Zmienność uwarunkowań rynkowych jako źródło ryzyka w planowaniu produkcji górniczej i jej ekonomicznych rezultatów

• Autorzy: Jonek-Kowalska I.

Identyfikatory

DOI

10.29227/IM-2017-02-23

Warianty tytułu

EN

Variability of Market Conditions as a Source of Risk in The Planning of Mining Production and its Economic Results

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W aktualnych uwarunkowaniach rynkowych planowanie wielkości produkcji górniczej i jej ekonomicznych rezultatów jest zadaniem trudnym, wymagającym analizy i prognozowania wielu uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. Dodatkowo komplikuje je czasochłonność, kosztochłonność oraz nieprzewidywalność warunków eksploatacji górniczej. Mając na uwadze powyższe okoliczności, głównym celem niniejszego artykułu jest ocena zmienności uwarunkowań rynkowych w kontekście planowania produkcji górniczej i jej efektów. By tak postawiony cel zrealizować, w pierwszej części artykułu przedstawiono ocenę zmienności cen, produkcji i zapotrzebowania na węgiel kamienny w Polsce w latach 2011–2016, a następnie odniesiono się do aspektu prognozowania cen, produkcji i zapotrzebowania na węgiel kamienny w ujęciu ex post podejmując próbę weryfikacji trafności opracowanych wcześniej prognoz. W zakończeniu wskazano główne źródła ryzyka w planowaniu produkcji górniczej i jej ekonomicznych efektów oraz sformułowano wytyczne odnośnie uskutecznienia tego procesu. W ocenie ryzyka produkcji górniczej wykorzystano klasyczne miary zmienności w postaci współczynnika zmienności obliczone dla konsumpcji węgla kamiennego w Polsce w latach 2011–2016. Z kolei w przypadku oceny ryzyka związanego z ekonomicznymi wynikami produkcji górniczej, wyżej wymienione parametry skalkulowano dla jednostkowej ceny rynkowej (dla kluczowych indeksów cenowych PSCMI 1 oraz PSCMI 2). W analizie trafności prognoz wydobycia węgla kamiennego posłużono się prognozami opracowanymi przez: (1) Główny Instytut Górnictwa wraz z Agencją Rozwoju Energii, (2) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk wraz z Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie oraz (3) Wydział Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej. W procesie weryfikacji prognoz wykorzystano względny i bezwzględny błąd prognozy ex post. Wyniki przeprowadzonych analiz pozwalają stwierdzić, że najistotniejszym źródłem ryzyka dla produkcji górniczej w Polsce jest zmienność cen rynkowych, która bezpośrednio wpływa na ekonomiczne efekty produkcji i dodatkowo w warunkach wysokich kosztów jednostkowych wydobycia przyczynia się do pogorszenia konkurencyjności cenowej polskiego surowca i obniżenia zapotrzebowania na polski węgiel kamienny. Dodatkowo wysoka zmienność uwarunkowań rynkowych skutkuje wzrostem ryzyka, co utrudnia skuteczne prognozowanie parametrów produkcyjnych w skali makro (dla górnictwa węgla kamiennego) i planowanie produkcji górniczej w skali mikro (dla przedsiębiorstwa górniczego).

EN

In present market conditions planning of mining production and its economic result is a difficult task which requires analysis and forecasting many internal and external conditions. Additionally, it is complicated by time-consuming, cost-absorption and unpredictability of mining conditions. According to above circumstances, the main aim of this article is to assess variability of market conditions in the context of mining production and its economic results. To realize above aim, in the first part of the article the assessment of variability of coal prices, coal production level and coal consumption in Poland in 2011–2016 is presented. Then the aspects of coal production, consumption and prices are considered on an ex post basis, in parallel with taking the attempt to verify the accuracy of previous established forecasts. In the conclusions the key risk sources in coal mining production planning and its results are indicated and advices on improvement these processes are formulated. In the risk assessment of mining production the fundamental variability measures are used such as a standard deviation and a variability coefficient calculated for coal production in Poland in 2011–2016. In the case of risk connected with economic results of mining production mentioned above measures are calculated for unit prices (for the key Polish price indices: PSCMI 1 and PSCMI 2). In the analysis of accuracy of forecasts of coal production the following forecast are used: (1) elaborated by Central Coal Mining Institute with Agency of Energy Development, (2) elaborated by Institute of Mineral Resources and Energy Management of the Polish Academy of Sciences together with the AGH University of Science and Technology in Cracow and (3) elaborated by Faculty of Organization and Management of Silesian University of Technology. In the verification process the relative and absolute forecast errors are used. The results of analyses let the author to state that the most important risk source for mining production in Poland is the variability of coal prices which directly influences at the economic production results and additionally in the conditions of high unit production costs causes the decrease of price competitiveness of Polish coal and decreases demand for Polish coal. Furthermore, high variability of market conditions results in the increase of risk which hinders effective forecasting of production parameters in macroscale (for coal mining industry) and in microscale (for the mining enterprises).

Słowa kluczowe

PL

produkcja górnicza; planowanie produkcji górniczej; źródła ryzyka rynkowego w górnictwie węgla kamiennego

EN

mining production; planning of mining production; sources of market risk in coal mining

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Przeróbki Kopalin
• Czasopismo: Inżynieria Mineralna
• Rocznik: 2017
• Tom: R. 18, nr 2
• Strony: 207--214
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., wykr.

Twórcy

autor

Jonek-Kowalska I.

• Politechnika Śląska, Wydział Organizacji i Zarządzania, ul. Roosevelta 26, 41-800 Zabrze, Polska

Bibliografia

• 1. Bąk P.: Characteristic of the capital gaining sources and financing the activity of coal mine enterprises. Part 1: Sources of the own capital. ,,Gospodarka Surowcami Mineralnymi” 2007, Vol. 23, Issue 1, s. 93–108.
• 2. Bijańska J.: Od kryzysu do sukcesu. Rozważania w zakresie rozwoju przedsiębiorstwa górniczego w sytuacji kryzysowej. „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Organizacja i Zarządzanie” 2017, z. 101, s. 41–53.
• 3. Bijańska J.: Scenariusze zmian otoczenia jako element badania możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa górniczego. „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Organizacja i Zarządzanie” 2017, z. 101, s. 545–556.
• 4. Bijańska J.: Studium możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa górniczego w sytuacji kryzysowej. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2017.
• 5. Bluszcz A.: European economies in terms of energy dependence. ,,Quality & Quantity” 2017, vol. 51, no. 4, s. 1531–1548
• 6. Brodny J., Tutak M., Michalak M.: A Data Warehouse as an Indispensable Tool to Determine the Effectiveness of the Use of the Longwall Shearer. Beyond Databases, Architectures and Structures. Towards Efficient Solutions for Data Analysis and Knowledge Representation BDAS 2017. s. 453–465. DOI: 10.1007/978-3-319-58274-0_36.
• 7. Brodny J., Tutak M., Michalak M.: The use of the TGŚP module as a database to identify breaks in the work of mining machinery. Beyond Databases, Architectures and Structures. Towards Efficient Solutions for Data Analysis and Knowledge Representation BDAS 2017. s.441–452. DOI: 10.1007/978-3-319-58274-0_35.
• 8. Czaplicka-Kolarz K. (red.): Scenariusze rozwoju technologicznego kompleksu paliwowo-energetycznego dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. Część 1. Studium gospodarki i energią dla celów opracowania foresightu energetycznego Polski na lata 2005–2030. Wydawnictwo Głównego Instytutu Górnictwa, Katowice 2007.
• 9. Czaplicka-Kolarz K. (red.): Scenariusze rozwoju technologicznego kompleksu paliwowo-energetycznego dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. Część 2.Scenariusze opracowane na podstawie foresightu energetycznego dla Polski na lata 2005–2030. Wydawnictwo Głównego Instytutu Górnictwa, Katowice 2007.
• 10. Dubiński J., Turek M.: Górnictwo, górnictwo... i co dalej? „Przegląd Górniczy” 2017, t. 73, nr 1, s. 1–12.
• 11. Gawlik L. (red.): Węgiel dla polskiej energetyki w perspektywie 2050 roku – analizy scenariuszowe. Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków–Katowice 2013.
• 12. Jonek-Kowalska I., Turek M.: Determinanty efektywności w kopalniach węgla kamiennego w Polsce w aktualnych uwarunkowaniach rynkowych i geologiczno-górniczych. „Inżynieria Mineralna” 2016, R. 17, nr 2, s. 81–90.
• 13. Jonek-Kowalska I. (red.): Prognozowanie importu i eksportu węgla kamiennego w Polsce w aspekcie krajowych i międzynarodowych uwarunkowań. CeDeWu, Warszawa 2015.
• 14. Karbownik A., Wodarski K.: Koncepcja restrukturyzacji spółki węglowej. „Przegląd Górniczy” 2014, t. 70, nr 9, s. 24–27.
• 15. Kijewska A., Bluszcz A.: Analysis of greenhouse gas emissions in the European Union member states with the use of an agglomeration algorithm. ,,Journal of Sustainable Mining” 2016, vol. 15, iss. 4, s. 133–142.
• 16. Michalak A.: Kapitałowe uwarunkowania zarządzania finansami przedsiębiorstwa górniczego na przykładzie polskich spółek węglowych. „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Organizacja i Zarządzanie” 2015, z. 86, s. 337–347.
• 17. Michalak A.: Parametryzacja ryzyka wewnątrzorganizacyjnego w przedsiębiorstwie przemysłu tradycyjnego. „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Organizacja i Zarządzanie” 2016, z. 99, s. 659–670.
• 18. Michalak A.: Ryzyko finansowe w polskim i światowym górnictwie węgla kamiennego. „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Organizacja i Zarządzanie” 2016, z. 96, s. 331–334.
• 19. Sierpińska M., Bąk P.: The role of corporate bonds in financing mining sector companies during an economic downturn. ,,Gospodarka Surowcami Mineralnymi” 2013, Vol. 29, Issue 1, s. 141–155.
• 20. Turek M. (red.): Scenariusze rozwoju technologicznego przemysłu wydobywczego węgla kamiennego. Wydawnictwo Głównego Instytutu Górnictwa, Katowice 2008.
• 21. Turek M., Michalak A.: Metoda kompleksowego audytu kopalń węgla kamiennego w kontekście oceny ich perspektyw rozwojowych. „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Organizacja i Zarządzanie” 2016, z. 87, s. 415–428.
• 22. Turek M., Michalak A.: Produktywność pracy a efektywność przedsiębiorstw górniczych. „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa” 2015, nr 6, s. 105–116.
• 23. Turek M.: Funkcjonowanie i konkurencyjność rynku węgla kamiennego w Polsce w latach 2004–2013. W: Prognozowanie importu i eksportu węgla kamiennego w Polsce w aspekcie krajowych i międzynarodowych uwarunkowań. Red. A. Jonek-Kowalska. CeDeWu, Warszawa 2015, s. 11–28.
• 24. Wodarski K., Bijańska J.: Scenariusze zmian otoczenia jako element badania możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa górniczego. „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Organizacja i Zarządzanie” 2017, z. 101, s. 545–556.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).