Zakłady „Telefunkena” na warszawskim Kamionku, cz. I

• Autorzy: Dąbrowski J.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK51TELEFUNKEN

Warianty tytułu

EN

“Telefunken” factory in Kamionek in Warsaw, p. I

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Krajowe Towarzystwo Telefunken Sp. z o.o. zostało założone w Warszawie w 1933 r. Od początku swego istnienia rozwijało się bardzo dynamicznie, w związku z czym kilkakrotnie zmieniało swoją siedzibę, wynajmując coraz to większe pomieszczenia, kolejno przy ul. Polnej, Długiej i Rakowieckiej. Ostatecznie siedziba firmy – przekształconej na początku 1938 r. w Krajowe Zakłady Telefunken S.A. – została przeniesiona na ul. Owsianą 14 na Kamionku (Praga-Południe), gdzie w 1937 r. zakupiono dużą działkę ze zbudowaną cztery lata wcześniej nowoczesną halą fabryczną. W tym samym roku wzniesiono – według projektu Lucjana Krongolda – budynek administracyjny oraz zabudowania pomocnicze (m.in. garaże), dopełniając całości zabudowy zakładów. W tym miejscu firma funkcjonowała do 1939 r., opracowując i wypuszczając, wyłącznie na rynek krajowy, 44 modele nowoczesnych aparatów radiowych. Wyróżniały się one wysoką jakością wykonania, nowoczesnym wzornictwem i zastosowaniem wysokiej jakości materiałów (np. egzotyczne drewno na skrzynki aparatów). KT Telefunken prowadziło dobrze zaplanowaną akcję reklamową w gazetach codziennych i czasopismach na terenie całego kraju, szczególnie aktywnie w stolicy. Uczestniczyło także w licznie organizowanych ogólnokrajowych i branżowych targach. Działalność KT Telefunken została przerwana po wybuchu wojny, zaś teren fabryki przy ul. Owsianej zakupił Adam Pakulski, prowadząc tu działalność swojej Wytwórni Konserw, Marmolady i Przetworów Spożywczych „Wanda”, aż do znacjonalizowania zakładu w 1950 r. Po 1953 r. w obiektach fabrycznych przy ul. Owsianej 14 mieściła się filia rembertowskich zakładów mięsnych, a następnie biura i hotel dla szwaczek Zakładów Odzieżowych „Cora”. Po likwidacji tych ostatnich w latach 90. XX w. zabudowania fabryczne zostały porzucone i do dziś nie są użytkowane, ulegając coraz głębszej degradacji.

EN

The National Association Telefunken LLC was founded in Warsaw in 1933. Since the beginning of its existence it developed very dynamically, because of which it moved its headquarters several times, renting ever-larger rooms subsequently in Polna, Długa and Rakowiecka streets. Finally, the head offices of the company – at the beginning of 1938 transformed into National Company Telefunken JSC – were moved to 14 Owsiana Street in Kamionek (Praga-South), where in 1937 a large parcel of land was purchased with a modern built four years earlier industrial building. In the same year, and administrative building and auxiliary buildings (e.g. garages) were erected – according to the project by Lucjan Krongold – to complete the factory complex. There the company functioned until 1939, making and releasing solely on the domestic market 44 models of modern radio sets. They were distinguished by their high quality of workmanship, latest designs and the use of high-quality materials (e.g. exotic wood used for radio cases). KT Telefunken launched a carefully planned advertising campaign in dailies and periodicals all over the country, and especially actively in the capital. They also participated in numerous organised all-Poland and trade fairs. The functioning of KT Telefunken ended after the outbreak of the war, and the factory property in Owsiana Street was purchased by Adam Pakulski, who ran here his Canned Goods, Marmalade and Foodstuffs Manufacture “Wanda” until it became nationalised in 1950. After 1953, the factory buildings at 14 Owsiana Street housed a branch of the Rembertow meat factory, and later offices and a hotel for seamstresses from the “Cora” clothing factory. After the latter were closed down during the 1990s, factory buildings were abandoned and have not been used until today, more and more falling into ruin.

Słowa kluczowe

PL

Warszawa; Telefunken; zabytki techniki; ochrona zabytków

EN

Warsaw; Telefunken; technology monuments; monument protection

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 51
• Strony: 7--14
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., il.

Twórcy

autor

Dąbrowski J.

• Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Bibliografia

• 1. J. Silberstein, Elektrotechnika i radiotechnika na WMEI, Przegląd Techniczny 1936, z. 20, s. 584–59;
• 2. R. Rudniewski, Przemysł radiotechniczny na tle refleksyj powystawowych, [w:] Wystawa przemysłu metalowego, elektrotechnicznego i radiowego w r. 1936, Biuletyn Giełdowy Polskiej Agencji Telegraficznej, Warszawa b.d.w. (1936), s. 10–11;
• 3. D. Lichtenstein, Pokaz polskiego przemysłu radiotechnicznego, [w:] Wystawa przemysłu metalowego, elektrotechnicznego i radiowego w r. 1936, Biuletyn Giełdowy Polskiej Agencji Telegraficznej, Warszawa b.d.w. (1936), s. 13–14;
• 4. R. Rudniewski, Bilans dorobku polskiej radiotechniki, 20 lat pracy nad podniesieniem gospodarczym Polski, dodatek bezpłatny do Codziennej Gazety Handlowej 1938, nr 270, s. 57.
• 5. Berezowski H., Towarzystwo Radiotechniczne ELEKTRIT. Wilno 1925–1939, Warszawa 2011.
• 6. 5 lat pracy Krajowych Zakładów Telefunken 1933–1938, Warszawa 1938; „Krajowe Towarzystwo „Telefunken” Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością została zawarta na mocy aktu zeznanego przed notariuszem Zaborowskim w Warszawie w dniu 7 września 1933 r. za nr rep. 1446 na czas nieokreślony, wpisu do Rejestru Sądu Okręgowego w Warszawie dokonano pod nr B LXIII 9031 w dniu 12 września 1933 r.” – Polska Gospodarcza 1933, R. XIV, z. 50, s. IV.
• 7. Reklama nr 67925r, Kurier Warszawski 1937, nr 1, s. 3.
• 8. Reklama nr 907439r, Kurier Warszawski 1937, nr 306, s. 5.
• 9. Reklama nr 902520r, Kurier Warszawski 1937, nr 99, s. 4.
• 10. Reklama nr 907061r, Kurier Warszawski 1937, nr 293, s. 15.
• 11. Reklama nr 907126r, Kurier Warszawski 1937, nr 300, s. 19.
• 12. Codzienna Gazeta Handlowa 1938, nr 78, s. 6.
• 13. 18 Codzienna Gazeta Handlowa 1938, nr 112 s. 3;
• 14. Wystawa przemysłu metalowego, elektrotechnicznego i radiowego w r. 1936, Biuletyn Giełdowy Polskiej Agencji Telegraficznej, Warszawa b.d.w., s. 36–38.
• 15. Telefunken, Gazeta Codzienna Handlowa 1937, nr 221, s. 14
• 16. Telefunken, Codzienna Gazeta Handlowa 1937, nr. 270, s. 4
• 17. „Telefunken” na Wystawie Wileńskiej „Radio dla Miasta i Wsi”, Codzienna Gazeta Handlowa 1937, nr 235, s. 3.
• 18. Słuszny punkt widzenia, Codzienna Gazeta Handlowa 1937, nr. 60, s. 7; Placówki przemysłu radiowego w Polsce, Przegląd Gospodarczy 1938, z. 22. b.n.s.;
• 19. Telefunken, Codzienna Gazeta Handlowa 1938, nr 53, s. 3;
• 20. Placówka przemysłu radiowego w Polsce, Codzienna Gazeta Handlowa 1938, nr 270, s. 57;
• 21. Wiadomości Radiotechniczne 1939, z. 1–2, s. 11.
• 22. Sprawy budowlane, Kronika Warszawy 1931, nr 6–8, s. 22.
• 23. J. Zieliński, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, t. 15, Warszawa 2014, s. 440.
• 24. Zatwierdzone budowy, Biuletyn Przetargowy 1937, nr 27, s. 4, poz. 297;
• 25. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m. st. Warszawy 1949, Nr 13, poz. 71.
• 26. Monitor Polski 1949, Nr A-60, poz. 823, 824, 825.
• 27. Monitor Polski 1950, Nr A-92, poz. 1151.
• 28. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. st. Warszawy 1953, Nr 1/2–3, poz. 3.
• 29. Dokumentacja w archiwum Urzędu Dzielnicy Praga-Południe w Warszawie.