Podstawowe problemy ochrony powierzchni i górotworu w górnictwie solnym

• Autorzy: Kortas G.

Warianty tytułu

EN

Main problems of surface and rock mass protection in Polish salt mines

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca zawiera przegląd podstawowych problemów ochrony powierzchni nad podziemnymi i otworowymi kopalniami soli w Polsce. Wskazano, że objawy konwergencyjnego zaciskania wyrobisk i wykształcania się obniżeń na powierzchni terenu różnią się w czasie, który podzielono na trzy fazy od powstawania wyrobisk do całkowitego ich zaśnięcia. Przedstawiono wskaźniki i funkcje określające oddziaływania wyrobisk na górotwór i powierzchnię terenu. Pokazano przykłady zastosowania modeli fenomenologicznych i fizycznych do wyjaśniania i prognozowania zjawisk geomechanicznych w górotworze i na powierzchni terenu. Pokazano objawy trzech typów kształtowania się rozkładu obniżeń terenu nad kopalniami soli. Przyczyną szeregu deformacji nieciągłych były wdarcia wód do kopalń podziemnych oraz niekontrolowane ługowanie w kopalniach otworowych. Wskazano na potrzebę sformułowania nowej kategoryzacji terenu górniczego, obejmującej bardzo wolne i bardzo szybkie oddziaływania oraz dostosowanej do tego profilaktyki budowlanej. Ze względu na długotrwałe oddziaływania na środowisko nieczynnych kopalń soli, potrzebna jest prawna regulacja zapewniająca nadzór, obserwację i bezpieczną gospodarkę na terenach pogórniczych, w tym także odbieranie solanki wyciskanej z wyrobisk. W pracy zamieszczono przykłady obserwowanych oddziaływań wyrobisk kopalń soli na powierzchnię terenu ilustrowane na 25 rysunkach.

EN

This paper presents an overview of the main problems of surface protection above the underground and salt well mines in Poland. It was stated that the signs of convergent tightening of excavations and formation of surface subsidence vary over time. The time was divided into three phases, from the formation of excavation to its complete tightening. Indicators and functions determining the influence of the excavation on the surface and rock mass were presented. The analysis of examples of phenomenological and physical models for explaining and forecasting the geomechanical phenomena in the surface and rock mass was included as well. Signs of three types of subsidence pattern formation above the salt mines were presented. The cause of a series of discontinuous deformations was the inrush of water into the underground mines and uncontrolled leaching in well mines. This paper points the need to formulate new criteria for mining area which would comprise very slow and very rapid influences as well as the building prevention for this purpose. Due to the long-lasting influence on environment of the dormant salt mines it is necessary to enforce a legal provision which shall provide supervision, observation and safe management in post-mining areas, including receiving the brine extruded from excavations. This paper shows examples of the observed influences of salt mine excavations on the surface which is illustrated in 25 figures.

Słowa kluczowe

PL

kopalnie soli; ochrona powierzchni; osiadania; zapadliska; kategorie górnicze; tereny pogórnicze

EN

salt mines; surface protection; subsidences; hollows; mining categories; post-mining area

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 70, nr 10
• Strony: 170--185
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., rys., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Kortas G.

• Instytut Mechaniki Górotworu PAN

Bibliografia

• 1. Beyschlag F.: Das Salzvorkommen von Hohensalz Jahrbuch der Königl. Preuss, Geologischen Landesanstalt, Jg 24:1913 Tl. 2 Berlin, s 225÷444, 1913
• 2. Budryk W.: Zapadliska na terenie miasta Inowrocław. Przegląd Górniczo-Hutniczy , T.25 No 8 s. 431÷444, 1933
• 3. Budryk W., Knothe S.: Zasady klasyfikacji terenów Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego ze względu na możliwość ich zabudowy, PAN, Komitet dla Spraw GOP, Biuletyn nr. 4 W-wa, 1956
• 4. Ertel: Salinenbetrieb und Salzbergbau in der Orivunz Posen, Festschrift zum XII Allg. Deutschen Bergmenstag in Breslau, s. 275-316, 1907
• 5. Flisiak D.: Własności odkształceniowe soli kamiennej w próbach reologicznych. Geotechnika i Budownictwo Specjalne. Kraków, Wyd. KGBiG AGH, s. 165÷177, 2002
• 6. Garlicki A, Wilk Z.: Geologiczne i hydrogeologiczne tło awarii na poziomie IV kopalni soli Wieliczka, Przegląd Geologiczny nr. 3, 1993
• 7. Hwałek A.: Górnictwo soli kamiennych i potasowych, Wydawnictwo Śląsk, 1971
• 8. Knothe S.: Prognozowanie wpływów eksploatacji górniczej, Wyd. Śląsk, 1984
• 9. Kortas G.: Przemieszczenia i odkształcenia w wielopoziomowych komorowo - filarowych kopalniach soli, Zeszyty Naukowe AGH, Nr 1207, Geodezja, z. 101, Wyd. AGH, Kraków, monografia, 1989
• 11. Kortas G.: Wpływy eksploatacji górniczej w Inowrocławiu na powierzchnię, Przegląd Górniczy, nr 4, 1997
• 12. Kortas G.: Zachowanie się górotworu w kopalni soli Solno, Przegląd Górniczy, nr 6, 1997
• 13. Kortas G.: Zagrożenie powierzchni terenu wywołane konwergencyjnym zaciskaniem kawern nieczynnej otworowej kopalni soli w Łężkowicach, Przegląd Górniczy, nr 3, 2003
• 14. Kortas G. 2003b, Zagrożenie zawałowe i mechanizm powstawania zapadlisk w otworowej kopalni soli, Przegląd Górniczy nr 1,2003,
• 15. Kortas G. red.: Ruch górotworu i powierzchni w otoczeniu zabytkowych kopalń soli, monografia, Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, 2004
• 16. Kortas G.: Przemieszczenia nad historyczną kopalnią w Wieliczce, Przegląd Górniczy nr 3, 2007
• 17. Kortas G. red.: Ruch górotworu w rejonie wysadów solnych, Kortas G. s.119-155,160-215,225-233,235-245;Wyd. IGSMiE PAN, 2008
• 18. Kortas G.: Singularities of the Rock Mass Movement during the Mining of Salt Domes, Solution Mining Research Institute, Spring 2009 Tech. Conf. Kraków, 2009
• 19. Kortas G.: Szyb z obudową w górotworze solnym, wstępne badania modelowe, Górnictwo i Geoinżynieria Kwartalnik Akademii Górniczo Hutniczej, Kraków z. 2, 2010
• 20. Kortas G.: On the convergence of workings and the purpose of workings observations in salt mines, Geology, Geophysics & Environment Vol. 38/1 – Przegląd Solny, 2012
• 21. Kortas G.: Zagrożenie wodne w polskich podziemnych kopalniach soli, Przegląd Górniczy, 5, 2013.
• 22. Kortas G., Maj A.: Evaluation of stresses around an underground reservoir of liquid fuels in unrecognized mining and geological conditions, Eurock, Czechy 2005
• 23. Kortas G., Maj A.: Warunki geomechaniczne w caliznach chroniących przed wodami, na przykładzie kopalni soli Kłodawa, Przegląd Górniczy nr 12, 2012
• 24. Kortas G, Maj A. Drogowski J.: Land Subsidence Caused by Solution Mining in the Mogilno Salt Dome, Geology, Geophysics & Environment Vol. 39 No.3 – Przegląd Solny 2013
• 25. Kortas G., Wilk J., Jasiński Z.: Surface protection problem in condition of water hazard in diapir salt mines, Proceeding Symposium of International Mine Water Association "Mine Water", Granada, 1985
• 26. Kortas G., Wodyński A.: Szkody górnicze w warunkach powolnej deformacji górotworu w Bochni, Przegląd Górniczy, t. 47, nr 9, 1991
• 27. Kwiatek J. red.: Ochrona obiektów budowlanych na terenach górniczych, WGIG Katowice 1998
• 28. Kunstman A.: Przegląd problemów związanych z końcową fazą eksploatacji kopalń soli, Materiały z II Spotkania PSGS, Wiktorowo, 1998
• 29. Kunstman A., Lepiarz J., Poborska-Młynarska K, Urbańczyk K.: Wstępne koncepcje likwidacji Kopalni Soli Kłodaw, Gospodarka Surowcami Mineralnymi, Przegląd Solny 2007 t. 23 z. spec. 1, 2007
• 30. Kunstmann A. Poborska-Młynarska K. Urbańczyk K.: Zarys otworowego ługownictwa solnego, Uczelniane Wyd. Naukowo-Dydaktyczne, AGH Kraków, 2002
• 31. Maj A.: Convergence of gallery workings in underground salt mines, Archives of Mining Science 2012/14, monograph, 2012
• 32. Maj A., Kortas G., Drogowski J.: Ground uplift after the closure of water leak on Mina drift of the Wieliczka Salt Mine, Geology, Geophysics & Environment Vol. 38 No.1, 2012
• 33. Minkley W., Menzel W.: Local instability and system instability of room and pillar in potash mines, The Mechanical Behavior of Salt, Trans Tech Publications, Claustal-Zallarfeld, 1993
• 34. Popiołek E.: Ochrona terenów górniczych, Wydawnictwa AGH, 2009
• 35. Rasała red.: Dokumentacja geologiczna określająca zagrożenia terenu pogórniczego kopalni soli Wapno w zakresie określenia jego przydatności do zagospodarowania i rewitalizacji, Hydro-Nafta, praca niepublikowana, Urząd Gminy Wapno, 2014
• 36. Siembab J., Kortas G.: Filary ochronna w górnictwie surowców chemicznych, Ochrona Terenów Górniczych, nr 57, KOPPSG WUG, Katowice, 1981
• 37. Ślizowski J.: Geomechaniczne podstawy projektowania komór magazynowych gazu ziemnego, Studia, Rozprawy, Monografie, No 137 Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, 2006
• 38. Ślizowski K., Kortas G.: Zagrożenie powierzchni spowodowane eksploatacją wysadów solnych na przykładzie Kopalni Soli im. T. Kościuszki w Wapnie, Ochrona Terenów Górniczych, nr 51, 1980
• 39. Ślizowski K, Saługa: Surowce mineralne Polski, Surowce chemiczne Sól kamienna, GSMiE Kraków, 1996
• 40. Szewczyk J.,: Kopalnia Soli „Wieliczka” – 80 lat obserwacji deformacji pogórniczych, Gospodarka Surowcami Mineralnymi t.24, z.32 – Przegląd Solny, 2008
• 41. Tadych J., Drogowski J., Grzybowski Ł., Kleczar M., Enghardt J., Bornemann O.: Optymalizacja procesu eksploatacji soli kamiennej w oparciu o geologiczną interpretację pomiarów georadarem złóż soli kamiennej, Materiały Konferencyjne XV Sympozjum Quo Vadis Sal, Świeradów Zdrój 62-65, 2010