Zużyciowe oddziaływanie gleby na elementy robocze narzędzi rolniczych

• Autorzy: Napiórkowski J.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Podstawowym celem wieloletnich badań przeprowadzonych przez autora było poznanie zależności pomiędzy właściwościami fizyko-chemicznymi gleby, wymuszeniami agrotechnicznymi oraz właściwościami tworzyw konstrukcyjnych, a procesem zużywania elementu roboczego narzędzia rolniczego, na przykładzie lemiesza płużnego. Przeprowadzono wiele badań zarówno w warunkach laboratoryjnych jak i w naturalnej eksploatacji. Badaniom tym poświęcona jest niniejsza praca. Podczas badań laboratoryjnych dokonano identyfikacji wielkości istotnie wpływających na przebieg i intensywność zużywania. Dokonano identyfikacji elementarnych procesów tarcia. Wyniki badań, umożliwiły opisanie ilościowe wpływu właściwości tworzywa konstrukcyjnego na intensywność zużywania w zróżnicowanych warunkach glebowych. Uzyskane z badań laboratoryjnych wyniki pozwoliły na odpowiednie zaprogramowanie badań w naturalnej eksploatacji. Wyznaczono jakościowe i ilościowe zależności pomiędzy sposobem i intensywnością zużywania a właściwościami gleby. Opracowano statystyczne modele zużywania elementów roboczych w zróżnicowanych warunkach glebowych, na przykładzie lemiesza płużnego. Uzyskane zależności stanowiły podstawę doboru postaci konstrukcyjno-technologicznych lemieszy płużnych do zróżnicowanych warunków glebowych. Zamierzeniem autora było pokazanie drogi postępowania, od odpowiednio zrealizowanych badań laboratoryjnych i eksploatacyjnych, do praktycznego wykorzystania uzyskanych wyników eksperymentu.

EN

The paper presents the knowledge status related with the issue of the agricultural tools working elements wear in soil. On the basis of the knowledge status in literature analysis and the author's own research, a holistic model of an agricultural tool working element wear in soil was developed. The developed model has formed the basis for the wear system structure and the existing relationships analysis, at the same time enabling the experimental research procedures programming. In the paper the relationships were constructed, between the sets of parameters characterizing the soil properties, parameters of bioagrotechnical process and the working element properties in view of its wear minimization. During laboratory research, the values significantly influencing the wear process were identified. The influence of determined and random properties of soils on wear process was characterized. Soil particles geometry description was performed and elementary friction processes in differentiated soil conditions were identified. Friction forces shaping in specific conditions and types of soils was evaluated. The influence of friction on the wear course was analyzed and the quantitative description of influence of construction material properties upon the wear in various soil conditions was prepared. The relationships obtained at laboratory research were verified during usage research, following an example of a plough share. A different wear course was detected in clay, loamy and gravel soils. Mathematic models describing the course of a plough share wear depending upon the soil type and its condition were constructed, separately for clay and loamy soils. The results obtained from the research enable soils classification in view of their wear impact. The types of elementary wear phenomena depending upon soil type and condition, obtained in laboratory research, were confirmed. Soil impact method identification formed the basis for developing new construction and technological forms of working elements adjusted to soil coercion. The research conducted indicated that applying new functional solutions in plough shares decreased their wear intensity considerably. The basis for increasing the wear resistance was obtaining the self-sharpening effect in the working element.

Słowa kluczowe

PL

narzędzia rolnicze; elementy robocze; zużycie; właściwości gleby

EN

agricultural tools; working elements; wear; soil properties

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej
• Czasopismo: Inżynieria Rolnicza
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 9, nr 12
• Strony: 3--171
• Opis fizyczny: Bibliogr. 146 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Napiórkowski J.

• Wydział Nauk Technicznych, Katedra Budowy, Eksploatacji Pojazdów i Maszyn, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Bibliografia

• Adamiec P., Lalik S. 1989. Wpływ struktury napoin na zużycie ścierne napawanych części. Inżynieria Materiałowa, nr 3: 80-84.
• American Society for Testing, 1991, Standard Test Method for Measuring Abrasion Using the Dry Sand/Rubber Wheel Apparatus, s. 239-251, Designation S 65-91.
• Andrzejewski R., Baranowski M. 2003. Stan środowiska w Polsce. Centrum Informacji o Środowisku UNEP/GRID, Warszawa.
• Ânipol’skij G. J. 1981. Abrazivnyj iznos truŝihsâ soprâženi mašin. Trenie i Iznos, nr 5: 832-842.
• Bahtin P.U., Burlakov A.A. 1975. Izmenenie koeficientov treniâ počva-stal. Traktory i Sel’hozmašiny, nr 7: 26-29.
• Bahtin P. U. 1954. Dinamika fiziko-mehaničeskih svojstv počv v zvâzi c voprosami ih obrabotki. Trudy Pocvennogo Instituta im. W.W. Dokučaeva, Akademia Nauk SSSR, T. 45: 43-215.
• Balla J., Tolnai R., Veselsky L. 1978. Prispevok k problematike vplyvu kyslosti pôd na opotrebenie v laboratornych podnienkach. Acta Technologica Agriculturae 18, Universitatis Agriculturae Nitra.
• Balla J. 1996. Modelovanie povrchovych interakcji medzi nástrojom a pôdou. VIth. International Symposium, Intertibo 96, str. 133-136.
• Balla J. 2001. Wear of soil Tillage Tools-Methods of Solution. Terotechnologic, s. 20-25, Akademia Rolnicza Lublin.
• Balgarimov A. F., Amiržanov B. S. 1978. Dolgovečnost’ rabočih organov mašin. Traktory i Sel’hozmašiny, nr 10: 14-17.
• Bator W., Piekoszewski W., Szczerek M., Wiśniewski M., Wulczyński J., Pytko S. 1994. Badania testowe oddziaływania ściernego. Tribologia, nr 3: 301-309.
• Bernacki H. 1981. Teoria i konstrukcja maszyn rolniczych, t. 1 PWRiL, Warszawa.
• Bernštejn D.B. 1998. Povyšenie sroka słužby plužnyh lemehov. Traktory i Sel’skohozâjstvennye Mašiny, nr 7: 30-33.
• Błażewski S., Mikoszewski J. 1981. Pomiary twardości metali. WN-T, Warszawa.
• BN-78/9180-11. Gleby i utwory mineralne. Podział na frakcje i grupy granulometryczne.
• Boczkowska A., Kapuściński J., Puciłowski K., Wojciechowski S. 2000. Kompozyty. Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• Bolesławski A., Czerwiński Z. 1986. Metodyka badań minerałów i skał. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
• Bolewski A., Kubis J., Marecki A., Żabiński W. 1990. Mineralogia ogólna. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
• Brogowski Z., Czerwiński Z. 1986. Materiały do ćwiczeń z gleboznawstwa, cz. II, SGGW-AR Warszawa.
• Buckman H.C., Brady N.C. 1971. Gleba i jej właściwości. PWRiL, Warszawa.
• Burčenko P. N., Humarov R. T., Kašaev B. A. 1971. Opredelenie koefficienta treniâ materâlov pri kontakte s počvoj. Mehanizaciâ i Elektrifikaciâ Sel’skovo Hozâjstva, nr 12: 16-18.
• Byszewski W., Haman J. 1977. Gleba maszyna roślina. PWN, Warszawa.
• Cempel Cz. 2003. Holistyczne modele procesów degradacji w systemach mechanicznych. Diagnostyka, Vol. 29: 7-14.
• Chi L., Kushwaha R.L. 1991. Three-dimensional finite element interaction between soil and simple tillage tool. American Society of Agricultural Engineers, Vol. 34/2, March-April: 361-366.
• Chruŝov M. M., Babicev M.A. 1970. Abrazivnoe iznašivanie. Nauka, Moskva.
• Dajčl A. 1989. Zvyšovani trvanlivosti plužnich čepelu. Zemědělska Technika, nr 1(35): 53-58.
• Damański C. 1979. Statystyczne testy nieparametryczne. PWE, Warszawa.
• Dobrzański H., Zawadzki S. 1995. Gleboznawstwo. PWN, Warszawa.
• Domżal H., Słowińska-Jurkiewicz A., Turski R. 1978. Gleboznawstwo z elementami geologii i mechaniki gleby. Akademia Rolnicza Lublin.
• Draper N.R., Smith H. 1973. Analiza regresji stosowana. PWN, Warszawa.
• Dreszczyk E., Katewicz Z., Samulowski W. 1989. Wybrane elementy metodyki doboru techniki regeneracji lemieszy płużnych. II Ogólnopolska i I Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Rozwój teorii i technologii w technicznej modernizacji rolnictwa”, s. 33-42, ART Olsztyn.
• Drzeniek H., Mozol S., Pietrasik R. 1979. Zużycie mineralne stali i napoin. Eksploatacja Maszyn, nr 1: 8-9.
• Ermolov L. S. 1979. Povyŝenie nadežnosti sel’skohozâjstvennoj tehniki. Kolos, Moskva.
• Eyre T.S. 1976. Wear characteristics of metals. Tribologia International, nr 5: 203-212.
• Flis J. 1979. Wodorowe i korozyjne niszczenie metali. PWN, Warszawa.
• Fopp A. 1970. Badania wpływu składu mechanicznego i wilgotności gleby na zużycie ścierne stali w aspekcie opracowania ujednoliconej metodyki badań laboratoryjnych. Politechnika Poznańska, Poznań - praca doktorska.
• Garkunov D.N. 1985. Tribotehnika. Mašinostroenie, Moskva.
• Gliński J., Kostankiewicz K. 1991. Metody i aparatura do badań agrofizycznych. Problemy Agrofizyki 64, Instytut Agrofizyki w Lublinie.
• Goddard I., Wilman H. 1962. A theory of friction and wear during the Abrasion of Metals-Wear. vol. 5, nr 2: 114-135.
• Greń J. 1978. Statystyka matematyczna, modele i zadania. PWN Warszawa.
• Gura G. S. 1971. O privode treniâ-skolženiâ tverdyh tel po počve. Vestnik Sel’skohozâjstvennoj Nauki, nr 7: 117-122.
• Gura G. S. 1973. Mehanizm trenia-skolženiâ po gruntu. Privoda, nr 7: 82-84.
• Hendrick J.G., Gill W.R. 1973. Soil reaction to nigh speed cutting. Transactions of the ASAE, nr 16: 401-403.
• Jadi A. S., Ścieszka S. F. 1998. Wpływ rozdrabniania cząstek ścierniwa na intensywność zużycia ściernego w węzłach tribologicznych maszyn górniczych. Zagadnienia Eksploatacji Maszyn, nr 2 (114): 201-209.
• Janecki J., Hebda M. 1972. Tarcie, smarowanie i zużycie części maszyn. PWN Warszawa.
• Katewicz Z., Nalepa J., Napiórkowski J., Samulowski W. 1989. Ocena zużycia niektórych postaci konstrukcyjnych lemieszy płużnych. II Ogólnopolska i I Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Rozwój teorii i technologii w technicznej modernizacji rolnictwa”, s. 87-93, ART. Olsztyn.
• Klimkiewicz M, 1988. Zależność współczynnika tarcia zewnętrznego gleby ze stalą od właściwości substancji smarujących. Roczniki Nauk Rolniczych 78-C-l: 69-79.
• Klious O., Michalski R., Napiórkowski J., Nalepa J. 1995. Element roboczy maszyn i urządzeń rolniczych pracujących w glebie. Patent nr PL 166475B1.
• Klious O., Michalski R., Napiórkowski J. 1997. Zwiększenie trwałości elementów maszyn metodą napawania punktowego. IV Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna, POLTRIB’97, s. 8-15, Białobrzegi.
• Komornicki T. 1987. Gleboznawstwo z elementami mechaniki gleby. Akademia Rolnicza Kraków.
• König U., Grewe H. 1981. Untresuchungen über Herstellung und Eigenschaften von Hartstoffschichten die durch reaktives Aufdampfen abgescheiden werden. Tribologie, Bd 1, Berlin, Springer 1981: 197-250.
• Kosteckij B. J. 1970. Trenie, smazka i iznos. Mašinostroennaâ Tehnika, Kiev.
• Kostencki P., Dawidowski J., Nowowiejski R. 1999. Ocena trwałości wybranych lemieszy płużnych firmy Lemken. Prace PIMR, vol. 44, nr 4: 39-45.
• Kostencki P., Dawidowski J., Nowowiejski R. 2001. Geometria zużycia lemieszy płużonych pracujących w ubitych i mało nawilgoconych glebach. Inżynieria Rolnicza, nr 13: 205-212.
• Kostencki P., Dawidowski J., Nowowiejski R. 2001. Trwałość i zużycie wybranych lemieszy płużnych przy uprawie suchych gleb pylastych. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, nr 4(46): 9-15.
• Kowaliński S. 1957. Wpływ właściwości fizycznych gleb na ich ciężkość. Zeszyty Naukowe nr 8, Akademii Rolniczej we Wrocławiu, nr 8.
• Kragelskij I. W. 1968. Trenie i iznos. Mašinostroenie, Moskva.
• Kragelskij I. V., Dobyciu M.N., Kombalov V. S. 1977. Osnovy rasčotov na trenie i iznos. Mašinostroenie, Moskva.
• Kufel K., Wierzcholski K., Kostencki P., Miszczak A. 1994. Wagowe zużycie lemieszy korpusów płużnych zamocowanych sprężynowo. Tribologia, nr 1: 43-53.
• Kufel K., Wierzcholski K., Czajkowski A, A. 1998. Experimental and analytical wear study of plough sheares with the elastic and rigit connections to the frame. Tribologia, nr 5: 740-753.
• Kula P. 1994. Sorpcja wodoru w warstwie azotowanej oraz jej wpływ na tarcie i zużycie. Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej, nr 691.
• Larin G, L, Bykov V. F. 1978. Obosnovanie srokov słužby lemehov plugov obŝego naznačenia na počve zony nečarnozemnoj. Traktory i Sel’skohozajstvennye Maŝiny, nr 9: 17-20.
• Lawrowski Z. 1993. Tarcie, zużycie, smarowanie. Tribologia. PWN Warszawa.
• Lawton P. J., Foley A. G. 1986. Alumina tipped spring tine points-field assessments. Journal of Agricultural Engineering Research 34: 343-355.
• Lehman S. D. 1971. Metodika opredelenia sil treniâ otdel’nyh abrazivnyh častic počvy s poverhnostu rabočego organa. Naučnye Trudy USHA, Mehanizaciâ Sel’skovo Proizvodstva, nr 43: 175-179.
• Łabęcki M. 1984. Badanie prototypów lemieszy przeznaczonych na gleby ciężkie. Prace Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych, Poznań - maszynopis.
• Łabęcki M. 1993. Wpływ gatunku materiału, sposobu obróbki cieplnej i twardości na trwałość organów roboczych maszyn rolniczych pracujących w glebie, ze szczególnym uwzględnieniem lemieszy do pługów ciągnikowych. Prace Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych, Poznań, nr 2: 22-35.
• Łabęcki M. 1995. Określenie wpływu stopnia zwięzłości, wilgotności i zakamienienia gleby na zużycie lemieszy do pługów ciągnikowych. Prace Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych, Poznań, nr TT-5/95.
• Łabęcki M. 1996. Badania nad optymalizacją konstrukcji odlewanych lemieszy do pługów ciągnikowych w aspekcie zwiększenia ich trwałości i uzyskania efektów samoostrzenia w czasie pracy. Prace Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych, Poznań nr TT-1/96.
• Łabęcki M. 1997. Określenie przeciętnej trwałości lemieszy do pługów w zależności od stopnia zwięzłości, wilgotności i zakamienienia gleby. Prace Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych, Poznań, nr 1(42): 43-45.
• Łabęcki M., Gościański M. 1998. Badania trwałości wybranych lemieszy do pługów produkcji polskiej, niemieckiej i czeskiej. Prace Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych, Poznań, nr 3(43): 19-23.
• Łuczak A., Mazur T. 1981. Fizyczne starzenie elementów maszyn. WNT, Warszawa.
• Mausurov K. 1971. Nekatorye fiziko-mehaničeskie svojstva počv karšinskoj stepi. Mehanizaciâ Hlobkovodstva, nr 2: 3-4.
• May A. L., Schmoger R. V. 1986. Schaufelradbagge rzahne für horte und abrasive Böden-an Beispiel Singapur, Kanada und Irak. Braunkohle nr 10.
• Mikołajczak J. 2001. Statystyka matematyczna z pakietem WINSTAT na CD, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.
• Myślińska E. 1992. Laboratoryjne badanie gruntów. PWN, Warszawa.
• Napiórkowski J., Nalepa J. 1990. Technologia regeneracji elementów maszyn współpracujących z glebą przy użyciu proszków metali. Etap IV, IMUR ART. Olsztyn - maszynopis.
• Napiórkowski J., Nalepa J. 1992. Wpływ napawania plazmowego na zużycie lemieszy płużnych. III Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Problemy Techniki Rolniczej i Leśnej”, s. 159-162, SGGW Warszawa.
• Napiórkowski J. 1994a. Ocena odporności na zużycie ścierne stopiw proszkowych. Sbornik Naucnyh Trudov, s. 143-147, Kaliningradskij Gosudarstvennyj Tehniceskij Universitet.
• Napiórkowski J. 1994b. Wpływ rodzaju masy ściernej na zużycie tworzyw konstrukcyjnych w zależności od sytuacji doświadczalnej. VI Sympozjum im. prof. Czesława Kanafojskiego „Problemy budowy oraz eksploatacji maszyn i urządzeń rolniczych”, s. 109-114, PW Płock.
• Napiórkowski J. 1994c. Ocena wpływu napawania elektrodami stellitowymi na trwałość elementów skrawających glebę. III Ogólnopolska i II Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Rozwój teorii i technologii w technicznej modernizacji rolnictwa”, s. 136-139, ART Olsztyn.
• Napiórkowski J., Anders A. 1995. Wpływ warunków glebowych na zużycie elementów doprawiających glebę. II Międzynarodowe Seminarium „Efektywność eksploatacji systemów technicznych”, str. 101-106, ART Olsztyn.
• Napiórkowski J., Michalski R. 1995a. Badanie procesu zużycia elementów roboczych w glebie. VIII Konferencja „Problemy rozwoju maszyn roboczych” cz. II, s. 137-144, Zakopane.
• Napiórkowski J., Michalski R. 1995b. Zwiększenie trwałości elementów roboczych w glebie metodami napawania. III Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna POLTRIB'95 „Tribologia dla Eksploatacji”, s. II-28-II-37, Zgierz.
• Napiórkowski J., Klious O., Michalski R. 1995. Regeneracja elementów skrawających glebę metodą napawania indukcyjnego. REGENERACJA’95, s. 117-121, ATR Bydgoszcz.
• Napiórkowski J. 1996. Wpływ struktury tworzywa na intensywność zużywania w masie ściernej. III Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna „Wpływ technologii na stan warstwy wierzchniej- WW 96”, s. 517-520, Gorzów-Lubniewice.
• Napiórkowski J. 1997. Koncepcja systemu doradczego doboru technologii zwiększania trwałości elementów pracujących w glebie. VII Sympozjum im. Prof. Czesława Kanafojskiego „Problemy budowy oraz eksploatacji maszyn i narzędzi rolniczych”, tom II, s. 88-93, PW Płock.
• Napiórkowski J., Pękalska L., Pękalski G. 1998. Structure of materiał and its wear résistance in the soil. Tribologia, nr 6: 871-879.
• Napiórkowski J. 2001.Wpływ technologii uprawy gleby na zużycie elementów roboczych. XI Międzynarodowa Konferencja Naukowa “Problemy inżynierii rolniczej na progu III tysiąclecia”, Technika-Środowisko-Człowiek, s. 205-208, AR Szczecin, Międzyzdroje 2001.
• Niewczas A. 1998. Trwałość zespołu tłok-pierścienie tłokowe-cylinder silnika spalinowego. WNT, Warszawa.
• Niziński S., Michalski R. 2002. Diagnostyka obiektów technicznych. Biblioteka Problemów Eksploatacji, Instytut Technologii Eksploatacji Radom.
• Nowicki B. 1991. Chropowatość i falistość powierzchni. WNT, Warszawa.
• Obedkov F. P, Garžiev R. K. 1983. lznaŝivanie rabočih organov pługa. Mehanizaciâ i Elektrifikaciâ Selskovo Hozâjstva, nr 10: 4-8.
• Oktaba W. 1974. Elementy statystyki matematycznej i metodyka doświadczalnictwa. PWN, Warszawa.
• Oktaba W. 1980. Elementy statystyki matematycznej w doświadczalnictwie. PWN, Warszawa.
• Owsiak Z. 1988a. Zużycie lemieszy pługów Cz. I. Charakter zużycia i stan graniczny lemieszy pługów. Roczniki Nauk Rolniczych t. 77-C-4: 69-75.
• Owsiak Z. 1988 b. Zużycie lemieszy pługów Cz. II. Wpływ składu mechanicznego gleby i obróbki cieplnej lemieszy na ich nagłe uszkodzenia. Roczniki Nauk Rolniczych t.77-C-4: 77-86.
• Owsiak Z, 1988 c. Badania zużycia stali przeznaczonej na noże pielników. Rocznik Nauk Rolniczych, t. 78-C-l: 62-67.
• Owsiak Z. 1998. Narzędzia skrawające glebę. Akademia Rolnicza Wrocław.
• Owsiak Z. 2000. Zużycie i metody zwiększania trwałości narzędzi rolniczych pracujących w glebie. Inżynieria Rolnicza, nr 6(17): 31-38.
• Pawlik A. 2000. Spadek oporu pługa na skutek zmniejszenia sił tarcia między jego elementami roboczymi a glebą. Przegląd Techniki Rolniczej i Leśnej, nr 8: 4-7.
• Pękalska L., Pękalski G. 2000. Budowa fazowa i struktury napoin stosowanych w górnictwie węgla brunatnego. IV Konserwatorium BDM, s. 86-91, Konin.
• Pilarczyk J., Pilarczyk I. 1998. Spawanie i napawanie elektryczne metali. Wydawnictwo Śląsk Sp. z o.o., Katowice.
• Plewniak J., Stużalec A. 1992. Regeneracja metodami spawalniczymi. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa.
• PN-87/M-04251. Struktura geometryczna powierzchni. Chropowatość po-wierzchni. Wartości liczbowe parametrów.
• PN-EN ISO 6507-1:1999. Metale. Pomiar twardości sposobem Vickersa. Metoda badań.
• Polâkov A. A. 1980. Zašita od vodorodnovo iznosa v uzlah treniâ. Mašinostroenie, Moskva.
• Powierza A.L. 1997. Elementy inżynierii systemów. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• Prokopcev P. I. 1998. Predoposylki povyšenia resursa plužnyh lemehov. Traktory i Sel’skohozajstvennye Mašiny, nr 9: 41-43.
• Przedwojski R. 1986. Gleboznawstwo z podstawami geomorfologii, mineralogii i petrografii. Akademia Rolniczo-Techniczna Olsztyn.
• Ptaszyński S. 1983. Wpływ warunków eksploatacji na zużycie lemieszy w pługach lemieszowych. Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Kłudzienko - maszynopis.
• Quirke S., Scheffler O., Allen C. 1988. An Evaluation of the Wear Behaviour of Metallic Materials Subjected to Soil Abrasion. Soil Tillage Research, nr 11: 27-42.
• Radniecki J. 1983. Warunki techniczne dla lemieszy do pługów rolniczych ciągnikowych. Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych Poznań - maszynopis.
• Rewut I.B. 1980. Fizyka gleby, PWRiL, Warszawa.
• Richardson R.C. 1967. The wear of metallic materials by soil. Practical Phenomena, Journal of Agriculture Engineering Research, nr 12: 22-39.
• Rozenbaum A.N., Tenenbaum M.M. 1973. Optimalizacia konstruktivnyh parametrov iznašivausihsa detalej siel’shozmašin, Traktory i Sel’skohozajstvennye Mašiny, nr 7: 9-12.
• Rymuza Z. 1986. Trybologia polimerów ślizgowych. WNT Warszawa.
• Schafer R.L., Gill W.R., Reaves C.A. 1975. Lubrication of soil - metal inter-faces. Transactions of the ASAE, nr 18: 848-851.
• Schafer R.L., Gill W.R., Reaves C.A. 1979. Experiences with lubric plows. Transactions of the ASAE, nr 22: 9-12.
• Severnev M. M. 1972. Iznos detalej sel’skohozâjstvennyh mašin. Kolos, Moskva.
• Sitnik L. 1998. Kinetyka zużycia. PWN Warszawa.
• Słowińska-Jurkiewicz A. 1977. Changes of the soil-steel sliding friction coefficient in relation to the content and category of soil water at a low velocities Zeszyty Problemowe Postępu Nauk Rolniczych z. 197: 115-134.
• Słowińska-Jurkiewicz A. 1979. Wpływ gładkości powierzchni stali na kształtowanie wartości współczynnika tarcia ślizgowego gleba-stal. Roczniki Nauk Rolniczych, TC-74-1: 147-159.
• Söhne W. 1953. Raibung und kohäsion bei Ackarboden. Grund Der Landechnics 5: 64-80.
• Suchánek J., Bakula J. 1987. Vliv strukturnich faktorii na odolnost kovovych materialu proti abrazivnimu učinku častic. Strojirentvi 37, nr4: 232-235.
• Szczerek M. 1997. Metodologiczne problemy systematyzacji eksperymentalnych badań tribologicznych. Biblioteka Problemów Eksploatacji, Radom.
• Szczerek M., Wiśniewski M. 2001. Tribologia i Tribotechnika. Instytut Technologii Eksploatacji, Radom.
• Šučkin I. V. 1949. Trenie skolženia počvy po metallu. Pocvoobravatyûsie lmašiny, Sbornik naučnych statej, wyp. 4, Mašinostroenie, Moskva.
• Ścieszka S.F. 1994. Method of abrasive wear testing in comminution processes. Tribologia, nr 4: 352-361.
• Śleziona J. 1998. Podstawy technologii kompozytów. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• Talarczyk W. 1993. Zużycie elementów roboczych maszyn w procesie uprawy gleby. Prace Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych, Poznań, nr 2: 36-42.
• Tenenbaum M. Mi., Aronov E. E. 1970. Modelirovanie gidroabrazivnovo processa iznasivaniâ detalej sel’skohozâjstvennyh mašin. Modelirovanie Treniâ i Iznosa, Sbornik naučnych statej, s. 93-100, Mašinostroenie, Moskva.
• Tenenbaum M. M. 1976. Soprotivlenie abrazivnomu iznasivaniu. Masinostroenie, Moskva.
• Tenenbaum M. M. 1990. O vidah, processah i mehanizmah abrazivnogo iznasivania. Dolgovecnost’ trusihsa detalej mašin, Sbornik naučnych statej, wyp. 5, s. 202-215. Masinostroenie, Moskva.
• Tkačev V. I. 1972. Iznos i povysenie dolgovecnosti detalej sel’skohozajstvennyh masin. Masinostroenie, Moskva.
• Uetz H. 1976. Zużycie materiałów przy udziale ziarnistych materiałów mineralnych. Zagadnienia Eksploatacji Maszyn, Zeszyt nr 1 (25): 3-12.
• Uggla H. 1981. Gleboznawstwo rolnicze. PWN Warszawa.
• Ûžakov I. V., Âmpol’skij G. J., Nadtočev A. B., Gonca V. I., Kalugin J. K.
• 1989. K voprosu ob ocenke iznostojkosti metallov pri trenii o grunt. Trenie i Iznos, T.10, nr 1: 160-163.
• Vinokurov V. N., Larin G. J. 1976. Predely izmenenia tagovogo soprotivlenia pluga pri iznose lemehov. Traktory i Sel’skohozajstvennye Mašiny, nr 5: 14-16.
• Vinokurov V. N., Makov A. K. 1980. Vlianie počvennyh uslovij na formu profila odnorodnogo počvorežuŝego lezviâ. Traktory i Sel’skohozmašiny, nr 7: 13-16.
• Wojtkun F., Sołncew J.P. 1999. Materiały specjalnego przeznaczenia. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej.
• Wołyński A., Waligóra W. 1986. Wpływ obróbki laserowej na zużycie ścierne stali 45. Tribologia, nr 1: 46-48.
• Yusu Y., Dechao Z. 1990. Investiqation of the relationship between soil-metal friction and sliding speed. Journal of Terramechanics, Vol.27, nr 4: 283-290.
• Zeman M., Łomozik M., Kubica M. 1990. Katalog kart ścieralności stopiw materiałów dodatkowych stosowanych do napawania i natryskiwania. Instytut Spawalnictwa w Gliwicach.
• Zwierzycki W. 1990a. Wybrane zagadnienia zużywania się materiałów w ślizgowych węzłach maszyn. PWN, Warszawa-Poznań.
• Zwierzycki W. 1990b. Zagadnienia apriorycznej oceny trwałości węzłów tarcia ślizgowego. Politechnika Poznańska, Rozprawy nr 226, Poznań.