The modernization of the energy sector in Denmark

• Autorzy: Frączek P.

Identyfikatory

DOI

10.1515/amsc-2015-0026

Warianty tytułu

PL

Modernizacja sektora energii w Danii

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Denmark is among the leaders who change their energy policy to guarantee its stable and sustainable character. The consistent pursuit of an energy policy enabled the country to lower both the level of its energy consumption and greenhouse gas emissions, while providing grounds for economic development. The study demonstrates that the main factors which led to the transition of Danish energy policy were the oil crisis of the 1970s as well as public expectations regarding their energy policy which was to be based on the concept of stability and sustainability.

PL

Dania jest jednym z liderów zmian w polityce energetycznej, zmierzających do stosowania koncepcji rozwoju zrównoważonego i trwałego. W wyniku konsekwentnie realizowanej polityki energetycznej w Danii udało się ograniczyć poziom zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych, jednocześnie zapewniając warunki do rozwoju gospodarczego. W opracowaniu wskazano, że głównym czynnikiem, który doprowadził do zmian w polityce energetycznej Danii, był kryzys naftowy lat 70. XX wieku. Przed jego wybuchem dominujący udział w strukturze źródeł energii pierwotnej Danii miała importowana ropa naftowa, która w 1972 r. zaspokajała ponad 90% zapotrzebowania na energię pierwotną w tym kraju. Cechą duńskiego sektora energii była także jego niewielka efektywność oraz wysoki poziom zanieczyszczeń atmosfery związany ze spalaniem paliw kopalnych. Kryzys naftowy wymusił podjęcie działań modernizacyjnych, których celami było m.in. zmniejszenie zużycia energii pierwotnej, zdywersyfikowanie struktury jej źródeł oraz poprawa efektywności sektora energii. Istotnym czynnikiem wymuszającym modernizację duńskiego sektora energii była także kwestia zmiany nastawienia społecznego do prowadzonej polityki energetycznej w Danii. Obecnie w społeczeństwie dominuje pogląd, że podstawą polityki energetycznej powinna być koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego. Kierunek ten jest szczególnie mocno obserwowany w Danii od końca lat 80. XX wieku po publikacji raportu Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju (tzw. raportu Brundtlanda). W tym okresie w Danii występowała znacząca emisja zanieczyszczeń atmosfery związana ze zwiększeniem znaczenia węgla kamiennego. Za sprawą rosnącej świadomości społecznej co do konsekwencji środowiskowych gospodarowania energią w latach 90. XX wieku podjęto działania na rzecz ograniczenia zużycia energii. Dla osiągnięcia tego celu istotne było przyjęcie w 1988 r. przepisów zabraniających stosowania ogrzewania elektrycznego w nowych budynkach, które mają dostęp do sieci ciepłowniczej lub do sieci gazowniczej (Jacobsen, (http)). Przyjęcie tych przepisów przyczyniło się do ograniczenia zużycia węgla będącego w tym okresie głównym źródłem energii elektrycznej i jednocześnie źródłem emisji zanieczyszczeń atmosfery. Wpłynęło to także na zmniejszenie zapotrzebowania na import tego paliwa. Promowanie w tych przepisach rozwoju sieci ciepłowniczych wiązało się ze spalaniem w instalacjach kogeneracyjnych gazu ziemnego, którego zasoby gwarantowały niezależność od importu surowców. Dodatkową korzyścią z wprowadzenia tych przepisów była poprawa bilansu płatniczego kraju oraz zwiększenie zużycia gazu ziemnego. Uświadomienie społeczeństwu konsekwencji ekologicznych realizowanej polityki energetycznej wpłynęło na zwiększenie poparcia dla rozwoju proekologicznych źródeł energii. Społeczeństwo duńskie jest gotowe ponosić większe koszty energii w zamian za gwarancję, że przyczynia się to do ochrony środowiska. Zwiększeniu roli OZE w bilansie energetycznym służy m.in. zrealizowana w 1992 r. reforma podatków dotyczących gospodarowania energią. Reforma ta wprowadziła podatek od paliw konwencjonalnych, przy jednoczesnym zwolnieniu z opodatkowania OZE, co przyczyniło się do ograniczenia zużycia paliw konwencjonalnych. Istotą reformy było zobowiązanie wszystkich grup odbiorców, w tym odbiorców domowych, do płacenia podatku, którego wysokość została uzależniona od wielkości emisji CO2 wywołanej spalaniem paliw. Podatek ten jest formą przeniesienia na odbiorcę finalnego kosztów efektów zewnętrznych wywołanych przez zużycie nośników energii pierwotnej. Współcześnie sektor energii w Danii charakteryzuje się zróżnicowaną strukturą źródeł energii pierwotnej. Mimo ograniczenia znaczenia ropy naftowej w dalszym ciągu ma ona największy udział (44% w 2011 r.) w bilansie energetycznym Danii (BP, 2012). Oprócz tego paliwa po ponad 15% udziału mają węgiel, gaz ziemny i OZE. Należy podkreślić, że udział OZE w produkcji energii elektrycznej w Danii jest jednym z najwyższych na świecie, co wiąże się z poparciem społecznym dla stosowania tego rodzaju źródeł. Istotnym elementem polityki energetycznej Danii jest silna pozycja OZE oraz duża efektywność zużycia nośników energii. Zmiany polityki energetycznej przyczyniły się do zwiększenia niezależności energetycznej Danii, co wiązało się głównie z wprowadzeniem do eksploatacji w początku lat 80. XX wieku złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. W wyniku prowadzonych prac poszukiwawczych w 1997 r. Dania po raz pierwszy stała się w pełni wystarczalna energetycznie. Do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego Danii przyczynia się także obserwowany począwszy od ostatniej dekady XX wieku, rosnący udział OZE. W kolejnych latach, zgodnie z priorytetami duńskiej polityki w tym zakresie, znaczenie tych paliw w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju wzrośnie. Podejście to jest związane z oczekiwaniami społecznymi, aby polityka energetyczna Danii pozwalała na wdrażanie koncepcji rozwoju zrównoważonego i trwałego. Prowadzona polityka energetyczna przyczynia się także do poprawy konkurencyjności duńskiej gospodarki przez rozwój technologii energetycznych oraz eksport wyrobów przemysłu pracującego dla „zielonej gospodarki”. W wyniku rozwoju technologii energetycznych obecnie około 1/3 zainstalowanych na świecie turbin wiatrowych pochodzi z Danii (EREC, 2009). Sprzedaż zaawansowanych technologicznie produktów duńskiego przemysłu energetycznego jest źródłem 11% przychodów z eksportu (The Danish..., 2012). Silna pozycja przedsiębiorstw produkujących zawansowane technologicznie wyroby dla „zielonej gospodarki” sprzyja zwiększeniu zatrudnienia w duńskich przedsiębiorstwach, przyczynia się do zwiększenia dochodu społeczeństwa oraz wpływają na poparcie społeczeństwa dla rozwiązań proekologicznych w prowadzonej gospodarce energetycznej. Duże znaczenie dla zmian modernizacyjnych miała liberalizacja duńskiego rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego. Reformy liberalizacyjne rynku były związane głównie z dążeniem duńskich firm do udziału w wymianie na liberalizującym się rynku pozostałych krajów nordyckich (OECD/IEA, 2005). Oprócz korzyści z wymiany z innymi krajami nordyckimi liberalizacja wpłynęła także na poprawę bezpieczeństwa energetycznego Danii (Hellmar i Warell, 2009). Liberalizacja wiązała się z wymuszeniem konkurencji między uczestnikami rynku, co wpłynęło na poprawę efektywności tych przedsiębiorstw. Działania liberalizacyjne przyczyniły się do poprawy jakości obsługi klientów finalnych oraz do ograniczenia poziomu cen dla tych odbiorców. Duży wpływ na poprawę efektywności przedsiębiorstw energetycznych miała działalność regulatorów rynku, którzy przez prowadzenie analiz porównawczych wymuszali poprawę efektywności duńskich przedsiębiorstw sektora (Jamasb i Pollitt, 2001; NEP, 2009; DARE, 2011). Poprawa efektywności wpływa na wzrost konkurencyjności duńskiej gospodarki.

Słowa kluczowe

EN

modernization; energy market; energy efficiency; liberalization

PL

modernizacja; rynek energii; efektywność energetyczna; liberalizacja

• Wydawca: Instytut Mechaniki Górotworu PAN
• Czasopismo: Archives of Mining Sciences
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 60, no. 1
• Strony: 387--401
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Frączek P.

• The University of Rzeszów, Faculty of Economics, ul. Cwiklinskiej 2, 35-601 Rzeszow, Poland

Bibliografia

• [1] BP, 2012. BP Statistical Review of World Energy. June.
• [2] CEPOS, 2009. Wind Energy – The Case of Denmark, Copenhagen. Przywołane z http://www.cepos.dk/fileadmin/user_upload/Arkiv/PDF/Wind_energy_-_the_case_of_Denmark.pdf
• [3] Czarny R.M., 2009. Państwa regionu nordyckiego wobec problemu bezpieczeństwa energetycznego. [W:] Cziomer E., Międzynarodowe bezpieczeństwo energetyczne w XXI wieku, Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Frycza Modrzejewskiego, Kraków.
• [4] DEA, 2012a. Energy policy in Denmark. Przywołane z www.ens.dk.
• [5] DEA, 2012b. Renewables now cover more than 40% of electricity consumption. Przywołane z http://www.ens.dk/en-us/info/news/news_archives/2012/sider/20120924renewablesnowcovermorethan40percent.aspx
• [6] DECC, 2011. Parsons Brinckerhoff for Department for Energy and Climate Change, Electricity Generation Cost Model – 2011 Update Revision 1. http://www.decc.gov.uk.
• [7] DERA, 2011. 2011 National Report to the European Commission Denmark. Przywołane z http://www.energy-regulators.eu/portal/page/portal/EER_HOME/EER_PUBLICATIONS/NATIONAL_REPORTS/National%20Reporting%20 2011/NR_En/C11_NR_Denmark-EN_v3.pdf
• [8] EREC, 2009. Renewable energy policy review. Denmark, Przywołane z http://www.erec.org/fileadmin/erec_docs/Projcet_Documents/RES2020/DENMARK_RES_Policy_Review__09_Final.pdf
• [9] EU, 2010. EU energy and transport in figures. Statistical pocketbook. Directorate-General for Energy and Transport.
• [10] Frączek P., Kaliski M., 2009. The deregulation of natural gas markets and its consequences for gas recipients in the EU. Arch. Min. Sci., Vol. 54, No 4.
• [11] Hauch J., 2001. The Danish electricity reform. Energy Policy, no 29, p. 509-521.
• [12] Hellmer S., Warell L., 2009. On the evaluation of market power and market dominance – The Nordic electricity market. Energy Policy, p. 3235-3241.
• [13] IEA, 2010. World Energy Outlook 2010. Synteza.
• [14] Jacobsen A., Energy mix in Denmark, www.dundee.ac.uk/cepmlp/.../car2_AJacobsen.pdf
• [15] Jamasb T., Pollitt M., 2001. Benchmarking and regulation: international electricity experience. Utilicis Policy, nr 9.
• [16] Kaliski M., Sikora A., Krupa M., 2012. Rynek gazu ziemnego w Danii: analogia w Polsce? [W:] red. nauk. R. Borowiecki, M. Dziura, Globalne i regionalne wyzwania restrukturyzacji przedsiębiorstw i gospodarek; Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, p. 429-443.
• [17] Krenz A., 2011. Zdecentralizowany i zintegrowany system pozyskiwania energii na przykładzie duńskim. Przegląd Budowlany, nr 4, s, 50-55.
• [18] Lipp J., 2007. Lessons for effective renewable electricity policy from Denmark, Germany and the United Kingdom. Energy Policy, nr 35, p. 5481-5495.
• [19] Lund H., 2000. Choince Awereness: The Development od Technological and Institutional Choices in the Public Debate of Danish Energy Planning. Journal of Environmental Policy & Planing, nr. 2, p. 249-259.
• [20] Lund H., 2010. The implementation of renewable energy systems. Lessons learned from the Danish case. Energy, nr 35, p. 4003-4009.
• [21] Maegaard P., Danish Renewable Energy Policy, Przywołane z http://www.wcre.de/en/images/stories/pdf/WCRE_Maegaard_Danish%20RE%20Policy.pdf
• [22] Nagy S., Siemek J., 2011, Shale gas in Europe: the state of the technology – challenges and opportunities. Arch. Min. Sci., Vol. 56, No 4, p. 727-760.
• [23] NEP (The NEP Research Group), 2009. Natural gas in the Nordic countries. Przywołane z http://www.nordicenergyperspectives. org/Natural%20gas%20corr20090302.pdf
• [24] OECD/IEA, 2005. Lessons from Liberalised Electricity Markets. Przywołane z http://www.unizar.es/jmyusta/wp-content/uploads/2010/05/IEA-Lessons-of-liberalized-markets-2005.pdf
• [25] Pedersen J., 2012. Building a secure Nordic Gas Market. [In:] Green shipping – using LNG as fuel for vessels, Tallinn, October.
• [26] Rychlicki S., Siemek J, 2011. Gaz łupkowy – zasoby i technologia. Rynek Energii, nr 3 (in Polish).
• [27] Siemek J., Kaliski M., Nagy S., Sikora A., Krupa M., 2012. Analiza procesów liberalizacyjnych rynku gazu ziemnego w Czechach, Danii, Niemczech i Słowacji a liberalizacja Polskiego rynku gazu w odniesieniu do wymogów dyrektyw i polityki Komisji Europejskie. [W:] red. nauk. R. Borowiecki, M. Dziura, Globalne i regionalne wyzwania restrukturyzacji przedsiębiorstw i gospodarek; Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, p. 445-455.
• [28] The Danish Government, 2011. Energy strategy 2050 – from coal, oil and gas to green energy. Przywołane z http://www.ens.dk/Documents/Netboghandel%20-%20publikatione
• [29] Vattenfall, 2003. Electricity market report 2003, part 1.