Sulphur Mine “Piaseczno” – vol. 1. Historical query of 1958–2012, geology and hydrology of the mine region, reclamation

• Autorzy: Gawałkiewicz Rafał

Identyfikatory

DOI

10.4467/21995923GP.20.010.13075

Warianty tytułu

PL

Kopalnia Siarki „Piaseczno” – cz. 1. Kwerenda historyczna wyrobiska okresu 1958–2012, geologia i hydrologia rejonu kopalni, rekultywacja

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Two post-mining excavations (relics of sulphur mining), nowadays filled with water are characteristic elements of the landscape in the Tarnobrzeg Region. They became historic and permanent trace of open-cast mining in Piaseczno (left bank of the Vistula River) in 1958–1971 and Machów (right bank of the Vistula River) in 1970–1992. The process of the reclamation of the excavation in Machów ended successfully and the water body became a popular place of leisure and recreation for the residents of the town and the vicinity. Unfortunately, in case of the excavation in Piaseczno, despite many years of liquidation and reclamation works, regaining utility values and ecological values in these areas has not been accomplished yet. There is still real risk of mass land movements of watered ground in the area above the water table, which limits the possibility of adapting the water body for any other purposes than retention and ecological reclamation. Despite short 13-years’ history of mining sulphur and nearly 10 years of mining the Baranów sands, the Sulphur Mine “Piaseczno” has interesting history, due to the mining activities (stages: exploitation, liquidation and reclamation) and the forces of nature, which make a serious problem in the process of completing the works to bring back the utilitarian values of the areas of already non-existing mining area. Based on the analysis and post-processing of the available archival cartographic materials while using information tool (Surfer, AutoCAD), it was possible to make detail parameters of the water body Piaseczno and prove the impact of reclamation works and natural phenomena (mass movements) on the shape of the lake bowl and water scarps of the excavation.

PL

Charakterystycznymi elementami krajobrazu rejonu tarnobrzeskiego są dwa poeksploatacyjne wyrobiska (relikty górnictwa siarkowego), obecnie wypełnione wodą. Stanowią historyczny i trwały ślad odkrywkowej działalności górniczej prowadzonej w Piasecznie (lewobrzeżna Wisła) w latach 1958–1971 oraz w Machowie (prawobrzeżna Wisła) w latach 1970–1992. Proces rekultywacji wyrobiska Machów zakończono pomyślnie i od kliku lat zbiornik wodny stanowi popularne miejsce wypoczynku i rekreacji mieszkańców miasta i okolic. Niestety w przypadku wyrobiska Piaseczno, mimo wielu lat prac likwidacyjnych i rekultywacyjnych, przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych tym terenom nie zostało zakończone. Nadal istnieje realne ryzyko masowych ruchów zawodnionych warstw ziemi w strefie nadwodnej, co ogranicza możliwość adaptacji zbiornika na cele inne niż tylko retencja i użytek przyrodniczy. Mimo krótkiej trzynastoletniej historii wydobycia kawą historię, za sprawą działalności górniczej (etapy: eksploatacji, likwidacji i rekultywacji) oraz sił natury, które stanowią poważny problem w procesie zakończenia prac zmierzających do przywrócenia wartości użytkowej terenom nieistniejącego już obszaru górniczego. Na podstawie analizy i post-processingu dostępnych archiwalnych materiałów kartograficznych przy wykorzystaniu narzędzi informatycznych (Surfer, AutoCAD), możliwe było szczegółowe sparametryzowanie zbiornika Piaseczno oraz wykazanie wpływu prac rekultywacyjnych oraz zjawisk naturalnych (ruchów masowych) na kształt misy jeziornej oraz skarp nadwodnych wyrobiska.

Słowa kluczowe

EN

Sulphur Mine Piaseczno; reclamation of post-mining excavations

PL

Kopalnia Siarki Piaseczno; rekultywacja wyrobisk pogórniczych

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Geoinformatica Polonica
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 19
• Strony: 107--129
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Gawałkiewicz Rafał

• AGH University of Science and Technology, Faculty of Mining Surveying and Environmental Engineering, Krakow, Poland

Bibliografia

• 1. Bąk A., (2015): Apel Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego do Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej o wprowadzenie pod obrany Sejmu RP ustawy o zmianie ustawy z dnia 30 sierpnia 2013 roku o dotacji dla niektórych podmiotów. (Dz.U. z 2013r, poz. 1160).
• 2. Bocheńska T., Kleczkowski T., Różkowski A.S., (1997): Słownik hydrogeologiczny. Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Wydawnictwo Trio, Warszawa, p. 327
• 3. Buczek Z., Szmuc M., Madej K., (2010): Budowa zbiornika wodnego w wyrobisku poeksploatacyjnym byłej Kopalni Siarki Piaseczno. Górnictwo i Geoinżynieria. Vol. 34, issue 4, p. 101–106.
• 4. Ciupa T., Suligowski R., (2018): Hydrologiczne aspekty funkcjonowania planowanego zbiornika wodnego „Wierna Rzeka” (Wyżyna Przedborska). Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Vol. 18, issue 1 (61), p. 5–22.
• 5. Czajkowski R., Czuryło Z., Michno W., (2012): Zagrożenia środowiska spowodowane uszkodzeniem konstrukcji otworu wiertniczego. Materiały Sympozjum – Warsztaty 2012 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie, p. 41–55.
• 6. Dobak P., Drągowski A., Frankowski Z., Frolik A., Kaczyński R., Kotyrba A., Pinińska J., Rybicki S., Woźniak H., (2009): Zasady dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla celów likwidacji kopalń. Warszawa.
• 7. Flisiak J., Frankowski Z., Haładus A., Majer E., Kowalski M., Pietrzykowski P., Rybicki S., (2014): Rozwój i określenie przyczyn osuwiska na skarpie zbiornika wodnego po odkrywkowej kopalni siarki „Piaseczno”. Przegląd Geologiczny. vol. 62, no. 4, p. 190–215.
• 8. Galiniak G., Polak K., Różkowski K., Kaznowska-Opala K., Pawlecka K., (2014): Rekultywacja wodna jako czynnik determinujący sukces branży górnictwa odkrywkowego w praktyce sozologicznej. Przegląd Górniczy, no. 10, p. 122–127.
• 9. Goszcz A., (2001): Możliwości i ograniczenia w przywracaniu użyteczności terenom górniczym. Warsztaty 2001 nt. „Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym”. Sympozja i konferencje – Polska Akademia Nauk – Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, no. 49, p. 95–108.
• 10. Gutman E., Kwiecień K., (1982): Przemysł siarkowy w Polsce. KAW, Rzeszów.
• 11. Gutman E., Kwiecień K., (1992): Polska siarka. Zakład Wydawniczo-Usługowy Adam Konieczny. Warszawa.
• 12. Kubica B., Osmólski T., (1964): Notatki z historii kopalnictwa siarkowego w Polsce. Instytut Geologiczny. UKD 622.366.1(438)"1402/196, p. 260–262.
• 13. Kwiecień K., (1978): Polska siarka. KAW, Kraków.
• 14. Michno W., Dziedzic W., Czajkowski R., (2009): Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym na przykładzie KiZPS „Siarkopol”. Materiały Sympozjum – Warsztaty 2009 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie, p. 197–211.
• 15. Mitura T., (2015): Zagospodarowanie terenów pogórniczych na potrzeby turystyki i rekreacji na przykładzie Jeziora Tarnobrzeskiego. Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, issue 50, p. 49–58.
• 16. NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI (2018): Rekultywacja i zagospodarowanie terenów pogórniczych byłego wyrobiska Piaseczno Kopalni Siarki Machów S.A. w likwidacji . Informacja o wynikach kontroli.
• 17. Nieć M., (1970): Morfologia stropu złóż siarki i jej wpływ na mikrotektonikę skał nadkładu. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, vol. XL, issue 2, Kraków, p. 325–341.
• 18. Pargieła J., (2018): Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów przekształconych w wyniku odkrywkowej eksploatacji kopalin na podstawie koncesji udzielonej przez starostę. Warsztaty – Aspekty administracyjno-prawne i środowiskowo-społeczne odkrywkowej eksploatacji kopalin. 3–4 październik 2018 r. Bogatynia, p. 123–132.
• 19. Pawłowski S., (1956): Dokumentacja geologiczna złoża siarki w Piasecznie koło Koprzywnicy. Narodowe Archiwum Geologiczne, no. 4633/181, Warszawa.
• 20. Pawłowski S., Pawłowska K., Kubica B., (1965): Kopalnia siarki w Piasecznie. Instytut Geologiczny. Warszawa, p. 252–257.
• 21. Pawłowski S., (1983): O historii odkrycia złóż siarki rodzimej w Polsce (1952–1982). Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 28/2, p. 405–424.
• 22. Percovich M.G., Markovich L.P., (1966): Про прогнози зсувів на бортах кареру роздольского родовища сірки. ДАН УРСР. 1.
• 23. Rybicki S., (1986): Structure and physico-mechanical properties ofdump soils. [W:] Proceedings of the 5th International IAEG Congress, Buenos Aires. Balkema, Rotterdam–Boston, p. 1019–1027.
• 24. Rybicki S., Woźniak H., (2010): Struktura i geotechniczne właściwości wybranych gruntów antropogenicznych. Przegląd Geologiczny, no. 58, p. 926–932.
• 25. Sokołowski J., Socha M., Felter A., (2016): Studium możliwości występowania i wykorzystania wód leczniczych i termalnych w Tarnobrzegu wraz z określeniem uwarunkowań formalno-prawnych poszukiwania i eksploatacji wód oraz możliwości finansowania podziemnej części inwestycji (otworu wiertniczego). Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
• 26. Staszewski R., (2014): Ta bomba może wybuchnąć. Tygodnik Nadwiślański z dnia 4 marca 2015.
• 27. Sybilski D., Kraszewski C., Duszyński A., Wileński P., Pachowski J., Mirski K., (2004): „Ocena i badania wybranych odpadów przemysłowych do wykorzystania w konstrukcjach drogowych”. Instytut Badawczy Dróg i Mostów w Warszawie, Warszawa.
• 28. Szczepiński J., (2018): Wpływ odkrywkowej eksploatacji kopalin na środowisko. Warsztaty – Aspekty administracyjno-prawne i środowiskowo-społeczne odkrywkowej eksploatacji kopalin. 3–4 październik 2018 r. Bogatynia, p. 43–54.
• 29. Szmuc M., Madej K., (2010): Likwidacja wyrobiska „Piaseczno” – budowa zbiornika wodnego. Górnictwo i Geologia, vol. 5, issue 2, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• 30. Szmuc M., Madej K., (2011): Była siarka! Co jest teraz?. Górnictwo i Geologia, vol. 6, issue 1, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• 31. Szymczewska P., (2015): Groźne osuwiska: jak ograniczyć zniszczenia. Dziennik Polski no. 116 (21557) of 20th May 2015, Kraków.
• 32. Woźniak H., (2009): Właściwości deformacyjne i filtracyjne zwałowanych gruntów spoistych z wybranych kopalń odkrywkowych w aspekcie ich budowlanego wykorzystania. Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska. AGH Kraków, p. 1–114.
• UNPUBLISHED MATERIALS
• 33. Dodatek nr 1 do Planu Ruchu Kopalni Machów – Piaseczno na lata 1974–1975, część II – Eksploatacja piasków baranowskich dla celów Przemysłu Szklarskiego, Kopalnie i Zakłady Przetwórcze Siarki „Siarkopol” w Machowie.
• 34. Sandomierskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego – Lokalna Grupa Działania, Sandomierz 2007.
• 35. „Dokumentacja geologiczno-inżynierska dla zabezpieczenia skarp projektowanego składowiska PIASECZNO oraz wykonania projektu technicznego obiektów w obrębie wyrobiska PIASECZNO”, Przedsiębiorstwo Geologiczne w Krakowie, Kraków 1987.
• 36. Projekt techniczny prac zabezpieczających i rekultywacji wyrobiska byłej Kopalni Siarki Piaseczno – Uporządkowanie, profilowanie skarp wyrobiska i izolacja wychodni serii chemicznej – grudzień 2005 – Przedsiębiorstwo Usługowo-Produkcyjne SIGMA BP Sp. z o.o. w Tarnobrzegu.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).