy produkcji osmiridium kontakt zawodowy z tetratlenkiem o stężeniu 0,133-0,640 mg/m3 (mierzonym jako Os), przez okres 1,5 - 23 lat, występował charakterystyczny objaw polegający na widzeniu aureoli wokół źródeł światła, a ponadto pieczenie oczu, trudności w czytaniu i bóle w przedniej części głowy. Objawy te na ogół ustępowały następnego dnia. U osób tych nie stwierdzono zmian parametrów biochemicznych w moczu, ani we krwi.6-godzinne narażenie inhalacyjne na tetratlenek osmu o stężeniu 0,001 mg/m3 nie wywołuje u ludzi działania drażniącego oraz innych skutków szkodliwych. Efekty toksyczne, podobne jak u ludzi, stwierdzano u królików po ostrym 30-minutowym narażeniu inhalacyj-nym na malejące w czasie stężenie 0s04 o wartości ok. 1300 -s- 130 mg/m3. Obserwowano działanie drażniące na oczy i układ oddechowy, zmiany morfologiczne na twardówce, rogówce, oskrzelach i płucach. Stężenie letalne wynosi ok. 400 mg/m3 przy narażeniu 4-godzinnym myszy i szczurów. Króliki padały przy narażeniu 30- -minutowym na malejące w czasie stężenie tetratlenku osmu o wartości ok. 2600 -s- 260 mg/m3. Dla tetratlenku osmu nie prowadzono eksperymentów podostrych i przewlekłych, nie jest rozeznana jego toksykokinetyka w ustroju. Z testów bakteryjnych wynika, że może działać mutagennie. Nie badano innych skutków odległych. W większości państw dla tetratlenku osmu przyjęto jako NDS wartość 0,002 mg/m3, co wg ACGIH powinno zabezpieczyć pracowników przed jego działaniem drażniącym. Istniejące podstawy doświadczalne są niewystarczające do w pełni niezależnego obliczenia proponowanej wartości NDS. W tej sytuacji autorzy proponują przyjęcie wartości NDS równej 0,002 mg/m3 oraz wartości NDSCh równej 0,006 mg/m3 (przeliczonych jako osm), tj. wartości obowiązujących w większości państw.

EN

Osmium tetroxide is a pale yellow mass or colourless crystals, melting at 40.6 °C and having boiling point at 130 °C. It has sharp unpleasant scant resembling chlorine. It is used for staining biological preparations for electrone microscopy, also in photography, as a ca- talyser in organic synthesis, and treatment of rheumatic diseases. Following acute exposure of humans strong irritation was observed of the eyes and respiratory system, as well as visual disorders. In men working in contact with osmium tetroxide at concentrations of 0.133-0.640 mg/mJ (measured as osmium) for the time of 1.5-23 years a characteristic symptom was noted expressed as an aureola visible around light sources. Also irritation of eyes was observed together with difficulties in reading and ailment of the front part of the head. These symptoms usually retreated on the next day. No changes were observed in the biochemical parameters of blood and urine. Six hours exposure by inhalation to the concentration of 0.001 mg/m3 does not result in irritation and other harmful effects in humans. Similarly as in humans toxic effects were observed after inhalation for 30 minutes of rabbits to decreasing concentrations of osmium in the limits of 1300-130 mg/m3. Irritation was observed of the eyes and respiratory tract, morphological changes were found in the sclera, cornea, bronchi and lungs. The lethal concentration, following 4-hrs exposure of mice and rats amounted to 400 mg/m3. Rabbits deceased after 30-min. exposure to decreasing concentrations of 2600-260 mg/nr.3 For osmium tetroxide there are no data on subacute or chronic exposure, also its toxicokinetic properties have not been recognised. Bacteriological tests point to possible mutagenic properties. Other possible remote effects were not studied. In the majority of countries the value of MAC was set at 0.002 mg/m3, at which the irritating effects are controlled. The existing data are not sufficient for independent evaluation. Therefore the value is recommended of 0.002 mg/m3 (as MAC-TWA) and 0.006 mg/m3 (as MAC-STEL), (expressed as Os) i.e. values accepted in the majority of countries.

Słowa kluczowe

PL

tetratlenek osmu; narażenie zawodowe; działanie toksyczne

EN

osmium tetroxide; occupational exposure; toxic effect

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2002
• Tom: Nr 3 (33)
• Strony: 207--215
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., tab.

Twórcy

autor

Piotrowski J. K.

• Akademia Medyczna 90-151 Łódź ul. dr. J. Muszyńskiego 1

autor

Orłowski C.

• Akademia Medyczna 90-151 Łódź ul. dr. J. Muszyńskiego 1

Bibliografia

• 1. ACGUI (1998) TLV’ s and other occupational exposure values. Osmium tetroxide. American Conference of Governmental Industrial Hygienists.
• 2. Brunot F.R. (1933) The toxicity of osmium tetroxide (osmie acid). J.Ind. Hyg. 15: 136, (cyt. za McLaughlin i in., 1946).
• 3. CHEMINFO (1998) Canadian Centre for Occupational Health and Safety, November [Komputerowa baza faktograficzna].
• 4. Fairhall L.T. (1957) Industrial Toxicology. p. 120. , Williams & Wilkins Co., Baltimore.
• 5. Flury F., Zernik F. (1931) Schadliche Gase. p. 253-254. J. Springer, Berlin.
• 6. HSDB (1998) Hazardous Substances Data Bank. National Library of Medicine, USA, November [Komputerowa baza faktograficzna].
• 7. Jonderko G. (1988) Leczenie przewlekłych wysięków stawowych synowiortezą chemiczną bądź radioizotopową, Przegl. Lek. 45:743-746.
• 8. McLaughlin A.I.G., Milton R., Perry K. M.A. (1946) Toxic manifestation of osmium tetroxide. Br. J. Ind. Med. 3: 183-186.
• 9. The Merck index. (1983) 10th ed., pp. 989, M. Windholz, Ed. Merck & Co., Inc., Rahway, NJ, USA.
• 10. RTECS (1998) National Institute for Occupational Safety and Health. November [Komputerowa baza danych].