Skutki spowolnienia przekształcania siedlisk hydrogenicznych w wyniku zaniechania eksploatacji kredy jeziornej

• Autorzy: Lemkowska B

Warianty tytułu

EN

Consequences of the decrease of hydrogenic sites transformations as a result of discontinuation of lacustrine chalk exploitation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Największe wydobycie kredy jeziornej (3,5 mln t • rok-1) miało miejsce w latach 90-tych XX, kiedy transport nawozów wapniowych był dotowany. Od momentu zaniechania wsparcia finansowego dla producentów, wydobycie kredy zostało zahamowane. Aktualnie wydobycie ma miejsce tylko na jednym obiekcie spośród 176 udokumentowanych złóż. Jego zasoby bilansowe 165 tys. ton są pomniejszane rocznie o 16 tys. ton. Zaniechano wydobycia na 68 obiektach, przy czym w 7 przypadkach wyeksploatowano złoże. Wstrzymanie eksploatacji spowodowało zmniejszenie zużycia nawozów wapniowych z 200 kg CaO do 37 kg • ha-1 • rok-1. Tereny poeksploatacyjne tylko częściowo zrekultywowano, formując zbiorniki wodne, zalesiając, tworząc antropogeniczne grunty orne. Część pozostawiono bez uporządkowania terenu, porzucając elementy infrastruktury wykorzystywanej podczas eksploatacji. Dawne mokradła zostały przekształcone geomechanicznie i są wykorzystywane jako nielegalne wysypiska śmieci. Retardacja eksploatacji zasobów kredyjeziornej zapewnia zachowanie złóż, prolongatę funkcjonalności ekosystemów w stanie utrzymaniaświadczonych przez nie usług. Wiąże się również z zaniechaniem wapnowania gleb i negatywnymi skutkami postępującego ich zakwaszenia.

EN

The greatest exploitation of lacustrine chalk (3.5 million t per year) was noted in the 90. of 20th century when the transport of calcareous fertilizers was subsidized by the government. Since the financial support was desisted, the excavation of the chalk was stopped. Now, the excavation of chalk takes place only at one site, among 176 documented ones. Its resources of 165,000 t are decreased by 16,000 t every year. The exploitation was stopped at 68 sites, among which seven were completely exploited. The reduction in exploitation resulted in decreasing calcareous fertilization from 200 kg CaO to 37 kg CaO per hectare per year. After exploitation, these areas were partly reclaimed andtransformed into water bodies, forests, anthropogenic arable lands. Some areas were left unarranged with parts of infrastructure used during exploitation. Former wetlands were geomechanically transformed and are used as illegal landfills. Retardation of lacustrine chalk exploitation saves the deposits and maintains the ecosystem functions. It is also associated with decreasing soil liming and negative effects of acidification.

Słowa kluczowe

PL

retardacja; kreda jeziorna; wapnowanie

EN

retardation; lacustrine chalk; liming

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2013
• Tom: Nr 34
• Strony: 173--180
• Opis fizyczny: Bibliogr. 48 poz.

Twórcy

autor

Lemkowska B

• Katedra Gleboznawstwa i Ochrony Gleb, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Pl. Łódzki 3, 10-957 Olsztyn

Bibliografia

• 1. Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce. 2012. M. Szuflicki, A. Malon, M. Tymiński (red.), PIG, PIB Warszawa.
• 2. Degórski M. 2008. Polityka ekologiczna w zarządzaniu regionem. Biuletyn KPZK PAN, Warszawa, 237: 50-71.
• 3. Dean W.E. 1999. The carbon cycle and biogeochemical dynamics in lake sediments. J. Paleolimnol., 21: 375-393.
• 4. Dobak P., Wyrwicki R. 2000. Hydroizolacyjne właściwości kredy jeziornej. Przegl. Geol., 48(5): 412-415.
• 5. Dołęga J. 2010. Problem retardacji w sozologii systemowej i zasadach zrównoważonego rozwoju. [w:] Retardacja materialnego przekształcania zasobów przyrodniczych, J. Kostecka (red.), Biuletyn KPZK PAN, 242: 12-26.
• 6. Dulewski J., Wtorek L. 2000. Problemy przywracania wartości użytkowych gruntom zdegradowanym działalnością górniczą. Inż. Ekol., 1: 14-22.
• 7. Filipek T., Fotyma M., Lipiński W. 2006. Stan, przyczyny i skutki zakwaszenia gleb ornych w Polsce. Nawozy i Nawożenie (Fertilizers and Fertilization), 2(27): 7-38.
• 8. Freytet P., Verrecchia P. 2002. Lacustrine and palustrine carbonate petrography: an overview. J. Paleolimnol., 27: 221-237.
• 9. Gorlach E., Gorlach K. 1983. Porównanie działania CaCO3 i MgCO3 oraz zawożenia wapniowo-magnezowego na wzrost i skład chemiczny kilku gatunków roślin. Cz. 1. Plon suchej masy i zawartość niektórych makroelementów. Cz. 2. Zawartość mikroelementów. Roczn. Glebozn., 34(4): 27-54.
• 10. Gołębiewski R. 1976. Osady denne Jezior Raduńskich. Gdańskie Tow. Nauk., ss. 90.
• 11. Hepperle D., Krienitz L. 1997. Phacotus lenticularis (chlamydomonadales, phacotaceae) zoospores require external supersaturation of calcium carbonate for calcification in culture. J. Phycology, 33(3): 415-424.
• 12. Kopiński J., Matyka M., Ochal P., Igras J. 2010. Tendencje zmian zużycia nawozów mineralnych w Polsce. Nawozy i Nawożenie (Fertilizers and Fertilization), 41: 106-119.
• 13. Kostecka J. 2010. Retardacja przekształcania zasobów przyrodniczych jako element zrównoważonego rozwoju. [w:] Retardacja materialnego przekształcania zasobów przyrodniczych, J. Kostecka (red.), Biuletyn KPZK PAN, 242: 27-49.
• 14. Kowaliński S., Licznar E. 1986. Związki próchniczne w rędzinach wytworzonych z wapieni różnych formacji geologicznych. Roczn. Glebozn., 37(2-3):159-167.
• 15. Kuźnicki F., Skłodowski P. 1976. Zawartość i charakterystyka form związków próchnicznych w rędzinach wytworzonych ze skał węglanowych różnych formacji geologicznych. Roczn. Glebozn., 27(2): 127-135.
• 16. Krzywonos K. 1992. Organogeniczne gleby węglanowe na kredzie jeziornej – charakterystyka i klasyfikacja. Wiad. IMUZ, 17(3): 37-55.
• 17. Krzywonos K. 1993. Fizyczna i wodna charakterystyka gleb mineralno-węglanowych na kredzie jeziornej. Wiad. IMUZ, 17(3): 57-77.
• 18. Lemkowska B., Piaścik H. 2006. Differentiation of fens in landscapes of the Mazurian Lakeland. Pol. J. Environ. Stud., 15(5D): 43-46.
• 19. Lemkowska B., Sowiński P. 2008. Ewolucja „rędzin pojeziornych” w krajobrazie Pojezierza Mazurskiego. Roczn. Glebozn., 59(1): 134-140.
• 20. Marcinek J., Spychalski M. 1998. Degradacja gleb organicznych doliny Obry po ich odwodnieniu i wieloletnim rolniczym użytkowaniu. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 460: 219-236.
• 21. Meller E. 2006. Płytkie gleby organogeniczno-węglanowe na kredzie jeziornej i ich przeobrażenia w wyniku uprawy. AR w Szczecinie. Rozprawy, 233, 116 ss.
• 22. Meller E., Sienkiewicz M., Niedźwiecki E., Gołębiewska D. 2010. Parametry związków próchnicznych gleb pobagiennych wytworzonych na kredzie jeziornej jako wskaźniki ich przynależności systematycznej. Roczn. Glebozn., 60(3): 114-122.
• 23. Petelski K., Sadurski A. 1987. Kreda jeziorna wskaźnikiem holoceńskiej wymiany wód podziemnych. Przegl. Geol., 3: 143-147.
• 24. Petelski K., Sadurski A. 1988. Geological and hydrogeological characteristics of the catchment area of the Kettle-Lake Orle. [In:] Late glacial and Holocene Lacustrine sediments of the Melt-Lake Orle near Gdansk. Folia Quaternaria, 58: 13-30.
• 25. Piaścik H., Lemkowska B. 2004. Genese der niedermoore in der Masurischen Seeplatte. Telma, 34: 31-37.
• 26. Punning J.M., Kapanen G., Hang T., Davydova N., Kangur M. 2008. Changes in the water level of Lake Peipsi and their reflection in a sediment core. Hydrobiol., 599: 97-104.
• 27. Rutkowski J. 2007. Osady jezior w Polsce. Charakterystyka i stan rozpoznania, metodyka badań, propozycje. Stud. Lim. et Tel., 1(1): 17-27.
• 28. Rutkowski J., Król K., Krzysztofiak L., Prosowicz D. 2002. Recent sediments of Lake Wigry (Bryzgiel Basin). Limnol. Rev., 2: 353-362.
• 29. Rutkowski J., Król K., Krzysztofiak L., Prosowicz D. 2005. Mapa osadów pokrywających dno jeziora Wigry. Prac. Kom. Paleogeografii czwartorzędu PAN, 3: 171-178.
• 30. Rzepecki P. 1983. Klasyfikacja i główne typy litologiczne osadów jeziornych. Geologia, 9(1): 73-94.
• 31. Rzepecki P. 1985. Jeziorne osady wapienne Polski Północnej między Łyną a Brdą. Geologia, 11(3): 5-78.
• 32. Sadurski A. 1990. Dyskusja o związkach złóż kredy jeziornej z węglanowym systemem wód podziemnych. Przegl. Geol., 7-8: 334-337.
• 33. Skawina T. 1968. Klasyfikacja terenów pogórniczych dla potrzeb rekultywacji. Ochr. Ter. Górn., 6: 3-10.
• 34. Siuta J. 2007. Odpady w rekultywacji gruntów. Inż. Ekol., 19: 59-78.
• 35. Siuta J., Żukowski B. 2009. Rozwój i potencjalne zagrożenia agroekosystemów. Cz. I. Uwarunkowania agroekologicznego rozwoju gleb mineralnych. Ochr. Środ. Zasob. Natur., 39: 115-125.
• 36. Solon J. 2007. Wpływ środowiska na zróżnicowanie kierunków rozwoju obszarów wiejskich. Biuletyn KPZK PAN, Warszawa, 234: 103-117.
• 37. Stabel H.H. 1986. Calcite precipitation in Lake Constance: Chemical equilibrium, sedimentation, and nucleation by algae. Limnol. Oceanogr., 31(5): 1081-1093.
• 38. Stasiak J. 1963. Historia jeziora Kruklin w świetle osadów strefy litoralnej. Prac. Geogr. Wyd. Geol., Warszawa, 42: 1-92.
• 39. Stasiak J. 1971. Szybkość sedymentacji złóż gytii wapiennej. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 107: 113-119.
• 40. Tyszkowski M. 1993. Eleocharitetum quinqueflorae Lüdi 1921 – the initial plant association of calcareous fens in Poland. Fragm. Flor. Geobot., 38(2): 621-626.
• 41. Uggla H. 1976. „Rędziny” Pojezierza Mazurskiego. Roczn. Glebozn., 27(2): 113-125.
• 42. Więckowski K. 1966. Osady denne jeziora Mikołajskiego. IG PAN, Pr. Geogr., PWN Warszawa, 57: 1-112.
• 43. Więckowski K. 2009. Zagadnienia genezy, wieku i ewolucji jezior poszczególnych regionów Polski w świetle badań ich osadów dennych. Stud. Lim. et Tel. Sup., 1: 29-72.
• 44. Wołejko L., Stańko R., Pawlikowski P. 2008. Poradnik utrzymania i ochrony siedliska przyrodniczego -7230- torfowiska alkaliczne. [dokument elektroniczny: http//natura2000.mos.gov.pl/ natura2000/pl/ dokumenty/n4/7230.pdf, data wejścia 2.09. 2012].
• 45. Wyrwicki R. 2001. Holoceńskie osady wapienne: właściwości i chemizm żelu, skład części płynnej i suchej. Przegl. Geol., 49(6): 525-532.
• 46. Żurek S. 1986. Szybkość akumulacji torfu i gytii w profilach torfowisk i jezior Polski (na podstawie danych 14C). Przegl. Geograf., 58(3): 459-477.
• 47. Żurek-Pysz U. 1998. Wskaźniki litologiczne gytii nawiązaniu do ich właściwości geologicznoinżynierskich. [w:] Mat. Konf.: „Współczesne problemy geologii inżynierskiej w Polsce”, J. Liszkowski (red.), Wind-Wojewoda, Wrocław: 173-180.
• 48. Żurek-Pysz U. 2002. Zmiany fizyczne i chemiczne wybranych wskaźników litologicznych kredy jeziornej wywołane obciążeniem. Górn. Odkrywk., 137-141.