Efekt brzegowy drogi a występowanie krzewinek z rodziny Ericaceae i zmienność pH gleb w Puszczy Noteckiej

• Autorzy: Mizera P. , Grajewski S. M.

Identyfikatory

DOI

10.14597/infraeco.2016.3.2.063

Warianty tytułu

EN

The dependence of the road edge effect on the dwarf shrubs occurrence from the Ericaceae family and variability of pH soils in the Puszcza Notecka Forest

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W dotychczasowych badaniach wiele uwagi poświęcano wpływowi ciągów komunikacyjnych m.in. na zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi, utrudnioną migrację zwierząt, hałas czy synantropizację szaty roślinnej. W niniejszej pracy zbadano oddziaływanie drogi o bardzo małym natężeniu ruchu na roślinność zielną, a w szczególności na występowanie 3 gatunków roślin z rodziny wrzosowatych: wrzosu zwyczajnego, borówki czarnej i borówki brusznicy, oraz zmienność pH gleb. Obserwacje prowadzono w drzewostanach sosnowych w siedlisku boru świeżego i boru mieszanego świeżego na terenie Puszczy Noteckiej. Założono dwanaście prostopadłych do osi drogi prostokątnych powierzchni doświadczalnych – transektów. Na każdym z nich wyznaczono 3-4 działki badawcze zlokalizowane w różnej odległości od krawędzi jezdni. Na działkach przeprowadzono obserwacje roślinności i pomiary pH gleb. Uzyskane z transektów wyniki uśredniono w obrębie działek ulokowanych w tej samej odległości od drogi i porównano z innymi stosując metody statystyczne. Przy drodze próchnica leśna okazała się istotnie mniej kwaśna niż w głębi drzewostanu, obficiej występowała roślinność zielna, w tym wrzos zwyczajny, rzadziej natomiast pojawiały się borówka czarna i brusznica, których to częstość występowania istotnie rosła wraz ze zwiększaniem odległości od drogi.

EN

The development of the transportation network brings both benefits and threats. Much attention is paid to soil contamination with trace elements, difficulties in animal migration, noise propagation or synanthropisation of the vegetation cover. This paper deals with the effect of provincial very low-volume road No. 150 on the herbaceous vegetation cover, especially on the occurrence of 3 species of the heather family: Calluna vulgaris, Vaccinium myrtillus and V. vitis-idaea. Observations were conducted in pine stands in fresh coniferous forest and fresh mixed coniferous forest sites in the Puszcza Notecka Forest, Poland - one of the larger forest complexes in Europe. Twelve rectangular experimental sites were established perpendicular to the road axis, called belt transects. Each of them consisted of 3-4 plots located at different distances from the pavement edge. Measurements and estimations of herbaceous vegetation cover and pH soils were recorded for the each plots. Values from all belt transects were approximated within plots at the same distance from the road and then compared using statistical methods. By the road humus was a less acidic than in the depth of the tree stand, there was more abundant herbaceous vegetation, including Calluna vulgaris, but rarely appeared Vaccinium myrtillus and V. vitis-idaea whose incidence is increased with increasing distance from the road edge.

Słowa kluczowe

PL

bór sosnowy; wrzosowate; Calluna vulgaris; Vaccinium myrtillus; Vaccinium vitis-idaea

EN

pine forest; Calluna vulgaris; Vaccinium myrtillus; Vaccinium vitis-idaea; low-volume road

• Wydawca: Stowarzyszenie Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2016
• Tom: nr III/2
• Strony: 867--881
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Mizera P.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Inżynierii Leśnej

autor

Grajewski S. M.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Inżynierii Leśnej

Bibliografia

• Andres, B. (2005). Droga, jako czynnik odkształcający fitocenozy leśne. Sylwan, 5: 65-70.
• Balcerkiewicz, S., Brzeg, A. (1993). Wrzosowiska przydrożne w kompleksie leśnym Borów Skwierzyńskich. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach., Ser. B, 42: 105-127.
• Balcerkiewicz, S., Kasprowicz, M. (1989). Wybrane aspekty synantropizacji szaty roślinnej ujawniające się na granicy kompleksów leśnych. W: Wpływ gospodarki leśnej na środowisko. Sem. Nauk., Sękocin, 10-11 listopada 1988 r. Wyd. SGGW-AR, Warszawa: 7-21.
• Bignal, K.L., Ashmore, M.R., Headley, A.D., Stewart, K., Weigert, K. (2007). Ecological impacts of air pollution from road transport on local vegetation. Applied Geochemistry, 22: 1265-1271.
• Czerniak, A. (2004): Zanieczyszczenie i bioindykacja stref ekotonowych lasu mieszanego świeżego (LMśw) w zasięgu oddziaływania cementowo-gruntowych podbudów drogowych. Wyd. AR w Poznaniu, Poznań: s. 191.
• Czerniak, A., Kamiński, B., Grajewski, S., Okoński, B. (2001). Wpływ nawierzchni z łupków przywęglowych nieprzepalonych na stężenie wybranych pierwiastków w gruntach oraz igłach sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.). PTPN, Pr. Kom. Nauk Roln. i Kom. Nauk Leśn., t. 90: 7-25.
• Czerniak, A., Kayzer, D. (2006). Bioindykacja leśnych stref ekotonowych w zasięgu oddziaływania dróg cementowo-gruntowych na podstawie cech fizycznych igieł sosny zwyczajnej. Sylwan, 5: 59-67.
• Czerniak, A., Poszyler-Adamska, A., Kayzer, D. (2007). Ocena propagacji hałasu komunikacyjnego na terenach zadrzewionych. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 1: 67-79.
• Czępińska-Kamińska, D., Janowska, E. (1999). Wpływ dróg szybkiego ruchu na poziomy powierzchniowe gleb leśnych. Sylwan, 4: 45-55.
• Czępińska-Kamińska, D., Janowska, E., Zielony, R. (1997). Wpływ dróg szybkiego ruchu na środowisko glebowe i roślinność leśną. Mat. Konf. Nauk.-Techn. „Autostrady a lasy”, Poznań: 1-6.
• Dobek, A., Szwaczkowski, T. (2007). Statystyka matematyczna dla biologów. Wyd. AR im. Augusta Cieszkowskiego, Poznań: s. 211.
• Eigenbrod, F., Hecnar, S.J., Fahrig, L. (2008). Accessible habitat: an improved measure of the effects of habitat loss and roads on wildlife populations. Landscape Ecology, 23: 159-168.
• Faliński, J.B. (1994). Antropogeniczne przeobrażenia szaty roślinnej i ekosystemów. W: Drągowski A. i in. (red.) Antropogeniczne przemiany środowiska. WSiP, Warszawa: 69-96.
• Forman, R.T.T., Alexander, L.E. (1998). Roads and their major ecological effects. Annual Review of Ecology and Systematics, 29: 207-231.
• Fukarek, F. (1967). Fitosocjologia. PWRiL, Warszawa: s. 200.
• Garcia-Gonzaleza, C., Campoa, D., Polaa, I.G., Garcia-Vazqueza, E. (2012). Rural road networks as barriers to gene flow for amphibians: species-dependent mitigation by traffic calming. Landscape and Urban Planning 104: 171-180.
• Judycki, J., Jaskuła, P., Pszczoła, M., Alenowicz, J., Dołżycki, B., Jaczewski, M., Ryś, D., Stienss, M. (2012). Katalog typowych konstrukcji nawierzchni podatnych i półsztywnych. Politechnika Gdańska, Katedra Inżynierii Drogowej, GDDKiA, Warszawa: s. 117.
• Kamiński, B., Czerniak, A., Okoński, B., Grajewski, S. (2001a). Wpływ nawierzchni popiołowo-gruntowej na stężenia metali ciężkich w gruncie oraz aparacie asymilacyjnym drzew. PTPN, Pr. Kom. Nauk Roln. i Kom. Nauk Leśn., t. 92: 21-33.
• Kamiński, B., Czerniak, A., Okoński, B., Grajewski, S. (2002b). Wpływ nawierzchni dróg leśnych z odpadów przemysłowych na stężenie mikroelementów w aparacie asymilacyjnym drzew. W: Siwecki R. (red.) Reakcje biologiczne drzew na zanieczyszczenia przemysłowe. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 871-883.
• Kamiński, B., Grajewski, S., Czerniak, A., Okoński, B. (2002a). Effect of slag pavements on the contents of selected elements in the ground, groundwater and assimilatory organs of trees. Acta Sci. Pol., Silv. Colend. Rat. et Industr. Ligna., 1: 45-58.
• Kamiński, B., Okoński, B., Czerniak, A., Grajewski, S. (2001b). Effect of burned colliery shale road pavement on selected chemical elements concentrations in soil, groundwater and assimilative organs of trees in the road vicinity area. Forestry, Sc. Pap. of Agricul. Univ. of Poznań, vol. 4: 73-82.
• Koivula, M.J., Vermeulen, H.J.W. (2005). Highways and forest fragmentation – effects on carabid beetles (Coleoptera, Carabidae). Landscape Ecology, 20: 911-926.
• Kopecký, K. (1978). Einfluss der Strassen auf die Synanthropisierung der Flora und Vegetation nach Beobachtungen in der Tschechoslowakei. Fol. Geob. i Phytotax. 23: 145-171.
• Kuitunen, M.T., Viljanen, J., Rossi, E., Stenroos, A. (2003). Impact of busy roads on breeding success in pied flycatchers Ficedula hypoleuca. Environ. Manage., 31: 79-85.
• Mizera, P. (2011). Wpływ drogi wojewódzkiej nr 150 na wybrane cechy taksacyjne drzewostanów sosnowych Nadleśnictwa Sieraków. Maszyn. pracy dypl., BG UP w Poznaniu: s. 100.
• Mocek, A., Drzymała, S., Maszner, P. (2004). Geneza, analiza i klasyfikacja gleb. Wyd. AR im. Augusta Cieszkowskiego, Poznań: 232-238.
• Niedźwiedzki, E., Malinowski, R. (1998). Właściwości chemiczne gleb leśnych przyległych do drogi nr 115 w obrębie planowanego przejścia granicznego w Dobieszynie. Folia Univers. Agricul. Stetinensis, 69: 65-77.
• Niżnik, J.B. (1998). Badanie kwasowości w obrębie i sąsiedztwie pasa drogowego w Lasach Komunalnych Miasta Poznania. Maszyn. pracy dypl. BG UP, Poznań: s. 53.
• Paszek, I., Załuski, T. (1998). Flora naczyniowa dróg leśnych powierzchni badawczo-dydaktycznej w Czarnym Bryńsku. Mat. Konf. i obrad sekcji 51 Zjazdu PTB, Gdańsk: s. 377.
• Paszek, I., Załuski, T. (2000). Forest roads in the synanthropisation process. In: Jackowiak B., Żukowski W. (eds.) Mechanisms of anthropogenic changes of the plant cover. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 249-257.
• Pomiar ruchu na drogach wojewódzkich w 2010 roku. Pobrano z www.wzdw.pl w dniu 10 maja 2015 r.
• Ratyńska, H., Szwed, W. (1996). Roślinność - strefy przejścia i granice. Wiad. Bot., 40: 21-28.
• Rutkowski, L. (2006). Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. PWN, Warszawa: s. 812.
• Sheate, W.R., Taylor, R.M. (1990). The effect of motorway development on adjacent woodland. Journal of Environmental Management, 31: 261-267.
• Szwed, W., Perkiewicz, F. (2010). Różnorodność florystyczna poboczy dróg wybranych gmin Wielkopolski. Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski, 16 (18): 68-89.
• Szwed, W., Ratyńska, H., Danielewicz, W., Mizgajski, A. (1999). Przyrodnicze podstawy kształtowania marginesów ekologicznych w Wielkopolsce. Pr. Kat. Bot. Leśn. AR w Poznaniu, 1: s. 144.
• Valentukevičienė, M. (2016). Research of the influence of the pollutants from road surface runoff on small rivers water quality (case study from Lithuania, EU). Intern. Conf.: Eco-TIRAS International Assoc. of River Keepers Leo Berg Educ. Found., At Moldova, March 10-12. 2016. Vol. 1: 611-615.
• Wróbel, M., Tomaszewicz, T., Chudecka, J. (2006). Floristic diversity and spatial distribution of roadside halophytes along forest and field roads in Szczecin Lowland. Polish Journal of Ecology, 2: 303-309.
• Wysocki, C., Sikorski, P. (2009). Fitosocjologia stosowana w ochronie i kształtowaniu krajobrazu. Wyd. SGGW, Warszawa: s. 498.
• Ziarnek, K. (2000). The role of forest roads in the dynamics of the flora of Puszcza Bukowa. In: Jackowiak B, Żukowski W. (eds.) Mechanisms of anthropogenic changes of the plant cover. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 299-303.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).