Analiza układów hydraulicznych w elektrociepłowniach i ciepłowniach z akumulatorem ciepła

• Autorzy: Zwierzchowski R.

Warianty tytułu

EN

Analysis of hydraulic systems with thermal energy storage in a District Heating plant or CHP plant

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obecnie w Polsce w większości Miejskich Systemów Ciepłowniczych (MSC) zasilanych z Ciepłowni Komunalnej (CK) lub Elektrociepłowni (EC), procesy modernizacyjne dotyczące wytwarzania jak i przesyłu ciepła są znacząco zaawansowane, a niekiedy uznane są wręcz za zakończone. Jednakże, te procesy modernizacyjne nie obejmują wcale lub tylko w ograniczonym zakresie, układów hydraulicznych we wspomnianych powyżej źródłach energii. Układy hydrauliczne w eksploatowanych w Polsce CK i EC, zazwyczaj charakteryzują się nadmierną energochłonnością urządzeń, zbyt wysokimi stratami hydraulicznymi i brakiem dostosowania do zmieniających się warunków eksploatacyjnych MSC. Zasadniczą analizę układów hydraulicznych poprzedza charakterystyka tych układów w typowych CK i EC oraz opis parametrów cieplno-hydraulicznych nośnika energii w poszczególnych obiegach źródła energii. Charakterystyka układów hydraulicznych obejmuje zarówno prezentację klasycznych rozwiązań tych układów w komunalnych źródłach ciepła jak i analizę danych eksploatacyjnych i symulację pracy tych obiegów w sezonie grzewczym i sezonie letnim. Analiza parametrów cieplno-hydraulicznych w układach hydraulicznych w CK i EC zawiera charakterystykę produkcji ciepła i energii elektrycznej w tych źródłach, a także przebiegi i zakresy zmian parametrów cieplno-hydraulicznych w tych układach. Prezentowana praca wskazuje możliwe kierunki modernizacji układów hydraulicznych źródeł ciepła, łącznie z wprowadzeniem do nich obiegu akumulacji ciepła. Przedsięwzięcia te mają za zadanie ograniczenie strat energii, zwiększenie sprawności i niezawodności działania układów hydraulicznych, a także poprawę warunków eksploatacji MSC. Omówiono tutaj zagadnienia takie jak, wprowadzenie regulacji ilościowo-jakościowej wody sieciowej oraz możliwości obniżenia jej temperatury na zasileniu. Podano ogólne zasady energooszczędnej eksploatacji układów hydraulicznych i sposoby modernizacji istniejących oraz wprowadzenie nowych obiegów wodnych. Modernizacja istniejących i wprowadzenie nowych obiegów wodnych w CK i EC obejmuje takie przedsięwzięcia jak, zmiany funkcjonalno-technologiczne w istniejących obiegach wodnych, zastosowanie akumulatorów ciepła oraz nowych technologii odgazowania wody uzupełniającej i oczyszczania wody sieciowej. Wyżej wymienione działania zostały szczegółowo przeanalizowane i opisane. Technologie związane z zastosowaniem akumulatorów ciepła, można uznać jako nowatorskie w polskim ciepłownictwie. Oferują one duże możliwości w zakresie poprawy warunków eksploatacyjnych systemów ciepłowniczych jak i ekonomiki produkcji energii cieplnej i elektrycznej, ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii do odbiorców. Prezentowana praca zawiera także, analizę energetyczną i egzergetyczną układów hydraulicznych z akumulatorem ciepła, którą przeprowadzono dla wybranej EC, zasilającej w energię duże miasto w Polsce. Przedstawiono tu charakterystykę techniczną analizowanego źródła energii, a także charakterystykę eksploatacyjną na bazie danych eksploatacyjnych z kilku ostatnich lat. Analizę energetyczną i egzergetyczną wykonano dla sezonu grzewczego (Te = –20°C, tj. w warunkach obliczeniowych), okresu przejściowego (Te = +1°C) oraz okresu letniego Te = +15°C). Prezentowane wyniki analizy energetyczno-egzergetycznej układów hydraulicznych z akumulatorem ciepła, pozwalają wskazać miejsca największych strat energii w tych układach, a tym samym umożliwiają podjęcie odpowiednich działań do ich redukcji. Szczegółowe wyniki tej analizy pokazują, że zarówno zapotrzebowanie energii oraz straty egzergetyczne związane z funkcjonowaniem układów hydraulicznych EC z akumulatorem ciepła, zarówno w cyklach ładowania jak i rozładowania tego urządzenia, są niewielkie tzn. moc dodatkowych urządzeń (pomp rozładowczych akumulatora) sięga zaledwie 0,5–0,8% mocy bloku ciepłowniczego, a straty egzergetyczne są rzędu kilkuset kW. Dla wybranej EC, w której w ramach działań modernizacyjnych układów hydraulicznych, został zabudowany akumulator ciepła, przeprowadzono wstępną analizę wpływu na środowisko eksploatacji tego urządzenia. Przedstawione wyniki wskazują, że zastosowanie akumulatora ciepła ma bardzo pozytywny wpływ na środowisko, co przejawia się zmniejszeniem przez EC emisji zanieczyszczeń gazowych, a szczególnie pyłów do atmosfery.

EN

Presently in Poland, modernization processes of District Heating Systems (DHS) supplied with heat from a District Heating plant (DHp) or a Combined Heat and Power plant (CHPp) are in progress or even sometimes are treated as already completed. Unfortunately, usually the modernization processes which concern energy generation and heat distribution through the District Heating Network (DHN) do not cover or cover only to a limited extent hydraulic systems (pumping loops) in terms of considering energy sources. Operation of the hydraulic systems in Polish DHp and CHPp is usually characterized by extensive energy consumption of equipment, relatively high hydraulic losses of water fl ow in piping and lack of adjustment of equipment and piping accessories to changeable operation conditions of DHS. The main analysis of the hydraulic systems is preceded by characteristics of those systems in a typical DHp and CHPp and description of thermal–hydraulic parameters of energy carrier inside the following hydraulic loops in considered energy sources. The characteristics of the hydraulic systems cover both presentation of typical arrangement of those systems and analysis of operational parameters of the DHS including computer simulations of system operation during heating and summer seasons. The description of thermal–hydraulic parameters of energy carrier inside hydraulic loops in the DHp and CHPp includes characteristics of heat production by the plant and also runs with limits of changes of those parameters in the considered system. This work shows possible directions of hydraulic systems modernization in the DHp and CHPp, including of Thermal Energy Storage (TES) implementation. The main goal of those modernization processes of hydraulic systems is reduction of energy losses in hydraulic loops, increasing their effi- ciencies and availability, and improvement of operational conditions of DHS. The following items were described hereto, i.e. introducing quality-quantity governing of network water in the DHS, possibilities of decreasing supply temperature of network water, general principles of energy saving in operation of those hydraulic systems, modernization directions of existing hydraulic loops and introducing new loops. Modernization and introduction of new loops includes activities like functional–technological changes of existing hydraulic loops, TES loop implementation and application of new technologies for make-up water deaeration, and network water purifi cation. Implementation of TES in DHS is treated as innovative technology in the Polish District Heating sector. This technology offers great possibilities of improvement of operational conditions of DHS, decreasing energy, i.e. heat and electricity, production costs and emission of pollutants to the atmosphere, and also increasing security of energy supply to consumers. The work also includes energy and exergy analysis of the hydraulic system with the TES loop for one selected CHPp which supplies a large city in Poland with heat. In this point both technical characteristics and operational characteristics based on operational data taken from the last few years for the energy source were done. The energy and exergy analysis were performed for the heating season (outside temperature Te = –20°C, i.e. calculating conditions), intermediate season (Te= +1°C) and summer season (Te = +15°C). The presented results of analysis allow to indicate the places of highest energy destructions in the analyzed hydraulic system with the TES loop, and give an opportunity of appropriate action to reduce them. Detailed results of the energy-exergy analysis show that both energy consumption and exergy destructions for operation of the hydraulic system of CHPp with TES, for loading and unloading cycles of the tank are relatively low, i.e. the capacity of additional equipment (TES pumps) is equal to 0.5–0.8% of the total capacity of the heating block and exergy destruction is at the level of a few hundred kW. For this selected CHPp with the TES loop, an initial environmental analysis was performed for the whole year operation of the plant. The presented results show that application of TES has a signifi cant infl uence on the environment, which results in decreasing emission of the pollutants to the atmosphere, mainly fl ue dust in comparison to operation of the plant without TES.

Słowa kluczowe

PL

Miejski System Ciepłowniczy; MSC; miejska sieć ciepłownicza; układ hydrauliczny; źródło ciepła; akumulator ciepła; analiza energetyczna; analiza egzergetyczna

EN

District Heating System; DHS; District Heating Network; DHN; hydraulic system; energy source; Thermal Energy Storage; TES; energy analysis; exergy analysis

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Inżynieria Środowiska
• Rocznik: 2013
• Tom: z. 64
• Strony: 3--136
• Opis fizyczny: Bibliogr. 184 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Zwierzchowski R.

• Wydział Inżynierii Środowiska PW

Bibliografia

• Abdoly A., Rapp D. (1982): Theoretical and experimental studies of stratified thermocline storage of hot water. Energy Conversion and Management. 22, s. 275-285
• Abu-Hamdan G., Zurigat H., Ghajar J. (1992): An experimental study of a stratified thermal storage under variable inlet temperature for different inlet designs. International Journal Heat and Mass Transfer. 35, s. 1927-1934
• Ahern J. (1980): The Exergy Method of Energy System Analysis. J. Wiley & Sons, New York
• Al-Najem M., Al-Marafie A., Ezudin Y. (1993): Analytical and experimental investigation of thermal stratification in storage tanks. International Journal of Energy Research. 17, s. 77-88
• Al-Najern M., El-Refaee M. (1997): Numerical study of the prediction of turbulent mixing factor inthermal storage tanks. Applied Thermal Engineering. 17, s. 1173-1181
• Althof J. (1989): Economic feasibility of thermal storage. Heating/Piping/Air Conditioning. September, s. 159-163
• Badar M., Zubair S., Al-Farayedhi A. (1993): Second-law-based thermoeconomic optimization of a sensible heat thermal energy storage system. Energy. 18, s. 641-649
• Badyda K. (2001): Zagadnienia modelowania matematycznego instalacji energetycznych. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Mechanika z. 189, s. 1-117
• Badyda K., Bujalski W. (2009): Modelowanie pracy zasobnika w celu prognozowania obciążenia elektrociepłowni. Rynek Energii Nr 6 (85), s. 61-67
• Badyda K., Bujalski W., Milewski J., Warchoł M. (2010): Heat Accumulator in Large District Heating Systems: Simulation and Optimisation. ASME Conf. Proc.. Vol. 5: Industrial and Cogeneration; Microturbines and Small Turbomachinery; Oil and Industrial and Cogeneration. Paper no GT2010-22032, s. 39-44, Glasgow, UK, June 14-18
• Badyda K., Bujalski W., Niewiński G., Warchoł M. (2011): Selected issues related to heat storage tank modelling and optimisation aimed at forecasting its operation. Archives of Thermodynamics, Vol. 32, No 3, s. 3-31
• Baines D., Martin W., Sinclair A. (1982): On the design of stratfied thermal storage tanks. ASHRAE Transactions. 88, s. 426-439
• Barbaris L., Hooper F., Rosen M. (1988): The relationship between storage period duration and measures of the overall performance of sensible thermal energy storages. Proc. Int. Conf. on Applied Geothermal Energy and Thermal Energy Storages. Versailles, France, s. 723-727
• Beckman.G., Gilli P. (1984): Thermal Energy Storage. Springer-Verlag, New York
• Bejan A. (1978): Two thermodynamic optima in the design ofsensible heat units for energy storage. J. Heat Transfer. 100, s. 708-712
• Bejan A. (2002): Fundamentals of exergy analysis, entropy generation minimization, and the generation of flow architecture. Int. J. Energy Res. 26, s. 545-565
• Bhaskar K.U., et al. (2007): CFD simulation and experimental validation studies on hydrocyclone. Minerals Engineering. vol. 20, issue 1, pp. 60-71
• Bjurstrom H., Carlsson B. (1978): An exergy analysis of sensible and latent heat storage. Heat Recovery Syst. 100, s. 708-712
• Bjurstrom H., Carlsson. B. (1985): An exergy analysis ofsensibie and latent heatstorage. J. of Heat Recovery Systems. Vol. 5, s. 235-250
• Błaszczyk A., Cywka R., Najdecki S., Woźniak D. (2006): Projekt modernizacji ciepłowni o mocy 100 MW Rynek Energii, Nr 5, s. 57-66
• Bogdan Z., Kopjar D. (2006): Improvement of the cogeneration plant economy by using heat accumulator. Energy, vol. 31 , s. 2285-2292
• Boysan F. et al. (1982): A Fundamental Mathematical Approach to Cyclone Design. Trans. J. Chem. Eng. vol. 60, s. 222
• Boysan F. et al. (1983): Experimental and Theoretical Studies of Cyclone Separator Aerodynamics. J. Chem. Eng. Symposium Series No 69, s. 305
• Bradley D. (1965): The Hydrocyclone. Pergamon, Oxford.
• Brodowicz K., Zwierzchowski R. (1982): Wykres entalpia - stężenie dla dwufazowego ciecz-gaz układu: woda-tlen z powietrza. Archiwum Termodynamiki, Nr 1, vol. 3, s. 19-33
• Brodowicz K., Zwierzchowski R. (1983): Ogólna metoda obliczania odgazowywaczy termicznych. Archiwum Energetyki, Nr 1-2, s. 3-17
• Bujalski W., Badyda K., Błasiak M., Warchoł M. (2011): Optymalizacja pracy dużego zasobnika ciepła na przykładzie wdrożenia w Vattenfall Heat Poland S.A. Energetyka Nr 12, s. 832-839
• Cai I., Stewart E., Sohn W. (1993): Turbulent buoyant flows into a two dimensional storage tank. International Journal Heat and Mass Transfer. 36, s. 4247-4256
• Chan C., Smereka S., Guisti D. (1983): A numerical study of transient mixed convection flows in thermal storage tank. ASME-Journal Heat Transfer. 105, s. 246-253
• Chomicz D. (1988) Uzdatnianie wody w kotlowniach i ciepłowniach. Arkady, Warszawa
• Chorążak B., Plutecki Z., Loch M. (2004): Ocena stanu rozwiązań technicznych kotłowni wodnych w komunalnych systemach ciepłowniczych. Ekologia Energie Odnawialne Ciepłownictwo w Polsce i na świecie. Rocznik XI, zeszyt 5-6, s. 64-68
• Cole L., Bellinger O. (1982): Thermally stratified tanks. ASHRAE Transactions. 88, Part 2(1), s. 1005-1017
• Cullivan J.C., Williams R.A., Dyakowski T., Cross C.R. (2004): New understanding of hydrocyclone flow field and separation mechanism from computational fluid dynamics. Minerals Engineering vol. 17, pp. 651-660
• Dahl J.A., Hermansson L.R. (1994): Feasibility Study of Heat Storage in a District Heating System in Northern Sweden. Proceedings of the 6th International Conference on Thermal Energy Storage - Calorstock'94, 5. 403-410. Espoo, Finland
• Denholm P., Holloway T. (2005): Improved accounting of emissions from utility energy storage system operation. Environmental Science & Technology. 39, s. 9016-9022
• Denholm P., Klucinski G. (2004): Life cycle energy requirements and greenhouse gas emissions from large scale energy storage systems. Energy Convers. Mgmt. Vol. 45, s. 2153-2172
• Desrues T., Ruer J., Marty P., Fourmigue J. (2010): A thermal energy storages process for large scale electric applications. Applied Thermal Engineering. Vol. 30, s. 425-432
• Dharmadhikari S., Pons D., Principaud F. (2000): Contribution of stratfied thermal storage to cost-effective trigeneration project. ASHRAE Transactions. 106(2), s. 280-291
• Dincer I. (1998): Energy and environmental impacts: present and future perspective. Energy Sources. 20(4/5), s. 427-453
• Dincer I. (2002): Thermal energy storage systems as a key technology in energy conservation. Int. J. Energy Res. 26, s. 567-588
• Dincer I., Dost S., Li X. (1997a): Performance analyses of sensible heat storage systems for thermal applications. International Journal of Energy Research. 21(10), s. 1157-1171
• Dincer I., Dost S., Li X. (1997b): Thermal energy storage applications from an energy saving perspective. International Journal of Global Energy Issues. 9(4-6), s. 351-364
• Dincer I., Rosen M.A. (2002): Thermal Energy Storage. Systems and Applications. John Wiley & Sons, Ltd., Chichester, England
• Dinter F., Ger M., Tamme R. (1991): Thermal Energy Storage for Commercial Applications. Springer-Verlag, Berlin
• Domański R., Fellah G. (1998): Thermoeconomic analysis of sensible heat, thermal energy storages systems. Applied Thermal Engineering. 18(8), s. 693-704
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24.11.2010 r. (2010): W sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola).
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady 2012/27/UE z dnia 25.10.2012 r. (2012): W sprawie efektywności energetycznej.
• Dzierzgowski M., Zwierzchowski R. (2002): Zastosowanie źródeł odnawialnych z zasobnikami ciepła w systemach ciepłowniczych. Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo i Wentylacja, Nr 1, s. 7-10
• Eames P., Norton B. (1998): The effect of tank geometry on thermally stratified sensible heat storage subject to low Reynolds number/lows. Int. J. of Heat and Mass Transfer. Vol. 41, Issue 14, s. 2131-2142
• Fernandes D., Pitie F., Caceres G., Baeyens J. (2012): Thermal energy storages: "How previous findings determine current research priorities ". Energy. 39, s. 246-257
• Fields W., Knebel D. (1991): Cost effective thermal energy storage. Heating/Piping/Air Conditioning. July, s. 59-72
• Gari N., Loehrke I., Holzer C. (1979): Performance of an inlet manifold for a stratified storage tanks. ASME Paper 79-HT-67, Joint ASME/AICHE 18th National Heat Transfer Conference, San Diego, California, August
• Ghajar J., Zurigat H. (1991): Numerical study of the effect of inlet geometry on mixing in thermocline thermal energy storage. Numerical Heat Transfer-Part A. 19, s. 65-83
• Gil A., Medrano M., Martorell I., Lazaro A., Dolado P., Zalba B., Cabeza L. (2010): State of the art on high temperature thermal energy storagefor power generation. Part 1 - Concepts, materials and modeilization. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 14, s. 31-55
• Gretarsson P., Pedersen O., Strand K. (1994): Development of a fundamentally based stratified thermal storage tank model for energy analysis calculatrons. ASHRAE Transactions. 100, S. 1213-1220
• Hahne E., Chen Y. (1998): Numerical study of flow and heat transfer characteristics in hot water stores. Solar Energy. 64, s. 9-18
• Hasnain S. (1998): Review on sustainable thermal energy storage technologies, Part I: Heat storage materials and techniques. Energy Convers. Mgmt. Vol. 39, No 11, s. 1127-1138
• Ibrahim H., Ilinca A., Perron J. (2008): Energy storage systems - Characteristic and comparisons. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 12, s. 1221-1250
• Ismail R., Leal B., Zanardi A. (1997): Models of liquid storage tanks. International Journal of Energy Research. 22, s. 805-815
• Jackowski K., Jędral W., Koczara W., Zwierzchowski R. (1996): Zasady sterowania pompami obiegowymi w miejskich systemach ciepłowniczych. Zeszyty Naukowe Politechniki Warszawskiej - Energia i utylizacja odpadów w ochronie środowiska. Zeszyt 1, s. 167-182, Warszawa
• Jackowski K., Jędral W., Zwierzchowski R. (1998): Oszczędność energii oraz wzrost niezawodności działania obiegów wodnych w ciepłowniach komunalnych. Uczelniane Centrum Badawcze Energetyki i Ochrony Srodowiska, Zeszyt 2, Politechnika Warszawska, s. 143-158, Warszawa
• Jansen J., Sorensen B. (1984): Fundamentals of Energy Storage. J. Wiley & Sons, New York
• Jaworski A. (2008): Akumulator ciepła w Vattenfall Heat Poland. Studium przypadku. Konferencja ,,Akumulatory Ciepła", Gdynia-Växjö (Szwecja), 23-25 października 2008.
• Jędral W. (1998): Optymalna regulacja wydajności pomp wirowych w energetyce, przemyśle i gospodarce komunalnej. Gospodarka Paliwami i Energią. Nr 1, s. 2-4
• Jędral W. (2002): Wpływ regulatorów pogodowych na współdziałanie źródła ciepła z miejską siecią ciepłowniczą. Instal, Nr 2, s. 16-18
• Jędral W. (2005): Pompy wirowe w ciepłownictwie. Instal, Nr 3, s. 33-35
• Jędral W. (2006): Perspektywy modernizacji pomp i instalacji pompowych w energetyce cieplnej. Archiwum Energetyki. t. XXXV, Nr 1, s. 29-49
• Jędral W. (2007): Efektywność energetyczna pomp i instalacji pompowych. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.
• Kaygusuz K. (1999): The Viability of Thermal Energy Storage. Energy Sources. 21, s. 745-755
• Kierlańczyk T., Kotte G. (1996): Zasady doboru wielkoci zasobników ciepła w miejskich systemach ciepłowniczych. Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja Nr 6, s. 273-274 i 295-297
• Kleinback M., Beckman A., Klein A. (1993): Performance study of one-dimensional models for stratified thermal storage tanks. Solar Energy, 50, s. 155-166
• Kmieć A., Kopański J. (2007): Wykorzystanie akumulatora ciepła w Elektrociepłowni do optymalizacji produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Konferencja Branżowa Energetyków. Bełchatów, 04 września
• Koczara W., Zwierzchowski R. (1996): Problemy regulacji i sterowania pomp obiegowych w ciepłowniach komunalnych. V Krajowa Konferencja "Modernizacja Miejskich Systemów Ciepłowniczych w Polsce", Międzyzdroje 23-25 września
• Kostowski W., Skorek J. (2005): Thermodynamic and economic analysis of heat storage application in co-generation systems. Int. J. Energy Res. 29, s. 177-188
• Krane R. (1987): A second law analysis of the optimum design and operation of thermal energy storage systems. Int. J. Heat Mass Transfer. 30, s. 43-57
• Kwestarz M. (2011): Analiza wpływu zasobnika ciepła na parametry pracy sieci ciepłowniczej. Rozprawa doktorska, Politechnika Warszawska, Warszawa
• Kwestarz M. (2012): Magazynowanie ciepła w zasobnikach i ich wpływ na parametry pracy sieci ciepłowniczej. Ciepłownictwo Ogrzewnictwo i Wentylacja, Nr 10, Tom 43/2012, s. 416-422
• Lilly D., Rhode D. (1982): A Computer Code for Swirling Turbulent Axisymetric Recirculating Flows. NASA Reprt 3442.
• Lorentzen P. (1993): The use of Heat Accumulators In District Heat Networks. Fernwärme International Vol. 22, No 3/93, str. 75-82
• Malewicz W. (1997): O opłacalności zastosowania akumulacyjnych zbiorników ciepła w elektrociepłowniach przemyslowych. Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja Nr 9, s. 5-8
• Malewicz W. (1998): Kombinowany układ gazowo-parowy z zasobnikiem ciepła. Gospodarka Paliwami i Energią. Nr 3, s. 14-16
• Malewicz W. (1999a): Uklad skojarzony z turbo zespołem gazowym i zasobnikiem ciepła. Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja Nr 6, s. 5-9
• Malewicz W. (1999b): Kombinowane układy skojarzone z turbozespołami gazowymi i zasobnikami ciepła na potrzeby wybranej aglomeracji miejskiej. Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja Nr 10, s. 5-8
• Mańkowski S., Zwierzchowski R. (1985): Symulacja numeryczna przepływów w cyklonach i hydrocyklonach. II Ogólnopolska Konferencja Mechaniki Płynów w Ochronie Środowiska, Wisła 17-21 kwietnia
• Mańkowski S., Zwierzchowski R., Szadkowski W. (1987): Eksperymentalne i teoretyczne badania przepływów cieczy i cząstek zanieczyszczeń w hydrocyklonach. III Międzynarodowa Konferencja, Klimatyzacja i Ciepłownictwo, Racjonalizacja Rozwiązań Konstrukcyjnych, 14-17 Maj, Wrocław
• Mańkowski S., Zwierzchowski R., Pieniek J., Stępniewski M., Kovats Z. (1992): Modernizacja źródeł ciepła. Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo i Wentylacja Nr 4, s. 75-78
• Mańkowski S. (1993): Warunki rozwoju i modernizacji źródel ciepła. Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo i Wentylacja Nr 9 (282)
• Mańkowski S., Dzierzgowski M., Wiszniewski A., Zwierzchowski R. (1994): Methods for Increasing Boiler Performance, Improvement of Combustion Process and Reducing Energy Losses for the Coal Stoker - Fired Boilers. ASME Symposium on Thermodynamics and the Design, Analysis, and Improvement of Energy Systems, pp. 35-40, Chicago, Nov. 6-11
• Mańkowski S., Zwierzchowski R., Dzierzgowski M., Wiszniewski A. (1994): Operational Analysis and Improvement of Heating - Water Pumping Station for Heating Plant. ASME Symposium on Thermodynamics and the Design Analysis, and Improvement of Energy Systems. AES-Vol. 33, s. 161-165. Chicago, USA. Nov. 6-11
• Mańkowski S., Szadkowski W. (1994): Badania zanieczyszczeń stałych wody sieciowej - III Krajowa Konferencja "Modernizacja Miejskich Systemów Ciepłowniczych w Polsce". Międzyzdroje, 19-21 września 1994
• Mańkowski S., Dzierzgowski M., Zwierzchowski R. (1998): Modernizacja i rozwój miejskiego systemu ciepłowniczego w Kielcach. Rynek Energii Nr 4, s. 11-44
• Marecki J. (1991): Gospodarka skojarzona cieplno-elektryczna.
• McCracken M. (2004): Thermal Energy Storage In Sustainable Buildings. ASHRAE Journal. Vol. 46, s. 39-41
• Medrano M., Gil A., Martorell I., Potau X., Cabeza L. (2010): State of the art on high temperature thermal energy storagefor power generation. Part 2 - Case studies. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 14, s. 56-72
• Misiewicz W., Misiewicz A. (2008): Napędy regulowane w układach pompowych źródeł ciepła. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.
• Mo Y., Miyatake O. (1996): Numerical analysis of the transient turbulent flow field in a thermally stratified thermal storage tank. Numerical Heat Transfer-Part A. 30, s. 649-667
• Moreno M.A., et al. (2007): Measurement and improvement of the energy efficiency at pumping stations. Biosystems Engineering vol. 98, pp. 479-486
• Muller A., Kranzl L., Tuominen P., Boelman B., Molinari M., Entrop A. (2011): Estimating exergy pricesfor energy carriers in heating systems: Country analyses of exergy substitution with capital expenditures. Energy and Buildings. 43, s. 3609-3617
• Nakahara N., Sagara K., Tsujimoto M. (1988): Water thermal storage tank: Part 2. 2-Mixing model and storage model estimation for temperature stratified tanks. ASHRAE Transactions. 94 Part 2, s. 371-394
• Nawrot H. (1998): Analiza techniczno-ekonomiczna zastosowania akumulatora ciepła w układzie wody grzewczej w Z.A. "Kędzierzyn". Gospodarka Paliwami i Energia. Nr 1, s. 7-12
• Nuutila M. (1994): Large thermal storage systems in district heating and CHP-Systems. Proceedings of the 6th, International Conference on Thermal Energy Storage - Calorstock'94, s. 419-426. Espoo, Finland
• Obwieszczenie Ministra Gospodarki z 21.12.2012 r. (2012): W sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej. Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej, poz. 15, Warszawa 11.01.2013
• Okabe T. (1990): Deaerator for removing dissolved oxygen in water. USA Patent No US5203890
• Oppel E, Ghajar A., Moretti P. (1986): A numerical and experimental study of stratified thermal storage. ASHRAE Transactions. 92, s. 293-309
• Patankar S. (1980): Numerical Heat Transfer and Fluid Flow. Hemispere Mc Graw Hill N.Y.
• Pun W., Spalding B. (1977): A General Computer Program for Two-dimensional Elliptic Flows. Imperial Collage of Science and Technology. Report HTS/76/2
• Rodi W. (1976): A New Algebraic Relation for Calculating the Reynolds Stresses. ZAMM, vol. 56, str 218
• Rosen M. (2001): The Exergy of Stratfied Thermal Energy Storages. Solar Energy. vol. 71, s. 173-185
• Rosen M., Dincer I.: On exergy and environmental impact. International Journal of Energy Research. 21, s. 643-654, 1997
• Rosen K. Dincer I. (1999): Thermal storage and exergy analysis: the impact of stratification. Transactions of CSME. 23(1B), s. 173-186
• Rosen M. A., Dincer I. (2001): Exergy as the confluence of energy, environment and sustainable development. Exergy Int. J. 1(1), s. 3-13
• Rosen M., Dincer I. (2003a): Exergy methods for assessing and comparing thermal storage systems. Int. J. Energy Res. 27, s. 415-430
• Rosen M., Dincer I. (2003b): Exergy-cost-energy-mass analysis of thermal systems and processes. Energy Conversion and Management. vol. 44, s. 1633-1635
• Rosen M., Hooper F. (1992): Modeling the temperature distribution in vertically stratified thermal energy storages to facilitate energy and exergy analysis. ASME Congress and Exhibition, AES Vol. 27/HTD-Vol. 228, New York, s. 247-252
• Rosen M., Hooper F. (1994): Designer-oriented temperature distribution models for vertically stratified thermal energy storages to facilitate energy and exergy evaluation. Proc. 6th Int. Conf. on Thermal Energy storages, Espoo, Finland, s. 263-270
• Rosen M., Hooper F., Barbaris L. (1988): Exergy analysis for the evaluation of the performance of closed thermal energy storage systems. ASME Journal of Solar Energy Engineering. 110, s. 255-261
• Rosen M., Nguyen S., Hooper F. (1991): Evaluating the energy and exergy contents of vertically stratified thermal energy storages. Proc. 5th Int. Conf. on Thermal Energy storages, Scheveningen,The Netherlands, s. 7.4.1-7.4.6
• Rosen M., Tang R. (1997): Increasing the exergy storage capacity of thermal storages using stratification. Proc. ASME Advanced Energy Systems Division, AES-Vol. 37, New York, s. 109-117
• Rosen M.A., Tang R., Dincer I. (2004): Effect of stratification on energy and exergy capatities in thermal storage systems. Int. J. Energy Res. 28, s. 177-193
• Rosen M.A., Tang R. (2006): Assessing and improving the efficiencies of a steam power plant using exergy analysis. Part 1: assessment. Int. J. of Exergy vol. 3, No 4
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 lipca 2011 r. (2011): W sprawie sposobu obliczania danych podanych we wniosku o wydanie świadectwa pochodzenia z kogeneracji oraz szczegółowego zakresu obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia tych swiadectw, uiszczania opłaty zastępczej i obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w wysokosprawnej Kogeneracji, Dz.U. 2011 nr 176 poz. 1052
• Sawillion M., Thone E. (1994): Dimensioning the Thermic Accumulator of Total Energy Unit. Fernwärme International. Vol. 23, No 9/94, s. 484-495
• Schuetz S., Mayer G., Bierdel M., Piesche M. (2004): Investigation on the flow and separation behaviour of hydrocyclones using computational fluid dynamics. Int. J. of Mineral Processing vol. 73, issue 2-4, pp. 229-237
• Shimizu M., Fujita K. (1985): Actual efficiencies of thermally-stratified thermal storage tanks. lEA Heat Pump Center Newsletter. 3(1/2), s. 20-25
• Sierakowski, E., Mrożek J. (1979): Kontrola wody i pary w energetyce. WNT Warszawa
• Sliwinski B.I. Mech A., Shih T. (1978): Stratification in thermal storage during charging. Proceedings of 6th International Conference. Toronto, Canada. Vol. 4, s. 149-154
• Spall R. (1998): A numerical study of transient mixed convection in cylindrical thermal storage tanks. International Journal of Heat and Mass Transfer. 41, s. 2003-2011
• Szargut J., Morris D.R. (1988): Exergy Analysis of Thermal, Chemical and Metallurgical Processes. Hemisphere. New York
• Szargut J. (1992a): Produkcja szczytowej energii elektrycznej dzięki akumulacji ciepła w elektrociepłowni. Energetyka. Nr 3, s. 80-83
• Szargut J. (1992b): Wpływ sprawności przesyłania ciepła na efektywność energetyczną elektrociepłowni. Gospodarka Paliwami i Energią. Nr 4, s. 3-5
• Szargut J., Sama D.A. (1995): Practical Rules of the Reduction of Energy Losses Caused by the Thermodynamic Imperfection of Thermal Processes. Proceedings of ITEC'95. Agadir
• Ter-Gazarian A. (1994): Energy Storage for Power Systems. lEE Energy Series Vol. 6, Peter Pergrinus Ltd., London, U.K
• Tomlinson J., Kannberg L. (1990): Thermal energy storage. Mechanical Engineering. 112, s. 68-72
• Votsis P., Tason S., Wilson D., Marquand C (1988): Experimental and theoretical investigation of mixed and stratified hot water storage tanks. Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers. Part C. Journal of Mechanical Engineering Science. 2004, s. 187-193
• Wang B., Yu A.B. (2006): Numerical study of particle-fluid flow in hydrocyclones with different body dimensions. Minerals Engineering vol. 19, issue 10, pp. 1022-1033
• Wang L., et al. (2009): Numerical and experimental study on liquid-solid flow in hydrocyclone. Journal of Hydrodynamics, Ser. B, vol. 21, issue 3, pp. 408-414
• Wildin M. (1989): Performance of stratified vertical cylindrical thermal storage tanks. Part II: Prototype tank ASHRAE Transactions. 95, Part 1, s. 1096-1105
• Wildin M. (1990): Diffuser design for naturally stratified thermal storage. ASHRAE Transactions. 96, Part 1, s. 1094-1102
• Wildin M. (1996): Experimental results from single-pipe difusers for stratified thermal energy storage. ASHRAE Transactions. 102, Part 2, s. 123-132
• Wildin M., Truman R. (1989): Performance of stratfied vertical cylindrical thermal storage tanks. Part 1: Scale model tank ASHRAE Transactions. 95, Part 1, s. 1086-1095
• Wojciechowski H., Musner H. (1991): Wodne wyporowe zasobniki ciepła w systemie energetycznym. Gospodarka Paliwami i Energią, Nr 9, s. 13-17
• Wojciechowski H. (2007): Zasobniki ciepła w skojarzonych układach wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. Instal Nr 5
• Wojdyga K. (2007): Prognozowanie zapotrzebowania na ciepło w miejskich systemach ciepłowniczych. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, Inżynieria Środowiska, z. 53. Oficyna Wydawnicza PW
• Wood L., Miedema A., Cates S. (1994): Modeling the technical and economic potential of thermal energy storage systems using pseudo-data analysis. Resource and Energy Economics. 16, s. 123-145
• Wowk J. (2003): Pompownie. WNT, Warszawa
• Wylie D. (1990): Evaluating and selecting thermal energy storage. Energy Engineering. 87(6), s. 6-17
• Yoo J., Wildin M., Truman R. (1986): Initial formation of a thermocline in stratified thermal storage tanks. ASHRAE Transactions. 92, Part 2A, s. 280-291
• Yucer C., Hepbasli A. (2012): Exergoeconomic analysis of a central heating system from the generation stage to the building envelope. Energy and Buildings. 47, s. 592-599
• Ziębik A., Gładysz P. (2011): Optimal coefficient of the share of cogeneration in the district heating system cooperating with thermal storage. Archives of Thermodynamics, Vol. 32, No 3, s. 71-87
• Ziębik A., Zuwała J. (2000): Analiza techniczno-ekonomiczna zastosowania zasobników ciepła w elektrociepłowni z turbiną przeciwprężną w celu maksymalizacji produkcji szczytowej energii elektrycznej. Gospodarka Paliwami i Energi. Nr 2, s. 8-13
• Ziębik A., Zuwała J., Ciasnocha C. (2001): Dobór optymalnej wielkości zasobnika ciepła przy zadanym wykresie rzeczywistym obciążeń w elektrowni z turbiną przeciwprężną. Energetyka, Nr 9, s. 507-523
• Ziębik A., Zuwała J. (2002): Analiza pracy zasobników ciepła w elektrociepłowni komunalnej po nadbudowie turbiną gazową. Ciepłownictwo w Polsce i na Świecie, Nr 11/12, s. 175-178
• Ziomacka M., Szulc P. (2010): Metoda oceny efektu ekologicznego elektrociepłowni z akumulatorem ciepła. Praca magisterska (pod kierunkiem R. Zwierzchowskiego i A. Warchałowskiego). Wydział Inżynierii Środowiska, PW.
• Zurigat Y., Ghajar A., Moretti P. (1988): Stratified thermal energy storage tank inlet mixing characterization. Applied Energy. 30, s. 99-111
• Zurigat Y., Maloney K., Ghajar A. (1989): A comparision study of one-dimensional models for stratified thermal storage tanks. Journal of Solar Energy Engineering. 111, s. 204-210
• Zurigat Y., Liche P., Ghajar A. (1991): Influence of inlet geometry on mixing in thermocline thermal energy storage. International Journal of Heat and Mass Transfer. 34, s. 115-125
• Zuwała J. (1998): Akumulacja ciepła i wybrane przykłady zastosowania zasobników ciepła w systemie elektroenergetycznym i ciepłowniczym. Gospodarka Paliwami i Energią, Nr 3, s. 28-31
• Zwierzchowski R. (1985): Numerical computation of fluid flow and particles motion in cyclones and hydrocyclones. Proc. of First Danish-Polish Workshop on Modeling Heat and Fluid Flow Problems. Thermal Insulation Lab., Copenhagen, pp. 1-13
• Zwierzchowski R., Szadkowski W. (1986): Theoretical and Experimental Investigation of Liquid Flow and Particles Collection in Hydrocyclones. Proc. of the Second Danish-Polish Workshop on Modeling Heat and Fluid Flow Problems. Thermal Insulation Lab., Copenhagen, Dec. 1986.
• Zwierzchowski R. (1988): Numeryczne obliczanie przepływów płynu i cząstek zanieczyszczen w cyklonach i hydrocyklonach. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, Inżynieria Sanitarna i Wodna, z. 3, s. 82-93
• Zwierzchowski R. (1995): Regulacja procesów cieplno-hydraulicznych w ciepłowniach komunalnych. "Modernizacja Miejskich Systemów Ciepłowniczych w Polsce - IV Krajowa Konferencja", s. 143-149. Międzyzdroje, 18-20 września
• Zwierzchowski R., Dzierzgowski M. (1995): Adaptacja układów ciepłowniczych do wymagań regulacji ilościowo-jakościowej. VII Konferencja Ciepłowników Polski Południowo-Wschodniej, 5. 65-74. Solina, 5-7 października
• Zwierzchowski R. (1996a): Optymalizacja parametrów cieplno-hydraulicznych w ciepłowniach komunalnych. Seminarium Komitetu Problemów Energetyki PAN - "Problemy Ciepłownictwa Komunalnego", Krzeszna, 3-4 czerwca
• Zwierzchowski R. (1998): Zastosowanie próżniowych odgazowywaczy wody uzupełniającej w ciepłowniach komunalnych, s. 312-319. II Forum Ciepłowników Polskich, Międzyzdroje 21-23 wrzenia 1998
• Zwierzchowski R. (1999a): Próżniowe odgazowanie wody uzupełniającej w komunalnych systemach ciepłowniczych. "III Forum Ciepłowników Polskich", s. 203-209. Międzyzdroje, 20-22 września 1999
• Zwierzchowski R. (1999b): Technologia odgazowania próżniowego wody uzupełniającej dla komunalnych systemów ciepłowniczych. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej - Zeszyt 3, s. 53-63. Uczelniane Centrum Badawcze Energetyki i Ochrony Środowiska, Politechnika Warszawska
• Zwierzchowski R., Dzierzgowski M. (2000a): Zastosowanie centralnych zasobników ciepła w komunalnych systemach ciepłowniczych. IV Forum Ciepłowników Polskich, s. 344-349. Międzyzdroje 18-20 września 2000
• Zwierzchowski R. (2001): Zastosowanie zestawów kogeneracyjnych z turbiną gazową w komunalnych systemach ciepłowniczych z centralnymi zasobnikami ciepła. Energia Pieniądze i Środowisko, Nr Specjalny 2001, s. 36-39
• Zwierzchowski R., Mańkowski S., Niemyjski O. (2003): Heat Losses of the District Heating Network in Different Operational Conditions. The 6th ASME-JSME Thermal Engineering Joint Conference. Proceedings of the 6th ASME-JSME Thermal Engineering Joint Conference pp. 112, Hawaii, USA. March 16-20, 2003
• Zwierzchowski R., Kwestarz M. (2004): Rola centralnych zasobników ciepła w miejskich systemach ciepłowniczych, s. 216-224. VIII Forum Ciepłowników Polskich, Międzyzdroje13-15 września 2004,
• Zwierzchowski R., HedbackA. i in. (2006-7): Studium wykonalności i projekt techniczny budowy akumulatora ciepła w EC Siekierki. Praca niepublikowana. Energoprojekt Warszawa SA i AF Proinstall Sp. zo.o.
• Zwierzchowski R. (2008): Zastosowanie akumulatorów ciepła w miejskich systemach ciepłowniczych, s. 136-141. XII Forum Ciepłowników Polskich, Międzyzdroje 14-17 września 2008.
• Zwierzchowski R. (2009a): Zastosowanie akumulatorów ciepła w miejskich systemach ciepłowniczych. Ciepłownictwo Ogrzewnictwo i Wentylacja, Nr 1 (466), s. 3-6
• Zwierzchowski R. (2009b): Application of the Thermal Energy Storages in the District Heating Systems, The International Conference on Energy Efficiency and Control of Air Pollutants from Utilization of Fossil Fuels, s. 181, Wroclaw, Poland, Sept. 21-25, 2009.
• Zwierzchowski R., Hedback A. i in. (2009): Założenia i projekt techniczny budowy akumulatora ciepła w EC Kraków. Praca niepublikowana. Energoprojekt Warszawa SA i AF-Proinstall Sp. z o.o.
• Zwierzchowslci R., HedbackA. i in. (2009-10): Założenia i projekt techniczny budowy akumulatora ciepła w EC Białystok. Praca niepublikowana. AF-Proinstall Sp.z o.o. i A.J. Projekt Gliwice
• Zwierzchowski R. (2011): Zastosowanie akumulatorów ciepła w miejskich systemach ciepłowniczych szansą na zwiększenie efektywności i pewności zasilania odbiorców w ciepło i energię elektryczną. Ciepłownictwo Ogrzewnictwo i Wentylacja, Nr 2, Tom 42, s. 47-50
• Zwierzchowski R., Malicki M. (2011): Produkcja chłodu w miejskich systemach ciepłowniczych z akumulatorem ciepła. Ciepłownictwo Ogrzewnictwo i Wentylacja, Nr 12, Tom 42/2011, s. 496-502
• Zwierzchowski R., Hedback A. i in. (2011): Założenia i projekt techniczny budowy akumulatora ciepła w EC Bielsko Biala. Praca niepublikowana. AF-Proinstall Sp. z o.o.
• Zwierzchowski R., Malicki M. (2012): Możliwości modernizacji sprężarkowej maszynowni chłodniczej na absorpcyjną zasilaną z miejskiej sieci ciepłowniczej z buforem w budynku biurowym. Ciepłownictwo Ogrzewnictwo i Wentylacja, Nr 10, Tom 43/2012, s. 436-440
• Zwierzchowski R., Malicki M. (2013): Zastosowanie w budynkach biurowych chłodziarek absorpcyjnych zasilanych z miejskiej sieci ciepłowniczej z akumulatorem ciepła w źródle. Rynek Energii. Zgłoszono do druku
• Żarski K. (2000): Obiegi wodne i parowe w kotlowniach. Ośrodek Informacji "Technika instalacyjna w budownictwie". Warszawa