Czy specjacja pierwiastków w wodzie ma sens? Część VIII - Formy chemiczne selenu w wodzie

• Autorzy: Rychlewski Paweł , Zembrzuska Joanna , Kamgar Elham , Różańska Maria

Warianty tytułu

EN

Does speciation of elements in water make sense? Part VIII - chemical forms of selenium in water

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Selen (Se) jest niemetalem charakteryzującym się występowaniem różnych odmian alotropowych. Pierwiastek ten odgrywa ważną rolę w procesach metabolicznych organizmów żywych, gdzie odpowiedzialny jest za prawidłowy rozwój mózgu, dezaktywację wolnych rodników, prawidłową syntezę testosteronu oraz namnażanie i rozwój plemników. Zarówno nadmiar jak i nie domiar selenu w diecie prowadzi do objawów niepożądanych ze strony układu nerwowego, hormonalnego czy sercowo-naczyniowego. Pierwiastek ten jest wykorzystywany w przemyśle szklarskim, metalurgicznym oraz elektronicznym jako zamienni! toksycznego ołowiu. Pomimo licznych zastosowań pozyskiwanie Se jest trudne, z uwagi na fakt, że nie istnieją rudy selenu, a stanowi on jedynie zanieczyszczenie w rudach niektórych metali.

EN

Selenium (Se) is a non-metal characterized by the occurrence of various allotropic forms. This element plays a significant role in the metabolic processes of living organisms, where it is responsible for the proper development of the brain, deactivation of free radicals, proper synthesis of testosterone and the multiplication and development of sperm. Both excess and de efficiency of selenium in the diet leads to adverse symptoms from the nervous, hormonal or cardiovascular systems. For anthropological applications, selenium is used in the glass, metallurgical and electronics Industries as a replacement for toxic lead Despite its numerous applications, obtaining Se is difficult due to the fact that there are no selenium ores, and it is only a contaminant in the ores of some metals.

Słowa kluczowe

PL

selen; toksyczność; specjacja; tarczyca

EN

selenium; toxicity; thyroid

• Wydawca: Wydawnictwo 2K TECHNOLOGIE s.c.
• Czasopismo: Technologia Wody
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 4 (86)
• Strony: 52--56
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys.,

Twórcy

autor

Rychlewski Paweł

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu, ul. Wojska Polskiego 28, 60-637 Poznań

autor

Zembrzuska Joanna

• Politechnika Poznańska, Wydział Technologii Chemicznej, ul. Berdychowo 4, 60-965 Poznań

autor

Kamgar Elham

• Politechnika Poznańska, Wydział Technologii Chemicznej, ul. Berdychowo 4, 60-965 Poznań

autor

Różańska Maria

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu, ul. Wojska Polskiego 28, 60-637 Poznań

Bibliografia

• [1] House, Jarnes E.: "Inorganic chemistry", Academic Press., 2008.
• [2] Kabata-Pendias, A.: "Geochemistry of selenium", Journal of Environmental Pathology, Toxicology and Oncology, 17 (3-4), 173-177,1998.
• [3] Atroshi F.: "Pharmacology and nutritional lntervention in the Treatment of Disease", 2014.
• [4] Entrez Gene: GPX1 glutathione peroxidasde 1, dostęp: 2.11.2024 r. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene?Db=gene&Cmd=ShowDetailView&TermToSearch=2876
• [5] Labunskyy. Vyachestau M.; Hatfield, Dolph L.; Gladyshev, Vadim N.: "Selenoproteins: Molecular Pathways and Physiological Roles", Physiological Reviews, 94 (3), 739-777, 2014.
• [6] Flohe L; Günzler W.A.; Shock H.H.: "Glutathione peroxidase: a selenoenzyme", FEBS Lett, 32, 57-93,1973.
• [7] Languauer-Lewowicka H.; Pawlas K.: "Selen w środowisku", Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine, 19(1), 9-16, 2016.
• [8] Chen J.; Berry M.J.; "Selenium and selenoproteins in the brain and brain diseases", J. Chem., 86,1-12,2003.
• [9] Lenz M.; Lens Piet N.L: "The essential toxin: the changing perception of selenium in environmental science", Science of The Total Environment, 407, 3620-3633, 2009.
• [10] Hefnawy A.E.G.; Tortora-Perez J. L.: "The importance of selenium and the effects of its deficiency in animals health", Small Ruminant Research, 89, 185-192, 2010.
• [11] Yang G.: "Keshan disease: an endemic selenium - related deficiency disease in: Chandra R.K. (Ed) Trace Elements in Nutrition in Children", Raven Press New York, 273- 290,1985.
• [12] Mistry H.D.; Papkin F.B.; Christopher W.G.: "Selenium in reproductive health", A. J. Obstetrics and Gynecology", 21-30, 2012.
• [13] Dodig S.; Cepelak I.: "The facts and controversies about selenium", Acta Pharm., 54,261-276, 2004.
• [14] Agency for Toxic Substances and Disease Registry: "Public Health Statement: Selenium - Production. lmport/Export, use and Disposal", https://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp92-c5.pdf, dostęp 3.11.2024.
• [15] U.S. Geological Survey, Mineral Commodity Summaries January 2024: https://pubs.usgs.gov/periodicals/mcs2024/mcs 2024-selenium.pdf, dostęp 3.11.2024.
• [16] Bernd E. Langner :"Selenium and Selenium Compounds", Ullmann's Enyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim, 2005.
• [17] Davis; Josepg R.: "Copper and Copper Alloys", ASM Int., 91, 2001.
• [18] Eftekhari, Ali: "The rise of lithium-selenium batteries", Sustainable Energy&Fuels. 1,14-29,2017.
• [19] Meller; Gregor & Grasser; Tibor: "Organic Electronics", Springer, 3-5,201
• [20] Hayward P; Currie D.: "Radiography of Welds Using Selenium 75Ir 192 and X-rays", 12th A-PCNDE Asia-Pacific Conference on NDT 5th-10th Now 2006 Auckland New Zealand.
• [21] Niedzielski P; Siepak M.; Siepak J.: „Występowanie i zawartość arsenu, antymonu i selenu w wodach i innych elementach środowiska", Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Środkowo-Pomorskie Towarzystwo Naukowe Ochrony Środowiska, 317-341, 2000.
• [22] Rychlewski P.; Kamgar E.; Zembrzuska J.: "Czy specjacja pierwiastki w wodzie ma sens? Część III -formy chemiczne arsenu w wodzie", Technologia Wody, 81 [3], 2023.
• [23] Kelli L. LeBlanc; Kumkrong P; H.J. Mercier P.; Mester Z.: "Selenium analysis in waters. Part 2: Speciation methods", Science of the Total Environment, 640-641,1635-1651, 2018.
• [24] Zhong L; Cao Y; Li W.; Xie K.; Pan W.-P: "Selenium speciation in flue desulfurization residues." J. Environ. Sci., 23,171-196, 2011.
• [25] Ghasemi E.; Farahani H.; "Head space solid phase micro extraction bas on nanostructured lead dioxide: application to the speciation of volatile organoselenium in environmental and biological samples.", J. Cromatogr. A, 1258, 16-20, 2012.
• [26] Zhen, C.; Wu L; Ma Q.; Lv Y; Hou X.: "Temperature and nano-Ti02 controlled photochemical vapor generation for inorganic selenium speciation analysis by AFS or ICPMS without chromatographic separation. J. Anal. At. Spectrom., 23, 514-520, 2008.
• [27] Huang C.;Xie W.; Liu X.; Zhang .;Xu H.; Li X.; Liu Z .:"Highly sensitive method speciation of inorganic selenium in environmental water by using mercaptosilica Fe3O4 nanoparticles and ICP-MS.", Anal. Methods, 4, 3824-3829,2012.
• [28] Escudero LA.; Pacheco P.H.; Gasquez J.A; Salonia; JA: "Development of FI-HGICP-OES solid phase preconcentration system for inorganic selenium speciation in Argeritinean beverages.", Food Chem., 169,73-79,20
• [29] Li Y.; Hu V.; He M.; Xiang G.: "Simultaneous speciation of inorganics selenium and antimony in water samples by electrothermal vaporization inductively coupled plasma mass spectrometry following selective cloud point extraction.", Water Res., 42, 1195-1203, 2008.
• [30] Liu L.; Yun Z.; He B.; Jiang G.: "Efficient Interface for online coupling of capillary electrophoresis with inductively coupled plasma-mass spectrometry and its application in simultaneous speciation analysis of arsenic and selenium." Anal. Chem., 86, 8167-8175, 2014.
• [31] Najafi N.M.; Tavakoli H.; Abdollahzadeh V.; Alizadeh, R.L "Camparison of ultrasound assisted emulsification and dispersive liqiud-liquid micro extraction methods for the speciation of inorganic selenium in environmental water samples using Iow density extraction solvents.", Anal. Chim. Acta, 714, 82-88, 2012.
• [32] Wallschläger, D.; Bloom N.S.: "Determination of selenite, selenate and selenocyanate in waters by ion chromatography-hydride generation-atomic fluorescence science spectrometry (IC-HG-AFS)", J. Anal. At. Spectrom. 16,1322-1328,20
• [33] Wallschläger D.; London J.: "Determination of inorganic selenium species in rain and sea waters by anion exchange chromatography-hydride generation-inductivley-coupled plasma-dynamic reaction cell-mass spectrometry (AEC-HGICP-DRC-MS)", J. Anal. At. Spectrom., 19,1119-1127,20
• [34] Selenium in Drinking-water Background document for development WHO Guidelines for Drinking-water Quality, WHO, WHO/HSEAW 10.01/14; 2011
• [35] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
• [36] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, Dz.U. 2017 poz. 2294
• [37] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 11 października 2019 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093)

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).