Pochodzenie i zagrożenia siarkowodorem i wysokociśnieniowym gazem ziemnym w złożu kopalń rud miedzi Polkowice-Sieroszowice i Rudna – wstępne badania izotopowe i mineralogiczne

Kotarba, M. J.; Bilkiewicz, E.; Manecki, M.; Pawlik, W.; Ciesielczyk, A.; Selerowicz, T.

doi:10.5604/01.3001.0010.0068

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Pochodzenie i zagrożenia siarkowodorem i wysokociśnieniowym gazem ziemnym w złożu kopalń rud miedzi Polkowice-Sieroszowice i Rudna – wstępne badania izotopowe i mineralogiczne

Autorzy

Kotarba M. J. , Bilkiewicz E. , Manecki M. , Pawlik W. , Ciesielczyk A. , Selerowicz T.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0010.0068

Warianty tytułu

Origin and hazards of hydrogen sulphide and high-pressure natural gas in deposits of Polkowice-Sieroszowice and Rudna copper ore mines: preliminary isotopic and mineralogical studies

Języki publikacji

Abstrakty

Wyniki badań składu cząsteczkowego i izotopowego (13C/12C w CH4, C2H6, C3H8, iC4H10, nC4H10 i CO2, 2H/1H w CH4 i 15N/14N w N2) dwóch próbek gazu ziemnego występującego w utworach wapienia cechsztyńskiego (Ca1) kopalni Rudna porównano z gazem ziemnym akumulowanym w utworach karbonu, czerwonego spągowca i wapienia cechsztyńskiego (Ca1) monokliny przedsudeckiej oraz gazu wytworzonego podczas pirolizy wodnej z kopalnej materii organicznej utworów dolomitu głównego (Ca2). Badany gaz ziemny charakteryzuje się normalnym składem izotopowym w układzie metan–etan–propan, co świadczy o tym, że powstał w jednej fazie generowania z tej samej skały macierzystej, zawierającej kerogen mieszanego typu II/III, prawdopodobnie w obrębie utworów karbońskich. Na podstawie badań mineralogicznych i izotopowych 13C/12C 12 próbek węglanowych i 34S/35S 14 próbek siarczanowych, pobranych w strefie głębokości eksploatacji rud miedzi od 900 do ok. 1200 m ZG Polkowice-Sieroszowice i Rudna w zakresie współczesnych temperatur od 35 do 45°C, wykazano, że w dwóch próbkach węglanów i w dwóch próbkach siarczanów pobranych z jednego rdzenia zachodzą procesy mikrobialnej redukcji anhydrytu dolnego (Ad1) cyklu PZ1 prowadzące do powstawania siarkowodoru.

Composition of natural gas from the Zechstein Limestone (Ca1) strata of Rudna mine has been compared with the natural gas from Carboniferous, Rotliegend strata of the Fore-Sudetic Monocline and with gas generated from the organic matter of the Main Dolomite during hydrous pyrolysis experiments. The gas from Rudna mine is characterized by the normal methane–ethane–propane isotopic system which indicates formation in one stage from a single source rock probably of the Carboniferous age containing kerogen of mixed II/III type. Generation of the hydrogen sulphide resulted from the microbial sulphate reduction processes of the basal anhydrite has been proven by mineralogical and isotopic 13C/12C analyses of 12 carbonate and 34S/35S analyses of 14 sulphate samples. These samples were collected in the mine at the depth of about 900–1200 m at temperature range of 35–45°C and two samples of carbonates were taken from one core.

Słowa kluczowe

siarkowodór gaz ziemny geneza zagrożenia gazowe badania izotopowe badania mineralogiczne kopalnia miedzi Polkowice-Sieroszowice kopalnia miedzi Rudna

hydrogen sulphide natural gas origin gas hazards isotopic analyses mineralogical study Polkowice-Sieroszowice copper mine Rudna copper mine

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2017

Tom

nr 469

Strony

9--33

Opis fizyczny

Bibliogr. 102 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kotarba M. J.

kotarba@agh.edu.pl

AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Bilkiewicz E.

AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Manecki M.

AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Pawlik W.

KGHM Polska Miedź S.A., Oddział ZG Polkowice-Sieroszowice, Kaźmierzów 100, 59-101 Kaźmierzów

autor

Ciesielczyk A.

KGHM Polska Miedź S.A., Oddział ZG Rudna (Główna), ul. gen. Jarosława Dąbrowskiego 50, 59-100 Polkowice

autor

Selerowicz T.

KGHM CUPRUM sp. z o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowe, ul. gen. W. Sikorskiego 2-8, 53-659 Wrocław

Bibliografia

1. AMRANI A., ZHANG T.W., MA Q.S., ELLIS G.S., TANG Y.C., 2008 — The role of labile sulfur compounds in thermochemical sulfate reduction. Geochim. Cosmochim. Acta, 72: 2960– 2972.
2. ANISSIMOV L.A., 1978 — Conditions of abiogenic reduction of sulfates in oil- and gas-bearing basins. Geochem. Int., 15: 63–70.
3. ANISSIMOV L.A., 1995 — Origin of H2S in natural gases: Identification of geochemical processes. Selected papers from the 17th International Meeting on Organic Geochemistry, Donostia– San San Sebastian: 1113–1114.
4. BACHOWSKI C., JANICKA A., PIĄTKOWSKI J., SKRĘTOWICZ M., ZAWIŚLAK M., 2017 — Ocena toksyczności mieszanin gazowych z okolic szybu SG-2 KGHM Polska Miedź S.A. w aspekcie uciążliwości zapachowej dla lokalnej społeczności. Prz. Górn., 73, 1: 13–19.
5. BERNER U., FABER E., 1996 — Empirical carbon isotope/maturity relationships for gases from algal kerogens and terrigenous organic matter, based on dry, open-system pyrolysis. Org. Geochem., 24: 947–955.
6. BERNER U., FABER E., 1997 — Carbon isotope/maturity relationships for gases from algal kerogens and terrigenous organic matter. Geol. Jb., D103: 129–145.
7. BILKIEWICZ E., 2016 — Geneza gazu ziemnego w utworach dolomitu głównego w wybranych obszarach polskiego basenu permskiego: badania izotopów trwałych i pirolizy wodnej [rozpr. doktor.]. AGH, Kraków.
8. BOUDREAU B.P., WESTRICH J.T., 1984 — The dependence of bacterial sulfate reduction on sulfate concentration in marine sediments. Geochim. Cosmochim. Acta, 48: 2503–2516.
9. CHUNG H.M., GORMLY J.R., SQUIRES R.M., 1988 — Origin of gaseous hydrocarbons in subsurface environments: theoretical considerations of carbon isotope distribution. Chem. Geol., 71: 91–103.
10. CLAYPOOL G.E., HOLSER W.T., KAPLAN I.R., SAKAI H., ZAK I., 1980 — The age curves of sulfur and oxygen isotopes in marine sulfate and their mutual interpretation. Chem. Geol., 28: 199–260.
11. CLAYTON C., 1991 — Carbon isotopic fractionation during natural gas generation from kerogen. Marine and Petroleum Geology, 8: 232–240.
12. CODY J.D., HUTCHEON I.E., KROUSE H.R., 1999 — Fluid flow, mixing and the origin of CO2 and H2S by bacterial sulphate reduction in the Mannville Group, southern Alberta, Canada. Marine and Petroleum Geology, 16: 495–510.
13. COOLES G.P., MACKENZIE A.S., PARKES R.J., 1987 — Non-hydrocarbons of significance in petroleum exploration: volatile fatty acids and non-hydrocarbon gases. Miner. Mag., 51: 483–493.
14. DAKHNOVA M.V., IVLEV A.A., SHKUTNIK E.N., 1995 — The evidences for moderate thermochemical sulphate reduction. Selected papers from the 17th International Meeting on Organic Geochemistry, Donostia–San San Sebastian: 1112–1113.
15. DANIS M., GOLA S., MATUSZ C., 2014 – Problemy eksploatacji złoża zagrożonego tąpaniami w warunkach współwystępowania zagrożenia gazowego w ZG „Polkowice-Sieroszowice”. Prz. Górn., 70, 4: 23–29.
16. DĄBROWSKA-ŻURAWIK E., KOTARBA M., PIELA J., ŻOŁNIERCZUK T., 1993 — O wynikach badań izotopowych węglowodorów na obszarze przedsudeckim. Prz. Geol., 41, 10: 721–724.
17. DOWNOROWICZ S., 1971 — Geotermika głębokich kopalń rud miedzi i klasyfikacja geotermiczna złóż. Prz. Geol., 19, 12: 538–545.
18. DOWNOROWICZ S., 1983 — Geotermika złoża rud miedzi monokliny przedsudeckiej. Pr. Inst. Geol., 106: 1–88.
19. DOWNOROWICZ S., 1996a — Geotermika. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński i in.): 172– 176. CBPM Cuprum, Lubin.
20. DOWNOROWICZ S., 1996b — Występowanie gazu ziemnego i ropy naftowej. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński i in.): 168–172. CBPM Cuprum, Lubin.
21. DOWNOROWICZ S., 2007a — Geotermika. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński i in.): 145– 148. Wyd. II. KGHM Cuprum Sp. z o.o, Lubin.
22. DOWNOROWICZ S., 2007b — Występowanie gazu ziemnego i ropy naftowej. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński i in.): 142–144. Wyd. II. KGHM Cuprum Sp. z o.o, Lubin.
23. FARMER R.E., 1964 — Genesis of subsurface carbon dioxide. AAPG Memoir, 4: 378–385.
24. GALIMOV E.M., 1988 — Sources and mechanisms of formation of gaseous hydrocarbons in sedimentary rocks. Chem. Geol., 71: 77–95.
25. GĄSIEWICZ A., 2000 — Sedymentologia i diageneza wapieni poselenitowych a model genetyczny polskich złóż siarki rodzimej. Pr. Państ. Inst. Geol., 172: 1–143.
26. GERLING P., IDIZ E., EVERLIEN G., SOHNS E., 1997 — New aspects on the origin of nitrogen in natural gas in Northern Germany. Geologische Jahrbuch, D103: 65–84.
27. GOLD T., HELD M., 1987 — Helium-nitrogen-methane systematics in natural gases of Texas and Kansas. J. Petrol. Geol., 10: 415–424.
28. GÓRECKI W. (red.), 2006a — Atlas zasobów geotermalnych na Niżu Polskim. Formacje mezozoiku. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
29. GÓRECKI W. (red.), 2006b — Atlas zasobów geotermalnych na Niżu Polskim. Formacje paleozoiku. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
30. GUTSALO L.K., PLOTNIKOV A.M., 1981 — Carbon isotopic composition in the CH4–CO2 system as a criterion for the origin of methane and carbon dioxide in Earth natural gases (in Russian). Dokl. Akad. Nauk SSSR, 259: 470–473.
31. HAŁAS S., JASIONOWSKI M., PERYT T., 1996 — Anomalia izotopowa w badeńskich gipsach Ponidzia. Prz. Geol., 44: 1054–1056.
32. HARTMANN M., NIELSEN H., 1969 — δ34S-Werte in rezenten Meeressedimenten und ihre Deutung am Beispiel einiger Sedimentprofile aus der westlischen Ostsee. Geol. Rundsch., 58: 621–655.
33. HOEFS J., 2009 — Stable isotope geochemistry. Springer, Berlin.
34. HOSGORMEZ H., ETIOPE G., YALÇIN M.N., 2008 — New evidence for a mixed inorganic and organic origin of the Olympic Chimaera fire (Turkey): a large onshore seepage of abiogenic gas. Geofluids, 8: 263–273.
35. IMBUS S.W., KATZ B.J., URWONGSE T., 1998 — Predicting CO2 occurrence on a regional scale: Southern Asia example. Org. Geochem., 29: 325–345.
36. JØRGENSEN B.B., ISAKSEN M.F., JANNASCH H.W., 1992 — Bacterial sulfate reduction in hydrothermal solutions. Science, 258: 1756–1757.
37. KARNKOWSKI P., 1999 — Oil and gas deposits in Poland. Geological Society “Geos”, Kraków.
38. KASPRZYK A., PUEYO J.J., HAŁAS S., FUENLABRADA J.M., 2007 — Sulphur, oxygen and strontium isotope compositions of Middle Miocene (Badenian) calcium sulphates from the Carpathian Foredeep, Poland: palaeoenvironmental implications. Geol. Quart., 51: 285–294.
39. KERKAR S., BHARATHI L.P.A., 2007 — Stimulation of sulfate-reducing activity at salt-saturation in the salterns of Ribandar, Goa, India. Geomicrobiol. J., 24: 101–110.
40. KIJEWSKI P., CZECHOWSKI F., RACZYŃSKI P., 2014 — Związki siarkowe w anhydrycie bitumicznym z OG „Sieroszowice” w świetle badań petrograficznych i geochemicznych. CUPRUM – Czasopismo Naukowo-Techniczne Górnictwa Rud, 2: 17–42.
41. KIJEWSKI P., KUBIAK J., GOLA S., 2012 — Siarkowodór – nowe zagrożenie w górnictwie rud miedzi. Zesz. Nauk. Inst. Gosp. Sur. Miner. i Energią, 83: 83–95.
42. KŁAPCIŃSKI J., PERYT T.M., 1996 — Budowa geologiczna monokliny przedsudeckiej. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński i in.): 75–88. CBPM Cuprum, Lubin.
43. KŁAPCIŃSKI J., KONSTANTYNOWICZ E., SALSKI W., KIENIG E., PREIDL M., DUBIŃSKI K., DROZDOWSKI S., 1984 — Atlas obszaru miedzionośnego (monoklina przedsudecka). Wydaw. Śląsk, Katowice.
44. KOTARBA M., 1988 — Geochemiczne kryteria genezy gazów akumulowanych w serii węglonośnej górnego karbonu niecki wałbrzyskiej. Zesz. Nauk. AGH (Acad. Min. Metall. Bull.) 1199, Geologia (Geology), 42: 1–119.
45. KOTARBA M., 1995 — Geochemia trwałych izotopów w poszukiwaniach naftowych. Prz. Geol., 43, 12: 988–992.
46. KOTARBA M.J., 1998 — Geochemistry, Poland. W: NW European Gas Atlas – Composition and Isotope Ratios of Natural Gases (red. A. Lokhorst). The European Union, CD ROM.
47. KOTARBA M.J. (red.), 2006 — Określenie stref utleniania i selektywnego wzbogacenia metali za pomocą badań geochemicznych substancji organicznej oraz model generowania i ekspulsji węglowodorów łupku miedzionośnego obszaru koncesyjnego KGHM PM S.A. Projekt celowy Ministerstwa Nauki i Informatyzacji w Warszawie na zlecenie KGHM P.M. S.A. w Lubinie.
48. KOTARBA M.J., 2011 — Origin of natural gases in the autochthonous Miocene strata of the Polish Carpathian Foredeep. Ann. Soc. Geol. Pol., 81: 409–424.
49. KOTARBA M.J., 2012 — Origin of natural gases in the Palaeozoic–Mesozoic basement of the Polish Carpathian Foredeep. Geol. Carpath., 63: 307–318.
50. KOTARBA M.J., HAŁAS S., 1986 — Sulfur isotope ratios and the origin of hydrogen sulfide from Zechstein sediments of Polish part of Permian basin. 6th International Conference on Geochronology, Cosmochronology and Isotope Geology, Cambridge. Terra Cognita, 6: 207.
51. KOTARBA M.J., NAGAO K., KARNKOWSKI P., 2014 — Origin of gaseous hydrocarbons, noble gases, carbon dioxide and nitrogen in Carboniferous and Permian strata of the distal part of the Polish Basin: Geological and isotopic approach. Chem. Geol., 383: 164–179.
52. KOTARBA M., PIELA J., ŻOŁNIERCZUK T., 1992 — Geneza gazu ziemnego akumulowanego w permsko-karbońskich pułapkach litologicznych złoża „Paproć” w świetle badań izotopowych. Prz. Geol., 40, 4: 260–263.
53. KOTARBA M.J., WIĘCŁAW W., STECKO Z., 2000 — Skład, geneza i środowisko generowania gazu ziemnego w utworach dolomitu głównego zachodniej części obszaru przedsudeckiego. Prz. Geol., 48, 5: 429–435.
54. KOTARBA M.J., POKORSKI J., GRELOWSKI C., KOSAKOWSKI P., 2005 – Geneza gazu ziemnego w utworach karbonu i czerwonego spągowca w nadbałtyckiej części Pomorza Zachodniego. Prz. Geol., 53, 5: 425–433.
55. KOTARBA M.J., OSZCZEPALSKI S., SAWŁOWICZ Z., SPECZIK S., WIĘCŁAW D., 2008 — Materia organiczna i jej rola w procesach złożotwórczych. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński i in.): 207–213. CBPM Cuprum, Lubin.
56. KROOSS B.M., LITTKE R., MÜLLER B., FRIELINGSDORF J., SCHWOCHAU K., IDIZ E.F., 1995 — Generation of nitrogen and methane from sedimentary organic matter: implications on the dynamics of natural gas accumulations. Chem. Geol., 126: 291–318.
57. KROUSE H.R., 1980 — Stable isotope geochemistry of non-hydrocarbon constituents of natural gas. Proc. 10th World Petroleum Congress, Bucharest: 85–92.
58. KROUSE H.R., GRINENKO V.A., 1991 — Stable isotopes: natural and anthropogenic sulphur in the environment. Scope 43. John Willey and Sons, Chichester.
59. KROUSE H.R., VIAU C.A., ELIUK L.S., UEDA A., HALAS S., 1988 — Chemical and isotopic evidence of thermochemical sulfate reduction by light hydrocarbon gases in deep carbonate reservoirs. Nature, 333: 415–419.
60. LEWAN M.D., KOTARBA M.J., WIĘCŁAW D., PIESTRZYŃSKI A., 2008 — Evaluating transition-metal catalysis in gas generation from the Permian Kupferschiefer by hydrous pyrolysis. Geochim. Cosmochim. Acta, 72: 4069–4093.
61. LIU Q.Y., WORDEN R.H., JIN Z.J., LIU W.H., LI J., GAO B., ZHANG D.W., HU A.P., YANG C., 2013 — TSR versus non-TSR processes and their impact on gas geochemistry and carbon stable isotopes in Carboniferous, Permian and Lower Triassic marine carbonate gas reservoirs in the Eastern Sichuan Basin, China. Geochim. Cosmochim. Acta, 100: 96–115.
62. MACHEL H.G., 2001 — Bacterial and thermochemical sulfate reduction in diagenetic settings: old and new insights. Sedim. Geol., 140: 143–175.
63. MACHEL H.G., KROUSE H.R., SASSEN R., 1995 — Products and distinguishing criteria of bacterial and thermochemical sulfate reduction. Appl. Geochem., 10: 373–389.
64. MANKIEWICZ P.J., POTTORF R.J., KOZAR M.G., VROLIJK P., 2009 — Gas geochemistry of the Mobile Bay Jurassic Norphlet Formation: Thermal controls and implications for reservoir connectivity. AAPG Bull., 93: 1319–1346.
65. MAYER B., KROUSE H.R., 2004 — Procedures for sulphur isotope abundance studies. W: Handbook of stable isotope analytical techniques (red. P.A. de Groot): 538–596, t. 1. B.V. Elsevier.
66. McCREADY R.G.L., 1975 — Sulphur isotope fractionation by Desulfovibrio and Desulfotomaculum species. Geochim. Cosmochim. Acta, 39: 1395–1401.
67. McCREADY R.G.L., KAPLAN I.R., DIN G.A., 1974 — Fractionation of sulfur isotope by the yeast Saccharomyces cerevisiae. Geochim. Cosmochim. Acta, 38: 1239–1253.
68. MILKOV A.V., 2010 — Worldwide distribution and significance of secondary microbial methane formed during petroleum biodegradation in conventional reservoirs. Org. Geochem., 42: 184–207.
69. MINGRAM B., HOTH P., LÜDERS V., HARLOV D., 2005 — The significance of fixed ammonium in Palaeozoic sediments for the generation of nitrogen-rich natural gases in the North German Basin. Inter. J. Earth Sci., 94: 1010–1022.
70. NÖTH S., 1997 — High H2S contents and other effects of thermochemical sulfate reduction in deeply buried carbonate reservoirs: a review. Geol. Rundsch., 86: 275–287.
71. ORR W.L., 1974 — Changes in sulfur content and isotope ratios of sulfur during petroleum maturation study of Big Horn basin Paleozoic oils. AAPG Bull., 58: 2295–2318.
72. ORR W.L., 1977 — Geological and geochemical controls on the distribution of Hydrogen sulfide in natural gases. W: Advances in Organic Geochemistry (red. R. Campos, J. Goni): 571–597. Endisma, Madrit.
73. PARAFINIUK J., KOWALSKI W., HAŁAS S., 1994 — Stable isotope geochemistry and the genesis of the Polish native sulphur deposits – a review. Geol. Quart., 38, 3: 473–496.
74. PAWLIKOWSKI M., 1982 — Studium mineralogiczno-petrograficzne produktów przeobrażeń gipsów mioceńskich w złożu siarki Wydrza. Pr. Miner. PAN, 72: 1–60.
75. PAWLIKOWSKI M., PRZYBYŁOWICZ W., 1979 — Mineral and isotopic composition of Miocene limestones from Wydrza sulphur deposits. Miner. Pol., 10, 1: 99–108.
76. PAWLIKOWSKI M., PRZYBYŁOWICZ W., 1980 — Isotope mapping of gypsum and sulphur-bearing limestone contact zone in the Machów sulphur deposit. Miner. Polon., 11, 1: 111–121.
77. PERELMAN A.I., 1982 — Geochimija prirodnych vod. Izd. Nauka, Moskva.
78. PERYT T.M., HAŁAS S., HRYNIV S.P., 2010 — Sulphur and oxygen isotope signatures of late Permian Zechstein anhydrites, West Poland: seawater evolution and diagenetic constraints. Geol. Quart., 54: 387–400.
79. PERYT T.M., HAŁAS S., PERYT D., 2015 — Carbon and oxygen isotopic composition and foraminifers of condensed basal Zechstein (Upper Permian) strata in western Poland: environmental and stratigraphic implications. Geol. Journal, 50: 446–464.
80. PERYT T.M., HAŁAS S., KAROLI S., PERYT D., 1997 — Zapis izotopowy zmian środowiskowych podczas depozycji gipsów badeńskich w Kobericach koło Opawy. Prz. Geol., 45: 807– 810.
81. PERYT T.M., PERYT D., SZARAN J., HAŁAS S., JASIONOWSKI M., 1998 — O poziomie anhydrytowym badenu w otworze wiertniczym Ryszkowa Wola 7 k. Jarosławia (SE Polska). Biul. Państ. Inst. Geol., 379: 61–78.
82. PERYT T.M., SZARAN J., JASIONOWSKI M., HAŁAS S., PERYT D., POBEREZHSKYY A., KAROLI S., WÓJTOWICZ A., 2002 — S and O isotopic composition of the Middle Miocene Badenian sulfates in the Carpathian Foredeep. Geol. Carpath., 53: 391–398.
83. PRINZHOFER A., DEVILLE E., 2013 — Origins of hydrocarbon gas seeping out from offshore mud volcanoes in the Nile delta. Tectonophysics, 591: 52–61.
84. RAAB M., SPIRO B., 1991 — Sulfur isotopic variations during seawater evaporation with fractional crystallization. Chem. Geol., Isotope Geoscience, 86: 232–333.
85. RESPONDEK A., KATAN D., 2014 — Zagrożenia gazowe w polskim górnictwie. Raport WUG, Katowice.
86. ROONEY M.A., CLAYPOOL G.E., CHUNG H.M., 1995 — Modeling thermogenic gas generation using carbon isotope ratios of natural gas hydrocarbons. Chem. Geol., 126: 219–232.
87. SCHOELL M., 1983 — Genetic characterization of natural gases. AAPG Bull., 67: 2225–2238.
88. SCHOELL M., 1988 — Multiple origins of methane in the Earth. Chem. Geol., 71: 1–10.
89. SMITH J.T., EHRENBERG S.N., 1989 — Correlation of carbon dioxide abundance with temperature in clastic hydrocarbon reservoirs: relationship to inorganic chemical equilibrium. Marine and Petroleum Geology, 6: 129–135.
90. STAHL W., 1977 — Carbon and nitrogen isotopes in hydrocarbon research and exploration. Chem. Geol., 20: 121–149.
91. STAM M.C., MASON P.R.D., PALLUD C., VAN CAPPELLEN P., 2010 – Sulfate reducing activity and sulfur isotope fractionation by natural microbial communities in sediments of a hypersaline soda lake (Mono Lake, California). Chem. Geol., 278: 23–30.
92. STRAUSS H., 1997 — The isotopic composition of sedimentary sulfur through time. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 132: 97–118.
93. VEIZER J., HOEFS J., 1976 — Nature of O18/O16 and C13/C12 secular trends in sedimentary carbonate rocks. Geochim. Cosmochim. Acta, 40: 1387–1395.
94. WELHAN J.A., 1988 — Origins of methane in hydrothermal systems. Chem. Geol., 71: 183–198.
95. WHITICAR M.J., 1994 — Correlation of natural gases with their sources. W: The petroleum system – from source to trap (red. L.B. Magoon and W.G. Dow). AAPG Memoir., 60: 261–283.
96. WHITICAR M.J., FABER E., SCHOELL M., 1986 — Biogenic methane formation in marine and freshwater environments: CO2 reduction vs. acetate fermentation-Isotope evidence. Geochim. Cosmochim. Acta, 50: 693–709.
97. WOLICKA D. (red.), 2012 — Określenie roli mikroorganzmów w procesach powstawania H2S i innych związków siarki oraz propozycja potencjalnych metod profilaktyki mikrobiologicznej umożliwiających bezpieczne prowadzenie robót górniczych w warunkach kopalni Rudna. Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego [sprawozdanie dla KGHM S.A.].
98. WORDEN R.H., SMALLEY P.C., 1996 — H2S-producing reactions in deep carbonate gas reservoirs: Kuff Formation, Abu Dhabi. Chem. Geol., 133: 157–171.
99. WORDEN R.H., SMALLEY P.C., OXTOBY N.H., 1995 — Gas souring by thermochemical sulphate reduction at 140°C. AAPG Bull., 79: 854–863.
100. ZHANG T.W., AMRANI A., ELLIS G.S., MA Q.S., TANG Y.C., 2008a — Experimental investigation on thermochemical sulfate reduction by H2S initiation. Geochim. Cosmochim. Acta, 72: 3518–3530.
101. ZHANG T.W., ELLIS G.S., WALTERS C.C., KELEMEN S.R., WANG K.S., TANG Y.C., 2008b — Geochemical signatures of thermochemical sulfate reduction in controlled hydrous pyrolysis experiments. Org. Geochem., 39: 308–328.
102. ZHANG T.W., ELLIS G.S., WANG K.S., WALTERS C.C., KELEMEN S.R., GILLAIZEAU B., TANG Y.C., 2007 — Effect of hydrocarbon type on thermochemical sulfate reduction. Org. Geochem., 38: 897–910.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-fd04f8e5-cc57-4068-98ed-fe229078c3c4