Zbiorowiska z rzędu Arrhenatheretalia w strukturze fitosocjologicznej obszarów nieleśnych Borów Tucholskich

• Autorzy: Stosik T.

Identyfikatory

DOI

10.14597/INFRAECO.2018.3.1.049

Warianty tytułu

EN

Plant communities from the order Arrhenatheretalia in the phytosociological structure of the non-woodland areas of the Tuchola Pinewoods

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W Borach Tucholskich - jednym z rejonów o wysokiej lesistości - realizowana jest również funkcja rolnicza. Większość obszarów nieleśnych zajmują pola uprawne, często również odłogi. Istniejące tu łąki tworzą głównie fitocenozy ze związku Calthion. Inne typy łąk, w tym łąki świeże, notowane są sporadycznie. W celu ukazania ich struktury fitosocjologicznej na terenie Borów Tucholskich przeanalizowano 512 zdjęć fitosocjologicznych, wykonanych w latach 2006-2017 na siedliskach nieleśnych tego obszaru: na łąkach, odłogach i przydrożach. Ponad połowę analizowanego materiału stanowiły dane pochodzące z łąk, około 30% z odłogów, a pozostałe z przydroży. Z całej puli zdjęć tylko w 63 zidentyfikowano fitocenozy związane z łąkami świeżymi, przy czym zdecydowana większość z nich związana była z poboczami dróg. Analizowany materiał pozwolił wyróżnić 11 syntaksonów w formie zespołów i zbiorowisk. Są to głównie różne postaci zespołu Arrhenatheretum elatioris, zbiorowiska Poa pratensis-Festuca rubra, czy też zbiorowiska z Festuca rubra. Przekrój fitocenoz związku Arrhenatherion, wyróżnionych dla obszaru, dopełniają płaty zdominowane przez trawy: zbiorowiska z Dactylis glomerata, z Antoxanthum odoratum i z Holcus lanatus. Na szczególną uwagę zasługuje powszechnie uznawany za coraz rzadszy składnik roślinności łąkowej zespół Arrhenatherum elatioris. Można go uznać na badanym obszarze za typowy dla poboczy dróg, podczas gdy w krajobrazie łąkowym badanego obszaru należy do rzadkości. Wśród zbiorowisk, które spotyka się głównie na łąkach wymienić można przejściową formę zbiorowiska Poa pratensis-Festuca rubra oraz fitocenozy zdominowane przez mało wartościowe trawy.

EN

In the Tuchola Pinewoods, one of the regions with a high forestation rate, the agricultural function is also performed. Most non-woodland areas are covered by arable fields, frequently also set-aside land. The existing meadows the phytocoenoses from the alliance Calthion are mostly developing here. Another meadow type, including fresh meadows, are sporadic. To demonstrate their phytosociological structure in the Tuchola Pinewoods, 512 phytosociological relevés, taken in 2006-2017, in non-woodland habitats of the area: in meadows, set-aside land and roadsides, were analyzed. More than half of the material analyzed were the records made from meadows, about 30% from set-aside land, and the others - from roadsides. From the entire pool, only in 63 relevés the phytocoenoses related to fresh meadows were identified, however, a vast majority was situated on roadsides. The material analyzed facilitates determining 11 syntaxa in a form of plant associations and communities. Those are mostly various forms of the association Arrhenatheretum elatioris, the community Poa pratensis-Festuca rubra, and the community Festuca rubra. The cross-section of phytocoenoses of the alliance Arrhenatherion, distinguished for the area, supplement the commonly grass-dominated community with Dactylis glomerata, with Antoxanthum odoratum and with Holcus lanatus. A special attention must be paid to, commonly considered to be more and more rare component of the meadow plants, the alliance Arrhenatherum elatioris. In the area studied it can be considered to be typical for roadsides, whereas in the meadows it is rare. Among the communities found mostly in meadows one can point to a transition phase of the community Poa pratensis-Festuca rubra and phytocoenoses dominated by low-value grasses.

Słowa kluczowe

PL

Arrhenatheretalia; Bory Tucholskie; zbiorowiska roślinne; obszary nieleśne

EN

Arrhenatheretalia; Tuchola Pinewoods; plant communities; non-woodland areas

• Wydawca: Stowarzyszenie Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2018
• Tom: nr III/1
• Strony: 723--740
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Stosik T.

• Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy, Pracownia Botaniki, Ekologii i Architektury Krajobrazu, Al. Prof. S. Kaliskiego 7, 85-796 Bydgoszcz, Tel.: [phone]

Bibliografia

• Barabasz-Krasny, B. (2002). Sukcesja roślinności na łąkach, pastwiskach i nieużytkach porolnych Pogórza Przemyskiego. Fragm. Flor. Geobot. Polonica. Suppl. 4: 3-81.
• Bator, I. (2005). Stan obecny i przemiany zbiorowisk łąkowych okolic Mogilan (Pogórze Wielickie) w okresie 40 lat. Fragm. Flor. Geobot. Polonica. Suppl. 7: 3-97.
• Dziamski, A., Stypczyńska, Z. (2014). Gleby i roślinność Łąk Czerskich w warunkach ich zmiennego uwilgotnienia. (w:) Łąki w krajobrazie. Stosik T., Krasicka-Korczyńska E., Korczyński M. (red.) Polskie Towarzystwo Botaniczne, Bydgoszcz, 7-20.
• Dzwonko, Z. (2007). Przewodnik do badań fitosocjologicznych. Sorus, Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 304.
• Grynia, M. (1996). Kierunki zmian szaty roślinnej zbiorowisk łąkowych w Wielkopolsce. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, Rolnictwo 47: 15-27.
• Grzyb, S. (1969). Charakterystyka gleb i szaty roślinnej na Łąkach Czerskich. IMUZ, Falenty. Mat. Konf. 8: 14-26.
• Hennekens, S.M. (1995). TURBO(VEG). Software package for input, processing, and presentation of phytosociological data. User’s guide, Instituut voor Bos en Natuur, Wageningen and Unit of Vegetation Science, University of Lancaster, Lancaster.
• Herbich, J. (red.) (2004). Murawy, łąki, ziołorośla, wrzosowiska, zarośla. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000. Warszawa: Wyd. Ministerstwo Środowiska 3: 192-202.
• Kącki, Z. (2007). Comprehensive syntaxonomy of Molinion meadows in southwestern Poland. Acta Bot. Sil. Monographiae 2: 1-134.
• Kondracki, J. (2002). Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. nauk. PWN, 440.
• Korczyński, M., Sierocka, M. (1994). Analiza zdjęć fitosocjologicznych z wykorzystaniem pakietu MATR. (w:) Metody numeryczne w badaniach struktury i funkcjonowania szaty roślinnej. Kaźmierczak E., Nienartowicz A., Piernik A., Wilkoń-Michalska J. (red.), Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, 203-209.
• Kryszak, A. (2001). Różnorodność florystyczna zespołów łąk i pastwisk klasy Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1937 w Wielkopolsce w aspekcie ich wartości gospodarczej. Rocz. AR Pozn. Rozpr. Nauk.314: 181.
• Kryszak, A. (2004). Synantropizacja wybranych zbiorowisk łąkowych. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 4z. 1(10): 201-208.
• Kryszak, J., Kryszak, A. (2007). Użytkowanie a walory przyrodnicze zbiorowisk łąkowych. Fragmenta Agronomica 24 3(95): 258-267.
• Kucharski, L. (1999). Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 165.
• Lorenc, K. (1969). Zmiany w strukturze zbiorowisk roślinnych na Łąkach Czerskich w ujęciu fitosocjologicznym, IMUZ Falenty, Mat. Konf. 8: 79-85.
• Matuszkiewicz, W. (2002). Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN, 537.
• Monitoring (2012). Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Wyniki monitoringu GIOŚ, 24.
• Piernik, A. (2008). Metody numeryczne w ekologii na przykładzie zastosowań pakietu MVSP do analizy roślinności. Toruń: Wydaw. UMK, 98.
• Ratyńska, H. (1997). Głos w dyskusji nad zagrożonymi i ginącymi zbiorowiskami roślinnymi Polski. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Studia Przyrodnicze 13: 49-61.
• Stosik, T. (2009). Możliwości ochrony walorów przyrodniczych łąk na przykładzie gminy Śliwice w Borach Tucholskich. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 6: 161-170.
• Stosik, T. (2012). Udział przydroży w zachowaniu lokalnej różnorodności gatunkowej na przykładzie dróg powiatowych w Borach Tucholskich. Ekologia i Technika 3: 197-204.
• Stosik, T. (2014a). Stan zachowania fitocenoz łąkowych doliny Zwierzynki w Borach Tucholskich. (w:) Stosik T., Krasicka-Korczyńska E., Korczyński M. (red.) Łąki w krajobrazie, Polskie Towarzystwo Botaniczne, Bydgoszcz, 33-46.
• Stosik, T. (2014b). Struktura fitocenotyczna łąk w dolinie Golionki (Bory Tucholskie) na tle sytuacji sprzed 40 lat. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 4(2): 1227-1240.
• Stosik, T. (2014c). Zmiany zasięgu płatów łąk w okresie 140 lat na przykładzie Podokręgu Śliwickiego w Borach Tucholskich. (w:) Stosik T., Krasicka-Korczyńska E., Korczyński M. (red.) Łąki w krajobrazie, Polskie Towarzystwo Botaniczne, Bydgoszcz, 57-66.
• Stosik, T. (2015a). Udział różnych użytków rolnych w utrzymaniu otwartego krajobrazu wysp bezleśnych w Borach Tucholskich. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 1(1): 47-57.
• Stosik, T. (2015b). Stan zachowania eutroficznych łąk rdestowo-ostrożeniowych na wybranych stanowiskach w Borach Tucholskich. (w:) Stan poznania środowiska przyrodniczego Tucholskiego Parku Krajobrazowego i Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie, Kunz M. (red.). Tuchola-Toruń, 154-162.
• Stosik, T., Krasicka-Korczyńska, E. (2012). Łąki „Linice” w Borach Tucholskich - historia, struktura fitocenoz i zagrożenia. Ekologia i Technika 4: 217-226.
• Trąba, Cz. (2014). Zróżnicowanie zbiorowisk trawiastych w Polsce. Łąkarstwo w Polsce 17: 127-143.
• Trąba, Cz., Wolański, P., Oklejewicz, K. (2006). Różnorodność florystyczna wybranych zbiorowisk nieleśnych doliny Sanu, Annales UMCS, Sectio E Agricultura, 61: 267-275.
• Wyłupek, T., Trąba, Cz. (2000). Łąki kostrzewowo-wiechlinowe w dolinie Poru. Zeszyty Naukowe AR w Krakowie 368 (73): 321-326.
• Załuski, T. (1995). Łąki selernicowe (związek Cnidion dubii Bal.-Tul. 1996) w Polsce. Polskie Towarzystwo Botaniczne, Monographiae Botanicae, 77: 142.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).