O architekturze krajobrazu, kompozycji krajobrazu i specjalistycznej terminologii – rozważania wprowadzające

• Autorzy: Zachariasz A.

Warianty tytułu

EN

Landscape architecture, landscape composition and specialist vocabulary – preliminary considerations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule podjęto próbę opisania początków architektury krajobrazu, działalności architektów krajobrazu oraz tworzenia terminologii, specjalistycznego języka i definicji z tego zakresu. Architektura krajobrazu – to specjalność zawodowa, która od drugiej połowy XIX w. zmieniła obraz wielu miast stawiając na piękne otoczenie, harmonijną przestrzeń i zaspakajanie potrzeb wypoczynku. Ta mająca już ponad sto lat dyscyplina oprócz znaczących projektów doczekała się rozległej literatury przedmiotu. Jest to obszerny zestaw publikacji przedstawicieli różnych specjalności dotyczących badań nad krajobrazem, jego percepcją i oceną. W pracy opisano, opierając się na podstawowej i uznanej przez architektów krajobrazu literaturze przedmiotu, wybrane zagadnienia związane z kompozycją i kształtowaniem krajobrazu.

EN

The article attempts to describe the beginnings of landscape architecture, work of first landscape architects, as well as creation of scientific language, specialist vocabulary and terminology regarding this domain. Landscape architecture is a profession which since the second half of the 19th century has transformed many cities by way of focusing on beautiful surroundings, harmoniously arranged space and meeting the needs related to leisure. Except for significant projects, this over 100-year-old domain has borne fruit in the form of extensive literary references. They include the research published by representatives of various fields done with regard to landscape, perception and evaluation thereof. By referring to the acknowledged primary sources, the article describes selected issues related to the composition and shaping of landscape.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz; architektura krajobrazu; teoria; terminologia; definiowanie; projektowanie krajobrazu

EN

landscape; landscape architecture; theory; terminology; definition; landscape designing

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 32
• Strony: 11--29
• Opis fizyczny: Bibliogr. 90 poz., fot., tab.

Twórcy

autor

Zachariasz A.

• Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Kraków, Polska

Bibliografia

• II Forum Dydaktyczne Architektury Krajobrazu, 1999 ( red.): A. Böhma, A. Zachariasz, Wyd. Instytut Architektury Krajobrazu, Kraków.
• III Forum Architektury Krajobrazu – Nowe idee i rozwój dziedziny architektury krajobrazu w Polsce, 2000 (red.): P. Wolski, Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu – Narodowa Instytucja Kultury w Warszawie, Warszawa.
• Alexander Ch., Ishikawa S., Silverstein S., Jacobson M., Fiksdahl-Kingby I., Angel S., 1977: Pattern language, Oxford University Press; wyd. polskie – Język wzorców, 2008, GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• ASLA Handbook of Professional Practice, 1981: ASLA.
• ASLA Members Handbook, 1990-1991: ASLA.
• Bajerowski T., Biłozor A., Cieślak I., Senetra A., 2007: Ocena i wycena krajobrazu. Wybrane problemy rynkowej oceny i wyceny krajobrazu wiejskiego, miejskiego i stref przejściowych, Educaterra.
• Bell S., 1993: Elements of Visual Design in the Landscape, Routledge, London.
• Bell S., 1999: Landscape. Patterns, Perception and Process, Routledge, London.
• Beveridge Ch.E., Rocheleau P., 1998: Frederick Law Olmsted: Designing the American Landscape, Universe Publishing New York.
• Bogdanowski J., 1976: Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Bogdanowski J., 1990: Metoda jednostek i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych (JARK-WAK) w studiach i projektowaniu, PK, Kraków.
• Bogdanowski J., 2000: Polskie ogrody ozdobne. Historia i problemy rewaloryzacji, Arkady, Warszawa.
• Bogdanowski J., Łuczyńska-Bruzda M., Novák Z., 1981: Architektura krajobrazu, PWN, Warszawa.
• Böhm A., 1981: O budowie i synergii wnętrz urbanistycznych PK, Kraków.
• Böhm A., 1994: Architektura krajobrazu jej początki i rozwój, PK, Kraków.
• Böhm A., 2004: „Wnętrze" w kompozycji krajobrazu: wybrane elementy genezy analizy porównawczej i zastosowań pojęcia, wyd. 2, PK, Kraków.
• Böhm A., 2006: Planowanie przestrzenne dla architektów krajobrazu. O czynniku kompozycji, PK, Kraków.
• Böhm A., Zachariasz A., 1997, 2000, 2005: Architektura krajobrazu i sztuka ogrodowa. Ilustrowany słownik angielsko-polski, Warszawa, t. I, a-d; t.II, e-j; t. III k-q ; t. IV, r-z z suplementem, złożony do druku.
• Broadbent G., 2003: Emerging Concepts in Urban Space Design, Taylor & Francis.
• Christensen A.J., 2005: Dictionary of landscape architecture, McGraw-Hill New York.
• Ciołek G., 1955: Zarys historii kompozycji ogrodowej w Polsce, PWN, Łódź, Warszawa.
• Ciołek G., 1956: Ogrody polskie, Architektura i Budownictwo, Warszawa.
• Ciołek G., 1964: Zarys ochrony i kształtowania krajobrazu, Warszawa.
• Ciołek G., 1978: Ogrody polskie, red. i uzup. J. Bogdanowski, Arkady, Warszawa.
• Clark H.F., 1948: The English Landscape Garden, Pleiades, London, 52.
• Corner J., 2010: Landscape Urbanism in the Field, Topos, 71, 25-29.
• Cosgrove D.E., 1998: Social formation and symbolic landscape, 2 wyd., Wisconsin Univ. Press.
• Cullen G., 1977: The Concise Townscape, Architectural Press, London.
• Dąbrowska-Budziło K., 1990: Wśród panoram Krakowa. O przemianach widoków i o tym jak je ocalić, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Dąbrowska-Budziło K., 2002: Treść krajobrazu kulturowego w jego kształtowaniu i ochronie, PK, Kraków.
• Dąbrowska-Budziło K., 2010: Zapis krajobrazu i sposób jego oceny. O tym jak uczynić rzecz pełniejszą i bardziej przyswajalną [w:] Język architektury krajobrazu (red.): B. Szulczewska, M. Szumański, Wyd. Wieś Jutra Warszawa: 37-50.
• Dąbrowska-Budziło K., 2013: Forma i treść krajobrazowej kompozycji, PK, Kraków.
• Degórski M., 2009: Krajobraz jako odbicie przyrodniczych i antropogenicznych procesów zachodzących w megasystemie środowiska geograficznego. Problemy Ekologii Krajobrazu, t. XXIII: 53-60.
• Dubel K., 2000: Uwarunkowania przyrodnicze w planowaniu przestrzennym, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok, 158.
• Eliot Ch.W., 1902: Charles Eliot, Landscape architect and of his kind who trained himself for a new profession practiced it happily and through it wrought much good, Houghton Mifflin Company, Boston, New York.
• Eliot Ch.W., list do wydawcy, 24.09.1910, Landscape Architecture, IX, 1910, 40.
• Foundations for Visual Project Analysis, 1986: ed. R.C. Smardon, J.F. Palmer, J.P. Felleman, Wiley-Interscience Publication, New York.
• Goodall B., 1987: The Penguin Dictionary of Human Geography, London.
• Goulty G.A., 1991: A Dictionary of Landscape, Avebury Technical, Aldershot.
• Hoskins W. G., 1955: The Making of the English Landscape, Hodder and Stoughton, London.
• Hubbard H.V., Kimball T., 1917: An Introduction to the Study of Landscape Design, New York, Macmillan.
• Jackson J.B., 1984: Discovering the Vernacular Landscape, Yale University Press.
• Jackson J.B., 1994: A Sense of Place, a Sense of Time, Yale University Press.
• Lenartowicz K.J., 2010: Słownik psychologii architektury, Wydawnictwo Polit. Krakowskiej, Kraków.
• Loudon J.C. 1819: O zakładaniu folwarków podług zasad szkockiego gospodarstwa, na język polski przełożone i uwagami zbogacone przez A.P. Biernackiego, Berlin.
• Lynch K., 2011: The Image of the City, MIT Press 196; polskie wydanie Obraz miasta, Archiwolta.
• Lynch K., Das Bild der Stadt, Berlin Ullstein, 1965.
• Majdecki L., 1981: Historia ogrodów, PWN, Warszawa, wznowienie t. I. 2007, t. II, 2008.
• Majdecki L., 1993: Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych, PWN, Warszawa.
• Mann W.A., 1993: Landscape Architecture, New York, John Wiley.
• Marsh W.M., 1991: Landscape Planning. Environmental Applications, New York John Wiley.
• McHarg I.L., 1969: Design with Nature, Garden City, N.Y., Published for the American Museum of Natural History [by] the Natural History Press.
• McHarg I.L., 1995: Design with Nature, Wiley.
• Morrow B.H., 1987: A Dictionary of Landscape Architecture, University of New Mexico Press.
• Motloch J.L., 2001: Introduction of Landscape Design, Wiley, New York.
• Mostafavi M., Doherty G., 2010: Ecological Urbanism, Lars Müller Publisher.
• Myga-Piątek U., 2012: Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne, Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Myga-Piątek U., 2015a: Mapa krajobrazów kulturowych. Tradycja – potrzeby – trudności – próby – możliwości. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 27: 9-26.
• Myga-Piątek U., 2015b: Pamięć krajobrazu – zapis dziejów w przestrzeni. Studia Geohistorica, nr 3: 31-47.
• Novák Z., 1950: Planowanie regionalne i udział w nim architekta, PK, Kraków.
• Patoczka P., 2000: Ściany i bramy w krajobrazie, PK, Kraków.
• Rygiel P., 2005: Współczynnik wrażliwości wizualnej krajobrazu (visual sensitivity) i możliwości jego zastosowania w pracach planistycznych w mieście, praca doktorska, promotor: A. Böhm, Kraków, PK, Wydział Architektury.
• Siewniak M., Mitkowska A., 1998; Tezaurus sztuki ogrodowej, Rytm, Warszawa.
• Simo M., 1999: 100 Years of Landscape Architecture, ASLA Press, 15.
• Spirn A.W., 1998: Language of landscape, Yale University Press.
• Symes M., 1993: A glossary of garden history, Shira Books, Dyfed.
• The Encyclopedia Americana, 1993: Vol. 16, 714.
• The Landscape Urbanism Reader, 2006: editor Ch. Waldheim, Princeton Architectural Press, New York.
• The Oxford Companion to Gardens, 1991: ed. G&S. Jellicoe, P. Goode, M. Lancaster, Oxford.
• Thompson I.H., 2012: Ten Tents and Six Questions for Landscape Urbanism, Landscape Research, Vol. 37, No.1, 7-26.
• Thompson I.H., 2012: Ten Tents and Six Questions for Landscape Urbanism, Landscape Research, Vol. 37, No.1, 7-26.
• Tuan Y.-F., 1979: Thought and landscape. The Eye and the Mind's Eye [w:] The Interpretation of Ordinary Landscapes. Geographical Essays (ed.): D. W. Meinig, Oxford University Press, New York – Oxford, 103-125.
• Tuan Y.-F., 1987: Przestrzeń i miejsce, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz.U. 2015 poz. 774 z późn. zm.).
• Waldheim Ch., 2010: On Landscape, Ecology and other Modifiersto Urbanism, Topos, 71, 25-29.
• Wejchert K., 1974: Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa.
• Wejchert K., 1984: Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa.
• Weller R., 2008: Landscape (sub)urbanism in theory and practice, Landscape Journal, nr 27: 247-267.
• Weller R., 2009: Boomtown 2050: Scenarios for a rapidly growing city, Perth: UWA Publishing.
• Wolski P., 2002: Przyrodnicze podstawy kształtowania krajobrazu: słownik pojęć, SGGW, Warszawa.
• Yu K., 2010: Five Traditions for Landscape Urbanism Thinking, Topos nr 71: 58-63.
• Zachariasz A., 1998: Ogród i park angielski w Polsce. Czasopismo Techniczne, PK, z. 1-A: 147-152
• Zachariasz A., 2000: Początki kształtowania się zawodu architekta krajobrazu [w:] III Forum Architektury Krajobrazu – Nowe idee i rozwój dziedziny architektury krajobrazu w Polsce (red.): P. Wolski, Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu – Narodowa Instytucja Kultury w Warszawie, Warszawa: 324-333.
• Zachariasz A., 2006: Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych, PK, Kraków.
• Zachariasz A., 2010: O języku sztuki ogrodowej i architektury krajobrazu. Wybrane problemy z zakresu fachowej terminologii [w:] Język architektury krajobrazu, (red.): B. Szulczewska, M. Szumański. Wydawnictwo "Wieś Jutra", Warszawa: 7-18.
• Zachariasz A., 2013: Pomysł na krajobraz – o planowaniu i projektowaniu krajobrazu [w:] Planowanie Krajobrazu, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Lublin: 114-126.
• Zachariasz A., 2014: Parks, green areas and landscape in view of new concepts related to the shaping of structure and form of a city / Parki, tereny zieleni i krajobraz w świetle nowych koncepcji kształtowania struktury i formy miasta, Czasopismo Techniczne. Architektura, z. 2-A: 327-359.
• ŹRÓDŁA ELEKTRONICZNE
• ASLA Awards 2012: http://www.asla.org/2012awards/234.html [dostęp. 10.01.2014].
• Jędraszko-Macukow M., 2016: Możliwości identyfikacji i oceny krajobrazu projektowanego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, praca doktorska, promotor M. Szumański, SGGW, 2016. http://148.81.185.134/F?func=full-set-set&set_number=001613&set_entry=000005&format=999 [dostęp 07.2016].

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).