Environmental conditions across Poland during the Eemian Interglacial reconstructed from vertebrate remains

• Autorzy: Stefaniak Krzysztof , Kovalchuk Oleksandr , Marciszak Adrian , Sobczyk Artur , Socha Paweł

Identyfikatory

DOI

10.24425/agp.2023.145621

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Knowledge on the Eemian (MIS 5e) fauna of Poland is based on vertebrate remains from 16 open-air localities and 8 cave sites. Considering the short period of time covered by MIS 5e, the amount of data is surprisingly large. There is still an ongoing debate on whether the age of some assemblages is Eemian, latest Saalian or even earliest Weichselian. There are faunal assemblages or stratigraphically isolated finds with some disputable evidence. The full picture of the evolution of the Eemian vertebrate fauna in the present-day territory of Poland is still far from being complete. The finds of various groups of vertebrates (fishes, amphibians, reptiles, birds and mammals) from the Eemian Interglacial of Poland are analysed in terms of their environmental preferences. A number of thermophilic species or forms which preferred temperate climate conditions are known from this period. Among them, Clethrionomys glareolus, Glis glis, Meles meles, Martes martes, Lynx lynx, Felis silves-tris, Sus scrofa, Palaeoloxodon antiquus, and Stephanorhinus kirchbergensis indicate a forest environment. The presence of species that preferred more open environments (Cricetus cricetus, Mammuthus primigenius, Coelodonta antiquitatis, and Equus ferus) is also recorded for the Eemian Interglacial of Poland. Characteristic was the presence of the large broad-toothed and flat-headed Ursus arctostaubachensis, which additionally often outnumbered remains of Ursus spelaeus sensu lato in the contemporary layers. The Eemian vertebrate fauna of Poland consisted of about 150 species (representing 61 genera and 26 families), most of which were recorded earlier from other localities of this age in central and eastern Europe.

Słowa kluczowe

EN

vertebrates; MIS 5e; Eemian; faunal assemblage; palaeoenvironment; Poland

PL

kręgowce; interglacjał eemski; zespół przyrodniczo-krajobrazowy; paleośrodowisko; Polska

• Wydawca: Faculty of Geology of the University of Warsaw ; Komitet Nauk Geologicznych PAN
• Czasopismo: Acta Geologica Polonica
• Rocznik: 2023
• Tom: Vol. 73, no. 3
• Strony: 379–--410
• Opis fizyczny: Bibliogr. 321 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Stefaniak Krzysztof

• Department of Palaeozoology, Faculty of Biological Sciences, University of Wrocław

autor

Kovalchuk Oleksandr

• Department of Palaeontology, National Museum of Natural History, National Academy of Sciences of Ukraine
• Department of Palaeozoology, Faculty of Biological Sciences, University of Wrocław

autor

Marciszak Adrian

• Department of Palaeozoology, Faculty of Biological Sciences, University of Wrocław

autor

Sobczyk Artur

• Department of Structural Geology and Geological Mapping, University of Wrocław

autor

Socha Paweł

• Department of Palaeozoology, Faculty of Biological Sciences, University of Wrocław

Bibliografia

• 1. Adam, K.D. 1975. Die mittelpleistozäne Säugetier-Fauna aus dem Heppenloch bei Gutenberg (Württemberg). Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde Serie B Geologie und Paläontologie, 3, 1–247.
• 2. Alexandrowicz, S.W. and Alexandrowicz, W.P. 2010. Molluscs of the Eemian Interglacial in Poland. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 80, 69–87.
• 3. Alexandrowicz, W.P., Skoczylas, S., Sobczyk, A., Stefaniak, K., Kotowski, A., Przybylski, D., Ciszek, D., Badura, J. and Urbański, K. 2022. Mollusc faunas of lake deposits in Gorzów Wielkopolski (NW Poland) as an indicator of environmental changes during Eemian and Early Weichselian. Geological Quarterly, 65, 36.
• 4. Baca, M., Nadachowski, A., Lipecki, G., Mackiewicz, P., Marciszak, A., Popović, D., Socha, P., Stefaniak, K. and Wojtal, P. 2017. Impact of climatic changes in the Late Pleistocene on migrations and extinction of mammals in Europe: four case studies. Geological Quarterly, 61, 2. 291–304.
• 5. Badura, J., Ciszek, D., Kotowski, A., Przybylski, B., Ratajczak, U., Stefaniak, K and Urbański, K. 2017. Szczątki nosorożca (Stephanorhinus sp.) oraz daniela (Dama dama) odkryte w osadach kopalnego jeziora eemskiego na Równinie Gorzowskiej. Przegląd Geologiczny, 65, 219–226.
• 6. Bałuk, A., Młynarski, M. and Sulimski, A. 1979. Pleistocene fauna at Zdrody near Białystok (northeastern Poland). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 318, 117–127.
• 7. Barycka, E. 2008. Middle and Late Pleistocene Felidae and Hyaenidae of Poland. Fauna Poloniae, 2, 1–228.
• 8. Baryshnikov, G.F. 2007. Family bears (Carnivora, Ursidae), 541 pp. Nauka; Saint-Petersburg. [In Russian]
• 9. Baryshnikov, G. and Puzachenko, A.Y. 2011. Craniometrical variability in the cave bears (Carnivora, Ursidae): multivariate comparative analysis. Quaternary International, 245 (2), 350–368.
• 10. Benecke, N., Bohme, G. and Heinrich, W.-D. 1990. Wirbeltierreste aus interglazialen Beckensedimenten von Grobern (Kr. Grafenhainichen) und Grabschutz (Kr. Delitzsch). Naturkundemuseum Mauritianum Altenburg, 5, 231–281.
• 11. Ber, A. 2005. Polish Pleistocene stratigraphy – A review of interglacial stratotypes. Netherlands Journal of Geosciences– Geologie en Mijnbouw, 84, (2), 61–76.
• 12. Ber, A, Lindner, L and Marks, L. 2007a. Proposal of a stratigraphic subdivision of the Quaternary of Poland. Quaternary International, 32, 167–168.
• 13. Ber, A, Lindner, L. and Marks, L. 2007b. Proposal of a stratigraphic subdivision of the Quaternary of Poland. Przegląd Geologiczny, 55 (2), 115–118.
• 14. Bocheński, Z. 1974. Ptaki młodszego czwartorzędu Polski, 212 pp. PWN Warszawa; Kraków.
• 15. Bocheński, Z. 1988. Kopalne ptaki z jaskiń i schronisk Doliny Sąspowskiej. In: Chmielewski, W. (Ed.), Jaskinie Doliny Sąspowskiej. Tło przyrodnicze osadnictwa pradziejowego, 47–67. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego; Warszawa.
• 16. Bocheński, Z. 1990. Fossil remains of birds from Dziadowa Skała Cave, Central Poland. Acta Zoologica Cracoviensia, 33 (8), 133–147.
• 17. Bocheński, Z. 2001. Bird remains from Obłazowa – zoogeographical and evolutionary remains. Acta Zoologica Cracoviensia, 45 (special issue), 239–252.
• 18. Bocheński, Z., Bocheński, Z.M. and Tomek, T. 2012. A history of Polish birds, 226 pp. Institute of Systematics and Evolution of Animals of the Polish Academy of Sciences; Kraków.
• 19. Böhme, G. 2003. Wirbeltierfunde (Fische, Amphibien, Reptilien) aus der quartären Schichtenfolge des Travertin von Weimar-Ehrinsdorf. Veröffentlichungen des Landesamtes für Archäologie, 57, 57–78.
• 20. Böhme, G. 1991. Amphibien- und Reptilienreste aus dem Eeminterglazial von Schönfeld, Kr. Calau (Niederlausitz). In: Striegler, R. and Striegler, U. (Eds.), Natur und Landschaft in der Niederlausitz, Sonderheft: Eem von Schönfeld I, 117–129. Naturwissenschaftlicher Verein der Niederlau- sitz; Cottbus.
• 21. Böhme, G. 2009. Reste von Fischen, Amphibien und Reptilien aus dem Mittelpleistocän von Bilzingsleben (Thüringien). Praehistoria Thuringica, 12, 24–36.
• 22. Böhme, G. 2010. Reste von Fischen aus der interglazialen Schichtenfolge von Neumark-Nord bei Merseburg. Veröffentlichungen des Landesamtes für Denkmalpflege und Archäologie, 62, 289–303.
• 23. Böhme, G. 2011. Fisch-, Amphibien- und Reptilienreste aus der Höhlenruine Hunas bei Hartmannshof (Mittelfranken). Quartär, 58, 7–23.
• 24. Böhme, M. 2010. Ectothermic vertebrates, climate and environment of the West Runton freshwater bed (early Middle Pleistocene, Cromerian). Quaternary International, 288, 63–71.
• 25. Borisova, O.K. 2005. Vegetation and Climate changes at the Eemian/Weichselian transition: New palynological data from Central Russian Plain. Polish Geological Institute Special Papers, 16, 9–17.
• 26. Borsuk-Białynicka, M. 1973. Studies on the Pleistocene rhinoceros Coelodonta antiquitatis (Blumenbach). Palaeontologia Polonica, 29, 1–95.
• 27. Borsuk-Białynicka, M. and Jakubowski, G. 1972. The skull of Dicerorhinus mercki (Jäger) from Warsaw. Prace Muzeum Ziemi, 20, 187–199.
• 28. Bratlund, B. 1999. Anthropogenic factors in the thanatocoenose of the last interglacial travertines at Taubach (Germany). Monographien Römisch-Germanisches Zentralmuseum Mainz, 42, 255–262.
• 29. Bruj, M. and Roman, M. 2007. The Eemian lakeland extent in Poland versus stratigraphical position of the Middle Polish Glaciations. Biuletyn PIG‐PIB, 425, 27–34.
• 30. Casteel, R.W. 1976. Fish Remains in Archaeology and Palaeoenvironmental Studies, 180 pp. Academic Press; London.
• 31. Chłapowski, F. 1905. Ząb mastodonta w żwirowisku obornickim. Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, 31, 1–10.
• 32. Chmielewski, W. 1958. Stanowisko paleolityczne w Dziadowej Skale koło Skarżyc w pow., zawierciańskim. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna, 3, 5–48.
• 33. Chmielewski, W. 1975. Paleolit środkowy i górny. In: Chmilewski, W. and Hensel, W. (Eds), Prahistoria Ziem Polskich, t. 1: Paleolit i mezolit, 9–158. Ossolineum; Wrocław Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• 34. Croitor, R., Stefaniak, K., Pawłowska, K., Ridush, B., Wojtal, P. and Stach, M. 2014. Giant deer Megaloceros giganteus Blumenbach, 1799 (Cervidae, Mammalia) from Paleolithic of Eastern Europe. Quaternary International, 326–327, 91–104.
• 35. Cyrek, K. 1997. Wyniki interdyscyplinarnych badań wykopaliskowych w schronisku skalnym w Strzegowej, woj. Katowickie. In: Tomczak, E. (Ed.), Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych w 1994 roku, 21–33. Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska; Katowice.
• 36. Cyrek, K. 1998. Wyniki badań wykopaliskowych w Jaskini Biśnik w Strzegowej, woj. Katowickie. In: Tomczak, E. (Ed.), Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych w 1995 roku, 15–21. Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska; Katowice.
• 37. Cyrek, K. 2002. Jaskinia Biśnik. Rekonstrukcja zasiedlenia jaskini na tle zmian środowiska przyrodniczego, 231 pp. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Toruń.
• 38. Cyrek, K. 2006. Paleolit Jury Ojcowskiej. In: Lech, J. and Partyka, J. (Eds), Jura Ojcowska w pradziejach i w początkach państwa polskiego, 313–334. Wydawnictwo Ojcowskiego Parku Narodowego; Ojców.
• 39. Cyrek, K. 2009. Archaeological studies in caves of the Częstochowa Upland. In: Stefaniak, K., Tyc, A. and Socha, P. (Eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes – palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, 145–160.
• 40. Cyrek, K. 2013. Jaskinia Biśnik. Wczesny środkowy paleolit, 181 pp. Wydawnictwo Naukowe Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Toruń.
• 41. Cyrek, K., MirosławGrabowska, J., Socha, P. and Stefaniak, K. 2009. Archaeology, stratigraphy and palaeoecology of the Biśnik Cave. In: Stefaniak, K., Tyc, A. and Socha, P. (Eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes – palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, 77–98.
• 42. Cyrek, K., Nadachowski, A., Madeyska, T., Bocheński, Z., Tomek, T., Wojtal, P., Miękina, B., Lipecki, G., Garapich, A., Rzebik-Kowalska, B., Stworzewicz, E., Wolsan, M., Godawa, J., Kościów, R., FostowiczFrelik, Ł. and Szyndlar, Z. 2000. Excavation in the Deszczowa Cave (Kroczyckie Rocks, Częstochowa Upland, Central Poland). Folia Quaternaria, 71, 5–84.
• 43. Cyrek, K., Socha, P., Stefaniak, K., Madeyska, T., Mirosław Grabowska, J., Sudoł, M. and Czyżewski, Ł. 2010. Palaeolithic of Biśnik Cave (Southern Poland) within the environmental background. Quaternary International, 220 (1–2), 5–30.
• 44. Cyrek, K., Sudoł, M., Czyżewski, Ł., Osipowicz, G. and Grelowska, M. 2014. Middle Palaeolithic cultural levels from Middle and Late Pleistocene sediments of Biśnik Cave, Poland. Quaternary International, 326–327, 20–63.
• 45. Czerwonka, J.A., Dobosz, T. and Krzyszkowski, D. 1997. Till stratigraphy and petrography of the northern part of Silesia, Southwestern Poland. Geological Quarterly, 41, 209–242.
• 46. Czyżewska, T. 1958. Dwa zęby nosorożca Dicerorhinus z brekcji kostnej z Wężów koło Działoszyna. Acta Palaeontologica Polonica, 3 (1), 49–58.
• 47. Czyżewska, T. 1962. Uzębienie górnej szczeki Dicerorhinus merckii (Jäger) ze Szczęśliwic k. Warszawy. Acta Palaeontologica Polonica, 7 (1–2), 224–234.
• 48. Czyżewska, T. 1989. Parzystokopytne – Artiodactyla. In: K. Kowalski (Ed.), Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59–60, 209–217.
• 49. Dusseldorp, G.L. 2009. A view to a kill: investigating Middle Palaeolithic subsistence using an optimal foraging perspective, 200 pp. Sidestone Press; Leiden.
• 50. Dylik, J., Chmielewska, M. and Chmielewski, W. 1954. Badanie osadów jaskiniowych w Dziadowej Skale. Biuletyn Peryglacjalny, 1, 52–62.
• 51. Eissmann, L. 1990. Das mitteleuropaische Umfeld der Eemvorkommen des Saale-Elbe-Gebietes. In: Eissmann, L. (Ed.), Die Eemwarmzeit und die fruhe Weichseleiszeit im Saale-Elbe-Gebiet. Naturwissenschaften und Forschung in Altenburg, 5, 11–48.
• 52. Erdbrink, D.P. 1953. A review of fossil and recent bears of the Old World with remarks on their phylogeny based upon their dentition, 597 pp. Jan de Lange; Deventer.
• 53. Erdbrink, D.P. 1967. New finds of fossil bears from The Netherlands. Lutra, 9 (2–3), 17–41.
• 54. Fedorowicz, M. and Lorek, I. 2019. Edukacyjna wartość wystawy w Muzeum Okręgowym w Koninie. Słoń leśny – Palaeoloxodon antiquus z odkrywki „Jóźwin” Kopalni Węgla Brunatnego „Konin”. Przegląd Geologiczny, 67 (8), 675–677.
• 55. Fedorowicz, S. and Olszak, I.J. 1988. Analiza datowań termoluminescencyjnych (TL) oraz badań geochemicznych profilu Jóźwin 84. Zeszyty Muzealne. Muzeum Okręgowe w Koninie, 2, 88–93.
• 56. Felde, V.S., Flantua, S.G.A., Jenks, C.R., Benito, b.M., De Beaulieu, J.-L., Kuneš, P., Magri, D., Nalepka, D., Risebrobakken, B., Braak ter, C.J.F., Allen, J.R.M., Granoszewski, W., Helmens, K.F., Huntley, B., Kondratienė, O. Kalnina, L., Kupryjanowicza, M., Malkkiewicz, M., Milner, A.M., Nita, M., Noryśkiewicz, B., Pidek, I.A., Reille, M., Sakari Salomnen, J., Šeirienė, V., Winter, H., Tzedakis, P.C. and Birks, H.J.B. 2020. Compositional turnover and variation in Eemian pollen sequences in Europe. Vegetation History and Archaeobotany, 29, (1), 101–109.
• 57. Fischer, K. 1991.Vögel und Großsäugetiere aus dem EemInterglazial von Schönfeld, Kr. Calau (Niederlausitz). In: Striegler, S. and Striegler, U. (Eds), Eem von Schönfeld 1, 169–176. Sonderheft Natur und Landschaft in der Niederlausitz Naturwissenschaftlicher Verein der Niederlausitz; Cottbus.
• 58. Fraas, E. 1895. Die Beilsteinhohle auf dem Heuberg bei Spaichingen. Fundberichte aus Schwaben umfassend die vorgeschichtlichen, römischen und merowingischen Altertümer, 3 (1), 18–28.
• 59. Freudenberg, W. 1908. Die Fauna von Hundsheim in Niederösterreich. Jahrbuch der Kaiserlich Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 58 (2), 197–222.
• 60. Freudenberg, W. 1914. Die Säugetiere des älteren Quartärs von Mitteleuropa mit besonderer Berücksichtigung der Fauna von Hundsheim und Deutschaltenburg in Niederösterreich etc. Geologische und Paläontologische Abhandlungen, Neue Folge, 12 (4–5), 1–219.
• 61. Freudenberg, W. 1932. Die Heppenlochfauna und ein weiterer Beleg des Inuus suevicus Hedinger. Paläontologische Zeitschrift, 14, 126–132.
• 62. Gąsiorowski, M., Hercman, H. and Socha, P. 2014. Isotopic analysis (C, N) and species composition of rodent assemblage as a tool for reconstruction of climate and environment evolution during Late Quaternary: A case study from Biśnik Cave (Częstochowa Upland, Poland). Quaternary International, 339–340, 139–147.
• 63. Gierliński, G., Jakubowski, G., Piasecki, K., Urbanowski, M., Żarski, M. 1998. Nowe późnoplejstoceńskie stanowisko paleontologiczno-archeologiczne w Jaskini Komarowej na Wyżynie Częstochowskiej – sprawozdanie wstępne. Przegląd Geologiczny, 10, 1019–1022.
• 64. Gołąb, J. and Urbański J. 1938. Nowa odkrywka interglacjału na Wymiarach koło Poznania. Roczniki Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 12, 104–143.
• 65. Gorczyca, K. 1988. Sprawozdanie z badań ratunkowych szkieletu słonia leśnego (Palaeoloxodon antiquus) w Jóźwinie, gm. Kleczew, woj. Konińskie. Zeszyty Muzealne. Muzeum Okręgowe w Koninie, 2, 5–13.
• 66. Granoszewski, W. 2003. Late Pleistocene vegetation history and climatic changes at Horoszki Duże, Eastern Poland: a palaeobotanical study. Acta Palaeobotanica (Supplement), 4, 3–95.
• 67. Guadelli, J.L. 1996. Les Cerfs du Würm ancien en Aquitaine. Paléo, 8, 99–108.
• 68. Guérin, C. 1980. Les Rhinocéros, Mammalia, Perissodactyla) du Miocène terminal au Pléistocène supérieur en Europe Occidentale. Comparaison avec les espèces actuelles. Travaux et Documents des Laboratoires de Géologie de Lyon, 79, 1–1185.
• 69. Gürich, G. 1885. Quartärfauna von Schlesien. Jahresbericht der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur, 62, 261–270.
• 70. Gürich, G. 1905. Die Schneckenmergel von Ingramsdorf und andere Quartärfunde in Schlesien. Jahrbuch der Königlich Preussischen Geologischen Landesanstalt und Bergakademie zu Berlin, 26, 43–57.
• 71. Gürich, G. 1913. Weitere Aufschlüssen im Schneckenmergel von Ingramsdorf. Jahrbuch der Königlich Preussischen Geo logischen Landesanstalt und Bergakademie zu Berlin, 2, 600–606.
• 72. Hartung, W. 1991. Die Entdeckung des Waldelephantenschlachtplatzes von Grobern, Kr. Grafenhainichen. Veroffentlichungen des Museums fur Ur- und Fruhgeschichte Potsdam, 25, 101–103.
• 73. Hebig, W. 1978. Pharyngeal teeth of the Cyprinidae from the Pleistocene Nędzerzów near Kalisz (Poland). Cybium, 3, 99–101.
• 74. Heinrich, W.-D. 1991. Die Kleinsaugerfauna des Eem-Interglazials von Schönfeld, Kr. Calau (Niederlausitz). In: Striegler, S. and Striegler, U. (Eds), Eem von Schönfeld 1, 177–188. Sonderheft Natur und Landschaft in der Niederlausitz Naturwissenschaftlicher Verein der Niederlausitz; Cottbus.
• 75. Hemmer, H. 1984. Die Carnivoren aus den Travertinen von Weimar. Quartärpaläontologie, 5, 409–425.
• 76. Hermann, R. 1911. Rhinoceros merckii Jäger, im Diluvium Westpreussens und seine Beziehungen zu norddeutschen Diluvialfauna. Zeitschrift den Deutschen Geologischen Gesellschaaft, 63 (1), 13–35.
• 77. Hermann, R. 1913. Die Rhinoceroarten des westpreussuschen Diluviums. Schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig, N.F., 13, 110–173.
• 78. Hernández Fernández, M. 2001. Análisis paleoecológico y paleoclimáticode las sucesiones de mamiferos del Plio-Pleis-toceno ibérico, Unpublished PhD Thesis, 368 pp. Universidad Complutense de Madrid; Madrid.
• 79. Holm, S.R. and Svenning, J.C. 2014. 180,000 years of climate change in Europe: Avifaunal responses and vegetation implications. PLoS ONE, 9 (4), e94021.
• 80. Hrynowiecka, A., Stachowicz-Rybka, R., Niska, M., Moskaldel Hoyo, M., Börner, A. and Rother, H. 2021. Eemian (MIS 5e) climate oscillations based on palaeobotanical analysis from the Beckentin profile (NE1085 Germany). Quaternary International, 605–606, 38–54.
• 81. Hrynowiecka, A., Żarski, M., Jakubowski, G., Nadachowski, A., Pawłowska, K., Pawłowski, D., Szymanek, M. and Nast, D. 2018. Eemian and Vistulian (Weichselian) paleoenvironmental changes: A multi-proxy study of sediments and mammal remains from the Ławy paleolake (Eastern Poland). Quaternary International, 467, 131–146.
• 82. IUCN 2023. The IUCN Red list of Threatened Species. Version 2022-2. https://www.iucnredlist.org
• 83. Jakubowski, G. 1988. Stanowisko słonia leśnego – Palaeoloxodon antiquus (Falconer & Cautley, 1847) w górnym plejstocenie odkrywki Jóźwin kopalni węgla brunatnego „Konin”. Zeszyty Muzealne, Muzeum Okręgowe w Koninie, 2, 13–87.
• 84. Jakubowski, G. 1996. Forest elephant Palaeoloxodon antiquus (Falconer & Cautley, 1847) from Poland. Prace Muzeum Ziemi, 43, 85–109.
• 85. Jastrzębska-Mamełka, M. 1985. Interglacjał eemski i wczesny vistulian w ZgierzuRudunkach na Wyżynie Łódzkiej. Acta Geographica Lodziensia, 53, 1–75.
• 86. Juhnke, R. 1932. Der Waldelefant von Ingramsdorf. Ostdeutscher Naturwart, 4, 146–151.
• 87. Kaczmarska, I. 1976. Diatom analysis of Eemian profile in freshwater deposits at Imbramowice near Wroclaw. Acta Palaeobotanica, 17, 3–34.
• 88. Kahlke, H.-D. 1958. Die jungpleistozänen Säugetierfaunen aus dem Travertingebiet von Taubach-Weimar Ehringsdorf (Vorbericht). Alt-Thüringen, 3, 97–130.
• 89. Kahlke, H.-D. 1961. Revision die Säugetierfaunen der klassischen deutschen Pleistozän-Fundstellen von Süßenborn, Mosbach und Taubach. Geologie, 10, 493–529.
• 90. Kahlke, H.-D. 1978. Das Pleistozän von Burgtonna inThuringen. Quartarpaläontologie, 3, 1–399.
• 91. Kahlke, R.-D. 1994. Taubach, Gebiet der ehemaligen Travertinbruche. Altenburger Naturwissenschaftliche Forschungen, 7, 366–367.
• 92. Kahlke, R.-D. 1995. Die Abfolge plio-pleistozäner Säugetierfaunen in Thüringen (Mitteldeutschland). Cranium, 12 (1), 5–18.
• 93. Kahlke, R.-D. 1999. The history of the origin, evolution and dispersal of the late Pleistocene Mammuthus – Coelodonta faunal complex in Eurasia (large mammals), 219 pp. Mammoth Site of Hot Springs; South Dakota.
• 94. Kahlke, R.-D. 2014. The origin of eurasian mammoth faunas (Mammuthus-Coelodonta faunal complex). Quaternary Science Reviews, 96, 32–49.
• 95. Kindler, L., Smith, G.M., García Moreno, A., Gaudzinski-Windeheuser, S., Pop, E. and Roebroeks, W. 2020. The last interglacial (Eemian) lake land of Neumark-Nord (Saxony-Anhalt, Germany). Sequencing Neanderthal occupations, assessing subsistence opportunities and prey selection based on estimations of ungulate carrying capacities, biomass production and energy. In: García-Moreno,A., Hutson, J.M. Smith, G.M., Kindler, L., Turner, E., Villaluenga, A. and Gaudzinski-Windheuser, S. (Eds), Human behavioural adaptations to interglacial lakeshore environments, Vol. 37, 67–104. Propylaeum; Mainz und Heidelberg.
• 96. Koenigswald, W.v. 1991. Exoten in der Großsäuger-Fauna des letzten Interglazials von Mitteleuropa, Quaternary Science Journal, 41, 70–84.
• 97. Koenigswald, W.v. and Heinrich, W.-D. 1999. Mittelpleistozane Saugetierfaunen aus Mitteleuropa – der Versuch einer biostratigraphischen Zuordnung. Darmstadter Beitrage zur Naturgeschichte, 9, 53–112.
• 98. Koenigswald, W.v., Schwermann, A.H. and Keiter, M. 2019. First evidence of Pleistocene Bubalus murrensis in France and the stratigraphic occurrences of Bubalus in Europe. Quaternary International, 522, 85–93.
• 99. Kołaczek, P., Karpińska-Kołaczek, M. and Petera-Zganiacz, J. 2012. Vegetation patterns under climate changes in the Eemian and Early Weichselian in Central Europe inferred from a palynological sequence from Ustków (central Poland). Quaternary International, 268, 9–12.
• 100. Kolfschoten van, T. 2000. The Eemian mammal fauna of central Europe. Netherlands Journal of Geosciences, 79, 269–281.
• 101. Kondracki, J. 1994. Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne, 304 pp. Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Warszawa.
• 102. Kowalski, K. 1951. Jaskinie Polski. T. 1, 466 pp. Państwowe Muzeum Archeologiczne; Warszawa.
• 103. Kowalski, K. 1954. Jaskinie Polski. T. 3, 192 pp. Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Warszawa.
• 104. Kowalski, K. 1958. Plejstoceńskie Microtinae (Rodentia, Mammalia) z jaskini w Dziadowej Skale. Acta Zoologica Cracoviensia, 32 (2), 805–823.
• 105. Kowalski, K., 1959. Katalog ssaków plejstocenu Polski, 267 pp. Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Warszawa-Wrocław.
• 106. Kowalski, K. 1961. Plejstoceńskie gryzonie Jaskini Nietoperzowej. Folia Quaternaria, 5, 1–22.
• 107. Kowalski, K. 1964. Pleistocene rodents from the Nietoperzowa Cave in Poland. Report of the Sixth International Congress on Quaternary, 2, 527–533.
• 108. Kowalski, K. (Ed.) 1989. Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59–60, 1–278.
• 109. Kowalski, K. 2001. Pleistocene rodents of Europe. Folia Quaternaria, 72, 1–389.
• 110. Kowalski, S. 1967. Ciekawsze zabytki paleolityczne z najnowszych badań archeologicznych (1963–1965) w Jaskini Ciemnej w Ojcowie, pow. Olkusz. Materiały archeologiczne, 8, 39–46.
• 111. Kowalski, S. 1969. Nowe dane do poznania kultury jerzmanowickiej w Polsce. Światowit, 30, 5–22.
• 112. Kowalski, S. 1971. Wyniki badań archeologicznych w jaskini Ciemnej w Ojcowie. Materiały z III i IV Sympozjum Speleologicznego, 63–69. Muzeum w Częstochowie; Częstochowa.
• 113. Kowalski, S. 2006. Uwagi o osadnictwie paleolitycznym w jaskiniach Ciemnej i Mamutowej w świetle badań z lat 1957–1964. In: Lech, J. and Partyka, J. (Eds), Jura Ojcowska w pradziejach i w początkach pastwa polskiego, 353–354. Wydawnictwo Ojcowskiego Parku Narodowego; Ojców.
• 114. Kovalchuk, O.M. 2017. Regional fish-based biostratigraphy of the Late Neogene and Pleistocene of southeastern Europe. Vestnik Zoologii, 51 (5), 375–392.
• 115. Kovalchuk, O.M., Wilson, M.V.H. and Grande, T. 2017. A review of Neogene and Quaternary pikes of southeastern Europe and a new species from the early Pleistocene of Nogaisk, Ukraine. Acta Palaeontologica Polonica, 62 (1), 121–135.
• 116. Kovalchuk, O., Rekovets, L., Tsvelykh, A., Yanenko, V., Manko, V. and Tajkova, S. 2021. Living in a time of change: Late Pleistocene/Holocene transitional vertebrate fauna of Grot Skeliastyi (Crimea, Ukraine). Historical Biology, 33 (10), 2074–2084.
• 117. Kozłowski, J.K. and Kubiak, H. 1972. Upper Pleistocene dwellings made of mammoth bones in south Poland. Nature, 237, 463–463.
• 118. Krajcarz, M.T., Madeyska, T. 2010. Application of the weathering parameters of bones to stratigraphical interpretation of the sediments from two caves (Deszczowa Cave and Nietoperzowa Cave, KrakówCzęstochowa Upland, Poland). Studia Quaternaria, 27, 43–54.
• 119. Krajcarz, M.T., Bosák, P., Šlechta, S., Pruner, P., Komar, M., Dresler, J. and Madeyska, T. 2014a. Sediments of Biśnik Cave (Poland): Lithology and stratigraphy of the Middle Palaeolithic site. Quaternary International, 326–327, 6–19.
• 120. Krajcarz, M.T., Cyrek, K., Krajcarz, M., Mroczek, P., Sudoł, M., Szymanek, M., Tomek, T. and Madeyska, T. 2016. Loess in a cave – Lithostratigraphic and correlative value of loess and loesslike layers in caves from the Kraków-Częstochowa Upland (Poland). Quaternary International, 399, 13–30.
• 121. Krajcarz, M., Krajcarz, M.T., Baca, M., Golubiński, M., Bielichová, Z., Bulatović, J., Csippán, P., Dimitrijević, V., Kyselý, R., Makowiecki, D., Marciszak, A., Marković, N., Mladenović, M., Van Neer, W., Obada, T., Živaljević, I., Bulatović, A., Ivanišević, V., PopLazić, S., Mihailović, D., Ostasz, A., Penezić, K., Tasić, N., Špehar, P., Wilczyński, J. and Popović, D. 2022. The history of the domestic cat in Central Europe. Antiquity, 96 (390), 1628–1633.
• 122. Krajcarz, M.T., Krajcarz, M. and Marciszak, A. 2014b. Paleoecology of bears from MIS 8–MIS 3 deposits of Biśnik Cave based on stable isotopes (δ13C, δ18O) and dental cementum analyses. Quaternary International, 326–327, 114–124.
• 123. Krause, P.G. 1925. Über einen fund von Elephas antiquus Falc. aus der Neumarkt. Jahrbuch der Preussischen Geologischen Landesanstalt zu Berlin, 45, 627–632.
• 124. Krukowski, S. 1939–1948. Paleolit. Encyklopedia Polska, t. IV, cz. 1, dz. 5, Prehistoria Ziem Polskich, z. 1, 1–117. Polska Akademia Umiejętności; Kraków.
• 125. Kubiak, H. 1965. Slonie kopalne Polski poludniowej. Folia Quaternaria, 19, 1–43.
• 126. Kubiak, H. 1989a. Perissodactyla. In: Kowalski, K. (Ed.), Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59–60, 197–201.
• 127. Kubiak, H. 1989b. Trąbowce – Proboscidea. In: Kowalski, K. (Ed.), Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59–60, 203–208.
• 128. Kubiak, H. 2001. Remains of fossil elephants in Poland. In: Cavarretta, G., Gioia, P., Mussi, M. and Palombo M.R. (Eds), Proceedings of the First International Congress “The World of Elephants”, Roma, Italy, 115–118. C.N.R. Press.
• 129. Kupryjanowicz, M. 2008. Vegetation and climate of the Eemian and Early Vistulian lakeland in northern Podlasie. Acta Palaeobotanica, 48 (1), 3–130.
• 130. Kupryjanowicz, M. and Drzymulska, D. 2002. Eemian and Early Vistulian vegetation at Michałowo (NE Poland). Studia Quaternaria, 19, 19–26.
• 131. Kupryjanowicz, M., Fiłoc, M., Woronko, B., Karasiewicz, T., Rychel, J., Adamczyk, A. and Jarosz, J. 2021. Eemian and early Weichselian environmental changes at the Jałówka site, NE Poland, and their correlation with marine and ice records. Quaternary Research, 104, 69–88.
• 132. Kupryjanowicz, M., Nalepka, D., Pidek, I.A., Walanus, A., Balwierz, Z., Bińka, K., Fiłoc, M., Granoszewski, W., Kołaczek, P., Majecka, A., Malkiewicz, M., Nita, M., Noryśkiewicz, B. and Winter, H. 2018. The eastwest migra tion of trees during the Eemian Interglacial registered on isopollen maps of Poland. Quaternary International, 467, 178–191.
• 133. Kurtén, B. 1957. The bears and hyenas of the interglacials. Quaternaria, 4, 1–13.
• 134. Kurtén, B. 1959. On the bears of the Holsteinian Interglacial. Stockholm Contributions to Geology, 2, 73–102.
• 135. Kurtén, B. 1968. Pleistocene mammals of Europe, 317 pp. Weidenfeld and Nicolson; London.
• 136. Kurtén, B. 1975. Fossile Reste von Hyänen und Bären (Carnivora) aus den Travertinen von Weimar-Ehringsdorf. In: Kahlke, H.-D. (Ed.), Das Pleistozän von Weimar-Ehringsdorf. Teil 2. Abhandlungen des Zentralen Geologischen Instituts, 23, 465–484.
• 137. Kurtén, B. 1977. Bären- und Hyänenreste aus dem Pleistozän von Taubach. In: Kahlke, H.-D. (Ed.), Das Pleistozän von Taubach bei Weimar. Quartärpaläontologie, 2, 361–378.
• 138. Kuszell, T. 1997. Palinostratygrafia osadów interglacjału eemskiego i wczesnego vistulianu w południowej Wielkopolsce i na Dolnym Śląsku. Prace Geologiczno Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego, 60, 1–68.
• 139. Kuszell, T. 1998. Nowe stanowiska osadów interglacjalnych w południowozachodniej Polsce. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 385, 127–142.
• 140. Lindner, L. 1988. Stratigraphy and extents of Pleistocene continental glaciations in Europe. Acta Geologica Polonica, 38 (1–4), 63–83.
• 141. Lindner, L. 1991. Problemy korelacji głównych jednostek stratygraficznych czwartorzędu środkowozachodniej Europy. Przegląd Geologiczny, 39, 249–252.
• 142. Lindner, L. (Ed.) 1992. Czwartorzęd. Osady. Metody badań, stratygrafia, 683 pp. Polska Agencja Ekologiczna, Warszawa.
• 143. Lindner, L. and Grzybowski, K. 1982. Middle-Polish glaciations (Odranian, Wartanian) in southern Central Poland. Acta Geologica Polonica, 32 (3–4), 191–206.
• 144. Lindner, L. and Marks, L. 1994. Pleistocene glaciations and interglacials in the Vistula, the Oder, and the Elbe basins (Central European Lowland). Acta Geologica Polonica, 44 (1–2), 153–165.
• 145. Lindner, L., Marks, L. 2008. Pleistocene stratigraphy of Poland and its correlations with stratotype sections in the Volhynian Upland (Ukraine). Geochronometria, 31, 31–37.
• 146. Lindner, L., Dzierżek, J., Lamparski, Z., Marks, L. and Nitychoruk, J. 1995. Zarys stratygrafii czwartorzędu Polski; główne poziomy osadów glacjalnych i interglacjalnych oraz ich rozprzestrzenienie. Przegląd Geologiczny, 43, 586–590.
• 147. Lindner, L., Gozhik, P., Marciniak, B., Marks, L. and Yelovicheva, Y. 2004. Main climatic changes in the Quaternary of Poland, Belarus and Ukraine. Geological Quarterly, 48 (2), 97–114.
• 148. Lindner, L., Marks, L. and Nita, M. 2013. Climatostratigraphy of interglacials in Poland: Middle and Upper Pleistocene lower boundaries from a Polish perspective. Quaternary International, 292, 113–123.
• 149. Lipecki, G., Miękina, B. and Wojtal, P. 2001. Fauna kopalna Jaskini Łokietka. In: Partyka, J. (Ed.), Badania Naukowe w południowej części Wyżyny KrakowskoCzęstochowskiej, 277–280. Materiały konferencyjne, Ojców 10–11 maja 2001, Ojców, Poland.
• 150. Lister, A.M. 1987. Giant deer and giant red deer from Kent’s Cavern, and the status of Strongyloceros spelaeus Owen. Transactions of the Torquay Natural History Society, 19, 189–198.
• 151. Lorek, I. 1988. Szczątki nosorożca Mercka – Dicerorhinus kierchbergensis (Jäger, 1839) z eemskich osadów odkrywki Jóźwin Kopalni Węgla Brunatnego Konin. Zeszyty Muzealne. Muzeum Okręgowe w Koninie 2, 104–112.
• 152. Lorenc, M. 2006a. Radiocarbon dating of some Upper Pleistocene assemblages in caves in Poland. Acta Zoologica Cracoviensia, 49A (1–2), 41–61.
• 153. Lorenc, M. 2006b. On the taphonomic origins of Vistulian bird remains from cave deposits in Poland. Acta Zoologica Cracoviensia, 49A (1–2), 63–82.
• 154. Lorenc, M. 2007. Rekonstrukcja paleotemperatur vistulianu na podstawie kopalnych ptaków, 168 pp. Wydawnictwo Naukowe UAM; Poznań.
• 155. Lorenc, M. 2008. O możliwościach rekonstrukcji paleotempe ratur vistulianu na podstawie kopalnych zespołów ptaków. Geologos, 14 (1), 91–106.
• 156. Lorenc, M. 2013. Radiocarbon ages of bones from Vistulian (Weichselian) cave deposits in Poland and their stratigraphy. Acta Geologica Polonica, 63 (3), 399−424.
• 157. Lubicz-Niezabitowski, E. 1926. Szczątki nosorożca włochatego (Rhinoceros antiquitatis Blum.) znalezione na ziemi wielkopolskiej. Muzeum Wielkopolskie w Poznaniu, 2, 1–52.
• 158. Lubicz-Niezabitowski, E. 1929. Interglacjał w Szelągu pod Poznaniem. Fauna pokładów drugiego okresu międzylodowcowego w Szelągu. Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej, 53, 39–70.
• 159. Maćkowiak, S. 1988. Sytuacja geologiczna w miejscu wystąpieniu szczątków kostnych nosorożca Mercka z odkrywki Jóźwin KWB „Konin” – komunikat. Zeszyty Muzealne. Muzeum Okręgowe w Koninie, 2, 113–116.
• 160. Made, J. van der, Stefaniak, K. and Marciszak, A. 2014. The Polish fossil record of the wolf Canis and the deer Alces, Capreolus, Megaloceros, Dama and Cervus in an evolutionary perspective. Quaternary International, 326–327, 406–430.
• 161. Madeyska, T. 1981. Środowisko człowieka w środkowym i górnym paleolicie na ziemiach Polskich w świetle badań geologicznych. Studia Geologica Polonica, 69, 7–125.
• 162. Madeyska, T. 1982. The stratigraphy of Palaeolithic sites of the Cracow Upland. Acta Geologica Polonica, 32 (3–4), 227–242.
• 163. Madeyska, T. 2006. Tło przyrodnicze osadnictwa paleolitycznego Jury Ojcowskiej. In: Lech, J. and Partyka, J. (Eds), Jura Ojcowska w pradziejach i w początkach państwa polskiego, 271–312. Wydawnictwo Ojcowskiego Parku Narodowego; Ojców.
• 164. Madeyska, T. 2009. Clastic cave sediments in the Częstochowa Upland. In: Stefaniak, K., Tyc, A. and Socha, P. (Eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes – palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, 67–84.
• 165. Madeyska, T. and Cyrek, K. 2002. Cave fillings – a chronicle of the past. An outline of the Younger Pleistocene cave sediments (CracowCzęstochowa Upland). Acta Geologica Polonica, 52, 75–96.
• 166. Madeyska-Niklewska, T. 1969. Górnoplejstoceńskie osady jaskiń Wyżyny Krakowskiej. Acta Geologica Polonica, 19 (2), 341–392.
• 167. Majecka, A. 2014. The palynological record of the Eemian interglacial and Early Vistulian glaciation in deposits of the Żabieniec Południowy fossil basin (Łódź Plateau, central Poland), and its palaeogeographic significance. Acta Palaeobotanica, 54 (2), 279–302.
• 168. Malkiewicz, M. 1998. Historia roślinności interglacjału eemskiego z Lechitowa (Dolina Baryczy), Polska południowo zachodnia. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 385, 143–152.
• 169. Malkiewicz, M. 2002. The history of vegetation of the Eemianinterglacial in the Great Polish Lowland. Acta Societatis Botanicorum Poloniae, 71 (4), 311–321.
• 170. Malkiewicz, M. 2018. A Late Saalian Glaciation, Eemian Interglacial and Early Weichselian pollen sequence at Szklarka, SW Poland. Reconstruction of vegetation and climate. Quaternary International, 467, 43–53.
• 171. Mamakowa, K. 1976. Vegetation of the Eemian Interglacial at Imbramowice near Wroclaw – preliminary report. Acta Palaeobotanica, 17, 27–38.
• 172. Mamakowa, K. 1988. Pollen stratigraphy of the Eemian and adjoining glacial deposits based on continuous sequences in Poland. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 36 (3–4), 299–308.
• 173. Mamakowa, K. 1989. Late middle Polish glaciation, Eemian and Early Vistulian vegetation at Imbramowice near Wrocław and the pollen stratigraphy of his part of the Pleistocene in Poland. Acta Palaeobotanica, 29 (1), 11–176.
• 174. Mania, D. 1973. Paläoökologie, Faunenentwicklung und Stratigraphie des Eiszeitalters im mittleren Elbe-Saalegebiet auf Grund von Molluskengesellschaften. Geologie, 21, 1–175.
• 175. Mania, D. 1992. Neumark-Nord ein fossilreiches Interglazialim Geiseltal. Cranium, 9 (2), 53–76.
• 176. Marciszak, A. 2012. Ssaki łasicowate (Mustelidae, Carnivora, Mammalia) z plejstocenu Polski, 1077 pp. PhD Thesis, University of Wrocław; Wrocław.
• 177. Marciszak, A. 2014. Presence of Panthera gombaszoegensis (Kretzoi, 1938) in the late middle Pleistocene of Biśnik cave, Poland, with an overview of Eurasian jaguar size variability. Quaternary International, 326–327, 104–113.
• 178. Marciszak, A. and Lipecki, G. 2020. The history of bears (Ursidae, Carnivora, Mammalia) from Silesia (southern Poland) and the neighbouring areas. Geological Quarterly, 64 (4), 876–897.
• 179. Marciszak, A. and Lipecki, G. 2022. Panthera gombaszoegensis (Kretzoi, 1938) from Poland in the scope of the species evolution. Quaternary International, 633, 36–51.
• 180. Marciszak, A. and Socha, P. 2014. Stoat Mustela erminea Linnaeus, 1758 and weasel Mustela nivalis Linnaeus, 1766 in palaeoecological analysis: A case study of Biśnik Cave. Quaternary International, 339–340, 258–265.
• 181. Marciszak, A., Ambros, D. and Hilpert, B. 2021a. Mustelids from Sackdilling Cave (Bavaria, Germany) and their biostratigraphic significance. Geobios, 68, 83–107.
• 182. Marciszak, A., Gornig, W. and Stefaniak, K. 2017. Large mammals (carnivores, artiodactyls) from Solna Jama Cave (Bystrzyckie Mts, Southwestern Poland) in the context of faunal changes in the postglacial period of Central Europe. Palaeontologia Electronica, 20 (3A), 1–37.
• 183. Marciszak, A., Kotowski, A., Przybylski, B., Badura, J., Wiśniewski, A. and Stefaniak, K. 2019a. Large mammals from historical collections of open-air sites of Silesia (southern Poland) with special reference to carnivores and rhinoceros. Historical Biology, 31 (6), 696–730.
• 184. Marciszak, A., Kropczyk, A. and Lipecki, G. 2021b. The first record of Cuon alpinus (Pallas, 1811) from Poland and the possible impact of other large canids on the evolution of the species. Journal of Quaternary Science, 36 (6), 1101–1121.
• 185. Marciszak, A., Schouwenburg, Ch., Gornig, W., Lipecki, G. and Mackiewicz, P. 2019b. Morphometric comparison of Panthera spelaea (Goldfuss, 1810) from Poland with the lion remains from Eurasia over the last 700 ka. Quaternary Science Reviews, 223, 105950.
• 186. Marciszak, A., Schouwenburg, Ch., Lipecki, G., Talamo, S., Shpansky, A., Malikov, D. and Gornig, W. 2019c. Steppe brown bear Ursus arctos “priscus” from the Late Pleistocene of Europe. Quaternary International, 534, 158–170.
• 187. Marciszak, A., Sobczyk, A., Kasprzak, M., Gornig, W., Ratajczak, U., Wiśniewski, A. and Stefaniak, K. 2020. Taphonomic and paleoecological aspects of large mammals from Sudety Mts (Silesia, SW Poland), with particular interest to the carnivores. Quaternary International, 546, 42–63.
• 188. Marciszak, A., Socha, P., Nadachowski, A. and Stefaniak, K. 2011. Carnivores from Biśnik cave. Quaternaire, 4, 101–106.
• 189. Marciszak, A., Wagner, J., Kyselý, R., Matyaszczyk, L., Roblíčková, M., Plichta, A. and Káňa, V. 2023. The Late Pleistocene history of the brown bear Ursus arctos Linnaeus, 1758 in the Czech Republic. Radiocarbon, 64 (6), 1359–1372.
• 190. Markova, A.K., Puzachenko, A.Y., Van Kolfschoten, T., Van der Plicht, J. and Ponomarev, D.V. 2013. New data on changes in the European distribution of the mammoth and the woolly rhinoceros during the second half of the Late Pleistocene and the early Holocene. Quaternary International, 292, 4–14.
• 191. Marks, L., 2011. Quaternary Glaciations in Poland. Developments in Quaternary Sciences, 15, 299–303.
• 192. Marks, L., Dzierżek J, Janiszewski R., Kaczorowski, J., Lindner, L, Majecka, A., Makos, M., Szymanek, M., Tołoczko-Padek, A. and Woronko, B. 2016. Quaternary stratigraphy and palaeogeography of Poland. Acta Geologica Polonica, 66, 403–427.
• 193. Mazza, P.P.A., Stefaniak, K., Capalbo, C., Cyrek, K., Czyżewski, Ł., Kotowski, A., Orłowska, J., Marciszak, A., Ratajczak Skrzatek, U., Savorelli, A. and SudołProcyk, M. 2022. Taphonomic analysis of the MIS 4–3 (Late Pleistocene) faunal assemblage of Biśnik Cave, Southern Poland: Signs of a human- generated depot of naturally shed cervid antlers? Quaternary International, 633, 52–79.
• 194. Mermod, C.P. and Liberek, M. 2002. The role of snow cover for European wildcat in Switzerland. Zeitschrift für Jagdwis-senschaft, 48 (1), 17–24.
• 195. Mirosław-Grabowska, J. and Cyrek, K. 2009. Archaeology and stratigraphy of Jasna Strzegowska Cave. In: Stefaniak, K., Tyc, A. and Socha P. (Eds), Karst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes: palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, 273–282.
• 196. Mirosław-Grabowska, M. and Gąsiorowski, M. 2010. Changes of water level in the Eemian palaeolake at Imbramowice (SW Poland) based on isotopic and cladoceran data. Quaternary International, 73, 143–150.
• 197. Mirosław-Grabowska, J., Borówka, R.K., Radzikowska, M., Sławińska, J., Hrynowiecka, A., Stachowicz-Rybka, R. and Stefaniak, K. 2022. Environmental changes recorded in the sequence of lake-peat bogs in the Eemian Interglacial and Vistulian on the basis of multi-proxy data. Quaternary International, 632, 51–54.
• 198. Mirosław-Grabowska, J., Niska, M. and Sienkiewicz, E.2009. Evolution of the palaeolake at Ruszkówek (central Poland) during the Eemian Interglacial based on isotope, cladoceran and diatom data. Journal of Paleolimnology, 42, 467–481.
• 199. Mirosław-Grabowska, J., Niska, M. and Roman, M. 2018. Long (MIS 5e–3) environmental history of a paleolake in central Poland recorded in the succession from Kubłowo. Quaternary International, 647, 26–42.
• 200. Młynarski, M. and Szyndlar, Z. 1989. Płazy i gady – Amphibia et Reptilia. In: Kowalski, K. (Ed.), Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59–60, 69–88.
• 201. Mostecký, V. 1961. Pleistocenní savci z “Chlupáčovy sluje” na Kobyle u Koněprus (Berounsko). Sborník Národního muzea v Praze, 13 (1), 22–25.
• 202. Mostecký, V. 1963. Der pleistozäne Bär Ursus taubachensis Rode aus der Schlucht “Chlupáčova Sluj” bei Koněprusy (Mittelböhmen, unweit Beroun). Sborník Národního muzea v Praze, 19 (2), 75–101.
• 203. Mostecký, V. 1969. Jungpleiztozäne Säugethiere aus der “Chlu páč Höhle” auf dem Hügel “Kobyla” bei Koněprusy (Böhmi scher Karst). Acta Musei Nationalis Pragae, 25B (1), 1–28.
• 204. Musil, R. 1970. Die Entwicklung der Tiergesellschaft im Laufe der Sedimentation in der KůlnaHöhle. In: Valoch, K., Pelíšek, J., Musil, R., Kovanda, J. and Opravil, E. (Eds), Die Erfroschung der KůlnaHöhle bei Sloup im Mährischen Karst (Tschechoslowakei). Quartär, 20, 8–20.
• 205. Musil, R. 1988. Ökostratigraphie der Sedimente in der Kůlna Höhle. In: Valoch, K. (Ed.), Die Erforschung der Kůlna-Höhle 1961–1976. Anthropos, 24 (N.S. 16), 215–256.
• 206. Musil, R. 1996. Čertova pec a jeji fauna. Slovenský Kras, 34, 5–56.
• 207. Musil, R. 2002. Fauna moravských jeskyní s paleolithickýminálezy [The fauna from Moravian Palaeolithic cave deposits]. In: Svoboda, J. (Ed.), Prehistorické jeskyně. Katalogy, dokumenty, studie. The Dolní Věstonice Studies, 7, 53–101.
• 208. Musil, R. 2010. The environment of the Middle Palaeolithicsites in Central and Eastern Europe. In: Burdukiewicz, J.M. and Wiśniewski, A. (Eds), Middle Palaeolithic Human Activity and Palaeoecology: New Discoveries and Ideas. Acta Universitatis Wratislaviensis, 3207. Studia Archeologiczne, XLI, 122–179.
• 209. Musil, R. 2018. Phenological analysis of the Last Glacial vertebrates from the territory of Moravia (the Czech Republic). Continuity and change in faunistic communities. Fossil Imprint, 74 (3–4), 199–236.
• 210. Nadachowski, A. 1982. Late Quaternary rodents of Poland with special reference to morphotype dentition analysis of voles, 109 pp. Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Warszawa-Kraków.
• 211. Nadachowski, A. 1989. Gryzonie – Rodentia. In: Kowalski, K. (Ed.), Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59–60, 151–176.
• 212. Nadachowski, A. 1990. Review of fossil Rodentia from Poland. Senckenbergiana Biologica, 70 (4/6), 229–250.
• 213. Nadachowski, A., Bocheński, Z., Tomek, T., Wojtal, P., Miękina, B., Lipecki, G., Stworzewicz, E., Garapich, A., Rzebik-Kowalska, B., Wolsan, M., Godawa, J., Koościów, R., Fostowicz-Frelik, Ł. and Szyndlar, Z. 2000. Fauna. In: Cyrek, K., Nadachowski, A., Madeyska, T., Bocheński, Z., Tomek, T., Wojtal, P., Miękina, B., Lipecki, G., Garapich, A., Rzebik-Kowalska, B., Stworzewicz, E., Wolsan, M., Godawa, J., Kościów, R., FostowiczFrelik, Ł. and Szyndlar, Z. (Eds), Excavation in the Deszczowa Cave (Kroczyckie Rocks, Częstochowa Upland, Central Poland). Folia Quaternaria, 71, 18–56.
• 214. Nadachowski, A., Krajcarz, M., Krajcarz, M.T., Madeyska, T., Ridush, B., Valde-Nowak, P., Wojtal, P. and Zarzecka-Szubińska, K. 2015a. Fauna kręgowców z wybranych stanowisk strefy pery i metakarpackiej w młodszym plejstocenie. In: Łanczont, M. and Madeyska, T. (Eds), Paleolityczna ekumena strefy pery- i metakarpackiej, 597–642. Wydawnictwo UMCS; Lublin.
• 215. Nadachowski, A., Lipecki, G., Baca, M., Żmihorski, M. and Wilczyński, J. 2018. Impact of climate and humans on the range dynamics of the woolly mammoth (Mammuthus primigenius) in Europe during MIS 2. Quaternary Research, 90 (3), 439–456.
• 216. Nadachowski, A., Lipecki, G., Wojtal, P. and Miękina, B. 2011. Radiocarbon chronology of woolly mammoth (Mammuthus primigenius) from Poland. Quaternary International, 245, 186–192.
• 217. Nadachowski, A., Marciszak, A., Ridush, B., Stefaniak, K., Wilczyński, J. and Wojtal, P. 2015b. Eksploatacja zasobów fauny przez paleolityczne społeczności łowieckozbierackie na przykładzie strefy peryimetakarpackiej. In: Łanczont, M. and Madeyska, T. (Eds), Paleolityczna ekumena strefy pery- i metakarpackiej, 837–910. Wydawnictwo UMCS; Lublin.
• 218. Nadachowski, A., Pawłowski, J. and Stworzewicz, E. 1989. Charakterystyka stanowisk i ich korelacja stratygraficzna. In: Kowalski, K. (Ed.), Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59–60, 5–19.
• 219. Nadachowski, A., Żarski, M., Urbanowski, M., Wojtal, P., Miękina, B., Lipecki, G., Ochman, K., Krawczyk, M., Jakubowski, G. and Tomek, T. 2009. Late Pleistocene environment of the Częstochowa Upland (Poland) estimated from faunistic evidence of the archaeological cave sites, 112 pp. Institute of Systematics and Evolution of Animals, PAS; Kraków.
• 220. Niska, M. 2021. The Eemian Lakeland of the central Polish Plain: Environmental changes and palaeogeography. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 561, 110087.
• 221. Niska, M. and Kołodziej, A. 2015. History of development and terrestralization of Lake Starowiany in the Eemian interglacial based on Cladocera analysis (Sokólka Hills, NE Poland). Studia Quaternaria, 32 (1), 43–52.
• 222. Noryśkiewicz, B. 1978. Interglacjał eemski w Nakle nad Notecią. The Eemian Interglacial at Nakło on the River Noteć (N Poland). Acta Palaeobotanica, XIX (1), 67–112.
• 223. Noryśkiewicz B., 1979. The Eemian Interglacial at Nakło on River Noteć. Quaternary studies in Poland, 1, 54–64.
• 224. Ochman, K. 2003. Upper Pleistocene and Holocene bats (Chiroptera) from the Komarowa cave (CracowCzęstochowa Upland, Poland) – preliminary results. Acta Zoologica Cracoviensia, 46 (1), 73–84.
• 225. Pawłowska, K. 2015a. Studies on Pleistocene and Holocene mammals from Poland: The legacy of Edward Feliks Lubicz-Niezabitowski (1875–1946). Quaternary International, 379, 118–127.
• 226. Pawłowska, K. 2015b. Elephantids from Pleistocene Poland: state of knowledge. Quaternary International, 379, 89–105. Pawłowski, S. 1929. Interglacjał w Szelągu pod Poznaniem, część 1, Warunki występowania interglacjału poznańskiego. Sprawozdania Komisji Fizjograficznej, 63, 39–49.
• 227. Pax, F. 1921. Die Tierwelt Schlesiens, 350 pp. G. Fischer, Jena.
• 228. Pfeiffer, T. 1998. Die fossilen Damhirsche von Neumark-Nord (Sachsen-Anhalt). Eiszeitalter und Gegenwart, 48, 72–86.
• 229. Phillips, L. 1974. Vegetational History of the Ipswichian/Eemian Interglacial in Britain and Continental Europe. The New Phytologist, 73 (3), 589–604.
• 230. Pidek, I.A., Poska, A., Hrynowiecka, A., Brzozowicz, D. and Żarski, M. 2022. Two pollenbased methods of Eemianclimate reconstruction employed in the study of the Żabieniec-Jagodne palaeolakes in central Poland. Quaternary International, 632 (20), 21–35.
• 231. Pietrzykowski, P. 2014. Charakterystyka geologiczno-inżynierska eemskich gytii i kredy jeziornej z terenu Warszawy, 187 pp. PhD Thesis, Uniwersytet Warszawski; Warszawa.
• 232. Piskorska, T. and Stefaniak, K. 2014. Middle Palaeolithic remains of reindeer (Rangifer tarandus Linnaeus, 1758) from Biśnik Cave and other cave localities from Poland. Quaternary International, 326–327, 82–90.
• 233. Piskorska, T., Stefaniak, K., Krajcarz, M. and Krajcarz, M.T. 2015. Reindeer during the Upper Palaeolithic in Poland: Aspects of variability and paleoecology. Quaternary International, 359–360, 157–177.
• 234. Pohlig, H. 1892. Monographie der Elephas antiquus Falc. fürhenden Travertine Thüringens, ihrer Fauna und Flora. II. Stück: Die Cerviden des thüringischen Diluvial-Travertines mit Beiträgen über andere diluviale und über recente Hirschformen, 215–262. E. Schweizerbart’sche Verlag-shandlung; Stuttgart.
• 235. Portis, A. 1878. Über die Osteologie von Rhinoceros merckii Jäg. und über die diluviale Säugetierfauna von Taubach bei Weimar. Palaeontographica, 25 (3), 143–160.
• 236. Pushkina, D. 2007. The Pleistocene easternmost distribution in Eurasia of the species associated with the Eemian Palaeoloxodon antiquus assemblage. Mammal Review, 37, 224–245.
• 237. Puzachenko, A.Yu., Markova, A. and Pawłowska, K. 2022. Evolution of Central European regional mammal assemblages between the late Middle Pleistocene and the Holocene (MIS 7–MIS 1). Quaternary International, 633, 80–102.
• 238. Rabeder, G., Pacher, M. and Withalm, G. 2010. Early Pleistocene bear remains from Deutsch-Altenburg (Lower Austria). Mitteilungen der Kommission für Quartärforschung der Öster-reichischen Akademie der Wissenschaften, 17, 1–135.
• 239. Ratajczak-Skrzatek, U., Shpansky, A.V., Stefaniak, K., Orlińska, D., Cyrek, K., Sudoł-Procyk, M. and Kovalchuk, O. 2022. Upper Pleistocene remains of Bison priscus Bojanus, 1827 from Biśnik Cave (Middle Palaeolithic) and their significance for stratigraphy and palaeoecology. Quaternary International, 633, 170–182.
• 240. Reichenau, W.v. 1904. Über eine neue fossile Bären-Art Ursus deningeri aus den fluviatilen Sanden von Mosbach. Jahrbücher des Nassauischen Vereins für Naturkunde, 57, 1–11.
• 241. Reichenau, W.v. 1906. Beiträge zur näheren Kenntnis der Carnivoren aus den Sanden von Mauer und Mosbach. Abhandlungen der Grossherzoglich Hessischen Geologischen Landesanstalt zu Darmstadt, 4, 189–313.
• 242. Rekovets, L., Čermák, S., Kovalchuk, O., Prisyazhniuk, V. and Nowakowski, D. 2014. Vertebrates from the Middle Pleistocene locality Lysa Gora in Ukraine. Quaternary International, 326–327, 481–491.
• 243. Rode, K. 1931. Über die Bären von Taubach und Ehringsdorf. Paläontologische Zeitschrift, 13, 61–72.
• 244. Rode, K. 1935. Untersuchungen uber das Gebiss der Bären. Monographien zur Geologie und Paläontologie, 2 (7), 1–162.
• 245. Roman, M., MirosławGrabowska, J. and Niska, M. 2021. The Eemian Lakeland of the central Polish Plain: environmental changes and palaeogeography. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 561, 110087.
• 246. Römer, F. 1879a. Über einen mit dem Unterkiefer vollständig erhaltenen Schädel von Rhinoceros tichorhinus aus dem Diluvium von Gnadenfeld bei Cosel. Jahresbericht der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur, 56, 50–51.
• 247. Römer F. 1879b. Über die Verwendung des Inhalts der Knochenhöhlen zwischen Olkusz in Polen als Düngungsmittel und über Funde fossilen Wirbelthierreste in dieser Höhlen. Jahresbericht der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur, 56, 47–49.
• 248. Römer, C.F. 1883. Die Knochenhöhlen von Ojców in Polen. Palaeontographica, 29, 195–234.
• 249. Ruprecht, A.L. 1971. Słoń leśny (Palaeoloxodon antiquus) w północnowschodniej Polsce. Folia Quaternaria, 37, 19–21.
• 250. Rychel, J. 2021. Palaeogeographic reconstruction of the North Podlasie region in the Sokółka area during the Late Pleistocene (NE Poland). Geological Quarterly, 65 (12), 1–15.
• 251. Rzebik-Kowalska, B. 1989. Owadożerne – Insectivora. In: Kowalski, K. (Ed.), Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59–60, 109–127.
• 252. Rzebik-Kowalska, B. 1994. Pliocene and Quaternary Insectivora (Mammalia) of Poland. Acta Zoologica Cracoviensia, 37 (1), 77–136.
• 253. Rzebik-Kowalska, B. 2006. Erinaceomorpha and Soricomorpha (Mammalia) from the Upper Pleistocene and Holocene of Krucza Skała Rock Shelter and Komarowa Cave. Acta Zoologia Cracoviensia, 49A (1–2), 83–118.
• 254. Rzebik-Kowalska, B. 2009. Biodiversity of Polish fossil insectivores (Erinaceomorpha, Soricomorpha, Insectivora, Mammalia) compared to the European and global faunas, 123 pp. Institute of Systematics and Evolution of Animals, Polish Academy of Sciences; Kraków.
• 255. Sabol, M. 2001a. Fossil and subfossil findings of brown bears from selected localities in Slovakia. Slovak Geological Magazine, 7, 3–17.
• 256. Sabol, M. 2001b. Fossil brown bears of Slovakia. Cadernos Laboratorium Xeolóxico de Laxe, 26, 311–316.
• 257. Sawicki, L. 1949. Rozwój badań w zakresie prehistorii czwartorzędu w Polsce. Sprawozdania Państwowego Muzeum Archeologicznego, 2 (1–4), 13–30.
• 258. Sawicki, L. 1953. Stan badań nad wiekiem człowieka kopalnego. Acta Geologica Polonica, 3, 171–189.
• 259. Sawicki, L. 1955. Stratygrafia interglacjału Szeląga pod Poznaniem. Acta Geologica Polonica, 5, 99–130.
• 260. Schroeder, W. 1930. Über Rhinoceros merckii und seine nord und mitteldeutschen Fundstellen. Abhandlungen der Preussusche Geologische Landelsanstalt, N.F., 124, 1–114.
• 261. Schweigert, G. 1991. Die Flora der Eem-interglazialen Travertine von Stuttgart-Unterturkheim (Baden-Württemberg). Stuttgarter Beitrage zur Naturkunde Serie B, 170, 73–94.
• 262. Sickenberg, O.V. 1969. Die Saugetierfauna der Kalkmergel von Lehringen (Krs. Verden/Aller) im Rahmen der Eemzeitlichen Faunen Nordwestdeutschland. Geologisches Jahrbuch, 87, 551–564.
• 263. Skompski, S. 1977. Fauna plejstoceńskich osadów jeziornych w Polsce. Kwartalnik Geologiczny, 21, 7–323.
• 264. Skompski, S. 1983. Mięczaki z interglacjału eemskiego w Żmigrodzie nad Baryczą. Kwartalnik Geologiczny, 27, 151–188.
• 265. Skompski, S. 1996. Standard assemblages of malacofauna in different Quaternary stratigraphic units. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 151, 1–47.
• 266. Sobczyk, A., Borówka, R.K., Badura, J., StachowiczRybka, R., Tomkowiak, J., Hrynowiecka, A., Sławińska, J., Tomczak, M., Pitura, M., Lamentowicz, M., Kołaczek, P., Karpińska-Kołaczek, M., Tarnawski, D., Kadej, M., Moska, P., Krąpiec, M., Stachowicz, K., Bieniek, B., Siedlik, K., Bąk, M., Made, J. van der., Kotowski, A. and Stefaniak, K. 2020. Geology, stratigraphy and palaeoenvironmental evolution of the Stephanorhinus kirchbergensis-bearing Quaternary palaeolake(s) of Gorzów Wielkopolski (NW Poland, Central Europe). Journal of Quaternary Science, 35, 539–558.
• 267. Sobczyk, K. and Sitlivy, V. 2001a. Badania wykopaliskowe w Jaskini Łokietka w Ojcowskim Parku Narodowym w latach 1998–2000. In: Partyka, J. (Ed.), Badania Naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, 457–461. Materiały konferencyjne – materiały, postery, sesje terenowe, Ojców 10–11 maja 2001. Ojców, Poland.
• 268. Socha, P. 2009. Small mammals (Erinaceomoprpha, Soricomorpha, Chiroptera, Lagomorpha, Rodentia) from Pleistocene sediments of the Biśnik Cave. In: Stefaniak, K., Tyc, A. and Socha, P. (Eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes – palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, 215–221.
• 269. Socha, P. 2014. Rodent palaeofaunas from Biśnik Cave (Kraków Częstochowa Upland, Poland): palaeoecological, palaeoclimatic and biostratigraphic reconstruction. Quaternary International, 326–327, 64–81.
• 270. Socha, P. and Stefaniak, K. 2006. Badania paleontologiczne C.F. Roemera i O. Grubego na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Szczątki kostne ssaków w kolekcji Zakładu Paleozoologii, Instytutu Zoologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Prądnik. Prace i materiały Muzeum im. Prof. W. Szafera, 16, 215–230.
• 271. Soergel, W. 1912. Das Aussterben diluvialer Säugetiere und die Jagd des diluvialen Menschen, iv + 81 pp. Die Jagd der Vorzeit; Jena.
• 272. Soergel, W. 1914. Die diluvialen Säugetiere Badens: ein Beitrag zur Paläontologie und Geologie des Diluviums. Mitteilungen der Grossherzoglichen Badensche Geologische Landesanstalt, 9 (1), 1–254.
• 273. Soergel, W. 1920. Der Rabutzer Beckenton, Geologie, Palaontologie, Biologie. Veröfentlichungen des Provinzialmuseumszu Halle, 1 (4), 1–40.
• 274. Stankowski, W. 1988. Pozycja stratygraficzna szkieletu słonialeśnego w świetle analizy geologicznej stanowiska Jóźwin 1984 (doniesienie wstępne). Zeszyty Muzealne. Muzeum Okręgowe w Koninie, 2, 95–101.
• 275. Stefaniak, K. 2015. Neogene and Quaternary Cervidae from Poland, 204 pp. Institute of Systematics and Evolution of Animals Polish Academy of Sciences; Kraków.
• 276. Stefaniak, K. and Marciszak, A. 2009. Large mammals (Carnivora, Ungulata) from Pleistocene sediments of the Biśnik Cave. In: Stefaniak, K., Tyc, A. and Socha, P. (Eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes – palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, 225–254.
• 277. Stefaniak, K., Kotowski, A., Badura, J., Sobczyk, A., Borówka, R.K., Stachowicz-Rybka, R., Moskal-del Hoyo, M., Hrynowiecka, A., Tomkowiak, J., Sławińska, J., Przybylski, B., Ciszek, D., Alexandrowicz, W.P., Skoczylas-Śniaz, S., Ratajczak-Skrztaek, U., Shpansky, A.V., Ilyina, S.A., Moska, P., Urbański, K., MirosławGrabowska, J., Niska, M., Capalbo, C., Nowakowski, D., Made van der, J., Popović, D., Baca, M. and Billia, E.M.E. 2023a. A skeleton of peat- trapped forest rhinoceros Stephanorhinus kirchbergensis (Jäger, 1839) from Gorzów Wielkopolski, North-western Poland: a record of life and death of the Eemianlarge mammals. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie Abhandlungen, 308 (1), 1–33.
• 278. Stefaniak, K., Kovalchuk, O., Kotusz, J., Stachowicz‐Rybka, R., Mirosław‐Grabowska, J., Winter, H., Niska, M., Sobczyk, A., Barkaszi, Z., Kotowski, A., Malkiewicz, M., Alexandrowicz, W. P., Raczyński, P., Badura, J., Przybylski, B., Ciszek, D. and Urbański, K. 2021b. Pleistocene freshwater environments of Poland: A comprehensive study of fish assemblages based on a multi‐proxy approach. Boreas, 50 (2), 457–476.
• 279. Stefaniak, K., Kovalchuk, O., Marciszak, A., Stepanchuk, V., Rekovets, L., van der Made, J., Yanenko, V., Tsvelykh, A., Ratajczak-Skrzatek, U., Kotowski, A., Gornig, W. and Barkaszi, Z. 2022. Middle Pleistocene faunal and palaeoenvironmental changes in the south of Eastern Europe: A case study of the Medzhybizh 1 locality (MIS 11, Ukraine). Quaternary International, 633, 103–117.
• 280. Stefaniak, K., Kovalchuk, O., Ratajczak-Skrzatek, U., Kropczyk, A., Mackiewicz, P., Kłys, G., Krajcarz, M., Krajcarz, M.T., Nadachowski, A., Lipecki, G., Karbowski, K., Ridush, B., Sabol, M. and Płonka, T. 2023b. Chronology and distribution of Central and Eastern European Pleistocene rhinoceroses (Perissodactyla, Rhinocerotidae) – A review. Quaternary International, https://doi.org/10.1016/j.quaint.2023.02.004
• 281. Stefaniak, K., Muzolf, B., Socha, P. and Mirosław-Grabowska, J. 2009c. Studies in the caves on the Zegarowe Rocks. In: Stefaniak, K., Tyc, A. and Socha, P. (Eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes – palaeoen-vironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, 255–271.
• 282. Stefaniak, K., Piskorska, T., Witkowska, A. and Wojtal, P. 2012. Morphometric variation of reindeer remains (Rangifer tarandus LINNAEUS, 1759) from the Late Pleistocene cave localities in Poland. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 82, 177–191.
• 283. Stefaniak, K., Ratajczak, U.J., Kotowski, A., Kozłowska, M. and Mackiewicz, P. 2020. Polish Pliocene and Quaternary deer and their biochronological implications. Quaternary International, 546, 64–83.
• 284. Stefaniak, K., Socha, P., Nadachowski, A. and Tomek, T. 2009a. Palaeontological studies in the Częstochowa Upland. In: Stefaniak, K., Tyc, A. and Socha, P. (Eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes – palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, 85–144.
• 285. Stefaniak, K., Socha, P., Tyc, A., Cyrek, K. and Nadachowski, A. 2009b. Caves, rock shelters and palaeontological sites in quarries of the Częstochowa Upland. In: Stefaniak, K., Tyc, A. and Socha, P. (Eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes – palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 56, 307–354.
• 286. Stefaniak, K., Stachowicz-Rybka, R., Borówka, R.K., Hrynowiecka, A., Sobczyk, A., Moskal-del Hoyo, M., Kotowski, A., Nowakowski, D., Krajcarz, M.T., Billia, E.M. and Kovalchuk, O. 2021a. Browsers, grazers or mix-feeders? Study of the diet of extinct Pleistocene Eurasian forest rhinoceros Stephanorhinus kirchbergensis (Jager, 1839) and woolly-rhinoceros Coelodonta antiquitatis (Blumenbach, 1799). Quaternary International, 605–606, 192–212.
• 287. Stuart, A.J. 2005. The extinction of woolly mammoth (Mammuthus primigenius) and straight-tusked elephant (Palaeoloxodon antiquus) in Europe. Quaternary International, 126–128, 171–177.
• 288. Ślósarski, A. 1882a. Zwierzęta zaginione (dyluwialne). Pamiętnik Fizjograficzny, 2, 477–486.
• 289. Ślósarski, A. 1882b. O głowach tura (Bos primigenius Bojanus) znalezionych w Królestwie Polskim. Wiadomości Archeologiczne, 4, 40–55.
• 290. Ślósarski, A. 1883. Zwierzęta zaginione (dyluwialne). Pamiętnik Fizjograficzny, 3, 531–536.
• 291. Slósarski, A. 1884. Zwierzęta zaginione. Kilka słów o naszych nosorożcach dyluwialnych. Pamietnik Fizjograficzny, 4, 357–374.
• 292. Środoń, A. 1956. W sprawie interglacjału w Szelągu pod Pozna niem. Z badań czwartorzędu w Polsce. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 100, 7–44.
• 293. Szyndlar, Z. 1984. Fossil snakes from Poland. Acta Zoologica Cracoviensia, 28, 1–156.
• 294. Toepfer, V. 1958. Steingerate und Palokologie der mittel-palaolithischen Fundstelle Rabutz bei Halle (Saale). Jahresschrift fur Mitteldeutsche Vorgeschichte, 41–42, 140–177.
• 295. Tomek, T. and Bochenski, Z. 2005. Weichselian and Holocene bird remains from Komarowa Cave, Central Poland. Acta Zoologica Cracoviensia, 48A (1–2), 43–65.
• 296. Tomek T., Bocheński Z.M., Socha P. and Stefaniak K. 2012. Continuous 300,000-year fossil record: changes in the ornithofauna of Biśnik Cave, Poland. Palaeontologia Electronica, 15 (1.2A), 1–20.
• 297. Turner, C. 2000. The Eemian interglacial in the North European plain and adjacent areas. Netherlands Journal of Geosciences, 79 (2–3), 217–231.
• 298. Urbański, K. and Winter, H., 2005. The Eemian Interglacial in he section Radówek (Łagów lakeland, western Poland) and its implication for till lithostratigraphy (In Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 53, 418–424.
• 299. Van Asperen, E.N. and Stefaniak, K. 2011. Biśnik Cave and its biostratigraphical position based on equid remains. Acta Zoologica Cracoviensia, 54A (1–2), 55–76.
• 300. Valde-Nowak, P., Alex, B., Ginter, B., Krajcarz, M. T., Madeyska, T., Miękina, B., Sobczyk, K., Stefański, D., Wojtal, P., Zając, M. and ZarzeckaSzubińska, K., 2014. Middle Paleolithic sequences of the Ciemna Cave (Prądnik valley, Poland): the problem of synchronization. Quaternary International, 326–327, 125–145.
• 301. Valoch, K. 1988. Die Erforschung der KůlnaHöhle 1961–1976. Anthropos, 24 (16), 7–199.
• 302. Valoch, K., Pelišek, J., Musil, R., Kovanda, J. and Opravil, E. 1970. Die Erforschung der KůlnaHöhle bei Sloup im Mährischen Karst (Tschechoslowakei). Quartär, 20, 1–45.
• 303. Wahnschaffe, F. 1914. Kritische Bemerkunde mit besonderer zum Interglazial II und Spätglazial Norddeutschland mit besonderer Berücksichtigung der diluvialen Säugetierfauna. Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft, 66, 81–92.
• 304. Wagner, J. 2001. The updated record of cave bear and other members of the genus Ursus on the territory of Czech Republic. Cadernos Labolatorium Xeolóxico de Laxe Coruña, 26, 447–455.
• 305. Wenzel, S. 1996. Die Funde aus dem Travertin von Stuttgart-Unterturkheim und die Archaologie der letzten Warmzeit in Mitteleuropa, 272 pp. PhD Thesis, Universität Köln; Köln.
• 306. Wiśniewski, A. 2006. Środkowy paleolit w dolinie Odry, 260 pp. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; Wrocław.
• 307. Wiśniewski, A., Adamiec, G., Badura, J., Bluszcz, A., Kowalska, A., KufelDiakowska, B., Mikołajczyk, A., Murczkiewicz, M., Musil, R., Przybylski, B., Skrzypek, G., Stefaniak, K. and Zych, J. 2013. Occupation dynamics north of the Carpathians and Sudetes during the Weichselian (MIS 5d–3): The Lower Silesia (SW Poland) case study. Quaternary International, 294 (2), 2–40.
• 308. Wiśniewski, A., Stefaniak, K., Wojtal, P., Zych, J., Nadachowski, A., Musil, R., Badura, J. and Przybylski, B. 2009. Archaeofauna or palaeontological record? Remarks on Pleistocene fauna from Silesia. Sprawozdania Archeologiczne, 61, 31–87.
• 309. Wiśniewski, A., Wilczyński, J., Przybylski, B., Ciombor, M. and Stefaniak, K. 2023. Bovid bone accumulation in Late Middle Palaeolithic Poland. Journal of Field Archaeology, 48 (3), 180–197.
• 310. Wiszniowska, T, Socha, P. and Stefaniak, K. 2002a. Czwartorzędowa fauna z osadów Jaskini Biśnik. In: Cyrek, K. (Ed.), Jaskinia Biśnik. Rekonstrukcja zasiedlenia jaskini na tle zmian środowiska przyrodniczego, 192–220. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, Poland.
• 311. Wiszniowska, T, Socha, P. and Stefaniak, K. 2002b. Wstępne wyniki badań szczątków kostnych zwierząt ze stanowiska środkowopaleolitycznego przy ulicy Hallera we Wrocławiu. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, 44, 21–26.
• 312. Wiszniowska, T., Stefaniak, K. and Socha, P. 2005. Szczątki kręgowców ze stanowiska środkowopaleolitycznego przy ulicy Hallera we Wrocławiu. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, 47, 17–23.
• 313. Wojtal, P. 2007. Zooarchaeological studies of the Late Pleistocene sites in Poland, 189 pp. Institute of Systematics and Evolution of Animals, Polish Academy of Science; Kraków.
• 314. Wojtal, P. and Patou-Mathis, M. 2003. Middle Palaeolithic Fauna in Poland. BAR International Series, 1105, 83–89.
• 315. Wojtal, P., Miękina, B., Lipecki, G., Ochman, K., Krawczyk, M., Jakubowski, G. and Tomek, T. 2009. Late Pleistocene environment of the Częstochowa Upland (Poland) estimated from faunistic evidence of the archaeological cave sites, 112 pp. Institute of Systematics and Evolution of Animals, PAS; Kraków.
• 316. Woldstedt, P. 1955. Norddeutschland und angrenzende Gebiete im Eiszeitalter, 467 pp. K.F. Koehler Verlag; Stuttgart.
• 317. Wolsan, M. 1989. Drapieżne – Carnivora. In: Kowalski, K. (Ed.), Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59–60, 177–197.
• 318. Wolsan, M. 1993. Evolution des carnivores quaternaires en Europe centrale dans leur contexte stratigraphique et paleoclimatique. L’Anthropologie, 97, 203–222.
• 319. Wójcik, M. 1971. Niedźwiedź jaskiniowy z plejstoceńskich osadów Jaskini Nietoperzowej. Folia Quaternaria, 37, 1–17.
• 320. Żarski, M., Winter, H. and Kucharska, M. 2018. Palaeoenvironmental and climate changes recorded in the lacustrine sediments of the Eemian Interglacial (MIS 5e) in the Radom Plain (Central Poland). Quaternary International, 467, 147–160.
• 321. Zeuner, F. 1934. Die Beziehungen zwischen Schädelform und Lebensweise bei den rezenten und fossilen Nashörnern. Berichte der Naturforschenden Gesellschaft zu Freiburg i. Br, 34, 21–80

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).