The Philosophy of Perceiving the Human Environment from the Perspective of Environmental Social Psychology and Environmental Sociology (Implications for Sustainable Environmental and Health Security)

• Autorzy: Ciszek Mariusz

Warianty tytułu

PL

Filozofia postrzegania środowiska człowieka z perspektywy społecznej psychologii i socjologii środowiskowej (implikacje dla zrównoważonego bezpieczeństwa środowiskowego i zdrowotnego)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Environmental issues constitute more and more eagerly undertaken scientific issues. It is probably due to the contemporary situation, in which the threats to the environment inhabited by people are increasing. Importantly, the problems of this type are not only examined within the framework of environmental or ecological sciences but also the social sciences and humanities. There is nothing strange about it; after all, the society in which a person lives is a crucial element of the human environment. Every person’s life takes place in a particular environment, the state of which affects people, their psychophysical health and well-being, the fulfillment of life necessities, behavior, and functioning in society. Such issues are discussed within the framework of environmental social psychology and environmental sociology. This article is devoted precisely to these disciplines. The publication briefly presents the essence of these environmental social sciences (starting from the characteristics of environmental social psychology, and then moving to environmental sociology). However, their essence was shown from the perspective of a specific, concise philosophy (vision) of perceiving the human environment that can be found in these social sciences. The human environment can be understood in various ways, not necessarily coinciding with what is considered the environment in natural sciences. This vision of perception of the human environment in the publication is a useful criterion for the interpretation and division of these disciplines into two basic variants – traditional (typical humanistic and social, currently applicable) and postulated model (socio-natural). It is also able to guarantee sustainable environmental (ecological and health) security.

PL

Zagadnienia środowiskowe to coraz chętniej podejmowana obecnie problematyka naukowa. Wynika to zapewne ze współczesnej sytuacji, w których zagrożenia dla zamieszkiwanego przez ludzi środowiska są coraz większe. I co ważne tego typu problemy badane są nie tylko w ramach nauk środowiskowych czy ekologicznych, ale również w obrębie nauk społecznych i humanistycznych. I nie ma w tym nic dziwnego, przecież społeczeństwo, w którym żyje człowiek, to ważny element ludzkiego środowiska. Życie każdego człowieka przebiega bowiem w pewnym środowisku, którego stan oddziałuje w odpowiedni sposób na ludzi, ich zdrowie psychofizyczne i samopoczucie, realizację potrzeb życiowych, czy zachowanie i funkcjonowanie w społeczeństwie. Tego typu zagadnienia podejmowane są w ramach społecznej psychologii środowiskowej i socjologii środowiskowej. Właśnie tym dyscyplinom poświęcono niniejszy artykuł. W publikacji przybliżono zwięźle istotę tych środowiskowych nauk społecznych (poczynając od charakterystyki społecznej psychologii środowiskowej, a następnie przechodząc do socjologii środowiskowej). Natomiast ich istotę ukazano z perspektywy pewnej zwięzłej filozofii (wizji) postrzegania ludzkiego środowiska, jaką można odnaleźć w tych naukach społecznych. Środowisko człowieka bowiem może być różnie rozumiane, niekoniecznie zbieżne z tym co za środowisko uznaje się w naukach przyrodniczych. Owa wizja postrzegania środowiska człowieka stanowi w publikacji użyteczne kryterium interpretacji i podziału tych dyscyplin na dwie podstawowe odmiany – tradycyjną (typowo humanistyczno-społeczną, obecnie obowiązującą) oraz na model postulowany (społeczno-przyrodniczy). Jest on w stanie zagwarantować również zrównoważone bezpieczeństwo środowiskowe (ekologiczne i zdrowotne).

Słowa kluczowe

EN

environmental social psychology; environmental psychology; environmental sociology; philosophy of environment; human environment; environmental (ecological) security; health security

PL

społeczna psychologia środowiskowa; psychologia środowiskowa; socjologia środowiskowa; filozofia środowiska; środowisko człowieka; bezpieczeństwo środowiskowe (ekologiczne); bezpieczeństwo zdrowotne

• Wydawca: Lublin University of Technology
• Czasopismo: Problemy Ekorozwoju
• Rocznik: 2020
• Tom: Vol. 15, nr 2
• Strony: 211--222
• Opis fizyczny: Bibliogr. 48 poz., fig.

Twórcy

autor

Ciszek Mariusz

• The Department of Humanities, The Jacob of Paradies University, ul. Teatralna 25, 66-400 Gorzów Wielkopolski, Poland

Bibliografia

• 1. ALLPORT F. H., 1924, Social Psychology, Houghton Mifflin Company, Boston, New York.
• 2. BAŃKA A., 2002, Społeczna psychologia środowiskowa, Wydaw. Naukowe SCHOLAR, Warsaw.
• 3. BARKER R. G., 1968, Ecological Psychology: Concepts and Methods for Studying the Environment of Human Behavior, Stanford University Press, Stanford.
• 4. BARKER R. G. and Associates, 1978, Habitats, Environments, and Human Behavior [studies in ecological psychology and eco-behavioral science from the Midwest Psychological Field Station, 1947-1972], Jossey-Bass Publishers, San Francisco.
• 5. BARKER R. G., 1987, Prospecting in Environmental Psychology, in: Handbook of Environmental Psychology, eds. Stokols D. and Altman I., Wiley, New York, vol. 2, p. 1413-1432.
• 6. BELL M. M., ASHWOOD L. L., 2016, An Invitation to Environmental Sociology, 5th ed., SAGE Publications Ltd, Thousand Oaks
• 7. BELL P. A., GREENE T. C., FISHER J. D., BAUM A., 2001, Environmental Psychology, 5th Edition, Harcourt College Publishers, New York.
• 8. BIELAK M., 2012, Research Methods Aiding the Creation of the Built, in: Architecture Civil Engineering Environment, no 3, p. 5-17.
• 9. BOWDEN G., 2017, From Environmental to Ecological Sociology, in: TASA: The Australian Sociological Association, https://tasa.org.au/wp-content/uploa ds/2011/01/BOWDEN_a.pdf, p.1-14 (20.12.2017).
• 10. BOWDEN G., 2018, Environmental Sociology (Gary Bowden – Feature Profile: posted on September 20, 2012), in: Environment Cluster: Canadian Sociological Association, http://www.csa-scs.ca/files/webapp s/csapress/environment/?p=135 (3.01.2018).
• 11. BUBOLZ M. M., SONTAG M. S., 1993, Human Ecology Theory, in: Sourcebook of Family Theories and Methods: A Contextual Approach, eds. Boss P. G., Doherty W. J., LaRossa R., Schumm W. R. and Steinmetz S. K., Plenum Press, New York, p. 419- 448.
• 12. BURNS T., CANIGLIA B., 2015, Environmental Sociology, in: Oxford Bibliographies, http://www. oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780 199756384/obo-9780199756384-0117.xml (10.03.2015).
• 13. CANTER D., 1988, Environmental (Social) Psychology: An Emerging Synthesis, in: Environmental Social Psychology. Proceedings of the NATO advanced research workshop on social and environmental psychology in the European Context (Lisbon, Portugal, September 1986), from NATO ASI Series, Series D: Behavioural and Social Sciences, vol. 45, eds. Canter D., Jesuino J. C., Soczka L. and Stephenson G. M., Published in cooperation with NATO Scientific Affairs Division, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, Boston, London, p. 1-18.
• 14. CAROLAN M., 2017, Society and the Environment: Pragmatic Solutions to Ecological Issues, 2nd ed., Westview Press, Boulder.
• 15. CATTON W. R., DUNLAP R. E., 1978, Environmental Sociology: A New Paradigm, in: The American Sociologist, 13, p. 41-49.
• 16. CISZEK M., 2009, Środowisko naturalne człowieka jako aktywny czynnik zmiany społecznej. Perspektywa socjologiczno-ekologiczna, in: Doctrina. Studia Społeczno-Polityczne, vol. 6, p. 95-99.
• 17. CISZEK M., 2013, Filozofia ekologii rodziny ludzkiej w systemie środowiska społecznego, kulturowego i przyrodniczego: Studium społeczno-filozoficzne z zakresu bezpieczeństwa ekologicznego, Wydaw. Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Siedlce.
• 18. CISZEK M., 2017, Bezpieczeństwo ekologiczne – ważny czy żywotny interes narodowy? (perspektywa całościowa), in: Studia Ecologiae et Bioethicae, 15 (2).
• 19. CISZEK M., 2018, Las jako element środowiska społeczno-przyrodniczego i jego funkcje społecznokulturowe (paper presented during the 11th National Scientific Conference of the ‘Humanities Ecology’ series, entitled ‘Forest for People – People for Forest’, Warsaw IEiB UKSW April 12, 2018), in: https:// ieib.edu.pl/historia-konferencji/.
• 20. COLE N. L., 2017, All About Environmental Sociology: A Brief Introduction to the Subfield, in: ThoughtCo, https://www.thoughtco.com/environmen tal-sociology-3026290 (6.03.2017).
• 21. CZARTOSZEWSKI J. W. (ed.), 2003, Konflikty społeczno-ekologiczne, VERBINUM Wydaw. Księży Werbistów, Warsaw.
• 22. DOŁĘGA J. M., 2003, Słowo o środowisku społeczno-przyrodniczym, in: Wychowanie do poszanowania środowiska społeczno-przyrodniczego, ed. Czartoszewski J. W. and Kotowski J. M., VERBINUM Wydaw. Księży Werbistów, Warsaw, p. 7-10.
• 23. GIBSON J. J., 1972, The Affordances of the Environment, in: Reasons for Realism: Selected Essays of James J. Gibson, eds. Reed E. and Jones R., Lawrence Erlbaum Associaties, Hillsdale, p. 408-410.
• 24. GIBSON J. J., 1977, The Theory of Affordances, in: Perceiving, Acting, and Knowing: Toward an Ecological Psychology, eds. Shaw R. and Bransford J., Lawrence Erlbaum Associaties, Hillsdale, p. 67-82.
• 25. GIBSON J. J., 1979, The Ecological Approach to Visual Perception, Houghton Mifflin, Boston.
• 26. GIFFORD R., 2014, Environmental Psychology: Principles and Practice, 5th ed., Optimal Books, Colville .
• 27. GIFFORD R. (ed.), 2016, Research Methods for Environmental Psychology, Wiley Blackwell, West Sussex.
• 28. GOULD K. A., LEWIS T. L., 2015, Twenty Lessons in Environmental Sociology, 2nd ed., Oxford University Press, New York.
• 29. GROSS M., HEINRICHS H. (eds.), 2010, Environmental Sociology: European Perspectives and Interdisciplinary Challenges, Springer, Dordrech, New York.
• 30. HANNIGAN J., 2014, Environmental Sociology, 3rd ed., Routledge/ Taylor & Francis Group, London, New York.
• 31. IRWIN A., 2001, Sociology and the Environment: A Critical Introduction to Society, Nature, and Knowledge, Polity Press/ Blackwell Publishers, Cambridge , Oxford, Malden.
• 32. KING L., McCARTHY AURIFFEILLE D. (eds.), 2014, Environmental Sociology: From Analysis to Action, 3rd ed., Rowman & Littlefield Publishers, Lanham.
• 33. KOGER S. M., WINTER D. D. N., 2010, The Psychology of Environmental Problems: Psychology for Sustainability, 3rd ed., Psychology Press, New York (Chapter 4: Social Psychology: Under the Influence of Others Norms, p. 95-130).
• 34. LUBISZEWSKI D., 2012, Odnaleźć się w gąszczu ofert: psychologia ekologiczna dla bardzo początkujących, in: AVANT. Pismo awangardy filozoficznonaukowej, 3(2), p. 267-270.
• 35. MARTELL L., 1994, Ecology and Society: An Introduction, University of Massachusetts Press, Amherst.
• 36. MATCZAK P., 2000, Problemy ekologiczne jako problemy społeczne, Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań.
• 37. MATCZAK P., 2001, Lokalne protesty na tle ochrony środowiska, in: Konflikt nieunikniony: społeczności i władze lokalne wobec konfliktów spowodowanych rozwojem, eds. Buczkowski P. i Matczak P., Wydaw. Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań, p. 59-65.
• 38. MAZURSKI K. R., 2009, Środowisko, in: Słownik bioetyki, biopolityki i ekofilozofii (w kręgu zagadnień i moralnych problemów bezpieczeństwa), ed. Ciszek M., PTF, Warsaw, p. 260.
• 39. OLACZEK R., 1999, Słownik szkolny. Ochrona przyrody i środowiska, WSiP, Warsaw.
• 40. OLECHNICKI K., ZAŁĘCKI P., 2002, Słownik socjologiczny, Wydaw. Graffiti BC, Toruń.
• 41. REDCLIFT M., BENTON T. (eds.), 1994, Social Theory and the Global Environment, Routledge, London, New York.
• 42. REDCLIFT M. R., WOODGATE G. (eds.), 2010, The International Handbook of Environmental Sociology, 2nd ed., Edward Elgar Publishing, Cheltenham, Northampton.
• 43. SABOURIN M., LAMARCHE L., 2009, Environmental Social Psychology, in: Psychology [from Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS). Developed under the Auspices of the UNESCO], ed. Carta S., Eolss Publishers, Oxford, vol. 1, p. 218- 234.
• 44. SCHNAIBERG A., GOULD K. A., 1994, Environment and Society: The Enduring Conflict, St. Martin's Press, New York.
• 45. STEG L., BERG van den A. E., GROOT de J. I. M (eds.), 2012, Environmental Psychology: An Introduction, Wiley-Blackwell, Chichester, Malden.
• 46. STOKOLS D., ALTMAN I., (eds.), 1987, Handbook of Environmental Psychology, John Wiley & Sons, New York.
• 47. WINTER D. D. N., 1986, Ecological Psychology: Healing the Split Between Planet and Self, HarperCollins College Publishers, New York.
• 48. WOLAŃSKI N., 2008, Ekologia człowieka, vol. 2, Ewolucja i dostosowanie biokulturowe, PWN, Warsaw.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).