Kopalnia rudy żelaznej „Przemsza” w nadaniu górniczym „Przemsza 2” w Krzykawie

• Autorzy: Kotarba W.

Warianty tytułu

EN

Iron ore mine “Przemsza” of a mining charter “Przemsza 2” in Krzykawa

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Po odkryciach węgla kamiennego, których dokonano w końcu XVIII wieku w okolicach Dąbrowy Górniczej i Strzyżowic, zastanawiano się, jak wykorzystać bliskość węgla kamiennego i rud metali. Postanowiono wybudować w okolicach Dąbrowy Górniczej huty, począwszy od Huty „Bankowej”, przerabiającej rudę żelaza, po wiele hut cynkowych, jak „Huty Konstantyn” czy „Pod Będzinem”. Zapotrzebowanie hut na rudę żelaza spowodowało natomiast ogromne zainteresowanie inwestorów i rozpoczęto poszukiwania oraz starania o nadania górnicze i koncesje na roboty przygotowawcze i wydobycie. Oprócz inwestorów prywatnych, po odzyskaniu niepodległości, w poszukiwania intensywnie włączyło się państwo polskie. Jednym z przykładów, z początków lat 20-tych XX. wieku, są bardzo intensywne poszukiwania, które przeprowadzono w okolicach wsi Krzykawa

EN

The small iron ore mine “Przemsza” in the village of Krzykawa was situated in the location of a mining charter “Przemsza 2”, directly adjacent to the charters “Triumwirat” and “Aleksander 20”. Although insignificant in size, the “Przemsza” mine employed a significant proportion of the local population. Mining in this location had been undertaken well before the first recorded date in 1925 which is documented not only in the intangible memory of local landowners but also preserved in the old names of locations derived from mining nomenclature. The research into the history of the “Przemsza” mine is crucial for better understanding of its role in creation and development of new identity of “industrial society” within the local landowners. The collected information has allowed not only for the recreation of the history of exploitation of iron ore in the region of Zagłębie Dąbrowskie (Dabrowa Coal Basin), but also for a better insight into the administrational processes in the first years after Poland regained its independence after 123 years under partitions. Based on this example of a relatively small mine we are able to trace the influences such small enterprises had on the local community and, as a result, on the living conditions of its workers.

Słowa kluczowe

PL

historia górnictwa; kopalnia żelaza; Zagłębie Dąbrowskie; wiek XX

EN

history of mining; iron ore mine; Dąbrowa Coal Basin; 20th century

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 2
• Strony: 99--110
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kotarba W.

• Muzeum Miejskie „Sztygarka”, ul. Legionów Polskich 69, 61-300 Dąbrowa Górnicza

Bibliografia

• 1. KOTARBA W., 2014a. Kopalnia rudy żelaza „Triumwirat” w Krzykawie koło Sławkowa. Hereditas Minariorum, 1: 47–61.
• 2. KOTARBA W., 2014b. Kopalnia rudy żelaza „Aleksander 20” w nadaniu górniczym na galman w Ujkowie Starym. Hereditas Minariorum, 1: 145–151.
• 3. ŁABĘCKI H., 1841. Górnictwo w Polsce pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym. T. 1 i T. 2. Druk. Juliana Kaczanowskiego. Warszawa.
• 4. rozwoju przemysłu górniczo-hutniczego w guberniach Królestwa Polskiego w ostatnich 25 latach (b.a.), 1897. Przegląd Techniczny, 1: 20–24, 3: 52–56.
• 5. PUSCH J. B., 1830. Historyczno-Statystyczny obraz stanu i produkcji górnictwa i Hutnictwa Polskiego. Cz.1. Pamiętnik Górnictwa i Hutnictwa, 1, 1: 2–85.
• 6. SUCHODOLSKI W., 1927. Wykonanie Artykułu XI Traktatu Ryskiego w zakresie archiwów państwowych. Archeion. Czasop. Naukowe Poświęcone Sprawom Archiwalnym, 1: 66–79.
• 7. SZAFULERA K., 2011. Wpływ eksploatacji górniczej na stateczność płytkich wyrobisk porudnych i występowanie deformacji nieciągłych. Praca doktorska (niepublikowana). Bibl. Gł. Polit. Śl. Gliwice.
• 8. ŚWIĆ E., CHOJOWSKI J. R., NIEWDANA J., 2013. Przewodnik po śladach i zabytkach dawnego górnictwa i hutnictwa rud w gminach Bolesław i Klucze. Stow. „Szansa Białej Przemszy”. Olkusz.
• 9. WÓJCIK A. J., 2006. Budowa geologiczna oraz zmiany środowiska naturalnego wywołane przez górnictwo na terenie Bukowna. Zesz. Nauk. Polit. Śl., Seria: Górnictwo, 273: 389–404.
• 10. WÓJCIK, A.J., 2011. Obraz krajobrazu górniczego Zagłębia Dąbrowskiego na przykładzie „Karty Geognostycznej Zagłębia Weglowego” Jana Hempla (1856 r.). Górnictwo i Geologia, 6, 1: 223–236.
• 11. Archiwum Państwowe w Katowicach; Zespół Archiwalny nr 392 – Kurator Państwowych Pól Górniczych przy Ministrze Górnictwa Katowice, sygn. nr 334 – Upaństwowienie pola górniczego na rudę żelaza „Przemsza II” gmina Bolesław, powiat Olkusz 1921–1952:
• 12. Archiwum Państwowe w Katowicach; Zespół Archiwalny nr 392 – Kurator Państwowych Pól Górniczych przy Ministrze Górnictwa, sygn. 2008 – Nadanie górnicze „Przemsza” na wydobywanie rudy cynkowej i ołowianej:
• 13. Archiwum Państwowe w Katowicach; Zespół Archiwalny nr 840 – Okręgowy Urząd Górniczy w Dąbrowie Górniczej, sygn. nr 174 – Kopalnia Rudy Żelaznej „Przemsza” w Krzykawie:
• 14. Ogłoszenie Urzędu Górniczego w Dąbrowie w sprawie ogłoszenia o odkryciu rudy żelaznej w rejonie wsi Krzykawa. Monitor Polski, nr 178 z dnia 8 sierpnia 1921 r., s. 4.
• 15. Ogłoszenie Okręg. Urzędu Górniczego Dąbrowskiego w sprawie podjęcia starań o wyjednywanie nadania górniczego „Przemsza II” na wydobywanie rudy żelaznej na terenie wsi Krzykawa. Monitor Polski, nr 126 z dnia 2 czerwca 1925 r., s. 4.
• 16. Ogłoszenie Okręg. Urzędu Górniczego Dąbrowskiego w sprawie zatwierdzenie nadania górniczego „Przemsza II” na wydobywanie rudy żelaznej na terenie wsi Krzykawa. Monitor Polski, nr 186 z dnia 13 sierpnia 1925 r., s. 5.