Rescue in Poland – History, Essence and Future

• Autorzy: Szewczyk Łukasz Piotr , Mikos Marcin

Identyfikatory

DOI

10.12845/sft.63.1.2024.10

Warianty tytułu

PL

Ratownictwo w Polsce – historia, istota, przyszłość

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

Purpose: The aim of the article is to present the history, essence and mission of the Polish rescue system, and its location in the system of civil protection, civil defence, general security, and even more broadly, national security. The article is also an attempt to answer the question about the essence of the Polish rescue system, its holistic definition containing the most important immanent components common to all its fields and varieties. It is also an answer to the question about the main goals of this system, as well as the correlation with the existing threats classified into three main catalogues. Introduction: In this article, the authors tried to familiarize readers with the organization, origins and location of the Polish rescue system in the above-mentioned security systems, articulating its diversity and potential. This article consists of two main parts. In the first one, the authors presented a historical outline of Polish rescue services, presenting its main areas and primary entities responsible for them. The second part presents the essence of Polish rescue in correlation with national security, general security, population protection and civil defence. The whole is complemented by conclusions focusing mainly on articulating the strong and established position of rescue in the systemic approach to public safety in Poland. Methodology: The article mainly analyses the most important normative documents, scientific articles and compact monographs recognized in the field of rescue and protection of the population of the authors. Conclusions: Polish rescue is based on functioning of many institutions (including services, inspections and guards), which partly has historical implications and partly results from a certain internationalization of rescue in several areas, such as sea and air rescue. On the one hand, it greatly complicates the overall picture of the set of elements of the Polish rescue system. On the other hand, it proves his high potential. It seems that the Polish rescue system has an established and strong position in the general security system and constitutes an important element of Polish national security. This does not mean, that this system does not need changes. For example, the above-mentioned dispersion of the system forces the adoption of certain unifications both in the organizational, formal-legal and IT spheres, so that the individual executive and management elements operating within the system operate based on common goals and mission on the basis of cooperation and not competition.

PL

Cel: Celem artykułu jest przedstawianie historii, istoty i misji polskiego systemu ratowniczego, a także jego umiejscowienia w systemie ochrony ludności, bezpieczeństwa powszechnego, czy nawet szerzej – bezpieczeństwa narodowego. Artykuł stanowi również próbę odpowiedzi na pytanie o istotę polskiego systemu ratowniczego, jego holistyczną definicję zawierającą najistotniejsze, immanentne składowe wspólne dla wszystkich jego rodzajów. To także odpowiedź na pytanie o główne cele tegoż systemu, a także korelację z występującymi zagrożeniami. Wprowadzenie: W artykule autorzy starali się przybliżyć czytelnikom organizację, genezę i umiejscowienie polskiego systemu ratowniczego w istniejących systemach bezpieczeństwa, artykułując jego różnorodność i potencjał. Artykuł składa się z dwóch głównych części. W pierwszej autorzy zawarli zarys historyczny polskiego ratownictwa, przedstawiając jednocześnie jego główne kategorie i podstawowe podmioty za nie odpowiedzialne. W części drugiej skupili się na istocie polskiego ratownictwa w korelacji do bezpieczeństwa narodowego, powszechnego, ochrony ludności i obrony cywilnej. Całość dopełniają wnioski koncentrujące się głównie na wyartykułowaniu silnej i ugruntowanej pozycji ratownictwa w systemowym ujęciu bezpieczeństwa powszechnego w Polsce. Metodologia: Złożoność i obszerność problematyki związanej z funkcjonowaniem polskiego systemu ratowniczego powoduje, że działania podjęte w celu wyjaśnienia poszczególnych problemów badawczych wymagałyby wykorzystania kombinacji wielu metod badawczych – zarówno teoretycznych, jak i empirycznych. Jednak ze względu na ograniczenia objętościowe autorzy zastosowali wyłącznie metody teoretyczne, takie jak: analiza, synteza, porównanie, abstrahowanie, uogólnienie i na tej podstawie wnioskowanie. Wnioski: Polskie ratownictwo opiera się na funkcjonowaniu bardzo wielu instytucji (w tym służb, inspekcji i straży), co ma po części swoje implikacje historyczne, a po części wynika z międzynarodowego wymiaru ratownictwa. Z jednej strony mocno komplikuje to jego całościowy obraz, z drugiej strony świadczy o jego wysokim potencjale. Zdaniem autorów, polski system ratowniczy ma ugruntowaną i silną pozycję w systemie bezpieczeństwa powszechnego i stanowi istotny element bezpieczeństwa narodowego Polski. Nie znaczy to jednak, iż system ten nie potrzebuje zmian. Chociażby wspomniane jego rozproszenie wymusza przyjęcie pewnych unifikacji w sferze organizacyjnej, formalnoprawnej czy informatycznej.

Słowa kluczowe

EN

national security; civil protection; rescue; history of Polish rescue; general security

PL

ratownictwo; historia polskiego ratownictwa; ochrona ludności; bezpieczeństwo powszechne; bezpieczeństwo narodowe

• Wydawca: Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Safety & Fire Technology
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 63, iss. 1
• Strony: 132--148
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., rys.

Twórcy

autor

Szewczyk Łukasz Piotr

• Institute of Health Sciences, University of the National Education Commission, Krakow / Instytut Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

• https://orcid.org/0009-0006-6358-4789

autor

Mikos Marcin

• The Faculty of Medicine and Health Sciences of the Andrzej Frycz Modrzewski Kraków Academy / Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Krakowskiej Akademii im. Frycza Modrzewskiego

• https://orcid.org/0000-0001-7692-3360

Bibliografia

• [1] Brzeziński T., Historia medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
• [2] Goniewicz M., Pierwsza pomoc. Podręcznik dla studentów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011.
• [3] Ziarko A., Państwowe Ratownictwo Medyczne, w: O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć (red.), Vademecum bezpieczeństwa, Instytut Nauk o Bezpieczeństwie UP, Kraków 2018.
• [4] Goniewicz M., Goniewicz K., Ewolucja systemu ratownictwa medycznego – od starożytności do czasów współczesnych, „Wiadomości Lekarskie” 2016, tom LXIX, nr 1.
• [5] Krystosik-Gromadzińska A., Konkolewski A., Systemy ratownicze w Polsce – Morska Służba Poszukiwania i ratownictwa, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych, Wrocław 2015.
• [6] Komsta B., Ratownictwo lotnicze w Polsce w latach 1990–2010, w: Ratownictwo w Polsce w latach 1990–2010, J. Konieczny (red.), Garmond Oficyna Wydawnicza, Warszawa-Poznań-Inowrocław 2010.
• [7] Kozioł M., Barszcz R., Kozioł W., 50 lat ratownictwa chemicznego, Wyd. Grupy Azoty, Puławy 2019.
• [8] Kędra M., GPR według INSARAG, „Przegląd Pożarniczy” 2015, wyd. 9.
• [9] Szymczak M., Słownik języka polskiego, t. 2, PWN, Warszawa 1979.
• [10] Mała Encyklopedia Wojskowa, tom III, MON, Warszawa 1971.
• [11] Kitler W., Skrabacz A., Bezpieczeństwo ludności cywilnej, TWO, Warszawa 2010.
• [12] Bogdan G., Buchała K., Ćwiąklaski Z., Dąbrowska-Kardas M., Kardas P., Majewski J., Rodzynkiewicz M., Szewczyk M., Wróbel W., Zoll A., Kodeks Karny. Część szczególna. Komentarz, t. 2, Warszawa, 1999.
• [13] Zoll A., Kodeks Karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117–277, Tom II, Warszawa 2006.
• [14] Spotowski A., Funkcja niebezpieczeństwa w prawie karnym, Warszawa 1990.
• [15] Lutostański M., Prawo, a bezpieczeństwo narodu i państwa, Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania, Łódź-Warszawa 2011.
• [16] Dworecki S., Zagrożenia bezpieczeństwa państwa, AON, Warszawa 2002.
• [17] Rutkowski C., Bezpieczeństwo i obronność: strategie – koncepcje – doktryny, Warszawa 1995.
• [18] Kitler W., Bezpieczeństwo Narodowe RP. Podstawowe kategorie. Uwarunkowania. System, AON, Warszawa 2011.
• [19] Jakubczak R., Marczak J., Gęsiorek K., Jakubczak W., Podstawy bezpieczeństwa narodowego Polski w erze globalizacji, AON, Warszawa 2008.
• [20] Gromek P., Ratownictwo w ochronie ludności. Istota. System. Kierunki rozwoju, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa 2015.
• [21] Kitler W., Ochrona ludności [w:] Bezpieczeństwo ludności cywilnej. Pojęcie, organizacja i zadania w czasie pokoju, kryzysu i wojny, Wyd. Towarzystwa Wiedzy Obronnej, Warszawa 2010.
• [22] Zboina J., Miejsce i rola ochrony przeciwpożarowej w systemie bezpieczeństwa państwa, w: Ochrona przeciwpożarowa a bezpieczeństwo państwa, J. Zboina, B. Wiśniewski (red.), CNBOP-PIB, Józefów 2014.
• [23] Projekt ustawy z dnia 13 czerwca 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej.
• [24] Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. 2017 poz. 1897).
• [25] Lubiewski P., Drożdż A., Zagrożenia – Rozważania na gruncie teorii, „Zeszyty Naukowe WSZ w Legnicy” 2020, 1(34), 77–87.
• [26] Ziobro J., Uwarunkowania i konteksty organizacji sprawnego ratownictwa, „Zeszyty Naukowe SGSP” 2022, 81, 139–166, https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.8129.
• [27] Wawrzyniak B., Polityka strategiczna przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa 1989.
• [28] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2022 poz. 2556).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).