Pozostałości górnictwa rud uranu i żelaza w rejonie Kowar. Część I

• Autorzy: Borzęcki R. , Wójcik D.

Identyfikatory

DOI

10.5277/hm170405

Warianty tytułu

EN

Remains of mining of uranium and iron ores in Kowary area. Part I

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono krótką historię i obecny stan zachowania pozostałości prac górniczych w rejonie Kowar. Jest on podzielony na dwie części. W części pierwszej zaprezentowano wyniki prac inwentaryzacyjnych przeprowadzonych na terenie kopalni „Wolność” i w jej najbliższych okolicach. Inwentaryzacją objęto tu 17 obiektów górniczych (szyby, sztolnie, odkrywki, zapadliska powierzchniowe, hałdy pokopalniane itp.), które poddano badaniom mineralogicznym, petrograficznym i radiometrycznym oraz udokumentowano fotograficznie. Prowadzono również badania historyczne w archiwach i bibliotekach. Podczas prac inwentaryzacyjnych zaobserwowano destrukcyjne zmiany zachodzące w wyżej wymienionych obiektach górniczych z upływem czasu. Udokumentowano m. in. zniszczenia będące skutkiem katastrofalnej powodzi w lipcu 1997 r. Zwrócono także uwagę na pozytywne działania lokalnych władz, mające na celu zminimalizowanie szkodliwego oddziaływania różnego rodzaju pozostałości prac górniczych na ludzi i środowisko. Biorąc pod uwagę zakończone powodzeniem próby udostępnienia dwóch dawnych sztolni po uranowych dla ruchu turystycznego i związany z tym wzrost zainteresowania rejonem Kowar wydaje się słuszne podjęcie prac zabezpieczających w innych, interesujących obiektach górniczych tego rejonu pod kątem stworzenia tu w przyszłości ścieżki dydaktycznej. Obiekty stwarzające zagrożenie dla ludzi i środowiska powinny natomiast zostać całkowicie zlikwidowane.

EN

The article presents a brief history and present state of mining residues in the region Kowary. It is divided into two parts. The first part presents the results of the inventory carried out in mine “Wolność” and its closest surroundings. The inventory covered 17 mining objects (shafs, tunnels, open pits, falls of ground, heaps etc.) that have been tested macroscopically in terms of mineralogy, petrography and radiometry and documented photographically. Historical research was carried out in archives and libraries. Inventory work has been revealed destructive changes in the above mentioned mining objects over time. Among others, the destruction caused by the disastrous floods in July 1997 was documented. On the other hand, the great work of the local authorities to minimize the harmful effects of various kinds of mining residues on people and the environment has been noted. Taking into account the successful attempts to make the two old uranium adits available for tourism and the increased general interest in the region it seems only right to take up work in other interesting mining facilities in this region to create an educational trail in the future here. Places hazardous to people and the environment should be completely abandoned.

Słowa kluczowe

PL

górnictwo uranu; Kowary; kopalnia Wolność; historia górnictwa

EN

mining of uranium; Kowary; Wolność mine; history of mining

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 4
• Strony: 81--108
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Borzęcki R.

• Muzeum Minerałów w Nowej Rudzie , ul. Obozowa 4, 57–401 Nowa Ruda

autor

Wójcik D.

• Dziennikarz niezależny

Bibliografia

• ADAMSKI W., 1986. Podziemne wyrobiska górnicze rejonu Kowar oraz ich wpływ na stosunki wodne i powstawanie szkód górniczych. Inst. Górn. Polit. Wrocł. Nr arch. ZG 1/86. Wrocław.
• ADAMSKI W., 1988. Miasto górników i tkaczy. [W:] Kowary – szkice z dziejów miasta. T. 1. Pr. Karkon. Tow. Nauk., 39: 29–52.
• ADAMSKI W., 1989. Zakłady Przemysłowe R-1. [W:] Kowary – szkice z dziejów miasta. T. 2. Pr. Karkon. Tow. Nauk., 39: 63–76.
• ADAMSKI W., KACZMAREK J., 1960. Ocena uranonośności Sudetów. Zakłady Przemysłowe R-1, 2, 1. Kowary.
• Alte Röschen=Sohe. B. a. III. 1:500. Bergfreiheitgrube, b.r.
• BIAŁACZEWSKI A., 1946. Złoża rudy żelaznej na Dolnym Śląsku. Hutnik, 1, 6: 436–441.
• BORUCKI J., GŁOWACKI Z., MASŁOWSKI W., SAŁDAN M., UBERNA J, ZAJĄCZKOWSKI W., 1967. Ocena perspektyw poszukiwawczych złóż rud uranu w Polsce. Pr. Spec. PIG: 14.
• BORZĘCKI R., 2004. Górnictwo uranu w Polce. Otoczak, 31: 28–43.
• BORZĘCKI R., MAREK A., 2016. Pozostałości górnictwa rud uranu w Masywie Śnieżnika. Hered. Min., 3: 109–133.
• GAWOR F., 1989. Zakład Doświadczalny Politechniki Wrocławskiej „HYDRO-MECH” i Zakład Górniczy Politechniki. [W:] Kowary – szkice z dziejów miasta, 2. Pr. Karkon. Tow. Nauk., 39: 101–104.
• Geologicieskaja karta wostocnogo i jugo-wostocnogo kontaktow polinowogorskoj granitnoj intruzii 1:10000, 1954. Predprijatie „Kuznieckie Rudniki” Rajon N1 GRP-7 Elenegurski i Kamennogurski rajony.
• GŁOWACKI Z., SADKIEWICZ H., 1966. Rudy uranowe Dolnego Śląska. [W:] Sesja naukowa Z geologii Ziem Zachodnich. Dwudziestolecie polskich badań 1945–1965, 2: 415–430. Wyd. PWN. Wrocław.
• Grundriss von dem Magneteisenstein Bergbau auf Bergfreiheit bei Schmiedeberg, 1869. Waldenburg.
• HILBIG P., 1926. Situations-Riss der Arsenikerz-Mutung “Laura” in den Gemeindebezirken Schmiedeberg Stadtgemeinde und Arnsberg sowie im Gutsbezirk Arnsberg-Forstgutsbezirg Kreis Hirschberg-Land im Riesengebirge. 1:10000.
• HOLZBERGER, 1784. Situations Riss von den alten Schmiedeberger … Gruben... Kupferberg.
• KLEMENTOWSKI R., 2010. W cieniu sudeckiego uranu. Wyd. Oddz. Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Wrocław.
• LEISER H., 1936. Situationsriss zur 80 m Sohe. 1:500. Waldenburg. Bergfreiheitgrube G.m.b.h., I-XII.
• MAZUR S., 1995. Strukturalna i metamorficzna ewolucja wschodniej okrywy granitu Karkonoszy w południowej części Rudaw Janowickich i Grzbiecie Lasockim. Geol. Sud., 29: 31–103.
• MIKICKI C., 1989. Organizacja i działalność władz miejskich. [W:] Kowary – szkice z dziejów miasta, 2. Pr. Karkon. Tow. Nauk., 39: 11–26.
• MOCHNACKA K.,1967. Geologia polimetalicznego złoża w Kowarach (Dolny Śląsk). Pr. Geologiczne Komitetu Nauk PAN Oddział w Krakowie, 40: 7–58.
• Oberstollen=Sohe. B. b. I. 1:500. Bergfreiheitgrube, b.r.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 roku w sprawie przypadków, w których działalność związana z na promieniowanie jonizujące nie podlega obowiązkowi uzyskania zezwolenia albo zgłoszenia, oraz przypadków, w których może być wykonywana na podstawie zgłoszenia. Dziennik Ustaw Nr 137, Poz. 1153.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 roku w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego. Warszawa: Dziennik Ustaw Nr 230, Poz. 1925.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego. Dziennik Ustaw Nr 20, Poz. 168.
• SEGNITZ A. 1855. Situations Plan von dem Magneteisenstein Bergbaue auf der Bergfreiheit bei Schmiedeberg. Waldenburg.
• Seigerriss des S. Lagers des Magneteisenerzbergwerks Bergfreiheit. 1:1000. b.r.
• Vulkan-Stollen=Sohe. B. c. XI. 1:500. Bergfreiheitgrube, b.r.
• SZTUK H., ADAMSKI W, GAWOR F., 1994. Inwentaryzacja uszkodzeń środowiska na skutek prowadzenia poszukiwań i eksploatacji złóż uranowych. Inst. Górn. Polit.Wrocł. Nr archiwalny I-11/S- 5/94. Wrocław.
• WEDDING H., 1859. Die Magneteisensteine von Schmiedeberg. Zeitschr. der Deutschen geologischen Gesellschaft, 11: 399–433, tab. XII–XIII.
• ZAGOŻDŻON P., ZAGOŻDŻON K., 2013. Geological mapping of old mining underground workings – a unique tool to recognition of geology in Sudets Mts. Cuprum, 3: 67–76.
• ZAGOŻDŻON K; ZAGOŻDZON P., 1997. Kontakt masywu Karkonoszy z osłoną metamorficzną w sztolni w Kowarach Górnych. Przegl. Geol., 45, 4: 414–418.
• ZAGOŻDŻON K., ZAGOŻDŻON P., 1996. Sztolnia na górze Rudnik kopalnia wiadomości geologicznych. Pielgrzymy. Informator Krajoznawczy. Stud. Koło Przewodn. Sud., Oddz. Wrocławski PTTK: 54–62.
• ZIMNOCH E., 1961. Seria magnetytowa Kowar. Biul. PIG, 171: 7–84.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).