Small Water Bodies in the Valley of the River Rudawa in Krakow – the Environmental Value

• Autorzy: Jakubiak M. , Panek E.

Identyfikatory

DOI

10.7494/geom.2016.10.1.45

Warianty tytułu

PL

Przyrodnicze znaczenie małych zbiorników wodnych w dolinie Rudawy na terenie aglomeracji krakowskiej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Small water bodies (SWB) are an important element influencing considerably environmental biodiversity. Such water reservoirs are a common part of the landscape of northern Poland. While in southern Poland small natural water bodies are very rare. Many similar ponds were liquidated forever in Krakow in recent decades – mostly due to an urban pressure and lack of conservation actions. The complex of ponds associated with the valley of the River Rudawa is one of discreditable examples. The aim of the study is the environmental inventory, assessment of the conservation status and environmental condition as well as identifi cation of opportunities for legal protecting of SWB in the valley of the River Rudawa in the area of the Krakow. Small ponds are especially vulnerable to various forms of anthropogenic pressure hence only 3 of 10 water bodies in the studied area still exist. These SWB are perennial: pond in Mydlniki and two oxbow lakes of Rudawa. The others, no longer exist, 7 water bodies on the study area were shallowed, dried out and some of them were backfilled. The following parameters of environmental assessment of SWB have been applied: terrain morphology and land use around the reservoir, origin and morphometry of water bodies, the stability of the water table, insolation conditions, and coastal and water vegetation. This information would facilitate and help to undertake some nature protection actions. The studied small water bodies are not legally protected. Two of them are the only existing fragments the Rudawa oxbow in Krakow. Therefore it should be considered to preserve them by establishing an ecological site form of protection.

PL

Małe naturalne zbiorniki wodne, będące ważnym elementem różnorodności biologicznej środowiska, stanowią w Polsce południowej rzadkość. Na terenie Krakowa w ostatnich latach bezpowrotnie uległo likwidacji wiele takich obiektów, czego przykładem są małe zbiorniki wodne występujące niegdyś w dolinie rzeki Rudawy. Celem niniejszego opracowania jest inwentaryzacja, ocena stanu zachowania i kondycji ekologicznej oraz wskazanie możliwości ochrony małych zbiorników w dolinie Rudawy w obrębie Krakowa. Małe zbiorniki wodne są szczególnie podatne na presję antropogeniczną, dlatego też spośród dziesięciu obiektów znajdujących się na terenie badań do dziś zachowały się jedynie trzy. Są to zbiorniki stałe, przez cały rok wypełnione wodą: staw w Mydlnikach oraz dwa fragmenty starorzecza Rudawy pomiędzy ulicami Pylną a Becka. W opracowaniu uwzględniono również siedem nieistniejących obiektów, z których pięć stanowiły zachowane fragmenty starorzecza Rudawy, a dwa były stawami. W charakterystyce obiektów uwzględniono morfologię oraz użytkowanie terenu otaczającego, genezę i morfometrię misy zbiornika, dynamikę stanów wody, insolację oraz rodzaj roślinności. Żaden z istniejących obiektów nie jest położony na terenie objętym prawną formą ochrony przyrody ułatwiającą podejmowanie działań ochronnych. Dwa opisywane zbiorniki są jedynymi zachowanymi w obrębie Krakowa fragmentami starorzecza Rudawy. Objęcie ich ochroną prawną w formie użytku ekologicznego przyczyniłoby się do uchronienia ich przed zniszczeniem.

Słowa kluczowe

EN

oxbow lake; anthropopression; environment conservation; Poland

PL

starorzecza; stawy; antropopresja; ochrona środowiska; Polska

• Wydawca: AGH University of Science and Technology Press
• Czasopismo: Geomatics and Environmental Engineering
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 10, no. 1
• Strony: 45--57
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Jakubiak M.

• AGH University of Science and Technology, Faculty of Mining Surveying and Environmental Engineering, Department of Environmental Management and Protection, Krakow, Poland

autor

Panek E.

• AGH University of Science and Technology, Faculty of Mining Surveying and Environmental Engineering, Department of Environmental Management and Protection, Krakow, Poland

Bibliografia

• [1] Bedla D., Panek E.: Ecological and landscape valuation of small water bodies in the selected municipalities of the Małopolska province. Geomatics and Environmental Engineering, vol. 2, no. 4, 2008, pp. 59–68.
• [2] Bieniarzówna J., Małecki J.M., Mitkowski J.: Kraków w latach 1918–1939. Dzieje Krakowa, t. 4, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.
• [3] Bosiacka B., Pieńkowski P.: Analiza przekształceń oczek wodnych oraz ocena walorów przyrodniczych śródpolnych zbiorników w centralnej części Równiny Nowogardzkiej. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, t. 4, z. 2a, 2004, pp. 335–349.
• [4] Dejko M.: Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru „Młynówka Królewska – Zygmunta Starego” Prognoza oddziaływania na środowisko. Urząd Miasta Krakowa, Biuro Planowania Przestrzennego, Kraków 2012.
• [5] Dubiel E., Szwagrzyk J. (red.): Atlas roślinności rzeczywistej Krakowa. Urząd Miasta Krakowa, Wydział Kształtowania Środowiska, Kraków 2008.
• [6] Hebda-Małocha A., Małocha M.: Gospodarcza rola Młynówki Królewskiej w Krakowie i jej wpływ na obecne zagospodarowanie miasta. Czasopismo Techniczne. Środowisko, r. 104, z. 2-Ś, 2007, pp. 123–134.
• [7] Janczykowski J. (red.): Mapa twierdzy (1899–1904). Atlas Twierdzy Kraków. Seria 1, Materiały Źródłowe, t. 12, Urząd Miasta Krakowa, Oddział Ochrony Zabytków, Kraków 2000.
• [8] Kajak Z.: Hydrobiologia – limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• [9] Klafs G., Jeschke L., Schmidt H.: Genese und Systematyk wasserführender Ackerhohlformen in den Nordbezierken der DDR. Archiv für Naturschutz und Landschaftsforschung, Bd. 13, 4, 1973, pp. 287–302.
• [10] Klimaszewski M. (red.): Kraków – środowisko geograficzne. Folia Geographica. Series Geographica-Physica vol. 8, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Kraków 1974.
• [11] Kostuch R., Maślanka K.: Ewenement niespotykany – Młynówka Królewska dziś. Aura, nr 9/2003, 2003, pp. 22–24.
• [12] Marczykiewicz F.: Hidrografia miasta Krakowa i jego okręgu. Drukarnia Uniwersytecka UJ, Kraków 1847.
• [13] Nowacka-Rejzner U.: Stawy i tereny podmokłe w obszarze miasta. Czasopismo Techniczne. Architektura, r. 104, z. 7-A, 2007, pp. 127–134.
• [14] Ortophotomap, [on-line:] geoportal.gov.pl/imap/ [access: March 2014].
• [15] Palaczyk A., Połczyńska-Konior G., Przybyłowicz Ł.: Opracowanie kompleksowej inwentaryzacji płazów i ich miejsc rozrodu w granicach administracyjnych Miasta Krakowa. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, Kraków 2010.
• [16] Panek E., Rajpolt B.: Preliminary studies on the protecting possibilities of selected small water bodies in the area of Krakow agglomeration. Geomatics and Environmental Engineering, vol. 7, no. 2, 2013, pp. 43–57.
• [17] Pieńkowski P.: Analiza rozmieszczenia oczek wodnych oraz zmian w ich występowaniu na obszarze Polski północno-zachodniej. Akademia Rolnicza, Szczecin 2003.
• [18] Piesik J.: Małe zbiorniki wodne w krajobrazie Szczecina. Nauka Przyroda Technologie, t. 3, z. 1, 2009, pp. 1–10.
• [19] Pociask-Karteczka J.: Przemiany stosunków wodnych na obszarze Krakowa. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Geografi czne, z. 96, 1994, pp. 7–53.
• [20] Skiba S., Drewnik M., Szymański W., Żyła M.: Mapa gleb miasta Krakowa 1:20 000. Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografi i i Gospodarki Przestrzennej, Zakład Gleboznawstwa i Geografi i Gleb, Kraków 2008, [on-line:] http://planowanie.um.krakow.pl/bppzoom/index.php?ID=95 [access: 11 March 2014].
• [21] Surmacki A.: Zagrożenia małych zbiorników śródpolnych na Pomorzu Zachodnim. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, r. 54, z. 6, 1998, pp. 61–69.
• [22] Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000. 973. Arkusz Kraków. Państwowy Instytut Geologiczny, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1993.
• [23] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz.U. 2013, poz. 627, 628, 842 [Journal of Laws 2013, items 627, 628, 842].
• [24] Ustawa z dnia 18 lipca 2013 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Tekst jednolity: Dz.U. 2013, poz. 1205 [consolidated text: Journal of Laws 2013, item 1205].
• [25] Wagner A.: The role of post-exploitation water ponds in the environment management of rural areas. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie, nr 404, Inżynieria Środowiska, z. 24, 2003, pp. 159–165.
• [26] Wody powierzchniowe i wody podziemne w Krakowie. BIP Miasto Kraków, Wydział Kształtowania Środowiska, [on-line:] htt ps://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=20375, 2009 [access: 03 March 2014].

Uwagi

The study was performed in the Department of Environmental Management and Protection and financed by research project no. 11.11.150.008.

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.